«ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОСТРАНСТВЕ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН» 257
келген ақпаратты іздегенде, біз ғаламтордан ең алдымен орыс тілінде іздейміз. Неге?
Себебі, қазақ тілінде ақпараттар аз, ғаламторға жүктелмеген. Немесе, тіпті қарапайым
жөн сұрасқанның өзінде көшедегі қазақтар бір бірінен орысша жөн сұрайды.
«Извините, время не подскажете?»-дейміз. Ол адам, әрине, орыс тілінде жауап береді.
Қорытынды Тіл мәдениетіне барар жолдың бастауы – сөйлей білу. Тіл адамзаттың бір-
бірімен пікірлесуін, түсінісуін қамтамасыз ете келіп, тілдік қарым-қатынасты іс жүзіне
асырады. Тілдік қатынас – адамның ойлау, пайымдау, сөйлеу, тыңдау, түсінісу, айту,
пікірлесу, тағы басқа әрекетіне тікелей қатысты құбылыс. Алайда, тілдік рефлексия
тек осындай ережелермен щектелмейді. Тілдік рефлексиясы дұрыс болу үшін
адамдардың ойы, санасы дұрыс дамыған болуы керек. Санасында ұлт тарихына
қатысты басқа тілге үйрену, сол тілмен біте қайнасқан тілдік әдеттер қалыптасқан
болса, ол адамның тілдік рефлексиясы дұрыс дамымаған болып есептеледі.
Қорыта келгенде, тілдік рефлексияны анықтаудың алғышарттары:
• тіл мен ойлау, тілдік сана, тіл мәдениеті, ой мәдениеті;
• тіл мен сана мүмкіндіктерін дамыту;
• туған тілге деген құрмет;
• Кез-келген ортада өз ойын дұрыс жеткізе алу; қоршаған ортаны сыйлау;
• Психикалық, эмоционалдық әрекеттерге есеп беру.
ӘДЕБИЕТТЕР:
1.
Абай. Қара сөз = Книга слов. - Семей: МКА, 2007.- 368 б.
2.
https://kazbilim.kz/?p=3793
А. Әлімов Кері байланыс (рефлексия) туралы
3.
Философиялық сөздік «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы. – 1993.35 6б
4.
Bialek M. & Pennycook G. (2018). The cognitive reflection test is robust to multiple
exposures. Behavior Research Methods, 50(5), 1953–1959.
5.
Ф. Де Соссюр Заметки по общей лингвистике / Пер. с фр. Б.П. Нарумова. - М.:
Издательская группа «Прогресс», 2001 (2000).- 280 с.
6.
Тихомиров О.К., Клочко В.Е. Обнаружение противоречий как начальный
этапформирования задачи// Искусственный интелект и психология. – М, 1976.-
С.176-205
7.
T. Clausner T. Croft W. Productivity and schematicity in metaphors//Cognitive Science
– Vol.21(3). – 1997. – p247-282
8.
Falck M.J., GibbsR.W. Embodied motivations metaphorical meanings// Cognitive
linguistics 23-2012-P.251-272 DOI: 10.1515/cog-2012-0008
9.
Борибаева Г.А. Қарапайым метатілдік сана: эксперименттік талдау// ҚазҰУ
хабаршысы: Филология сериясы – Алматы, 2016.-№6 (164).-112-117бб.
10.
Калашникова Н.А. Рефлексия как принцип философского мышления: автореферат
к.философ.н. – Волгоград, 2006 – 28с.
11.
Шайкенова Л.М. Теория рефлексивной лингвистики: дисс...д.фил.н. – Алматы,
2009.-239с.
12.
https://assembly.kz/news/amangeldi-aytaly-pandemiya-kezinde-b-kil-lemde-dau-
zhanzhaldar-men-rys-kerister-bayaulap-tynyshty-or/