«Ғылыми зерттеулер негіздері» пәнінің емтихан сұрақтары «Ғылыми зерттеулер негіздері»
Дəлелдеу ұғымы зерттеу ғылымының маңызды элементі ретінде. Дəлелдемелер құрылымы
жүктеу/скачать 1,46 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сұрақ проблеманы бағалау əдісі жəне зерттеушілік ойлау формасы ретінде.
| Дəлелдеу ұғымы зерттеу ғылымының маңызды элементі ретінде. Дəлелдемелер құрылымы.
Дәлелдеу ұғымының мысалын қолдана отырып, ол неден тұратынын қарастырайық. Біріншіден, олардың орындалу әдісіне сәйкес барлық дәлелдемелер тікелей және жанама болып бөлінетінін атап өткен жөн. Тікелей дәлелдеуде тезис тікелей аргументтерден алынады. Жанама дәлелдемеде жарамдылық тезис қарама -қарсы болжамның қателігі анықталуы нәтижесінде құрылды. Мұндай дәлелді қарама -қайшылық арқылы дәлелдеу деп те атайды. Тікелей дәлелдеу реттілігі үш негізгі процедураны қамтитын алгоритмді болжайды: - тезисті құрастыру; - аргументтерді таңдау; - логикалық байланыс орнату (логикалық нәтиженің байланысы) дәлелдер мен тезистердің арасында. Жанама дәлелдемелер тізбегі мынаны көрсетеді процедуралар: - тезисті құрастыру; - антитезаға өту; - антитезаның сәйкессіздігін көрсететін аргументтерді таңдау (фальсификация); - аргументтер мен логикалық нәтиженің байланысын орнату антитезді жоққа шығару. Дәлелдеудің индуктивті және дедуктивті әдістері: Дедуктивті дәлелдер - бұл нақты үй -жайдан, егер логикалық ережелер сақталса, тек шынайы қорытындылар ғана алынады. Сондықтан дедуктивті әдісті қолдану жоғарыда аталған барлық ережелер сақталған жағдайда тезистің ақиқаттығына кепілдік береді. Дедуктивті әдісті қолданудың типтік мысалы - төртбұрыштың ішкі бұрыштарының қосындысы туралы теореманың дәлелі. Индуктивті аргументтер - бұл шынайы жағдайларды ескере отырып, тұжырымдардың ақиқаттығы ықтималдық.Сондықтан индуктивті әдіс шынайы тезистің ықтималдық негіздемесін ғана береді. Сұрақ проблеманы бағалау əдісі жəне зерттеушілік ойлау формасы ретінде. Тілдесу мен қарым-қатынас құруда сұрақ ерекше маңызды рөл атқарады. Себебі сұрақ қоя отырып өзара ақпарат алмасамыз, өзімізге қажетті қосымша мәлімет аламыз, алған ақпарат туралы пікір қалыптастырып, оған баға беруге тырысамыз, бақылаймыз, растаймыз немесе жоққа шығарамыз, белгілі бір затқа қызығушылық танытамыз. Сұрағын дұрыс қоя білген адам түрлі мақсаттарға жете алады: сұхбаттасын қызықтырып, өзіне қажетті ақпарат беретіндей деңгейге жеткізеді;сұхбаттасын белсендіріп, монологтан тиімді диологқа ауысады; ақпарат алу үдерісін өзіне қажетті бағытқа бағдарлайды; тілдесу барысында басымдыққа ие болады, тілдесу үдерісін дұрыс бағытқа жіберіп, өзіне қажетті ақпаратқа толық ие бола алады. Сұрақтар арқылы адам белгісіздікті анықтап, мәселенің шешімін іздеуге бел буады, яғни дұрыс қойылған сұрақтар арқылы мұғалім оқушылардың іздене білу қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Алисон Кинг айтқандай, «ойлай алатын адам сұрақ та қоя алады», демек кейбір мұғалімдер оқушылардың қойған сұрақтары арқылы олардың ойлау қабілеттерінің деңгейін анықтай алады. Генри Форд: «Сұрақтары бар адамда ғана білім болады»,-дегендей дұрыс қойылған сұрақтар адамның білім-білікке ие болуына ғана ықпал етіп қоймайды, сонымен қатар өзінің әрекеттеріне, жұмыс күндеріне рефлексия жасауға, бақылау мен қадағалауды іске асыуға үйрететіні сөзсіз. Ойлаудың бастапқы формасы болып-ұғым –заттар мен құбылыстар туралы ой. Ұғымдар жалпы және дара болып бөлінеді. Жалпы ұғым бірыңғай заттар мен құбылыстарды білдіреді. Мысалы: «стол», «Ғимарат». Дара құбылыстар қандайда бір затты білдіреді. Мысалы: «Енесей», «Венера». Шындықтағы заттың қарапайым байланысы пікірлерден көрінеді. Пікір дегеніміз- бұл бір зат туралы мақұлдау не оны бекерге шығаруда көрінетін ойлау формасы. Ойлаудың күрделі формасының бірі-ой қорытындылары-ол бірнеше пікірлерден жаңа бір пікір шығару тәсілі. Қорытынды шығару үшін оны белгілі тәртіпке, бір-бірімен байланыстыруымыз керек. Қатар тұрған кездейсоқ пікірлерден қорытынды шықпайды. Ой қорытындысының 3 түрі болады: Дедукциялық- жалпыдан жекеге қарай жүретін ой қорытындысы. Индукциялық- жекеден жалпыға қарай жүретін ой қорытындысы. Аналогиялық- ұқсастық бойынша ой қорытындысын жасау. Ойлаудың негізгі белгісі – түсіну.Түсінудің 2 түрі болады.1. Тікелей түсіну-жанама ой операциясын керек етпейтін қабылдауға ұқсас процесс. 2. Жанама түсіну-бірнеше аралық басқыштардан тұратын ой операцияларын керек ететін, нәрсені анық, айқын етіп бейнелеуде бірнеше ой түйіндерін талап ететін процесс. Ол сұрақ қоюдан басталады. Ойлау дегеніміз- мәселені шешу, оның мәнісіне түсіне білу деген сөз. Жанама түсіну жаңа затты құбылысты белгілі ұғымға жанастыра барып түсіну деген сөз. жүктеу/скачать 1,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|