Шешендік сөздер мазмұнына қарай үшке бөлінеді: 1) шешендік арнау; 2) шешендік толғау; 3) шешендік дау.
Шешендік арнауға шешендік бата, тілек сөз, көңіл айту сөзі, ақыл-насихат сөздер жатады. Уәлихан қайтыс болғанда Байдалы бидің оның ханымы Айғанымға:
Қайрат деген қыран бар,
Қайғыға тізгін бермейтін.
Қайғы деген жылан бар
Өзекті шағып өрлейтін.
Мен қайғыңды қозғағалы келгенім жоқ,
Қайратыңды қолдағалы келдім, –
деген көңіл айтуы шешендік арнауға жатады.
Бөлтірік шешеннің:
Үлкен алдында иіліп сөйле,
Кіші алдында сызылып сөйле.
Иіліп сөйлегеннен белің бүгілмейді,
Сызылып сөйлегеннен сөзің үзілмейді, –
Күншілдік деген бар, содан сақтан,
Кекшілдік деген бар, содан сақтан.
Астамшылық деген бар, одан алыс жүр.
Сараңдық деген бар, одан қалыс жүр.
Қараулық деген бар, одан таза бол,
Ынсапсыздық деген бар, содан аман бол! –
деген сөздері де шешендік арнау үлгісі болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: |