Г.Ә. Омарбекова тіл және жаһандану
жүктеу/скачать 1,32 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тілдік қауымдастық – бұл ортақ әлеуметтік, экономикалық,
саяси және мәдени байланыстармен және күнделікті өмірде бір- бірімен ортақ бір тілді немесе әртүрлі тілдерді қолданатын әртүрлі әлеуметтік институттармен тікелей және жанама байланыстар жа- сайтын адамдардың қоғамы. Тілдердің таралу шекаралары көбі- несе саяси шекараларға сәйкес келмейді. Ең айқын мысал, қазіргі Африка, онда әртүрлі штаттардың тұрғындары бір тілде сөйлей алады (мысалы, Танзания, Кения, Уганда, ішінара Заир мен Мо- замбикте жиі қолданылатын суахили тілі) және бір мемлекеттің ішінде бірнеше тіл бар (мысалы, Индонезияда 700-ге жуық, Ниге- рияда екі жүзден астам тіл бар). Сондықтан «тілдік қауымдастық» түсінігін айқындау кезінде тілдік және әлеуметтік ерекшеліктердің үйлесуі маңызды. Егер біз тек тілдік ерекшеліктермен ғана шекте- летін болсақ, онда оны қолданатын ортаны ескермей, тіл туралы сөйлесетін боламыз. Егер біз тек әлеуметтік сипаттамаларды еске- ретін болсақ, онда осы әлеуметтік қауымдастықта қызмет ететін тілдер ескерілмеген болады. І ТАРАУ. ТІЛ ЖӘНЕ ҚОҒАМ 12 13 ТІЛ ЖӘНЕ ЖАҺАНДАНУ Тілдік қауымдастық деп саны жағынан әртүрлі адамдар қоға- мын, оның құрамында тұтас елмен қатар шағын әлеуметтік топ- тарды да (мысалы, отбасы, спорттық топтар) қарастыруға бола- ды. Әлеуметтік өмірдің ортақтығы мен тұрақты коммуникативті байланыстарының болуы тілдік қауымдастықты анықтайтын кри- терийлер болып табылады. Бір тілдік қауымдастық басқаларына қарағанда жан-жақты бола алады. Бұған қазіргі Қазақстанның тіл- дік қауымдастығын мысал ретінде алуға болады, оның құрамына республика, облыс, қала, аудан сияқты кіші көлемдегі лингвисти- калық қауымдастықтар кіреді. Өз кезегінде қала лингвистикалық қауымдастық ретінде кішігірім лингвистикалық қауымдастықтар- ды – кәсіпорындарды, мекемелерді, оқу орындарын біріктіреді. Тілдік қауымдастықтың мөлшері неғұрлым аз болса, соғұрлым оның тілдік біртектілігі жоғары болады. Қазақстанда мемлекетіміздің негізін қалаушы этнос – қа- зақтар, екінші орында орыстар, және халқы 100 мыңнан асатын 6 этнос бар. Бұл ұлттық тілдер өзара қарым-қатынасқа түсіп, әре- кеттеседі. Қазақстанның ірі қалаларында қоғамдық өмірдің негіз- гі формалары тілдердің едәуір аз мөлшерінің көмегімен, көбінесе екі тілде (қазақ және орыс) немесе үшеуінде (Ұйғыр ауданында – қазақ, ұйғыр және орыс тілдерінде) жүзеге асырылады. Зауыт, университет, орта мектеп сияқты тіл қауымдастықтарында бір тіл- де, кейде екі тілде сөйлеу басымдық танытады. Алайда, шағын тілдік қауымдастықтарда, мысалы, коммуникативтік байланыстар тікелей жүзеге асатын отбасы бір емес, екі тілді де болуы мүмкін. жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|