III. Фотосинтез процесінің реттелуі. Қазіргі кезде фотосинтездеу аппараттарының құрамы мен ұйымдастырылуы және жарық кванттарын сіңіруден бастап, көмірсулардың түзілуімен аяқталатын жеке сатылардың механизмдері белгіленді. Сонымен бірге жалпы фотосинтездеу аппараттарының оңтайлы жұмыс істеуін қамтамасыз ететін фотосинтез процестерін реттеу туралы мәселе әлі шешілмеген.
Құрылымдық және функционалды өзін-өзі реттеу - бұл барлық биологиялық жүйелердің маңызды қасиеті. Реттеуші механизмдер жүйенің тұрақтылығын, оның қоршаған ортаның өзгеріп отыратын жағдайларына бейімделу қабілетін (температура, газ және химиялық құрам, жарықтандыру және т.б.) анықтайды.
Хлорофилл флуоресценциясы - тірі объектілерде жоғары сатыдағы өсімдіктердің фотосистемасы 2 (PS2) деп аталатын жұмысымен байланысты фотохимиялық реакциялардың жүруін зерттеуге мүмкіндік беретін жалғыз индикатор - бұл қоршаған орта факторларына өте сезімтал жүйе. Фотосинтездің реттеуші механизмдері ең көп дәрежеде әр түрлі индукциялық құбылыстарда және, атап айтқанда, фотосинтездеу объектілерінің флуоресценциясының баяу индукциясы (MIF) деп аталатын құбылыста көрінеді.
14
MIFфотосинтетикалық аппараттың жай-күйіне өте сезімтал, ол қарапайым эксперименттік техникамен қатар зерттеуді перспективалы етеді.Соңғы жылдары фотосинтездеу аппараттарының функционалдық белсенділігін сипаттау үшін MIF-мен байланысты көптеген люминесценттік индикаторлар қолданылды. Себебі, олардың өзгеруі фотосинтез қарқындылығының өзгеруімен корреляцияланады. Осындай зерттеулердің нәтижелері фотосинтездің бастапқы және кейінгі кезеңдерінде энергияның тиімді түрленуін қамтамасыз ететін реттеуші механизмдерді тереңірек түсінуге ықпал етеді.
Сонымен қатар, оларды фотосинтездің әртүрлі математикалық модельдерін құру үшін де, өсімдіктер объектілеріне экологиялық бақылау жүргізу үшін де қолдануға болады.
Фотосинтез процесінің реттелуі фотохимиялық белсенді мембраналар, хлоропластар, жасушалар, ұлпалар, органдар және бүкіл организм деңгейінде жүзеге асырылады. Бұл процеске барлық реттеу жүйелері қатысады.Фотосинтезді реттеу механизмдері теріс кері байланыс принципіне негізделген (өнімнің жиналуы процестердің тежелуін тудырады).