«Әркімнің өз қылығы өзіне жөн» Биыл 37000 Бүлдіршін
– Уақыттың алдында дірілдеп тұрған
жүктеу/скачать 4,38 Mb. Pdf көрінісі
|
– Уақыттың алдында дірілдеп тұрған бала сияқтымыз ғой. Соның бәрінің обал сауабын енді ғана білгендейміз. Алтыншы ондықтың алдында ғана біліп жүрміз, не істеп, не қойғанымызды... – Сізді мамандықты дұрыс таңдамады дегенді естуіміз бар. Сол жағын өз аузыңыздан естісек? – Мен атамның бауырында өстім де, өзінің сыйласы, Қазақ ауыл шаруашылығы инс титутының ректоры Хайдар Арыс- т а н б е к о в т ы ң қ а р а у ы н а , а г р о н о м и я ф а к у л ьт е т і н е о қ у ғ а т ү с і р д і . Т ү су і н түскенмен оқымадым. Сонан ҚазМУ-дің филология факультетіне ауыстым. Бұл туралы Мырзатай Жолдасбеков ағамыз «Ел тағдыры – ер тағдыры» кітабында айтып өтеді. Сол кісілердің көмегін көрдім, одан журналистика факультетіне ауыс тым. Сөйтіп, ақырында Мәскеуден бірақ шықтық. Жас жазушылардың Бүкілодақтық кеңесінің қорытындысы бойын ша Әдебиет институтының екі жылдық курсына қабылдандық. Әдеби білім алдық. Яхио Тоға секілді өзбек, Бу- рул Калчабаева секілді қырғыз, Геннадий Любегин секілді орыс достарымды таптым. Басқа ортамен қауыштым.
– Әдебиет ешқашан жойылмайды. Ма- шинка жойылып, сайт келуі мүмкін, бірақ әдебиетті жою мүмкін емес. Әуезовтің 20 томын жоя алмаймыз ғой. Оны тек оқу керек.
– Жастардың әдебиетке деген қызы ғу шы лығына қалай қарайсыз? Олар бір өзгеше әлем емес пе? – Дұрыс айтасыз. Жастар бүгінде өздерінше бір өзгеше дүние. Мен осы тоғызыншы жылға аяқ басты, «Үркерде» жастармен жұмыс істеп келемін. Мере- ке екеуміз Айтматовқа еліктеп, қазақтың «Роман-газетасын» шығармақшы болып едік, үш нөмірінен кейін әдеби-мәдени, қоғамдық-саяси басылымға ойыстық. Та-
Шараға қатысқан 600-ден астам меймандардың қа тарында Польшаның бұрынғы Президенттері лех Валенса мен Александр Квасневски, бұрынғы Премьер- министрлер Ежи Бузек пен Ян К.Белецки, сейм мен сенаттың бұрынғы спикерлері, ұлттық поляк банкінің басшысы, адам құқығы жөніндегі уәкіл және т.б. маман- дар болды. Сейм спикері Малгожата Кидава- Блонска ұлттық жиналысты ашқаннан кейін Польшаның мемлекеттік Әнұраны орындалды. Конституцияға сәйкес, А.Дуда ұлттық жиналыс алдында қабылдады. Содан соң ол өзіне президент сайлауы барысында дауыс берген поляк халқына алғыс сезімін жеткізді. А.Дуда халықаралық саясатта революцияның керек емес екенін, дегенмен, оны реттеп тұру қажеттігін айтты. Сол сияқты күшті, жақсы қаруланған поляк армиясын құру керектігін алға тартты. еуРопа
Жаңа Президент қызметіне кірісті мүмкін емес. Болжаудың қиындығы сел тасқынының қандай түрге жататынына байланысты. Тау жыныстарындағы тас эрозияға ұшырап, біртіндеп төмен түсіп, бір ойысқа жиналады. Бұл ойыс сел ошағы деп аталады. Егер қатты нөсер болып, жа- уын-шашын мөлшері көбейіп кетсе, осы ойыстардың тепе-теңдігі бұзылып, селдің болуына әкелуі мүмкін. Бұл жерде жағдай жауын-шашын мөлшеріне байланысты. Бірақ жауын-шашын мөлшерінен бұрын, топырақтың құрамы да үлкен рөл атқарады. Селтанудың геологиямен байланысты дегенім осы. Мәселен, Ақжар өзен алабын- да сел тасқынының қаупі жоғары. Себебі бұл жердің топырағы босаңдау, жаңбыр жауса тез қозғалысқа түсіп, тепе-теңдікті жоғалтады. Бір жерлерде жауын-шашын мөлшері 100 мм-ден аспауы керек болса, топырағы босаң жерлерде 70 мм-ден аспау керек. Егер нөсер жаңбыр сел ошағына тура түсетін болса, онда сел жүреді. Ал кей кездері жаңбыр сел ошағын жанап өтіп жатады. Сондықтан бұл қауіпті алдын ала болжау қиын. Біз тек сел қаупін ғана айта аламыз. Т.л.Киренская деген ғалым гляци- алды селді болжаудың жүйесін жасаған. 30 күн бұрынғы температуралар жиынтығы, 10 күн бұрынғы температуралар жиынтығы, 30 күн бұрынғы жауын-шашын мөлшері, 10 күн бұрынғы жауын-шашын мөлшерінің жиынтығы және нөлдік изотерманың көрсеткіші. Міне, осы бес есеппен селді болжауға болады. Нөлдік изотерма бұл таудың 0 градус сызығынан 3000-нан ба- стап көтеріліп түсіп отырады. Осы нор- мадан асып кетсе, мұздықтар еріп, қауіп шаруалардың еңбегі адал катарда жүр қазақ баласы әл-Фараби атындағы қазҰУ-дың география және табиғатты пайдалану факультеті кафедрасының профессоры марат молДахмеТоВПен сұхбат Сел қаупін қалай Сейілтуге БоладЫ? БілімДі ЖаСТар – болашағымыз
еренғайып оМароВ, «қайнар» академиясының ректоры: Қазақ тағамтану академиясының «Амиран» ЖШС зауыты туралы айта кетсек, ол балаларға арналған сүт және сүт тағамдарын шығарумен айналысады. 2010 жылдың аяғында іске қосылды. 87 адам қызмет істейтін өндіріс орны балаларға арналған тағам түрлерін шығарады. Зауыт тұтынушыларға сүт өнімдерінің 11 түрін ұсынып отыр. Атап айтқанда, балалар тағамына арналған сүт, 6 ай- дан асқан балаларға арналған сүзбе- паста, 1 жасқа толған балаларға ар- налған сүзбе, қышқыл сүт қоспасы, т.б. өнімдер бар. Сапар барысында Алматы облы- сының әкімі А.Баталов Талғар ауданы Гүлдала ауылдық округіндегі «Фреш Фуд Қазақстан» ЖШС-ның жеміс- жидек сақтау қоймасында болды. Аталмыш компанияның директоры Насыр Камалов көлемі 3 мың шаршы метрден асатын жеміс-жидек сақтау қоймасының жұмысымен таныстыр- ды. Өңір басшысы бұл компанияда көлік қатынасын, логистиканы ең бірінші кезекте дамыту керектігін атап өтті. Сонымен қатар бұл ме- кемеде тек жеміс қана емес, алдағы уақытта ет өнімдерін сақтайтын орын ашылса құба-құп болатындығын тілге тиек етті. «Фреш Фуд Қазақстан» ЖШС-ның негізгі қызметі – жеміс- жидектерді (алма, алмұрт, жүзім және т.б.) сақтау және сату болып табыла- ды. Жобаны жүзеге асыру үшін 661 миллион теңге инвестиция тартылып, 2014 жылдың жаз мезгілінде іске қосылды. Қойма австралиялық техноло- гиямен салынған. Ғимарат құры- лымы мен ондағы орнатылған гер- Ақтөбе облысының Қызылордамен шектесіп жатқан Шалқар ауданында, Ұлықұмның бөктерінде туып-өскен ерлі-зайыпты Әділ және Ғазизамен әң гіме лескенімізде бала-келіні Нұртас пен лаураның Катар елінде тұрып, мамандығы бойынша жұмыс істеп жүргенін айтқан еді. Таяуда олар жыл- дық еңбек демалысында атамекенге келіп, «Дәстүр үйі» деп аталатын еңселі ғимаратта ұлдары Фатих Мусаб пен Ибрахимнің сүндет тойын жасады. Н ұ р т а с М ұ қ а ш е в А қ т ө б е д е қазақ-түрік лицейін бітірген соң Ал- маты қаласындағы Қазақ-Британ техникалық университетін тәмамдады. Келіншегі лаура да ақтөбелік, №2 орта мектепті үздік бітіріп, оңтүстік астанада Сүлеймен Демирель атындағы универ- ситетте тәлім алды. Екеуінің жұптасып, шаңырақ көтеру тойында жүрекжарды лебізімізді айтқанбыз. Жігіттің дүниежүзілік ауқымда газ-мұнай бұрғыларының қызметі бағытындағы « Ш л ю м б е р ж е » к о м п а н и я с ы н ы ң басшылығымен келісім-шарт негізінде Австралияның Перт қаласында жұмыс істегенінен де хабардармыз. Соңғы үш жылдан бері Катар елінің астанасы Доха қаласында жоғарыда біз айтып өткен компания департаментінің ди- ректоры.
Өнегелі отбасында туып-өскен азаматтың қайда жүрсе де туған елге, ана тілімізге құрмет-пейілін бір сәт кемітпегені көрініп тұр. Сыпайы, жүзінен жыРаҚта тҮтін тҮтеткен
лай талантты таптық, тек дүңгіршектер «Үркерді» таба алмай жүр. Түбі бәрі орны- на келеді. Қазір әрі-сәрі тұрған кезең, екі жаққа қарап, жалтақтап тұрған жайымыз бар.
– Өмірде біреуге борыштармын деп ойлайсыз ба? – А д а м а д а м ғ а б о р ы ш т а р . Ә к е м оқуға алып келгенде қасына ағасы Ыбы- рай Жақаевты ертіп, Әбділда Тәжібаев пен Мұхамеджан Қаратаев үшеуі Ауыл шаруашылығы институтының ректоры Хайдар Арыстанбековке кірді. Сонда жур- налистика факультетіне түскім келеді деп айта алмадым. Олардың ойы – мені агро- ном ету, онан әрі кім біледі бас агроном, бұйыртса директор боп кетер ме едім. Бірақ бәрі өзгерді. Шукшиннің кейіпкерлеріне еліктедік. «Крепкий мужиктей» болсақ дедік, «Захар Воробьев» қандай болды? деген екен» деп армандадық. Кейін сондай нәрселер жазуға тырыстық. Өмірде адам адамға борыштар. Сайын Мұратбеков өз қолымен кепілдеме жазып, Кеңес Жазушылар одағының мүшелігіне өткізді. Әдеби өмірде азды-көпті пікірін – Жапонмен құда болғаныңыздан ха барымыз бар. Осыны айтыңызшы? – Тұңғыш ұл Жапонияда жұмыс істеді. Үйленем деді, үндей қоймадым. Кезінде өзіміз де өз айтқанымызбен жүрдік. Бала отыздан асты. Олар да өзіміз сияқты халық. Муракамиді оқығанымыздың да септігі тиді.
– Келіп, мәре-сәре боп кетті. Еңбекқор ел екен. Әсіресе, күрішпен етене. Бұл жа- ғынан бірге туып, бір жасап қалдық... – Иә, «Жапон құданың қалауы», со сын «Хибаксуя» деген әңгімелеріңізді оқы дық. – Екі барғанда екі әңгіме жазылды. Негізі еңбектің, әдептің елі екен.
– Агрономдықты тастадым дегенде, әкем ала көзімен бір қарады. Қайтып тіршілігіме араласқан жоқ. Әйтеуір, топыраққа деген ағам елуге толғанда «Жас Алашта» бір бет мақала жазды. Осы кісі ақын болса да про- заны прозашыдан бетер талдаған қарымына таңғалдым. Аманхан досым Әдебиет инс- ти тутында кәсіби әдебиетшілерден дәріс алғанын көрсетіп, стильдің тереңіне сүңгиді. Бақыт Мерекенова курстасымда бір сыршылдық жатыр, әр шығарманың сырына терең қанығатындығын көрсетеді. Айта берсе сөз көп-ақ. – Азкем сыр бөлістік. Рақмет. Жам был дың жасын берсін. Әңгімені уақыттың алдында жасқаншақтап бастап едік, енді уақыт алдында не дер едіңіз? – Жапон құдаларымның көзімен қарасам, біз уақытқа борыштармыз. Уақыт бізбен есептеспейді. Әрине, далаға тән дарқандық өз алдына. Біздің қымыз бен жапонның сакэсінің градусы әрқилы. Біз аздап КСРО-ның аязына бой жылытып алған халықпыз. Енді одан төмен түсу де оңай емес.
білдіргендер көп-ақ қой. Әйтеуір, алты ондықта олардың көңілін сезініп, жақсы сөзін тыңдағанға мәзбіз. – Біраз жерде, Баспасөз үйінде жұмыс жасадыңыз. Сол үй қазір жоқ қой. – Он екі қабат Баспасөз үйі біткенде әкеміз тіріліп келгендей қуанып едік. Сол үйдің қазір сұлбасы тұр. Тәуелсіздіктен кейін бәрі өзгерді. Жалпы, бір Баспасөз үйі керек еді. Ол жағы бөлек әңгіме... – О с ы с і з қ о я н ш ы қ т у р а л ы к ө п жаздыңыз? ... – Екі әңгіме... – «Қояншық», «Қасқыр мен қояншық» деген екі әңгіме ғой. – Әуелде Достоевскийдің «Нақұры- сына» түсіне алмадым. Қайталап оқыдым. Гогольдің «Өлі жандары» да қатты әсер етті. Бұл жарықтықтардың өздері сол кеселмен ауырған екен. Адам жанының қиналуы, әйтеуір, адамға не қатты әсер етсе, соның зардабы тиеді екен. қимас сезім бар, оны жасыра алмаймын. Қырып тастадым деп айта алмаймын, қырып тастаймын дегендерге сенбеймін. Адам уақыттың құлы. Алтыншы ондық та көп нәрсені көрсетті. Қалам мен орақтың алдын- да, ауыл мен қаланың алдында қарыздармыз. Бұлқынып жатқан бір сезім ол көкіректің түкпірінде. Бір жағына әлі де шықпаған секілдіміз. Мейлі, енді боласысы болды. Алты ондық асқар таудың арғы беті ғой. – Нендей дүниелер жаздыңыз, қанша кітап шықты деген дәстүрлі сұрақтан алшақтай алмайтынымыз бар ғой... – Азды-көпті жазған нәрселерім бар. Биыл жыл басында «Қазақпарат» баспасы алты томдығымды шығарып берді. Ол үшін Қонысбек ініме алғыс.
– Пікір білдіргендердің бәріне алғыстан басқа айтарым жоқ. Темірхан Медетбек
– Біз көптен бері, анығын айтсақ, соңғы 5-6 жыл жақсы білім қолжетімді болу керек деген қағиданы іске асырып келеміз. Яғни ҰБТ нәтижесінде жоғары балл алғандарға жеңілдіктер жасап келеміз, 10 пайыздан тегін оқытуға дейін. Биыл академиямыз- да «Алтын белгі» иелері мен олимпиада жеңімпаздарын тегін оқыту туралы шешім қабылдадық. Сонымен қатар 20 шақты студентті тегін жатақханамен қамтамасыз ету туралы да ойымыз бар. – биылдан бастап Қайнар университеті ака демия мәртебесін алыпты. Оң болсын! Осы ған байланысты сіздерде білім берудің жаңаша бағыттары қолданысқа енгізілген бо лар. – Дұрыс айтасыз. Биылғы жылы «Қайнар» университетін – «Қайнар» ака- демиясы деп өзгерттік. Осы орайда енгізген жаңалықтарымыз баршылық. Мәселен, қашықтан оқытуды қолға алғанымызға біршама жылдың жүзі болды. Бүгінгі таңда бұл технологияны одан әрі дамыту мәселесіне көңіл бөліп жатырмыз. Дүниежүзінде қашықтан оқыту жүйесіне үлкен мән беріледі. 2000 жылы Американың жоғары оқу орындарының шақыруымен барған Қазақстан делегациясы білім көкжиегін толықтырған бұл саламен кеңірек танысып, тәжірибе алмасып қайтты. Американың атақты Гарвард университетінде физика- математика, техникалық пәндерден дәріс берудің 60 пайызы, гуманитарлық пәндердің кей мамандықтары 70-80 пайызға дейін қашықтан оқытады. Бұл жүйенің пай- далы жерлері өте көп. Әлемнің үздік оқу орындарының қашықтан оқыту жүйесіне к ө ш у і , б ұ л с а л а н ы ң з а м а н т а л а б ы - на сай маңыздылығын көрсетіп отыр. Сондықтан сол елдердегі жаңалықтардан
Сазгердің өмірі мен шығарма- шы лығын таныстырып, оның өнегелі шы ғармалары арқылы адамгершілік, адалдық, махаббат сияқты құнды лық- тар ды жастардың бойына сіңіре отырып тәрбиелеу мақсатында ұйымдас ты рыл ған шараға кітапхананың тұрақты оқыр ман- дары қатысты. Ән өнерімізде жарық жұлдыздай сәуле шашып, айрықша із қалдырған Қазақстан мәдениетіне еңбегі сіңген қайраткердің «Ақ сұңқарым»,«Қара көз», «Қайықта», «Ақ бантик», «Өмір өзен» сияқты тағы да басқа әндері ғажайып саздылығымен ерекшеленеді. Композитордың «Менің Қазақстаным» ә н і Қ а з а қ с т а н Р е с п у б л и к а с ы н ы ң Мемлекеттік Әнұраны болып ресми түрде бекітілгені белгілі. Шәмші Қалдаяқовқа 1991 жылы Қазақстанның Халық артисі атағы берілді. Осындай мағлұматтарды әсерлі етіп жеткізген кітапханашы Бағдагүл Махамбеталиеваның баяндама- сын оқырмандар үлкен қызығушылықпен тыңдады.Өзінің қарапайымдылығы мен ізгілігі мол адам ретінде бүкіл қазақ халқының жүрегінен орын алған тұлғаның өмірі мен шығармашылығы кейінгі жастарға үлгі болады деп сенеміз. Сондықтан шара барысында атақты сазгер туралы қызықты хикаяттардан үзінді келтіріліп, «Қазақта Шәмші еді ән бұлағы» атты слайд топтамасы көрсетілді. Шәмші әндері халқымен бірге жасайтыны сөзсіз. Әдеби сағат барысында сазгердің «Менің Қазақстаным» әнін оқырмандар бірге шырқады. Ш.Қалдаяқовтың ән жинақтары мен ол туралы мерзімді басылымдар бетінде жарияланған мақалалар мен анықтамалық басы- лымдардан жинақталған кітап көрмесі ұйымдастырылды.
қ а л ы с қ а л м а у ы м ы з к е р е к . Қ а й н а р Академиясындағы тағы бір жаңаша бағыттың бірі – оқу жүйесін өндіріспен байланысты- ру, студенттердің алған білімін тәжірибемен ұштастыру. Оны дуальды оқыту жүйесі дейді. Психология саласында «Тәжірибелік пси- хология» деген мамандықты оқытудамыз. Қазақ тілін оқытудың жаңаша әрі жеңіл, әлемдік стандартқа сай әдіс-тәсілдерін ойлап тауып, оқытуды жүзеге асыруда- мыз. Бұл орайда көптеген инновациялық әдістемелерді қолданып келеміз. Республи- камызда алғашқы рет магистратуралық білім сатысын ендірген «Қайнар» университеті болатын. – Қазіргі таңда еліміздің жоғары оқу орындары болондық жүйе негізінде білім береді. Осыған байланысты шетелдік қандай жоғары оқу орындарымен тығыз байланыс орнаттыңыздар? Сіздермен келісім-шарт бойынша жұмыс істейтін әлемдік үздік оқу орындары бар ма? – Италияның Болонья қаласында қабылданған бұл конвенцияның білім жүйесіне енгізіле бастағанына да 20- 30 жылдай болып қалды. Мұны әлі қабылдамаған да мемлекеттер бар. Еуро- па елдері, Ресей және Қазақстанның оқу бағдарламасы осы жүйеге негізделген. Оның артықшылығы, студенттер үшін ешқандай шекараның болмайтындығында. Еуропа университеттерінен бізге, ал бізден оларға барып оқып келуге мүмкіндік жасалған. Осы тұрғыда келісім-шарттар арқылы тәжірибе алмасып отырған шетелдік оқу орындарымыз жетерлік. Атап айтар болсам, Ресейдің – МГИМО университеті, Анг- лия ның – Рейдинг, Брайтон, Италияның – Турин, Францияның – Сорбонна, Фако, Се димес институты, Иналко университеті және көрші Қырғызстанның халықаралық университетімен тығыз байланыста- мыз. Соңғы жылдары Малайзияның Ке- лантан университетімен, Польша және Болгарияның Добрич деген қаласындағы Халықаралық қатынастар институтымен, Түркия және Шотландия елдерінің жоғары оқу орындарымен, Тайвань, Америкадағы Вандервильд университеттерімен келісім- шарттарға отырдық. Испанияның Барсе- лона қаласындағы білім қауымдастығына мүше болып ендік. Бір байқағаным, біздің білім жүйеміздің деңгейі өзгелерден кем емес. Шетелдерде білім алып жатқан жастардың ішінде білімді студенттер өте көп. Шетел студенттері де біздің академия- да оқып, білім алуда. – Сұхбат соңында биылғы түлектерге айтар кеңесіңізбен бөліссеңіз. – «Қайнар» – еліміздегі жекеменшік оқу орындарының тұңғышы. Төрткүл дүниеге көз жүгіртіп қарасақ, әлемдегі ең озық жоғары оқу орындарының көпшілігі жекеменшік. Іргетасын осыдан 24 жыл бұрын ғана қалаған «Қайнар» университеті бүгінде білім берудің халықаралық стандар- тына сай оқыту үрдісін қарқынды дамытып келеді. Ең бастысы, Қайнар академиясына түскен студенттер жатақхана іздеп сабыл- майды. Олардың толыққанды білім алуына барлық заманауи жағдайлар жасалған. Сондықтан талантты шәкірттерге біздің есігіміз қашанда ашық. «Алтын белгі» иегерлері мен олимпиада жеңімпаздары болса, «Қайнар» академиясы олардың білімдерін әрі қарай шыңдауға, жақсы мамандықтарға оқытуға әрдайым әзір.
АлМАТЫ
деңгейін сифондық трубалар арқылы түсіріп отыру қажет. – Мұның қандай әдіс-тәсілдері бар? – Қолданылатын әдістердің бірі – бре- зент арқылы суды арналар арқылы төмен жіберу кеңінен қолданылады. Жалпы сел тасқынындағы басты мәселе мони- торинг, яғни бақылау, басқару, содан кейін болжау. Сел тасқынын басқару ұғымына осы бақылау мен мониторинг нәтижесі бойынша сел тасқынын бол- дырмау, оның алдын алу шарасын жасау, тасқын болған жағдайда атқарылатын шаралар, сел тасқынынан кейінгі қауіпті анықтау кіреді. Егер сел тасқыны болады деген қауіп болса, онда алдын ала ол қай аумаққа таралатыны, қаншалықты күшті не әлсіз болуы, сол маңдағы нысандарға қандай қауіп төндіретіні ерте есептеледі. Бұл да басқаруға жатады. – бүгіндері сел мәселесімен қандай мекемелер шұғылданады? Селді зерттеп жүктеу/скачать 4,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|