Г. К. Кенжебаев ҚазаҚстан тарихынан әңгімелер Жалпы білім беретін 11 жылдық мектептің 5-сыныбына арналған оқулық
жүктеу/скачать 6,79 Mb. Pdf көрінісі
|
5 synyp
- Бұл бет үшін навигация:
- Естеми қаған
| 2. түрік қағанаты. IV ғасырда түріктер Ал-
тай өңірін мекендеген тайпалар еді. Осы кезде олар жужандарға (авар) бағынып, алым-салық төлеп тұрған. V ғасырда Солтүстік Моңғолиядан Шығыс Еуропаға дейінгі орасан зор алқапта түркі тіл- ді көшпелі теле тайпалары өмір сүретін еді. 546 жылы соғыста түріктердің Ашина тай- па сын басқарған Бумын қаған сансыз көп теле тайпасын талқандады. Олардың 50 мың- дай үйі түріктерге келіп қосылады. Бұдан түріктер күшейе түсті, жерін кеңейтті. Түрік тайпаларының күшті әскерін құрды. 552 жылы түрік тайпалары бірігіп, түрік қағанаты деп аталған мемлекетін құрады. Елді басқаратын адам қаған тек әмірші, әскери қолбасшы ғана емес, сондай-ақ барлық жердің қожасы саналды. Бумын қаған тұсында түріктер күшейіп, 552 жылы жужандарға қарсы соғыста жеңіске жетеді. Осы кезден бастап Түрік қағанаты билік құрады. Түріктер алым-салықтан құтылып, өз бостандығын алады. Түрік тайпаларына азаттық әперген, қағанаттың іргесін қалап, шаңырағын көтерген Бумын қаған 553 жылы дүниеден өтеді. Оның інісі Мұқан қаған билік құрған кезде Түрік қағанаты одан да қатты күшейеді. 555 жылы Түрік қағанатына бүкіл Орта Азия бағынады. Қағанаттың нығаюына Бумынның інісі ақыл- ды, ержүрек, соғыс өнерін жақсы меңгерген Естеми қаған да айтар лықтай үлес қосты. Есте- ми қағанның қолбасшылық қабілеті арқасында Түрік қағанатының аумағы сонау Кавказға дейін ұлғайып, көптеген тайпаларды өзіне ба- ғын дырған. Түрік қағанатының құрамында түркі тілдес қарлұқ, қимақ, қырғыз, түркеш, қыпшақ және басқа тайпалар болды. Түріктердің билігін көптеген елдер мойындай- ды. Қытайдың солтүстік облыстары түріктер- ге бағынып, алым-салық төлеп тұрды. Керуен Түрік жауынгерлері 70 жолдары арқылы Үндістан, Қытай, Орта Азия, Иран және басқа елдермен жүргізілген сауда қазынаны байытты. Қағанатта үлкен маңызды өзгерістер жүзеге асырылды. Мемлекеттегі басты тайпалар 10 бөлікке («он оқ будун») біріктірілді. Он ірі тайпа «оң қанат» және «сол қанат» бо- лып екіге бөлінді. Елдің ұлан-ғайыр кеңістігін қорғауда атты әскер маңызды рөл атқарды. жүктеу/скачать 6,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|