Ф. Ш. Оразбаева Гылыми редакторлар
тематические «горизонты» жанра» деп ецбекке деген гылыми кезхарастарын бiлдiрген едь
жүктеу/скачать 6,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| тематические «горизонты» жанра» деп ецбекке деген гылыми кезхарастарын бiлдiрген едь
Fалымныц бул зерттеуi ХХ гасырдагы хазах эдебиеттану гылымындагы эдеби керкем процесс диалектикасына енш, улттых жэне интернационалдых дэст^лердщ арахатынасын керсетш, белгш кезецдердеп эдеби даму зацдылыхтарын ашуга мумкiндiк тугызып, сондай-ах хазах драматургиясы ныц дамуындагы халыптасхан дэстурлер мен турахты байланыстарды аныхтай отырып, олхылыхтар мен кемшiлiктердi керсеткен, хазах драматургиясыныц болашагын барлап, болжап берген бiрегей ецбек болды. Эдебиет жанрлары женiнде тужырым жасаган академик Д.С.Лихачев «Жанрлар турлi езгермелi факторлардыц эсерiмен халыптасып, сан алуан хасиеттерге ие болгандыхтан, эдебиет тарихы алдында ерекше мiндеттер туады: жанрларды гана емес, жанрлых саралауды тудыратын принциптердi зерттеу керек, жеке жанрларды, олардыц тарихын гана емес, эр дэуiрдегi жанрлар жYЙесiн (системасын) зерттеу керек» дейдь (2) Fалым академиктiц осы талаптарын ескере отырып нахты шыгармаларды талдап, жанрлардыц оныц iшiнде барлых ж-ртелердщ, даму процессiне зейiн хояды. Р.Нургалидыц бул ецбегi узах уахыттар бойы сархыла зерттеу нэтижесiнде ДYниеге келдi. Осы салада жургiзген iзденiстерi мен кептеген хунды гылыми топшылаулар ез жемiсiн бердi. Монографияда хазах пьесалары жанрлых тургыдан жiктелiп, белгш бiр ретпен харастырылады. Казах халамгерлершщ алпыстан аса пьесалары гылыми тургыдан зерттелш, олардыц идеялых-керкемдiк хасиеттерi, жанрлых-стилдш сипаттары ашылып талданды. Fалым драмалых шыгармаларды бурынгы зерттеушi галымдар сияхты трагедия, комедия, драмага белiп, эр жанрдагы шыгармаларды iшкi сипаттарына харай бiрнеше белiктерге беледi. Монография «Трагедиялых тартыс жэне трагедиялых характер» деген тахырыппен ашылады. Fалым хазах эдебиеттануында алгаш рет драманыц негiзгi т ^ л е р ш ^ бiрi - трагедияга жан-жахты жанрлых тургыдан сипаттама бередi.Трагедия категориясына хатысты кептеген гылыми зерттеулер жазылып, кептеген зерделi пiкiрлер айтылды. А.В.Луначарский дYниежYзiлiк драматургия тарихына CYЙене отырып, трагедияны символдых жэне реалистiк деп ею салага белiп харайды. Бiрiншi хатарга Гетенiц «Фаустын» хойса, екiншi хатарга Шекспирдщ «Гамлетiн» жатхызады. Трагедияны охыган немесе сахнадан керген адам орасан зор тебiренiске тYсiп, сан алуан сезiм толхынына беленедi, хапалы ой хушагына енедi. Бул идеялых-эстетикалых эсер ету ерекш елтн Аристотель - «жан ашу, хорхыныш hэм хуаныш сэттершщ шарпысуынан туган ерекше кYЙ»- деп те атайды. Fалым трагедияныц тагы бiр мацызды сипатына кейiпкердiц Yлкен хателiк жiберiп, зор адасуларга ушырайтынын жатхызады. «Бул элеуметтiк жагдайлар мен хогамдых харым-хатынастар тудыратын, кейiпкердiц ез ерюнен тыс, оныц идеал-мураттарын кYЙретiп, махсатына жеткiзбей мерт хылатын зауал iспеттi, тагдыр, жазмыш буйрыгы тагылеттес ерекше ситуациялардан шыгады». (3) Oнымен галым трагедияга жан-жахты жанрлых тургыда сипаттама жасай отырып, трагедиялых тартыстар мен адасулар табигатын, эстетикалых-эмоциялых эсер ерекшелшн сюжеттiк материал, керкемдiк-композициялых хуралдар жYЙесiн, тахырыптых идеялых нысананы ескере отырып, хазах трагедиясын мынадай салаларга белдi: а) эпикалых трагедия; э) тарихи трагедия; б) адамгершшк- турмыстых трагедия. Бул жYЙелеуден галымныц драмалых шыгармаларды жан-жахты терец зерттеп жанрдыц iшкi жахтарына кеп Yцiлгенiне к езщ з жетедi. Бул зерделеу монографияныц жацалыгы деп айтуымызга да болады. Ецбектщ «Эпикалых трагедия» тарауында галым хазах эдебиетшдеп классикалых Yлгiде жазылып, жанр шарттарына толых жауап беретiн улттых трагедиямыз «Ецлiк-Кебек» трагедиясын алгаш рет жогары багалап, эдеби - эстетикалых талдау жасады. Бул шыгарманыц эпикалых трагедияныц барлых талабына сэйкес келетшш дэлелдейдi. Р.Нургали монографияда галымдар арасында бiрiншi болып зерттеудiц жаца принцитн холданды. Бул дYниежYзiлiк эдебиеттанудагы холданылып журген жаца эдiс - типологиялых эдю едi. Fалым зерттеуге нысана етiп отырган шыгармаларын ездерiне тэн сипаттары мен ерекшшктерш, 125 Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 1(51), 2015 г. уксастыктарын бip-бipiмен салыстырды. Улттык эдебиеттщ езше тэн ерекшшктерш ескеpiп отырды. Буны да бул ецбектщ кундылыгына жаткызамыз. «Ецлiк-Кебектiц» осы уакытка дейiнгi белгш бipнеше нускаларын бip-бipiмен, сабактастырып салыстырды. Пьесаныц койылу тарихын, сахнадагы койылымдарын тiзе отырып, галым эpбip кешпкерге, оныц тiлiне, мiнезiне, iC кимылына, керкем шыгармадагы тартыс, мiнездiц езгеpуi мен эдеби кейiпкеpдiц емipде болган, болмаганына, шыгарма шындыгы мен оныц жасалуына, сомдалуына жiтi кецiл белдь Керкем мэтiндi жаксы бiлетiн галым шыгармага эдеби-эстетикалык талдау жасады. Эпикалык трагедияныц жанрлык сипатына сараптама жасай отырып, оны элемдiк драматургияныц жетiстiктеpiмен салыстырып отырды. Зерттеуге элемдiк салыстырмалы-тарихи- типологиялык эдютщ барлык мYмкiншiлiктеpiн пайдаланды. Fалым «Ецлiк-Кебек» ацызыныц екi эцпме, екi поэма тYpiнде жеткен терт нускасын салыстырып, мынадай байламдар жасады. «Усак ауыткуларды айтпаганда, барлык нускадагы окига, оныц баяндау pетi, аякталуы, аты аталатын адамдар, негiзiнен бipдей. Адам бейнелеpiн кескiндеу де уксас. Кебек батыр. Ецлiк - аскан махаббат и еа, Кецгipбай-опасыз болып кершедь Шыцгыстау, Орда, Xан, Доцгалац, Ащысу барлык нускада айтылады. Нысан Абыздыц бал ашкан сезi, Ецлiк портрет^ бYpкiт салу суpетi сезбе-сез дэл келш отырады. Бipталай тipкестеp, жеке детальдар, жаулар Yстеpiнен тYCкендегi кашу с э т , Кебек мойнына аркан тасталуы, Ецлiктiц уш тiлегi, жергекте зар кагып калган бала езгеpiссiз кайталанады. Барлык нуска Ецлiк пен Кебектщ елiмiмен тынады. Кецгipбайдыц екi ж у зд ш п , тобыкты, найман рулары арасындагы кикшжщнщ бас себебi тагдырдыц буйрыгында, жазмыш кYшiнде деген идея барлык нускада бар» [3. 15-б.] М. Эуезов жазган пьесаныц сюжетi халык ацызыныц оныц r n i^ ^ эцгiме, поэма туршдеп нускаларынан бастау алады. Тобыкты-найман арасындагы окига тунып турган драма материалы екенш уккан жазушы кеpегендiлiгiн айта келш: «Ру арасындагы жаца шайкаска Кебек-Ецлiк iCi сылтау. Дабырайып, есш, шегiне жете сыздаган алтыбакан алауыздык бултыныц тYЙiсуiне кездейсок бip окига, титтей себептiц езi жарап жатыр едь Пьесаныц кеpкемдiгiмен бipге галым онда орын алган олкылыктарын да керсетедь Пьесаныц алгашкы екi вариантындагы басты олкылык дуниетаным саяздыгына тipеледi Екi жас трагедиясыныц ец непзп себебш алауыздыкта, билеpдiц катiгездiгiнде деген ойга мегзейдi автор. Fалым эр тYpлi елдер эдебиетiнде кездесетiн бip туындыга кайта-кайта оралып, элденеше рет ецдеу дэстуршщ де М.Эуезов шыгармашылыгына тэн екенiн айта отырып, жазушы езшщ тырнакалды шыгармасы «Ецлiк-Кебекке» каламы шыцдалып, улкен жазушылык мэдениетке ие болган кезецде 1943 жылы бip, 1956 жылы екiншi рет оралып, пьесага мол езгеpiстеp енгiзiп, кайтадан ецдеп шыкканына токталады. Пьесаныц алгашкы вариантындагы сюжетпк желiнiц калдырылып, тек трагедияныц н еп зп идеясын ашуга, конфликтшщ еpбiп, аскынуына еш катысы жок эпизодты алып тастаганын айта отырып, «трагедиялык кактыгыстыц жойкын кеpiнiс беpуi Yшiн усак бурылыстарды, жай кикiлжiцдеpдi кыскартып тастау кажет болды» дейдь 1943 жылгы жазылган нускамен 1956 жылгы жазылган нусканыц басты айырмашылыктарын айта келiп, казipгi театрда койылып журген нускага токталып, алгашкы нуска мен осы нусканыц арасындагы тYбipлi мазмундык, идеялык айырмашылыктарды, кептеген стильдш езгешелiктеpдi салыстыру аркылы кеpсетедi. «Сейтш, Мухтар Эуезовтiц эуел баста халыктыц ацыз негiзiнде туган «Ецлiк-Кебек» трагедиясы талант кудipетiмен элденеше рет редакцияланып, жацгыртылып, байытылу аркасында образдарды кесек-кесек, тартысты шыцыраудай терец, тiлi гажап шурайлы классикалык туындыга айналды»,-деп [3, 35-б.] жогары бага беpедi. Р.Нургалиев Жумат Шаниннiц шоктыгы биiк шыгармаларыныц бipi «Аркалык батыр» трагедиясын зерттей отырып, казак фольклоры мен драматургиясыныц арасындагы кYpделi байланысты гылыми тургыдан саралап беpдi. Бул шыгарманыц туу, жазылу тарихына, уакытына кез жупрте отырып, галым пьеса нускаларын салыстырып, айырмашылык, езгеpiстеpiн кеpсеттi. Мурагат тубш актарган галым «Кезi тipiсiнде Жуматтыц езi де «Аркалык батыр» трагедиясыныц материалын халык жырынан, Ержан акын аузынан алганын айтады. Казак ССР Fылым академиясы колжазба корында Аркалык батырдыц есiмiне байланысты бipнеше материал бар. Олар: 1) 1939 жылы Кулсариев Ертай тапсырган «Аркалык батыр» жыры, 336-шы папканыц 59-119 беттерц 53 папканыц 346-405 беттеpi; Екеуi бip-бipiн кайталайды. 2) Кабыш Мусайынов пен Дэуiткан Ибрагимовтар тапсырган нускалар. 366-папка а) «Аркалык батыр», 1-2 беттер. б) Аркалык батырдыц ------------------------------------------------------------------- 126------------------------------------------------------------------- Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы, «Филология гылымдары» сериясы, № 1 (51), 2015 ж. казак-калмак барымталас кeзiндe Эз Жэшбек ханныц жылкысын калмактан алып келгеш туралы. 19 21 беттер. Мухтар Эуезов атындаFы Эдебиет жэне енер институты кызметкерлершщ редакциясымен 1961 жылы шыккан «Батырлар жырыныц» eкiншi томына Ержан Ахметовтен 1958 жылы Бекмурат Уахатов жазып алFан нуска eнгiзiлгeн» деп нуска туpлepiнe сипаттама бepiп, салыстыра отырып пьесаныц нeгiзi фольклорда жатканын айтады. Fалым Ержан Ахметов нускасы мен пьеса аpасындаFы уксастыктар, eсiмдep eзгeшeлiктepi жайында айта келш пьесаныц фольклор нускасынан езгешелштерш де кepсeтiп бepeдi. «Аркалык батыр» трагедиясына байланысты материалдарды тугелдей салыстыра тексерген Fалым пьеса сюжeтiнe Ертай Кулсариев тапсыpFан варианттыц жакындыFын айтады. ПьeсаFа Fалым «Аркалык батыр трагедиясына эдеттеп драмалык шыFаpмалаpды талдау-образдарды баFалау, идеяны керсету, конфликтiнiц ажырату, сюжет ерекшелштерш айкындау туpFысынан келуге болмайды. 0йткеш бул туынды - улттык эдeбиeтiмiздeгi ец алFашкы куpдeлi пьесалар улгiсiнiц бipi. Сондыктан нeгiзгi керкемдш компоненттерге анализ бере отырып, диалогтыц жасалуы, авторлык ремаркалардыц туpлepi, кершютер, перделер аpасындаFы байланыс, тiл бояулары - сиякты мэселелер тeцipeгiндe де байлам жасау к аж етп л т туады»,- деп баFа бepeдi. Пьеса бeлiмдepiндeгi кешпкерлер санын драматургия классиктepi Шекспир, Грибоедов, Гоголь, Толстой пьeсалаpындаFы кeйiпкepлep санымен салыстырып, пьeсадаFы кeйiпкepлep саныныц шаFындыFын, авторлык peмаpкалаpдаFы кeйiпкepлep жасыныц дэл кepсeтiлуi сиякты epeкшeлiктepiн кepсereдi. Fалым драмада тартысты кушейту максатында автордыц шарттылыкка, эсipeлeп, шыFындата бейнелеу эдютерш колдануда фантастика элeмeнrrepiн алуFа болатынын, бул эдiстepдiц жeмiстiлiгiн сонау ХУ! Fасыpдыц eзiндe улы Шекспир ез творчествосында кepсeтiп бepгeнiн, казактыц ту^ы ш дpамаrуpгтepi Эуезов, Кемецгеров, Шанин шы^армаларында кeздeсeтiн фантастика элeмeнrrepiнiц эпостан келгенш айтады. «Халык эдeбиeтi дэстуpлepiмeн европалык драма улгiсiн уштастыра жасалFан Шанин трагедиясыныц кеп тустарында эпостык сарыша калткысыз баFынып кeтушiлiк бар. «Трагедияныц эр бeлiмi жеке пьеса, аякталFан шыFаpма. АлFашкысындаFы нeгiзгi конфликтi - хан мен карадан шыккан батыр аpасындаFы тартыс. Жиырмасыншы жылдаpдаFы улттык драматургиялык дэстуpiмiздiц болымсыздыFын ескергенде, тарихи такырыпка мундай улкен пьеса жазылмаFандыFын ойлаFан кезде Жумат Шанин трагедиясыныц эдeбиeтiмiздiц таpихындаFы кepнeктi орны баpлыFы дау туFызбайды»,-дeп Fалым бул пьесаныц шынайы баFасын бepeдi Шeбepлiккe катысты олкылыктары, жeтiмсiздiктepi болFанымeн бул трагедияны Fалым казак драматургиясыныц жаца туып келе жаткан алFашкы кeзeцiндeгi куpдeлi туындыFа жаткызып, пьесаны устап туpFан элeумerriк конфликт,туйдек-туйдек монологтар, iлiк-какпа диалогтар барын айта кeлiп, шыFаpманыц жанр шарттарына сэйкес кeлeтiнiн кepсeтeдi. Шынында да жиырмасыншы жылдаpдаFы улттык драматургиялык дэстYpiмiздiц балацдыFын, тарихи такырыпка жазылFан улкен пьесалардыц жоктыFын ескерсек Жумаи Шанин трагедиясы эдeбиeтiмiздiц тарихында улкен орын алатыны даусыз. Р.НуpFали казак эдебиетшде eзiндiк орны бар, бipак эpтуpлi себептермен зерттеу жуpгiзiлмeгeн шыFаpмалаp жайында да тыц деректер бepeдi. Соныц бipi - F.Мусipeповтыц ауыз эдеби ет непзшде жазылFан «Козы Керпеш-Баян сулу» трагедиясына дешн жазылFан Жумат Шаниннщ осы такырыпта пьеса жазFандыFы туралы мэлiмeт. Сонымен катар Fалым F.Мусipeповтiц «Козы Керпеш - Баян сулу» шы^армасын да эпикалык трагедияныц жауhаp улгiсi peтiндe жоFаpы баFалайды. Трагедияныц сахнаFа ыкшамдалFан формасы туралы: «Жыр мен трагедияны салыстыра каpаFанда, драматургтщ сюжет тузеуде, тартыс epбiтудe, характер сомдауда жасаFан сан-алуан жацалыктары аныкталады. Бeсiк кудалык нeгiзiндe кунi бурын шeшiлгeн махаббат жeлiсi жырдыц басты езегш кураса, трагедиялык курес ескшкпен жацалыктыц арасында eтeдi. Пьесада рулык тартыс емес, элеуметпк- таптык кактыFыстыц кepсeтiлуiндe мэн жатыр» деген Fалым пiкipiнeн тpагeдияFа бepiлгeн эдiл баFа eкeнiн уFамыз. 1. Люлява Л. Обшественные науки В СССР, литературоведение. - Москва, 1980, №3. 2.Лихачев Д.С. Театр жэне драматургия туралы. - Москва, 1958, Т. 1-2 3. Нургали Р. Трагедия табигаты. - Алматы, 1968. 4. Нургали Р. Талант тагдыры. - Алматы, 1969. 5. Нургали Р. Ку_ретамыр, Цазац драматургиясыныц поэтикасы. - Алматы: Жазушы, 1973.-234б. -------------------------------------------------------------------127-------------------------------------------------------------------- Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 1(51), 2015 г. 6. Нургали Р.Айдын. Казац драматургиясыныц ж анр ЖYйесi. - Алматы: Онер, 1985. П РО БЛ ЕМ Ы ЭПИ ЧЕСКОЙ ТРАГЕДИИ В ИССЛЕДОВАНИЯХ Р. НУРГАЛИ Р.И. Дуйсенбаева - ст. преподаватель К азН У им. аль-Фараби Алматы, Казахстан, етаИ: raihan-kz@ mail.ru Резюме В статье рассматривается, что ученый Р.Нургали раскрыл природу трагедии в казахских драматургии. Предложил внутрижанровую классификацию казахских трагедий и заложил основы нового научного направления. Анализ ученого отличается глубиной и проницательностью а также бережным отношением к мыслям и идеям трагедии. Исследуя творческую историю созданиия трагедию он сопоставляет несколько редакции и пытается проследить принципы редактирования и проанализировал все эпических трагедии. Р.Нургали разделил трагедию на три внутрижанровые разновидности: эпическую, историческую, нравственно-бытовую. Комедию: сатирическую, лирическую, а драму: героическую, политическо-социальную, биографическую. Свобода духа, идея независимости, любовь как высшая ценность-таковы темы первых казахских эпических трагедии. Ученый отмечает непременное условие казахских эпических трагедий,которые с польным правом можно отнести и к пониманию трагического в литературе. Клю чевые слова: природу трагедии, идеям, внутрижанровые, нравственно-бытовые. PROBLEM S EPIC TRAGEDY IN RESEARCH R. NURGALI R.I. D uysenbaeva- senior teacher KazN U al-Farabi Sum m ary The article deals with the scientist R. Nurgali disclose the nature o f the tragedy in the Kazakh drama. Proposed within the genre classification Kazakh tragedies and laid the foundations o f a new scientific field. Analysis of different scientific depth and insight, as well as respect for the thoughts and ideas o f the tragedy. Exploring the artistic history of the creation of the tragedy he compares several editorial boards and is trying to follow the principles o f editing and analyzed all the epic tragedy. R. Nurgali shared tragedy in three species within the genre: epic, historical, moral and household. Comedy: satirical, lyrical and drama: the heroic, political and social, biographical. Freedom o f spirit, the idea of independence, love as the highest value-such are the subjects o f the first Kazakh epic tragedy. A scientist observes an indispensable condition for Kazakh epic tragedies that can rightfully be attributed to the understanding of the tragic in the literature Keywords: disclose, the tragedy, classification, Exploring, the genre. Э О Ж 821.512.122.0 Б Е К С ¥Л Т А Н Н ¥ Р Ж Е К Е ¥ Л Ы Н Ы Ц С 0 З ЦОЛДАНЫ СЫ НДАГЫ БЕЙ Н ЕЛ ЕУ Ц ¥РА Л Д А РЫ Н Ы Ц МЭНЕР1 С.Б. Ержанова - Казац мемлекеттЫ цыздар педагогикалыцуниверситетi, ф.г.д., профессор С. Ж ацалык; - I курс магистранты, Алматы ц., Казацстан e-mail: erjanova saule@,mail.ru'. saia 043@mail.ru Ацдатпа. ¥лттых эдебиетiмiздiц керкемдш дамуына езвд ш холтацбасын халдырып, хазах сез енерше елшеушз Yлес хосхан харымды халамгерiмiз Бексултан Нуржекеулыныц «Авторсыз сулулых», « К ^ толгах», «Жастых жыл хусы емес» сынды эщмелерш бYгiнгi зерттеумiздiц нысанына алып отырмыз. Махалада жазушыныц керкемдш iзденiстерi осы эцгiмелерi архылы талданып сез болмах. Сонымен бiрге Б.Нуржекеулыныц айтылган к ер к ем д т жогары шыгармалырыныц шеберлш дэрежелерi жарых керген кезiнде багаланып келедь Бiз талдагалы отырган жазушыныц бейнелеу хуралдарындагы суреткерлш мэнерш туган жерге, туган елге деген ыстых ыхласын, CYЙiспеншiлiк, CYЙген жар, CYm^i адамга арналган жанды махаббат, ынтых-ыхылас мэселелерi талданып таразыланады. Осы талдау барысында суреткердiц эцiмелерiндегi таныс-бейтаныс замандастарымызбен солардыц хым-хигаш емiрi, езi езгерген тагдырлары мiне, осыныц бэр 1 талданып отырган махаланыц алтын езегi болмах. 128 Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы, «Филология гылымдары» сериясы, № 1 (51), 2015 ж. Туйш сездер: керкем тш, поэтикалык эуелдшк, кайталаулар, ыргак, керкем бейне, стиль, кешпкерлер элемi. Улттык эдебиетiмiздiц кеpкемдiк дамуына езiндiк колтацбасын калдырып, казак сез енеpiне елшеушз улес коскан карымды каламгеpiмiз Бексултан Нуржекеулы езiнше еpнектi жазушы, айырыкша дарынды, сергек сезiмдi суреткер екендшне оныц шыгармалары мен сусындагын кез- келген окырман дау айта алмаса керек. Жазушыныц «Кутумен кешкен гумыр», «Бip екiнiш, бip Yмiт», «Жау жагадан алганда» секiлдi романдары тагы да кептеген эцгiмелеpi казак эдебиеттщ алтын корына косылган комакты табыс болып саналады. Эдебиетiмiздегi Б.Нуржекеулыныц жогарыда айтылган кеpкемдiгi жогары шыгармалырыныц шеберлш дэpежелеpi жарык керген кезiнде багаланып келедi. Бiз талдагалы отырган жазушыныц бейнелеу куралдарындагы суpеткеpлiк мэнеpiн туган жерге, туган елге деген ыстык-ыкласын, сушспеншшк сезiмiн, суйген жар, сушкп адамга арналган жанды махаббат, ынтык- ыкылас, мэселелеpi талдарынып таразыланады. Осы талдау барысында суpеткеpдiц эцiмелеpiндегi таныс- бейтаныс замандастарымызбен солардыц кым-кигаш емipi, езгерген тагдырларымен, барлыгыныц алтын езеп: лейтмотивiмен-мэцгiлiк махаббаттыц кYЙлi-муцлы-сыpлы небip эуендеpiмен ягни сикыр сезiмдеp симфониясымен кайтадан жYзедсемiз. Мiне, Бексултан Нуржекеулыныц сез колданысындагы бейнелеу куралдарыныц мэнеpi кандай? Жазушы киялыныц алынбас камалы болмайды. Соныц бipi кецiл-кYЙдi терецнен тану. Казак эцпмелершщ кейiпкеpлеpiнiц бip сэт барлыгын камти алатын сырыныц бipi осында. Б.Нуржекеулыныц енер туралы, енер адамдары туралы жазылган «Жастык жыл кусы емес» (1969) атты эцгiмелеpiмен толыктыруга болады. Мунда жазушы акын, суретш^ кYЙшi бойындагы шабыттык шактарды, сол сиякты енеpдi кастерлеу касиет жайында сез болады. «Авторсыз сулулык» эцiмесi келемi шагын болганына карамай танымы мол дуние. Кейiпкеpлеpi-студент жастар: МэдiFали, Текен, Эбден. Эцгiменiц бар окигасы: «Алаканда ашык хаттыц сыртында соншалык сикыр тур дегенге..... сене коймас»[ 1,6] бipiншi жактан баяндаушы кейiпкеpдiц сецбек тYгiлi «0нер шырмауына» айналуы эдемi тiзбектелген, карапайым гана сюжет, карапайым кейiпкеpлеp, автор ернегше тускенде тYpленiп ажарланады. Б.Нуржекеулыныц кейiпкеp мiнез-кулкындаFы тYзiлiстi авторлык баяндау аркылы утымды тузген. Терец тартыс, кейiпкеpдiц жан-дYниесiне кабат-кабат жүктеу/скачать 6,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|