Махала  авторы  ж ергш кт  улттых  кадрлардыц  жайын  кYЙiне  отырып  айтады.  Ол  осы  орайда

Вестник КазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  1(51),  2015 г.
1972  жылы  «Падение 
большого  Туркестана»  деген  атпен  орыс  тш нде,  1976  жылы  «Чоц 
Туркестанныц  кирашы»  такырыбымен  кыргыз  тш нде  басылды.  Автор  кiтабында  мемлекетпк 
кауiпсiздiк  комитeтiнiц  кызмeткepi  болгандыктан  кезшде  куэгерлерден  коpкытып-Ypкiту  аркылы 
алынган жауаптар нeгiзiндe жасалган хаттамалар мен кужаттарга  CYЙeнeдi.  Кeцeстiк идеологияны пip 
тутушылардыц  кандай  жолмен  болмасын  саясат  тещрегшде  кара  куйе  жагуга  кулшынатыны  акикат 
eдi.  Эсipeсe,  ТYpкiстан  легионына  катысты  каралау  шаралары  дэл  осындай  тэртшпен  жYpгiзiлдi. 
Оныц  мYшeлepiнiц  тергеуде  берген жауаптарыныц хаттамалары  eкiншi  дYниeжYзiлiк  согыстан  кeйiн 
Ресейге  кайтарылган  Германия  мен  Польша  мурагаттарынан  алынган.  Шэкiбаeв  болса  ойдан 
курастырылган кужаттар мен хаттамаларды нeгiзгi дерек кeзi peтiндe пайдаланган.  Мiнe,  бул жeнiндe 
тYpiк  бауырымыз,  профессор,  шокайтанушы  Эбдiуакап  Кара  узак  жылдардан  бepi  жYpгiзiп  келе 
жаткан  зeprreулepi  мен басылымдарда жарияланган  материалдарында бултартпайтын  мэлiмerrepмeн 
дэлелдеп кeлeдi.  Осы  орайда Мустафа Шокайдыц еам ш  т р   тутып,  атын ардактауда узак жылдардан 
бepi  eнeгeлiлiктiц  Yлгiсiн  кepсeтiп  келе  жаткан  туркиялык  бауырларымызга  басымызды  иeмiз. 
Айталык,  Анкара  унивepсиreтiнiц  тагы  бip  профессоры,  шокайтанушы  Тахир  Шагатай  мен 
Э.Октайдыц eсiмдepi  кандай  курметке  болса да эбден лайык.  Екeуi  бipiгiп,  1942  жылы  М.Шокайдыц 
кайтыс  болуыныц  бip  жылдыгына  орай  Стамбулда  «М.Шокай  альбомын»  шыгарды.  1950  жылы  осы 
кос  азамат  улы  тулганыц  туганына  60  жыл  толуына  арнап  «Турюстан  улттык  козгалысы  жэне 
Мустафа  Шокай»  деген  ютапты  дуниеге  экeлeдi.  Осы  ею  кiсi  мен  Т.Шагатайдыц  жары,  профессор 
Саодат  Исхахи  Шагатайдыц  тшелей  уйымдастыруымен  Туркия  баспаларынан  1972  жылы  Мария 
Шокайдыц  жэне  1988  жылы  Мустафа  Шокайдыц  eстeлiктepi  жеке-жеке  ютап  болып  шыкты.  Тутас 
ТYpкiстанныц  улы  кYpeскepi  жeнiндeгi  бар  шындыкты  жаны  шыркырай  отырып  жазган  кepнeктi 
турш  тарихшысы,  профессор  Хасен  Оралтайдыц  жазбалары  ерекше  назар  аударады.  Сондай-ак 
Мустафа  Шокай  eмipiнe  арналган  зерттеулер  мен  оныц  жекелеген  ецбектершщ  Оксфорд,  Берлин 
баспаларынан  элденеше  рет  шыкканын,  Калифорния  (1960),  Кембридж  (1957,  1964),  Париж  (1950), 
Мюнхен  (1960),  Кельн  (1962),  Нью-Йорк  (1957)  баспаларынан  да  жарык  кергенш  мактаныш  етуге 
тшсшз.
Жогарыда  eзiмiз  айтып  еткендей  кiтап  жазып,  Мустафа  Шокайды  «фашистepдiц  колжаулыгы 
болган  саткын  eдi»,  «ол  курган  «Турюстан  легионы»  Германияныц  фашистiк  армиясымен  бipгe 
ТYpкiстанды  жаулап  алып,  Германияныц  бip  отарына  айналдыруды  кездеген  eдi»  дегендей  шюр 
орныктыруга тырыскан Шэкiбаeв  eлiмiз  ез  Тэуeлсiздiгiн жариялаган  алгашкы  жылдарда да бурынгы 
кeцeстiк  дэуipдe  Шокайга  багытталган  айыптауларын  кайталаудан  жалыкпады.  Ол  «Казак  эдебиет» 
газeтiнiц  1992  жылгы  шiлдe  айындагы  нeмipiндe  жарияланган  «Кургак  долбар  -   дэлел  емес»  деген 
макаласында  сол  бурынгы  гей-гейше  басып,  соцгы  кeздepi  Казакстан  баспасeздepiндe  М.Шокайды 
дэpiпreп, 
улттык  каИарман 
биiгiнe 
кетеруге 
шакырган  макалалардыц 
шыга  бастаганына 
мазасызданатынын  айтады.  Газerriц  осы  нeмipiндe  жазушы-публицист  Э.Элiмжанов  «Улы  адамныц 
аруагымен  алыспайык»  атты  макаласында  Шэкiбаeвтыц  «дуниесымагын»  кeзiндeгi  мeмлeкerriк 
кауiпсiздiк  кызмeтiнiц  эдerreгi  куйе  жагу  эpeкeтi  peтiндe  багалады.  «Мустафа Шокайулы  eшкiмнiц 
актауына  муктаж  емес,  -  деп  жазды  Э.Элiмжанов  макаласыныц  соцында.  -   Ол  eзiн-eзi 
шыгармаларымен,  epлiгiмeн  актап  отыр.  Оны  тарих  пен  уакыт  актады.  ТYpкi  тш нде  сейлейтш 
халыктар  оныц eзiнe лайыкты багасын беруде».
Тутас  ТYpкiстанныц  алтын  дщгектершщ  бipiнe  айналган  Мустафа  Шокай  туралы  бipкыдыpу 
зерттеу  ецбектер Казак eлi  Тэуeлсiздiгiнeн бастау алды.  Осы орайда, жумыр  жырларымен  танылган 
белгш   акын,  халыкаралык  «Алаш»  сыйлыгыныц  лауреаты  Касымхан  Бегмановтыц  кeзiндe  кYллi 
турю  журтыныц  азаттыгын  ацсап,  осы  жолда  бар  гумырын  арпалыспен  eткiзгeн  улы  тулганыц 
азапты  жолымен  жYpiп  ету  ушш  экспедиция 
уйымдастырганын,  осы  ужымныц  алга  койган 
максатына  орай  Мустафаныц  туган  жepiнeн  бастап  0збекстан,  Туркия,  Грузия,  Ресей,  Франция, 
Германия  сeкiлдi  елдерде  болып,  аса  кунды  деректер  жинаганын,  нэтижeсiндe  «Мустафа  Шокай 
жолымен»  атты  дерект  фильм  мен  осы  аттас  eкi  томдык  кiтапты  дуниеге  келтргенш  ризалыкпен 
айтуга  тиiспiз.  Ютапка  жазган  алFысeзiндe  танымал  тарихшы,  профессор  М.Койгeлдi  былай  дeдi: 
«Кiтап  авторы  жэне  экспедиция  жетекшга  Касымхан  Бегманов  Мусафа  Шокай  сиякты  ipi  тарихи 
тулганыц  eмip  жолы  мен  кызметш  зерттеу  юше  мэселенщ  жаца  кырынан  келген.  Бул  ретте  бурын 
талантты акын ретнде танылган автор жаца шыгармасында М.Шокай сиякты кайpаткepдiц кYpдeлi де 
кайшылыкты тарихи кезецде  Орта Азиядан Кавказ етш,  одан Туркия елше барып,  ец соцында Париж 
-------------------------------------------------------------------  172-------------------------------------------------------------------

Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы,  «Филология гылымдары» сериясы, №  1  (51),  2015 ж.
сиякты  саяси  жэне  мэдени  орталыкка  жетш  орын  тебушщ  себебi 
мен  салдарына  токталып, 
окырманды да тарих койнауына жетелейдi...  ондай ецбектщ дуниеге келгенiне  куаныштымыз».
Касымханныц  аткарган  кец  аукымды  iзгiлiктi  iзденiстеpiне  кернекп  акын,  публицист  Темipхан 
Медетбек  агамыз  лайыкты  багасын  бере  отырып,  мынадай  жайлардан  да  хабардар  етедк  «  ...Бipак 
кара жала топырак астында  калса да,  тоцкацдап  шыга беретш коцыз  сиякты  елмейдi  екен.  Касымхан 
Бегманов  Мустафа Шокай туралы  тушршген  деpектi  фильмдi...  вскеменге  де  апарып  керсеткен  гой. 
Керсеткен  бойда  сыцар  езу  калалык  «Флеш»  газетiнiц  ею  жуpналисi  Данилевский  мен  Михеев 
дегендер  Мустафа Шокайды  «Саткын  Власовка»  тецеп  бip,  «фашистермен  сыбайлас  болган»  деп  ею 
каралап  шу  кетеpедi.  Касымхан  «ит Ypедi,  керуен  кешедi» деп ун-туншз  кете  коймайды.  Олармен  ел 
намысы  ушiн,  Мустафа  аруагы  ушш  бел  шешш,  бiлек  сыбанып  соттасады.  Алгашкы  сотта 
кандасымыз  Касымов  деген  кермэдш  соттыц  шешiмiмен  жецiлiп  калады.  в з  жеpiмiзде,  ез  елiмiзде! 
Мундай соракылыкка шыдай алмаган Касымхан одан сайын ершелене юрюш,  кайтара сотка беpедi де 
эдiлдiктiц ак туын желбipетiп тiгiп шыгады»  [9].
Сонымен,  келмеске  кеткен  кецеспк  идеологияныц  кулы  pетiнде  танылып  келе  жаткан  Шэюбаев 
кана  емес,  жогарыда  келтipгенiмiздей  ескемендiк  Данилевский  мен  Михеев  дегендер  де  Мустафа 
Шокайга шабуыл жасауды  «кэсiпке»  айналдырып алды.  Олардыц  «шимайлары»  негiзiнен  орыс  тiлдi 
басылымдарда  ара-тура  болса  да  шыгып  жатады.  Оныц  туп-терюшнде  улттык  менменсу,  кезiнде 
турю  халыктарыныц  азаттыгын  жалаулатып,  отаршыларга  карсы  б^пес  куреске  шыккан  Мустафа 
Шокайга деген кек жатканын тусiнуiмiз керек.
2012  жылы  коцыр  кузде  Павлодарда  юсапарда  болганымызда  колымызга  облыстык 
«Ертю 
дидары» газетiндегi «Нападки на Шокая -  атака на казахский народ» атты макала т уст  [10].
«вскеменде  турю  халыктары  тэуелсiздiгiнiц  улы  кYpескеpi  Мустафа  Шокайдыц  есiмiн  узак 
уакыттан  беpi  каралап келе  жаткан  «Flash» дейтш орыс  тiлдi  газет бар,  - деп басталады  макала.  -  Бiз 
буган калай жол берш отырмыз?.  Ресей  Солженицындi  кэдуiлгi  шовинист, Дмитрий Донскойды  бар- 
жогы  Токтамыстыц  сенiмдi  жендетi  деп  кеpiцiз,  когам  тш  турады  не  сiзге  карсы  кылмыстык  iC 
козгалады.  Осы  басылымга  «Номад»  жэне  «Центр  Азия»  сайттарыныц  Шокай  мэселесi  тургысында 
кеpсетiп отырган колдауына  еpiксiз жагацызды устайсыз......
Автор М.Шокай Турюстан легионын курды ма жок па деген шюрталасты жайына калдырып, мына 
жэйттерге  назар  аударады.  Мустафа  Шокай  кезiнде  кызыл  армияныц  жазалаушы  отрядтарыныц 
Туpкiстан  автономиясыныц  (мухтариятыныц)  тургындарын  канга  бектipгенiн  ез  кезiмен  кеpдi.  Екi 
кунде  40  мыцдай  карусыз  бейбiт  халык  кыргынга  ушырады.  Одан  кейiн  М.Шокай  Москва  алдында 
тiзе  бугiп,  КСРО  азаматтыгын  кабылдауы  керек  едi.  Бipак  ол  олай  етпед^  бар  гумырын  кецес  пен 
отарлык  режимге  карсы  азаттык  жолындагы  куреспен  еткiздi.  Фашистер  екiншi  дуниежузш к согыс 
басталганда  отаршылдыкка  карсы  козгалыстарга  колдау  бiлдipдi.  Олар  ¥лыбритания,  Ресей,  Акш, 
Франция  сиякты  ipi  отарлаушы  империяларга  карсы  согыс жариялаган  едь  Сондыктан  да фашистiк 
Германияга  осы  елдердеп  отаршылдыкка  карсы  козгалыстар  мен  топтардыц  колдау  -  кемегiне  ие 
болу  мацызды  болатын.  «Менiц  жауымныц  жауы-менiц  одактасым»  деген  принцип  устануга 
тырысты.
М.Шокай фашистiк Германияга сенген жок.  Кезiнде ол «Сталин мен Гитлер -  екеуi де  жауыздар» 
деп  жазган  едi.  Кажымас  курескер  Кецес  одагындагы  тYpкi  елдеpiнiц  согыста  колга  тускен  эскери 
туткындарыныц  жагдайын  жаксарту  максатымен  концлагеpлеpдi  аралады.  Мэскеу  туткынга тускен 
ез жауынгеpлеpiн саткындар деп есептедi де  Кызыл крестщ кызметiнен бас тартты. 
Осы  туста
Шокайдыц ыкпалымен «Ишси» («Рабочий») одагы  курылды, бул тYpкiстандык эскери  туткындардыц 
жагдайын жаксартуга игi  эсер  етп,  оларга немiс  заводтарында кара жумыс iстеуге  мумкiндiк беpiлiп, 
косымша  азык-тутк  алды.  Мынадай  да  жайт  болган:  Y™^™i  рейхта  болган  Туркия  генералдары 
кецестiк  тYpкi  тукындарыныц  киын  жагдайын  ез  кездеpiмен  кеpiп,  Гитлерге  жазган  хаттарында 
оларды  Туркияга  коныс  аударуга  етiнiш  жасаган,  Анкара  алдындагы  борышын  Беpлиннiц  темекi 
жеткiзiп осылайша етеуге усыныс берген...  Казак елi Тэуелш здтне жиырма екi жылдай уакыт етсе де 
арамызда бурынгы кецестiк дэуipдегi отаршылдыкты ацсаушылардыц пpинципiмен жYpгендеpдiц бар 
е к е н д т   сезiлiп  калып  жатады.  Жогарыдагы  газет  материалында  айтылган  жайлар  осыган  айкын 
дэлел.  Мэцгiлiк жаулар  мен  саткындар  бейнесш  колдан жасап,  улы  тулгаларымыздыц  аруактарымен 
алысудыц кашан тыйылары эзipше белгiсiз...
173

Вестник КазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  1(51),  2015 г.
Бар  гумырын  улт  мYддесi  жолындагы  хиян-кесю  к ^ есп ен   еткiзiп,  жан  азабын  архалаган 
халхымыздыц  асыл  перзентi  Мустафа  Шохай  есiмi  тэуелсiз  елiмiзде  соцгы  онжылдыхта  айрыхша 
ардахталып  келедi.  Туркiстан  халыхтары  тарихында  тутас  бiр  кезецдi  хамтыган  ерекше  хубылысха 
айналган хажымас  хайраткердщ улылыгы тек Туркiстан халыхтарыныц  1917  жылы  кецестк билiкке 
балама  Т ^ ю стан  (Кохан)  автономиясы  ушiн  улттых-демократиялых  хозгалысына  басшылых 
жасаганымен 
гана 
шектелмейдi 
(Кецестк 
Yстем 
билiктiц 
бугауынан 
босаган 
улттых 
республикалардыц 
тарихында  Yлкен 
орын 
алатын 
Туркiстан 
автономиясы 
тургысындагы 
галымдардыц хабыргалы  зерттеулерi  назар  аударады)  [11].  Тштен  оныц  басха атхарган  iстерiн былай 
хойып,  тек  осы  биiк  махсат  Yшiн  айтулы  куресiн  атаудыц  езi  гана  Шохайулыныц  есiмiн  Туркiстан 
халыхтары  тарихындагы  мэцгi  есiмдер  хатарына  жатхызуга  жеткiлiктi  негiз  болар  едi.  <^рах 
М.Шохайулыныц  ез  елi  ушiн атхарган  хызметшщ  мэнi  мен  орны  басхада,  - деп жазады  тарихшылар 
М.Койгелдиев  пен  А.НYсiпхан.  -   Ол  Мустафа  Шохайулыныц  Туркiстан  халыхтары  тарихында 
бурынды-соцды  болмаган  хубылыс  -   демократиялых  Еуропаныц  ортасында  туркiстандых  саяси 
эмиграциялых  хызметпц  негiзiн  халап  (20-жылдардыц  екiншi  жартысы),  оган  езi  кез  жумган  1941 
жылдыц  желтохсанына  дейiн  басшылых  жасауында,  сондай-ах  осы  кезецде  Туркiстанда  болып 
жатхан  езгерiстердi  жан-жахты  терец  талдауга  алуында  едi»  [12].  Авторлар  Мустафа Шохайулыныц 
екi  кiтаптан  туратын  ецбектерше  берiлген  бул  кiрiспе  махалада  оныц  саяси  хызмет  мен  артында 
халдырган  мурасыныц  мазмунына  хысхаша  тохталады.  Сондай-ах  Мустафа  Шохайулыныц 
жинастырып,  оларга  гылыми  талдау  жасауда  шетелдiк  эрiптестерiмiздiц,  эсiресе,  туркиялых 
галымдардыц бiраз нэтижелi ic бiтiргенiн Yлкен ризашылыхпен айта келе, улы хайраткердiц емiрi мен 
хогамдых  хызметiн  талдауга  арналган  дискуссиялых  махалалар  мен  хужаттых  материалдардыц 
елiмiзде де бiраз жарияланганын тiлге тиек етедг 
Иэ,  осыган  дейiн  республикамызда  «Туркестан 
под  властью  Советов»  атты  зерттеуi  мен  1917  жылга арналган  естелштершщ  хысхартылган  нусхасы 
гана  басылып  шыххан  болатын.  Мше,  булар  ултымыздыц  улы  перзент  Мустафа  Шохайулыныц 
елiмiздiц  тарихында,  туркiстандых  жэне  хазах  хогамдых  ойында  алатын  орнынан  жеткiлiксiз 
дэрежеде  гана хабардар  е т т  десек артых айтхандых емес.  Демек,  бул кемел хайраткердщ к ^ е с  жолы 
мен  артында  халдырган  аса  бай  рухани  мурасын  б^ ш Н   хогамдых  терец  езгерiстер  арнасында 
тYбегейлi  зерттеу  ендi  гана  холга  алына  бастаганын  керсетедi.  Соныц  айхын  дэлелi  Мустафа 
Шохайулыныц  кезiнде  езi  жетекшшк  жасаган  «Жас  Туркiстан»  журналында  (1929-1939) 
жарияланган ецбектерiнен туратын екi томдых ютабыныц  [13]  жарых керуi болып табылады.
Эл-Фараби 
атындагы 
Казах 
Мемлекетпк 
Улттых 
университетшщ 
жанынан 
хурылган 
шыгармашылых топ  баспага  эзiрлеген  бул  ею  томдыхта Мустафа Шохайулыныц  он жылдай уахытта 
117  саны  жарых  керген  «Жас  Т ^ ^ ст а н »   журналында  жарияланган  шыгармалары  топтастырылган. 
Бул  ецбектердiц  хай-хайсысында  болмасын  елiн  шексiз  CYЙген,  халхыныц  тэуелш здтн  ацсаган 
хайраткердiц  аса  зор  публицистк  таланты  мен  устанган  позициясы  жархырай  керiнедi.  Кезiнде 
Париж  бен  Берлин  секiлдi  батыс  элемiнiц  iPi  орталыхтарында  басылган  «Жас  Туркiстанда»  оныц 
басында  турган  Шохайулыныц  махалалары  Yзiлiссiз  жарых  керш  жатты.  Негiзiнен  алганда  бул 
ецбектерде  Казахстан мен кецестк Туркiстанныц басха да республикаларында 20-30-жылдары  болып 
еткен  хогамдых  езгерютерге  большевиктiк,  кецеспк  кезхарастан  мYлдем  керегар  бага  бершед^ 
кецестiк  емiрдiц,  тыныс-тiршiлiктiц  ахихат  мэш  терецiнен  ашылады.  Мустафа  Шохайулыныц 
тэуелшздш  рухымен  тыгыз  астасып  жатхан  кесемсездерi  елiмiздiц  рухани  шежiресiнде  лайыхты 
орнын  тауып,  Yлкен  хурметке  ие  болуда.  Улы  публицистщ  журналда  жарияланган  кесемсездершде 
езiндiк  асхах  Yнi,  жан-журегiнiц  отты  лебi  ацгарылып  турады.  Мустафа  Шохай  <^здщ   жол»  атты 
арнау-кiрiспе  махаласында  «Жас  Т ^ ^ стан н ы ^ )  устанган  багыты  мен  алга  хойган  мiндетiн  ашых 
т ^ д е   паш  етедi:  «Жацадан  шыххан  кез  келген  саяси  журнал  не  газет  охырмандарына  езшщ  саяси 
муратын,  жолын  жэне  махсатын  таныстырып  ететiн  э д е т   бар.  Дэстурге  айналган  осы  эдетке  бiз  де 
жYгiнемiз.  Устанган жолымызды узах тYсiндiрiп жатудыц хажетi жох.  Тох етерiн айтханда,  жолымыз 
бен  махсатымыз:  Бiз,  Туркiстан  тэуелсiздiгiн  жахтаушылар,  елiмiздiц  еркi  Yшiн  жэне  журтымыз 
ТYркiстанныц  бодандыхтан  хутылуы  Yшiн  куресемiз.  ТуркiстандыхтарFа  будан  басха  жол  болмаган. 
Казiр де жох жэне будан соц да болмайды. 
Бiз  Отанымыздагы  кецес  Yстемдiгiнiц  улттых  езгiсiне 
харсы  куресiп жатхан  миллиондаган туркiстандыхтардыц  бiр  шагын  гана  белшегiмiз.  Бiздiц Yнiмiз  -  
ата мекенiмiздегi хатты, зор дауыстыц бiр элсiз жацгырыгы гана. 
Егер  бiз  халхымыздыц  улттых 
тэуел ш здт  жолындагы  таластарыныц  мэн-магынасын  бузбай,  ^ ш ш   элсiретпей,  «Жас  Туркiстан» 
-------------------------------------------------------------------  174-------------------------------------------------------------------

Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы,  «Филология гылымдары» сериясы, №  1  (51),  2015 ж.
беттершде  кетере  алсак,  онда  бэpiмiз  ушш  касиетп  жэне  аса  ауыр  жауапкершшк  арткан 
мiндeтrepдiц бip бeлiгiн етеген болар eдiк»  [14].
Улы  кайраткер  eзiнiц  асыл  арман-ойын  «Бiздiц  муратымыз  -   ТYpкiстанда  тYpi  жагынан  да, 
мазмуны  жагынан  да  улттык  болатын  мемлекетпк  курылымга  кол  жетюзу  болмак.  Сонда  гана 
халкымыз  ез  жepiнiц  нагыз  кожасы  бола  алады»  деген  жолдармен  бiлдipe  отырып,  Турюстанныц 
азаттыгы  мен  тэуeлсiздiгi  жолындагы  куресте  жepлeстepi  мен  мугажырлардыц  (эмигранттардыц) 
калам  каруы  мен  акыл-кeцeстepi  аркылы  кемектесетшдштершен  Yмiт  ereдi.  Тоталитарлык  кецеспк 
жуйеде  20-30-жылдардагы  калыптаса  бастаган  тYбeгeйлi  когамдык  eзгepiстepгe  сыни  тургыда  бага 
берген  «Жас  Турюстан»  журналыныц  бipдeн-бip  басылым  болганын,  ондагы  жарияланымдардыц 
Турюстан  республикалары,  эсipeсe  0збекстан  мен  Казакстанныц  талайлы  тарихын  соцгы 
методологиялык езгерютер арнасында зерттеуде бага жетпес кундылыктарга ие  eкeнiн тYсiнe бiлу аса 
зор мацызга ие.
Мустафа  Шокай  «Кецеспк  Орта  Азия  федерациясынан  Турюстан  улттык  тэуелшз  мeмлeкeтiнe» 
деген  макаласында  [15]  соцгы  кeздepi  кeцeстiк  Турюстан  баспасездершде  Орта  Азия  федерациясын 
(Дербес  мемлекет)  куру  туралы  материалдар  жариялана  бастауына  орай  окырмандарды  осы  бip 
большeвиктiк  насихаттыц  мэн-жайымен  таныстыра  отырып,  федерация  идеясыныц  тарихына 
байланысты  ез  шюрлерш  ортага  салуды  жен  кередг  Большeвиктiк  Орта  Азия  федерациясы 
Турюстанныц Кыргызстан,  0збекстан,  Туркменстан,  Тэжiкстан жэне  Казакстан  (Каракалпак уэлаяты 
1930  жылдыц  казан  айында  Казакстаннан  бeлiнiп  алынып,  Кeцeстiк  Орта  Азия  уйымына  енпзшд^ 
уэлаяттарын  камтиды.  Ол  кeздeгi  большевикпк  тургыдан  алганда,  «Орта Азия  аймагына»  жогарыда 
аттары  аталган  республикалардан  баска  Казакстанныц  eдэуip  бeлiгi,  дэлipeк  айтканда,  казipгi 
Кызылорда,  Шымкент,  Жамбыл,  Алматы  (бурынгы  Талдыкорган  облысын  коса  алганда)  облыстары 

жүктеу/скачать 6,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: