Философия, саясаттану

Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы
арасында  көпір  орнатамыз.  Бұл  тәуелсіздіктің  барлық  қырларын 
бекітіп  жатқан  еліміз  үшін  маңызды  және  қазіргі  заманда  қазақ 
руханияты  үшін  идеялар  мен  түсініктер  бәсекелестігіне  түсетіндей 
мүмкіндіктер ашады.
10. Қазақ философиялық ойының келесі бір ерекшелігі – оның 
шынайы  патриотизмін,  халқына  сүйіспеншілігін,  оның  бақыты, 
мүддесі  және  болашағы  үшін  күресуге  және  оған  жету  жолдарын 
өз қадірінше анық, жан-жақты көрсете білуінде. Халықтың ақындық 
шығармашылығында  қоршап  тұрған  табиғат  пен  әлеуметтік  орта 
туралы ойлаудың біршама жиынтығы болды. Олар негізінен кездей-
соқтық, жүйесіздік қасиетке толы бір қалыпқа сия бермеуі мүмкін, 
бірақ адамдардың бай практикалық өмірін, халық даналығын көрсе-
тетін философиялық мәні бар. 
11.  Қазақ  философиясының  нақтылы  халықтық  көрінісіне 
мақал-мәтелдер  жатады.  Бірнеше  ғасырлар  бұрын  пайда  болған, 
данышпандықтың  сүзгісінен  өткен,  мәңгілік  өмір  сүруге  құқылы, 
біздің  заманымызға  дейін  жеткен  қазақтың  мақал-мәтелдері, 
ертегілері бүгін де өз маңызын жоғалтпай, өзінің жарқын бейнесімен 
халықтың  адамгершілік-психологиялық  дамуының  тарихи  жолын 
нұрға бөлеп тұр. Қанатты сөздер, мақалдар мен мәтелдер, аңыздар 
мен өлеңдерге, айтыс пен толғауларға еніп кеткен. Мақалдар халық-
тың  қуанышы  мен  қайғысын,  даналығы  мен  өмірлік  тәжірибесін 
білдіретін  ең  кеңінен  таралған  формасы  ғана  емес,  моральдық 
нормалардың өзіндік кодексі де болып табылады. 
Қазақ  философиясында  даналық  үлгілерін,  ауызекі  мәдени 
ақпаратты  берудің  тиімді  тәсілі  ретінде  поэзиялық  үрдісті  тиімді 
деп тапқан. Қазақ философиясы ерекше рухани-рационалдық жүйе 
болып табылады. 

298 
        
Қазақ философиясы тарихы
(ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейін)
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 
Ғылым комитетінің Философия, саясаттану және дінтану 
институты туралы мәлімет
Институт 1999 жылдың ақпан айында 1958 жылы ашылған Философия 
және  құқық  институтының  және  1991  жылғы  Философия  институтының 
негізінде құрылды. Ол 2012 жылдың мамыр айында ҚР Үкіметінің қаулы-
сымен Философия, саясаттану және дінтану институты болып қайта аталды.
Институттың  мемлекеттік  ғылыми-зерттеу  мекеме  ретіндегі 
негізгі  міндеттері  қазіргі  қазақстандық  қоғамның  зияткерлік  және 
рухани-адамгершілік  әлеуетін  дамытуға  бағытталған  философиялық-
дүниетанымдық,  философиялық-әдіснамалық,  саясаттанулық,  дінтанулық 
және әлеуметтанулық зерттеулер жүргізу болып табылады. 
Бүгінде  Философия,  саясаттану  және  дінтану  институты  жоғары 
кәсіби  ғылыми-зерттеу  орталығы  болып  табылады.  Институт  оның 
құрылымын айқындайтын үш басты бағыт бойынша жұмыс істейді: фило-
софия, саясаттану және дінтану. Онда ҚР ҰҒА 1 академигі, 2 корреспон-
дент мүшесі, 21 ғылым докторы, 12 ғылым кандидаты, 3 PhD докторы, 13 
PhD докторанты және 7 магистрант ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айна-
лысады. Олардың ішінде 5 PhD докторанты және 6 магистрант 2014 жылы 
«Ғылым Ордасының» базасында ҚР БҒМ ҒК ҒЗИ-нің әл-Фараби атындағы 
ҚазҰУ-мен  бірігіп  жүргізетін  ғылым  мен  білімнің  интеграциясы  жобасы 
шеңберінде магистратура мен докторантураға оқуға түсті.
Институт  2012–2014  жылдарға  арналған  «Елдің  зияткерлік  әлеуеті» 
басым бағыты бойынша гранттық қаржыландыру шеңберінде 24 ғылыми-
зерттеу  жобасын  орындайды,  «Ғылыми  қазына»  салааралық  ғылыми 
бағдарламасы аясында зерттеу жұмыстарын, 2013–2015 жылдарға арналған 
«Қазақстан-2050» Стратегиясын ғылыми ілеспелеу бойынша Тақырыптық 
жоспар аясында зерттеулер жүргізеді. 
Институт қызметкерлері саясат, ғылым, білім беру, мәдениет, дін, қазақ 
және әлемдік философия мәселелері бойынша монографиялар мен ғылыми 
мақалалар жариялайды. Институт қызметкерлерінің ғылыми жарияланым-
дары  таяу  және  алыс  шетелдердің  ғылыми  рейтингтік  басылымдарында 
сұранысқа ие.
Институт  «Мәдени  мұра»  бағдарламасының  шеңберінде  «Шығыс 
Аристотелі»  –  әл-Фарабидің  шығармалар  жинағын  (10  том),  «Әлемдік 
философиялық  мұраны»  (20  том),  «Қазақ  халқының  философиялық 
мұрасын» (20 том) шығарды. 

 
 
 
                      
                                                  299
IV тарау.   Қазақ даласындағы еркіндік құбылысының    
этникалық дүниетанымның іргетасына айналуы
Институт ҚР БҒМ Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті 
ұсынған  екі  журнал  шығарады:  «Адам  әлемі»  (1999  жылдан  бері)  және 
«Әл-Фараби» (2003 жылдан бері). Қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі 
Институттың өз сайты бар. 
Институт  үнемі  халықаралық  ғылыми  конференциялар,  дөңгелек 
үстелдер, семинарлар, пікірталас алаңдарын өткізіп тұрады. Бұл іс-шараларға 
қазақстандық  және  шетелдік  ғалымдар  қатысады.  Институт  Ресейдің, 
Беларустің,  Әзірбайжанның,  Қырғызстанның,  Қытайдың,  Германияның, 
АҚШ-ң, Түркияның, Иранның, Өзбекстанның, Тәжікстанның және басқа да 
елдердің ғылыми-зерттеу орталықтарымен тығыз ынтымақтастық орнатқан.
Философия,  саясаттану  және  дінтану  институтының  базасын-
да  әл-Фараби  атындағы  ҚазҰУ,  Абай  атындағы  ҚазҰПУ,  Абылай  хан 
атындағы ҚазХҚжӘТУ, ХБА және т.б. жетекші қазақстандық жоғары оқу 
орындарының магистранттары мен PhD докторанттары тағылымдама мен 
зерттеу тәжірибесін өткізеді. 
Институтта қызметкерлердің кәсіби және ғылыми тұрғыда өсуі үшін 
барлық қажетті жағдайлар жасалған.
Философия,  саясаттану  және  дінтану  институты  туралы  анағұрлым 
кең ақпаратты мына мекен-жайдан алуға болады: 
Қазақстан Республикасы, 050010, Алматы,
Құрманғазы көшесі, 29 (3 қабат)
Тел.: +7 (727) 272-59-10
Факс: +7 (727) 272-59-10
E-mail: iph@iph.kz
http://www.iph.kz

300 
        
Қазақ философиясы тарихы
(ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейін)
Информация об Институте философии,
политологии и религиоведения Комитета науки
Министерства образования и науки Республики Казахстан
Институт был образован в феврале 1999 г. на базе созданного в 1958 
г.  Института  философии  и  права,  преобразованного  в  1991  г.  в  Институт 
философии. В мае 2012 г. постановлением Правительства он был переиме-
нован в Институт философии, политологии и религиоведения.
Основной  задачей  Института  как  государственного  научно-исследо-
вательского учреждения является проведение философско-мировоззренче-
ских, философско-методологических, политологических, религиоведческих 
и социологических исследований, направленных на развитие интеллекту-
ального и духовно-нравственного потенциала современного казахстанского 
общества.
Сегодня Институт философии, политологии и религиоведения являет-
ся высокопрофессиональным научно-исследовательским центром. Инсти-
тут работает по трем ключевым направлениям, определяющим его струк-
туру: философия, политология и религиоведение. Здесь проводят научные 
исследования 1 академик, 2 члена-корреспондента НАН РК, 21 доктор и 
12 кандидатов наук, 3 доктора PhD, 13 докторантов PhD и 7 магистрантов. 
Из них 5 докторантов PhD и 6 магистрантов в 2014 г. поступили в маги-
стратуру и докторантуру PhD НИИ КН МОН РК совместно с КазНУ им. 
аль-Фараби на базе «Ғылым ордасы» в рамках проекта интеграции науки 
и образования.
В  Институте  на  2012–2014  годы  по  приоритету  «Интеллектуальный 
потенциал страны» выполняется 24 НИПа в рамках грантового финанси-
рования, ведется работа в рамках междисциплинарной научной программы 
«Ғылыми қазына», проводятся исследования в рамках Тематического пла-
на по научному сопровождению Стратегии «Казахстан-2050» на 2013–2015 
годы.
Сотрудниками  издаются  монографии  и  научные  статьи  по  вопросам 
политики,  науки,  образования,  культуры,  религии,  казахской  и  мировой 
философии. Научные публикации сотрудников Института востребованы в 
научных рейтинговых изданиях ближнего и дальнего зарубежья.
В рамках программы «Культурное наследие» Институтом изданы со-
брание  сочинений  «Аристотеля  Востока»  –  аль-Фараби  (10  томов),  «Ми-
ровое философское наследие» (20 томов), а также «Философское наследие 
казахского народа» (20 томов).

 
 
 
                      
                                                  301
IV тарау.   Қазақ даласындағы еркіндік құбылысының    
этникалық дүниетанымның іргетасына айналуы
Издаются  два  журнала:  «Адам  әлемі»  (с  1999  г.)  и  «Аль-Фараби»  (с 
2003 г.), рекомендованных Комитетом по контролю в сфере образования и 
науки МОН РК. Институт располагает собственным сайтом на трех языках: 
казахском, русском и английском.
Институт регулярно проводит международные научные конференции, 
«круглые столы», семинары, дискуссионные «площадки», в которых при-
нимают участие казахстанские и зарубежные ученые. Институт тесно со-
трудничает с крупнейшими научно-исследовательскими центрами России, 
Белоруссии, Азербайджана, Кыргызстана, Китая, Германии, США, Турции, 
Ирана, Узбекистана, Таджикистана и других стран. 
На базе Института философии, политологии и религиоведения проходят 
стажировку и исследовательскую практику магистранты и докторанты PhD 
ведущих казахстанских высших учебных заведений, таких, как КазНУ им. 
аль-Фараби, КазНПУ им. Абая, КазУМОиМЯ им. Абылай хана, МАБ и др.
В Институте созданы все необходимые условия для профессиональной 
работы и научного роста сотрудников.
Более подробную информацию об Институте философии, политологии 
и религиоведения можно получить по адресу:
Республика Казахстан, 050010
Алматы, ул. Курмангазы, 29 (3 этаж)
Тел.: +7 (727) 272-59-10
Факс: +7 (727) 272-59-10
E-mail: iph@iph.kz
http://www.iph.kz

302 
        
Қазақ философиясы тарихы
(ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейін)
Information about the Institute of Philosophy, Political Science 
and Religion Studies of Science Committee of the Ministry 
of Education and Science оf the Republic of Kazakhstan
The Institute was established in February 1999 on the base of established 
in 1958 the Institute for Philosophy and Law, and the Institute for Philosophy in 
1991. By the Decree of Kazakhstan Government in 31 May, 2012, Institute was 
renamed to Institute for Philosophy, Political Science and Religion Studies.
The  main  objectives  of  the  Institute  as  a  public  research  institution  are 
conducting  of  philosophicalworld  outlook,  philosophical-methodological, 
political studies, religion studies and sociological studies aimed at social-cultural 
and socialpolitical development and strengthening the independence of Republic 
of Kazakhstan, development its intellectual and spiritual-moral potential.
Institute of Philosophy, Political Science and Religion Studies is a highly 
skilled scientific research center. Institute has a three key directions that define its 
structure: philosophy, political science and religion studies. Currently, scientific 
research  works  is  conducted  by  1  academician,  2  correspondent  member  of 
the National Academy of Science of RK, 21 doctors of science, 12 candidates 
of  science,  3  PhD  doctor  in  Political  Science,  13  PhD  students  and  7  Master 
students. In 2014 5 PhD students and 6 Master’s students enrolled in master’s 
and doctoral PhD training programs of  SRI SC MES RK in cooperation with 
the al-Farabi Kazakh National University on the basis of the «Gylym Ordasy» 
within the frameworks of science and education integration project. 24 scientific-
research projects within the framework of grant financing for 2012–2014 years 
on priority of «Intellectual potential of the country» are being conducted, also 
the works within the framework of interdisciplinary scientific research program 
«Gylymi kazyna» are being carried out in the Thematic Plan on scientific support 
of the Strategy «Kazakhstan-2050» for 2013–2015.
Institute  employees  publish  the  monographies  and  articles  on  important 
issues  of  politics,  science,  education,  religion,  culture,  Kazakh  and  world 
philosophy, etc. The quality of scientific publications of the Institute is determined 
by the demand for scientific articles in rating’ journals of near and far abroad.
Under the «Cultural Heritage» State Program ten-volume collection of works 
called «Aristotle of the East» – al-Farabi, twenty volumes «World philosophical 
heritage», twenty volumes «The Philosophical Heritage of the Kazakh nation», 
and other books were published by the Institute.
Institute  publishes  two  magazines:  «Adam  alemi»  and  «Al-Farabi» 
recommended by the Committee for Control of Education and Science of RK 

 
 
 
                      
                                                  303
IV тарау.   Қазақ даласындағы еркіндік құбылысының    
этникалық дүниетанымның іргетасына айналуы
that been published since 1999 and 2003. The Institute has its own website in 
three languages: Kazakh, Russian and English. 
Institute  of  Philosophy,  Political  Science  and  Religion  Studies  science 
regularly organizes international scientific conferences, seminars, «round tables», 
where not only leading Kazakhstani political scientists and philosophers, but also 
many scientists from foreign countries are participants. Institute has cooperation 
with  scientific-research  centers  of  Russia,  China,  Germany,  the  USA, Turkey, 
France, the Great Britain, Iran, Azerbaijan, Uzbekistan, Tajikistan, Kyrgyzstan, 
Belarus and others.
Undergraduate Master’s degree and Doctorate students from leading Kazakh 
universities, such Al-Farabi KazNU, Abai KazNPU, Abylaikhan KazUIR&WL, 
IAB and others are conducting their research work and are trained at the Institute 
for Philosophy, Political Science and Religion Studies.
The  Institute  has  created  all  necessary  conditions  for  professional  and 
scientific development of employees.
More  detailed  information  about  the  Institute  for  Philosophy,  Political 
Science and Religion Studies can be found at:
Kurmangazy Street, 29 (3rd floor) 
Almaty, 050010, Republic of Kazakhstan 
Phone: +7 (727) 272-59-10
Fax: +7 (727) 272-59-10
E-mail: iph@iph.kz

304 
        
Қазақ философиясы тарихы
(ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейін)
Ғылыми басылым
ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫ ТАРИХЫ
(ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейін)
XV–XIX ғасырлардағы қазақ философиясының
тарихи сипаттамасы
2 том
Редактор:  Ж.Б. Ошақбаева
Компьютерлік дизайн жасаған және беттеген  Л.Н. Тоқтарбекова
     
 
Басуға 02.10.2014. Пішімі 70/100
1
/
16
Шартты баспа табағы 19 б.т. Офсеттік басылым.
Таралымы 500 дана. 
«ИП Волков А.И.» баспасында басылды.
Райымбек даңғ., 212/1, оф. 319. Тел.: 330-03-12, 330-03-13