Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
ХХ ғ. 20-30-жылдарындағы сауатсыздықпен күрес. Халыққа білім беру жүйесінің қалыптасуы
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
- Бұл бет үшін навигация:
- Осы өзекті мәселені шешу жолында республикада бірқатар шаралар қарастырылды
| 117. ХХ ғ. 20-30-жылдарындағы сауатсыздықпен күрес. Халыққа білім беру жүйесінің қалыптасуы. Кеңес өкіметі-ң алғ.құн/рінен бастап мәдени құрылыс мәселесімен халық ағарту бөлім/рі айналыса бастады. Барлық мәдени революция міндет/р-ң ішінде сауатсыздықты жою жөніндегі шара/р ерекше мәнге ие болды. 1919 ж.26 желтоксанда РКФСР ХКК қабылдаған «РКФСР халық/ры арасында сауатсыздықты жою туралы» Декреті бұл мәселе б-ша негізгі міндет/рді белгілеп берді. 1919-1923 жж Қаз-нда сауатсыздықты жою науқанын бастау барысында мынадай кедергі/р-ң бар екендігі байқалды: Халықты оқытуға жарайтын маман кадр/р-ң жетіспеуі; Жаңа окулық/р-ң жоқтығы ж.е жазу құрал/р-ң жеткіліксіздігі; Қала/рда әсіресе ауыл-қ жер/рде білім беру орган/р-ың материал-қ-техника-қ базасы-ң әлсіздігі. 1924 ж.ң ақпан айында Қаз-нда Бүкілодақ-қ «Сауатсыз-қ жойылсын» қоғам-ң бөлімшесі құрылды. «Сауаташқыш» газет.ң бетінде жекелеген топ/р үшін сабак өткізу жоспары жарияланып тұрды, сауатсыздықты жоюшы-мұғалім/р даярлайтын қысқа мерзімдік курс/р ашылды. 1930 ж.11 акпанда Қаз ОАК-і «Қазақ АКСР-інде хал-ң сауатсыздығын міндетті түрде жою туралы» қаулы қабылдады. Жою мерзімі 1-ші 5жылдықтың аяғы болып белгіленді. Шара/рды жүзеге асыру-ң жоспары жасалды ж.е сауатсыздықты жоюға арн. қаржы қоры құрылды. 1931 ж республикада шалғай аудан/рға мәдени жорық ұйымдастырылды. Комсомол ж.е пионер ұйым/ры оған белсене атсалысты. Алайда елде сауатсыздықты жою ісі тіпті 1935 ж, мәдениет майданы қызмет/р/рі.ң съезі өткенге дейін аяқталмады. Осы съезден кейін республикадағы сауатсыздықты жою жұмысы өзі.ң соңғы кезеңіне аяқ басты. қазақ АКСР Ағарту халкомы жанынан ересек халыққа білім беру басқармасы құрылып, о-ң ішінде сауатсы/р мен шаласауатты/р мектебі бөлім/рі ашылды. 1939 ж.Қазақстан халқы-ң жалпы сауаттылығы 76,3%-ға жетті. Жаңа мектеп/р ашу Кеңес өкіметі-ң алғ.айл/рында-ақ қолға алынды. 1918 ж.21 қаңтарында РКФСР ХКК-нің «Шіркеуді мемл.т пен мектептен ажырату» туралы Декреті шықты. Қаз-нда мектеп/рді басқару жергілікті кеңес/р-ң қолына көшті. 1921 ж.18 қаңтарда Орынборда халыққа білім беpy жөніндегі 1-ші жалпықазақ-қ конференция б.п, онда республикадағы халыққа білім беру ісін ұйымдастыру міндет/рі айқындалды.XX ғ.20-ж.орт. қарай Қаз-нда білім беру жүйесі қалыптасты:Қаз-нда кеңес.к мектеп/р жүйесін құрудағы негізгі қиыншылық/р:1. мектеп үй/рі-ң жоқтығы;2.арнаулы білімді маман мұғалім/р-ң жетіспеуі;3.2-3 ауысыммен оқыту;4.ұлттық тілдегі оқулық/р.ң жетіспеуі, ескі, революцияға дейінгі оқулық/рды пайдалану;көшпелі қазақ ауыл/рында мектеп/р ашу ерекше мәнге ие б.ды.Осы өзекті мәселені шешу жолында республикада бірқатар шаралар қарастырылды:1. Қала/рда мектепке жарамды деген үй/р мемл-т меншігіне алынды;2. жаңа мектеп үй-рін салу қолға алынды. 3.Қазақ АКСР Ағарту халком-ң академия-қ орт.оқулық/р мен бағдарлама/р жасауға кірісті;4.педагог.к курс-р мен мұғалім-р білімін жетілдіру институт/рында оқытушы кадр/рын даярлау қолға алынды; 5.ауыл кедей/рін оқыту мәселесін шешу үшін интернат түріндегі коммуна-мектептер құрылды;6.қаз.ауыл/рында жылжымалы маусым.қ жарт.жабдықталған мектеп/р ашылып, о/р оқу жылы қысқартылған және жеңілдетілген оқу бағдарламасымен қамтамасыз етілді. Сауатсыздықпен күрес барысында сол мезгілге шейін пайдалануда келген араб графикасын латын графикасымен алмастыру мәселесі қойылды. РКФСР-дің ұлт/р ісі жөніндегі халық комиссариаты 1923 ж.араб карпіне реформа жасау жөніндегі комиссия құрды. бұл комиссия Ұш мәселе бойынша жұмыс жасады: Жазуы жоқ халық/р Үшін жазу даярлау; Өз жазуы бар халық/рды латын әрпіне көшіру; Түркі жазуын реформалау. 1926 ж.наурыз айында Бүкілодақтық тұрколог/р съезі өтіп, түркі тілдес халық/р жазуынлатын графикасыңа көшіру мәселесі қаралды Латын қарпіне көшу ісіне сол кездегі қаз.АКСР халық ағарту халкомы А. Байтурсынұлы қарсы шықты. Ә. Бөкейханов пен А.Байтурсынұлы араб жазу-ң кейбір белгі/рін жеңілдетуді ұсынды. Араб әліпбиін қалдыруды жақтаушы/р латын қарпін қолдануға көшу-ұлт.қ мәдениетке жасалған қастан.қ екендігін айтты. О/р Қаз-нда тек еуропа-қ/рға тән жаңа әліпбиге көшу қажет, бірақ оған олі жағдай пісіп-жетілген жоқ деп есептеді. Алайда біртұтас мәдениет кеңістігін орнықтыру міндетін ұстанған кеңес басшылығы республика өкіл/рі-ң пікірімен санаспады. Жаңа әліпби жасау жөніндегі комиссия құрылып, ол 1928 ж.күзінде латын қарпі негізіндегі қазақ әліпбиі-ң жобасын ұсынды. латын қарпіне түгел ауысып болғанша араб графикасы пайдаланыла тұратын болды. Полиграфия-қ техника латын алфавитімен жабдықтала бастады.Бұл газет, окулықтар, әдебиеттер шығаруды жеңілдетті. Республика бір мезгілде екі әліпбиді, яғни: қаз.тілі үшін-латын, орыс тілі үшін-кириллицаны қолданатын болды.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|