XXI і асырдагы биология ғылымы

♦ 
49
ғытта эволюциялық теория жайлы жаңа козкарастар пайда бола 
бастады.
Дамып келе жаткан ғылым салаларыныи тағы бірі - микробио­
логия жоне вирусология. Соңғы кездері жүқпалы ауру туғызатын 
вирустың жаңа бір типі анықталды. Осы жүқпалы вирустың салда- 
рынан ауру баяулап барып, асқынып өлімге үшыратады. Осындай 
ауру тудырушы вирус - XX ғасырдын «обасы» деп аталып кеткеи 
СПИД ауруы. Осы кауіпті аурудың тез арада емін ашып, адамзат- 
ты күткаратын сенім мол. Тағы да бір жүкпалы ауруды таратушы 
жаңа «организм» - прион анықталды. Бүл ағзаның, тіпті, нуклеин 
қышкылы да жоқ, оны тірі ағза тобына косуға да болмайды. Осы 
уакытқа дсйін вирустың да, приондардың да шығу тегі аныкта- 
лынбаған. Бүл да XXI ғасырда ашылатын жаңалыктарға жатады.
XX ғасырда астробиология деген ғылым саласы дүниеге ксл- 
ді. Алғашкы ксзде ол теориялык ғылым түрінде пайда болғаны- 
мен, кейіннен ғарыш кеністігін игеруге байланысты эксперимен- 
талды зерттеулсрдіи нәтижесінде адамның экстермалды жағдай- 
ларға бейімделу ерекшеліктерін зерггеп, оны ғылыми жолмен 
дәлелдеуге мүмкіндік жасады. Осы бағытта да олі кызыкты жа- 
ңалыктар күтіп түр.
Соңғы кездері биология ғылымы гуманитарлык ғылыммен 
де, оныц ішінде психология, педагогика, социология және эконо­
мика ғылымдарымен бірігіп, ортүрлі ғылыми зерттеу жүмыстар- 
ды жүгізіп жатыр.
XX ғасырда қолданбалы ғылым саласы биотехнология пайда 
болды. Биология ғылымының бүл саласы XXI ғасырда әрі карай 
белсенді каркынмен дамуына күмән келтіруге болмайды. Адамға 
найдалы белгілерімсн керекті жаңа организмдерді шығару, оньш 
ішінде трансгендік жануарлар мен өсімдіктер, олардың тиімді 
бслгілерін алдын ала жоспарлап жаца белоктарды алу, ол жайын- 
дагы акпараттарды баска тірі ағзаныц геномына енгізу, т.б. осы 
биотехнология гылымының жетістіктері болып есептеледі.
Биологиялық үдерістердің моделін жасау жүмыстары да бел- 
сенді түрде дамып келсді. Оның ішінде компыотерлік моделін 
жасау аркылы биосферада болатын ортүрлі акпараттарды кадаға- 
лауға болатындығы дәлелденді.
2.3. XXI ғасырдағы биология гылымы дамуыныц жастарга...

Интернеттің, ғылыми журналдардың әдсбиеттердін электрон- 
дык версияларының дамуына байланысты әр елдін ғалымдары- 
иыц арасындағы ақпараттармен алмасуға кегстііі уакыт та күрт 
кысқарды.
Экологиялық бағыттағы ғылыми зерттеулер де айтарлықтай 
жүргізіліп жатыр.
С
оііыц
нәтижесінде коғамдық көзкараста жаһандану пай- 
да бола бастады. Өтксн гасырдағы биосфера және ноосфера жай- 
лы коицеициянып пайда болуы кездейсок жағдай деп есептсуге 
болмайды. Оптималды экология жайлы күрес әлі де үзакка со- 
зылады. Жер, су, топырак және ауаиың тазалығын түракты када- 
ғалау өзініи жалғасын келесі ғасырда да адамзаттан талап етеді.
Соқдықтан да алда олі ашылатын жаңалықтар көп, бүрын- 
ғы ашылған теориялар жарамсыз болып, жаңа теориялардын дү- 
нисге келуі мүмкін.
Жоғарыда айтылған мәселелергс ден коисак, болашакта мек- 
теп жәие жоғары оку орындарында оқылатын биология пондері- 
нің мазмүны мен қүрылымына көптеген өзгерістер енгізе отырып. 
оку жоне тәрбие жүмыстарын биология ғылымыныи салалары- 
ның даму бағытымен сәйкестендіру керек.
Мектсп окушылары мен жогары оку орнындағы студенттерге 
биология саласы бойынша білім берудін басты максаты мен мін- 
детіне:
- табигаттағы гірі агзалардың кұрылысы мен кызметінін жә- 
не генетикалық негізінің жүйелілігін білу;
- гірі ағзалардың көбеюі мен дамуын. биологияның әртүрлі- 
лігін түсіиу;
- табиғаг псн коғам және адамдар арасындағы байланыстар- 
ды жан-жакты калыптастырып, экологиялык, эстетикалык, 
этикалық жоне тәлім-тәрбие ерсжелерін зерделей отырып, 
окушылардыи экологиялык білімі мен мәдениеттілігін да- 
мыту;
- биологиядан алған теориялык білімді практика жүзінде 
пайдалануын іскс асыра білуді үйрету жатады.
Биология ғылымында ашылған жаналыктарды пайдалаиып, 
адамзат алдындағы ғаламдык мәселелерді шсшуге болатынды-
50 
♦ 
2-тарау. Биологияны окыту одістсмссі понінің калыптасу...______

♦ 
51
ғын есепке алу ксрск. Биология ғылымында соңғы жылдарда ашыл- 
ған ғылыми жетістіктер:
- гсндік инженерия саласындағы жетістіктердің нотижесінсн 
ДНҚ күрылымын зерттеп, түқымқуалаушылык жолдарын 
білу аркылы тірі табиғатта болмайтын күбылыстарды ашу­
га мүмкіндік жасау;
- биотехнология саласында трансгендік жануарлар мен өсім- 
діктердің түқымдары мен сорттарын алу;
- адамнын геномын анықтап, зерттеу аркылы копгеген ауру- 
лардың шығу тегін аша отырып. биокоррекциялау әдістерін 
колданып, генетикалық деффектілерді дүрыс жолға кою;
- ағзаларды клондау одістерін игеру аркылы бүрын жойы- 
лып кеткен ағзаларды, олардың генстикалык көшірмесін 
калпыиа келтіру мәселелерін окушылардыц назарына үеы- 
ну қажет.
Бакы.іау сүрактары:
1. Биолоі ияны окыту пәнінін максаты мен міндеті неде?
2. Поннін аткараі ын кызмстін атап корсетіңіз.
3. Биологияны окыту пәнінін психологиямен байланысы жайлы түсінлі- 
рініз.
4. Гіонніц философиямен байланысы жайлы не білссіз?
5. Биология гылымы дамуының пәнге тигізетін әсері жайлы көзкарасыныз 
канлай?
2.3. XXI гасырлагы биолог ия гылымы да.муыныи жастарга...

3-тарау
БИОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ 
ДИДАКТИКАЛЫҚ ПРИНЦИПТЕРІ. 
БИОЛОГИЯ ПӘНІНІҢ 
ЗАМАНАУИ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

жүктеу/скачать 9,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: