Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
ХХ ғ. 20-30-жылдары әдебиет пен өнердің дамуы
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 119. ХХ ғ. 20-30-жылдары әдебиет пен өнердің дамуы. Рес-а алғашқы/дың бірі болып ұлттық әд-т пен мәд-і дамыту және насихаттау ісімен айналысқан Түркістан өлкесіндегі «Талап» қоғамы. Басқарманың құрылтайшысы және жетекші/і жазушы М.Әуезов, этнограф Ә.Диваев, профессор/ Х.Досмұхамедов, А.Шмидт, Н. Архангельский, М. Тынышпаев, М. Есболов, И. Тоқтыбаев, Қ. Тыныстановтар болды. Қоғам Жарғысының жобасын Түркістан ағарту ісі жөніндегі халық комиссариаты мем-к ғалымдар кеңесі бекітті. 1923ж 4 желт-ы «Талап» қ-ң мақсаты мен қызмет шеңбері төмендегідей болды: 1қазақ әд тілінің, терминологиясы мен орфографиясы, т.б. мәселе/ін қарастыру; 2ұлттық өнерді зерттеу;3қазақ халқының тарихы мен тұрмысын зерттеу;3қазақ мектеб/інде оқыту мәселе/ін қарастыру;4қазақ ғылыми қызметкер/і мен қазақ өнері қайраткер/іне көмек көрсету. Қ-м құрамына А.Байтұрсынұлы, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, М Дулатұлы, Қ.Кемеңгеров, т.бКоммунистік партия тарапынан идеологиялық бақылаудың күшеюіне байланысты көптеген әд өкілдері қудалауға түсе бастады. 1937—1938ж қуғын-сүргін барысында қазақ әд-і өзінің бетке ұстар өкіл/інен айырылды. 20-30ж қазақ кеңес әд-е проза, драматургия және әдеби сын сияқты жаңа жанрлар дамыған кезең болды. І.Жансүгіров«Жолдастар» романын жазды, С.Мұқанов «Байдың ұлы», «Достар», «Ботагөз» роман/ын тудырды. Қазақ драматургиясын дамытуда М.Әуезовтің рөлі зор. 1928ж Қазақ АКСР Ағарту халкомы Қаз-н, Сібір және Урал суретшілерінің жылжымалы көрмесін ұйымдастырды. 1932ж жарық көрген «Әдеби-көркем ұйымдарды қайта құру туралы» қаулыға сәйкес рес-а 1933ж Суретші/ одағы құрылды. 1934ж 8 мамырда Мәскеудегі Шығ мәд-і мұражайында «Кеңестік Қаз-н өнері» көрмесі ашылды. Онда Н.Крутильников, Қ.Қожықов, Ө.Исмаилов, т.б. суретші/дің шығарма/ы қойылды. 1935ж «Қаз-ы Кеңес өкіметіне 15жыл» көрмесінің базасында Қазақ мем-к Көркем өнер галереясы құрылды. Әбубәкір Исмаилов қазақ бейнелеу өнерінің алғашқы өкіл/інің бірі. 1927ж ол Бейсембай Сәрсенбаев екеуі Омбыдағы Врубель атындағы көркем өнер училищесінің жанынан қазақ жас/ы үшін ашылған біржылдық студияға түседі. Келесі жылы ол Мәскеуге оқуға жіберіледі.XXғ 20ж соңына қарай Ә.Қастеевтің де шығармашылық жолы басталады. Қазақ музыка мәд-н зерттеу және насихаттау ісінде қазақ музыка фольклорын қажымай жинаушы сазгер Александр Викторович Затаевичтің (1869—1936 ) рөлі үлкен.Орынборға 1920ж келген ол 3 жыл ішінде 1500-ден астам қазақ ән/і мен күй/ін жазып алды. Респ-а үкіметі А.В.Затаевичтің еңбегін жоғары бағалап, оған 1923ж 9 тамызда Қазақ АКСР-нің Халық әртісі атағын берді. Ол барлығы — 2300 шығарма жазып алған, оның ішінде ұйғыр, дүнген, өзбек, қарақалпақ, татар, кәріс ұлттық музыка/ы да бар. «Қазақ халқының 1000 әні» деген алғашқы жинағы 1925ж Орынборда, ал «Қазақ халкының 500 әні мен күйі» деген екінші жинағы 1931ж Алматыда жарық көрді. Ол жинаған қазақ халқының бай муз-қ қазынасы дүние жүзі елдерін Қаз-ң өзіндік музыка өнерімен таныстырды. Қазақ театрының 1-ші труппасы студенттік көркемөнерпаз/ үйірмесі мүше/інен және белгілі халық өнері көсіпқой орындаушы/ынан құрылды. Бұлар — Қалибек Қуанышбаев, Серке Қожамқұлов, Елубай Өмірзақов, Әміре Қашаубаев, Иса Байзақов, Құрманбек Жандарбеков және т.б. Театр Алматыға көшкеннен кейін труппаға Күләш Байсейітова, Қанабек Байсейітов, Манарбек Ержанов, Қуан Лекеров, Жүсіпбек Елебековтер қосылды. 1926ж 13 қаңтар күні М.Әуезовтің «Еңлік—Кебек» спектаклінен үзінді қойылып, одан кейін концерт берілді. Театрдың алғашқы режиссері Жұмат Шанин еді. Ұзақ уақыт бойы театрдың айқын шығармашылық бейнесі болған жоқ, спектакль/ концерт/мен және халық шығармашылығы кеш/імен аралас өткізіліп отырды. 1927ж 3 нау-а кеңес тақырыбына жазылған 1- пьеса — «Зарлық» пьесасы қойылды.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|