«Ғылыми зерттеулер негіздері» пәнінің емтихан сұрақтары «Ғылыми зерттеулер негіздері»
Дедукция əдіс ретінде, дедуктивті қорытынды жасау ережелері
жүктеу/скачать 1,46 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жалпылау ойлау процесі ретінде, жалпыланған тұжырымдаманы алу ережелері.
- – құбылыстың барлық элементтерін жинақтау. Абстракция – елеулі қасиеттерін бөліп алу (квадрат, трапеция). Нақтылау
- – ойлаудың аса маңызды әдістері. Талдау мен біріктірудің негізінде салыстыру деп аталатын ой әдістері пайда болады. Салыстыруда ұқсастық, айырмашылық қасиеттері айқындалады.
- – бұл да пікір тұғызу әдісі, мұнда жалпы ережеден жеке қорытынды жасалады.
| Дедукция əдіс ретінде, дедуктивті қорытынды жасау ережелері.
Дедуктивті әдіс - бұл бірқатар жайлардан немесе қағидалардан логикалық қорытынды жасау үшін қолданылатын ойлау стратегиясы.Бұл тұрғыдан алғанда бұл жалпыдан (заңдардан немесе қағидалардан) нақтыға (құбылыстар немесе нақты фактілер) ауысатын ойлау процесі.Дедуктивті әдіс бойынша, қорытынды көрсетілген үй-жайда Немесе, басқаша айтқанда, қорытынды осылардың салдары болып табылады. Мысалға, алғышарт 1: Барлық адамдар өледі; алғышарт 2: Аристотель - адам, қорытынды: Демек, Аристотель өлімге толы. Жалпы алғанда, дедуктивті әдіс қолданылған кезде, егер үй-жай шын болса, тұжырым шынымен де заңды болады. Дедуктивті әдістің екі формасы бар: Тікелей дедуктивті әдіс, бұл үкім басқалармен қарама-қайшылықсыз бір алғышарттан шығарылатын және Жанама дедуктивті әдісбұл қайсысы бірінші алғышартта әмбебап болжам, ал екіншісі белгілі бір сипатта болады. Демек, қорытынды, екеуін салыстырудың нәтижесі болады. Жалпылау ойлау процесі ретінде, жалпыланған тұжырымдаманы алу ережелері. Ойлау – заттар мен құбылыстардың жалпы сипаттамаларын, олардың арасындағы табиғи байланыстары мен қатынастарын бейнелейтін психикалық процесс. Ойлау – заттар мен құбылыстардың жалпы сипаттамаларын, олардың арасындағы табиғи байланыстары мен қатынастарын бейнелейтін психикалық процесс. Ойлау – таным процестерінің ішіндегі ең биік сатыда тұрған жоғарғы процесс. Ойлау – адам баласына ғана тән меншікті психикалық процесс. Ойлау сөзбен тығыз байланысты. Ойлаудың арқасында біз фактілер мен құбылыстарды біліп қана қоймаймыз, сонымен қатар олардың болу себептерін де түсінеміз. Адамның нақты ойы адамдарды білімнің құдіреттілігімен қаруландырды, оларға табиғат күштерін өздеріне бағындыруға мүмкіндік береді. Ойлаудың физиологиялық негіздері – үлкен ми сыңарлары қыртысында құралатын уақытша жүйке байланыстары. Бұл шартты рефлекстің екінші сигнал әсерінен туады, екінші сигналдар реалдық шындықты бейнелейді, бірақ сөзсіз бірінші сигнал негізінде пайда болады. Ойлау процесінде сигнал жүйелерінің екеуі де бірімен-бірі тығыз байланысты. Ойлау тек екі сигнал жүйесінің қатысуымен бірқалыпты жүреді, бірақ жетекші рөл екінші сигнал жүйесінде болады, өйткені сөз мазмұны жағынан бай болып келеді. Ойлаудың физиологиялық негіздері – үлкен ми сыңарлары қыртысында құралатын уақытша жүйке байланыстары. Бұл шартты рефлекстің екінші сигнал әсерінен туады, екінші сигналдар реалдық шындықты бейнелейді, бірақ сөзсіз бірінші сигнал негізінде пайда болады. Ойлау процесінде сигнал жүйелерінің екеуі де бірімен-бірі тығыз байланысты. Ойлау тек екі сигнал жүйесінің қатысуымен бірқалыпты жүреді, бірақ жетекші рөл екінші сигнал жүйесінде болады, өйткені сөз мазмұны жағынан бай болып келеді. 2. Ойлау әдістері 2. Ойлау әдістері Ойлау күнделікті өмірде кездесетін міндеттерді шешуден басталатындықтан, адамда ойлау әдістері болады. Мұндай әдістерге талдау мен біріктіру, салыстыру, абстракциялау мен нақтылау, қорыту жатады. Талдау деп белгілі бір затты, құбылысты, процесті, оның құрамды элементтеріне, бөліктеріне, сипаттарына ажыратуды айтады. Біріктіру – құбылыстың барлық элементтерін жинақтау. Абстракция – елеулі қасиеттерін бөліп алу (квадрат, трапеция). Нақтылау – жеке ұғымдарды түсіндіру. Жалпылау - құбылыстардың ортақ қасиеттерін ойша біріктіру. Талдау мен біріктіру – ойлаудың аса маңызды әдістері. Талдау мен біріктірудің негізінде салыстыру деп аталатын ой әдістері пайда болады. Салыстыруда ұқсастық, айырмашылық қасиеттері айқындалады. Талдау мен біріктіру – ойлаудың аса маңызды әдістері. Талдау мен біріктірудің негізінде салыстыру деп аталатын ой әдістері пайда болады. Салыстыруда ұқсастық, айырмашылық қасиеттері айқындалады. Абстракцияға қарама-қарсы процесс – анықтау. Егер біз белгілі бір затты айтсақ, немесе ол заттың нақты белгісін атап көрсетсек, мұнда нақтылау деп аталатын процесс болады. 3. Ойлаудың формалары 3. Ойлаудың формалары Ойлаудың негізгі формалары – зат пен құбылыстың байқалмайтын ішкі сырын, олардың маңызын, мәнін ашып отыруға тән меншікті жұмыс. Ұғым – шын дүниедегі заттар мен құбылыстардың жалпы және мәнді сипаттарын бейннелейтін ойдың формасы. Ұғымдар дара және жалпы болып бөлінеді. Ұғымды сөзбен айтуға болады. Бірақ, ұғым мен сөз екеуі тепе-тең деп есептеуге болмайды. Біріншіден, бір ұғымның өзін бірнеше сөзбен айтуға болады. Екіншіден, бір сөздің өзі бірнеше ұғымды білдіреді. Пікір дегеніміз – ойлау формасы, мұнда бір нәрсе не мақұлданады не теріске шығарылады. Пікірде көбінесе ұғымның мазмұны ашылады, бір немесе бірнеше пікірден қорытынды шығаруға болады. Пікір дегеніміз – ойлау формасы, мұнда бір нәрсе не мақұлданады не теріске шығарылады. Пікірде көбінесе ұғымның мазмұны ашылады, бір немесе бірнеше пікірден қорытынды шығаруға болады. Бір немесе бірнеше пікірлрден жаңа пікір шығаратын ойлау формасы ой қорытындылары деп аталады. Ой қорытындылары индуктивтік және дедуктивтік болып келеді. Индуктивтік ой қорытындысы дегеніміз – пікір тұғызу әдісі, мұнда бірқатар жеке фактілердің негізінде қорытынды жасалып, жалпы пікір айтылады. Дедуктивтік ой қорытындылары дегеніміз – бұл да пікір тұғызу әдісі, мұнда жалпы ережеден жеке қорытынды жасалады. жүктеу/скачать 1,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|