Геофизическое исследование скважин каз

 

81

15 дəріс.  ҰГЗ МƏЛІМЕТТЕРІ БОЙЫНША ҰҢҒЫМА 

ҚИМАСЫН ЛИТОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛУ. ҰГЗ 

МƏЛІМЕТТЕРІН КЕШЕНДІ ТАЛДАУ 

 

Коллектор  деп  кеуектілігі  мен  өткізгіштігі  өз  бойынан 

мұнай мен газ қозғалуын қамтамасыз ететін  тау жынысын атайды.  

Коллектор-  тау  жынысы  мұнаймен  не  газбен,  сумен  де  қанығуы 

мүмкін.  

Мұнай  мен  газдың  қозғалуы  мүмкін  болмайтын  тау 

жыныстары коллектор емес деп аталады. 

Ұңғымада 

табиғи 

шекаралар 

тау 

жыныстарының 

физикалық  қасиетінің  күрт  өзгерісінен  байқалады,  ол-  қимада 

коллектор  не  коллектор  емес  екенін  бөлетін  қабаттың  беттік 

сипаты, фильтрациялық сыйымдылықты қасиеті əртүрлі коллектор 

аймағының  шекарасы,  тау  жыныстарының  қанығуының  əртүрлі 

сиапты,  сонымен  бірге  жарылысты  бұзылыстарға  байланысты 

дизъюнктивті сипаттары жəне т.б. 

Шартты  шекаралар  қандай  да бір белгі  арқылы  таңдалады, 

мысалы:  коллекторлардың кондициялық қасиеті  бойынша,  қордың 

категориясына  бойланысты,  игерудің  технологиялық  көрсеткішін 

анықтайтын қасиеттерінің кешені бойынша,  игеру жүйесіне сəйкес 

кеніштер аймағы бойынша жəне т.б. 

Қарапайым  геологиялық  дене.  Геологиялық  дененің 

ішінен  жоғарыда  айтылғандар  бойынша  табиғи  не  шартты  шекара 

жүргізуге болмайтын денені қарапайым деп атайды. 

Күрделі дене- ішінен бір шекара жүргізуге болатын дене. 

Мұнай  не  газ  кеніші  табиғи  жағдайда  өте  күрделі 

геологиялық  дене  болып  табылады.  Оның  ішінен  табиғи  да 

шартты  да  шекаралармен  бөлінген,  құрылымдық  түзілімідері 

төменгі сатыдағы геологиялық денелер байқалады  

Ұңғыманың  өнімді  бөлігін  ажырату  -  бұл  литологиялық 

құрамы  əртүрлі  қатпарларды  бөлу,  осының  нəтижесінде  кеніштің 

жатысын анықталады да соңында олардың арасында коллекторлар 

мен өткізбейтін қабаттар белгіленеді. 

Бұл  мəселер  қиманы  зерттеу  əдістерінің  кешенімен 

шешіледі.  Қазіргі  кезде  бұл  кешенде  негізгі  орында  барлық 

категориядағы ұңғымада жүргізілетін геофизикалық əдістер алады.   

 

82

Геофизикалық 

зерттеулер 

мəліметтері 

геологиялық 

мəліметтер  мен  тау  жынысы  үлгісінің  (шлам,  керн)  анализімен, 

ағындға  байланысты  сынамалау  мəліметімен,  гидродинамикалық 

зерттеулер нəтижесімен сəйкестендіріледі. 

Литологиялық  бөлудің  сапасы  геологиялық  қиманы 

зерттеу деңгейіне, ұңғымаларды геофизикалық зерттеу əдістерінің 

теориялық  игерілу  деңгейіне  жəне  сейсмикалық  əдістермен 

алынған ауданның жалпы геофизикалық сипатынмен байланысты.  

Геофизикалық 

мəліметтер 

бойынша 

коллекторларды 

белгілеу  тау  жыыстарының  физикалық  қасиетін  жан-жақты 

сипаттайтын  геофизикалық  қисықтардың  болуын  талап  етеді. 

Қисықтарды  талдауда  геофизикалық  əдістердің  кешені  мен 

геологиялық  зерттеулерді  қатар  қолдану  нəтижелі  болып 

табылады.  Сонымен  бірге  алынған  тасбаған  көп  жағдайда  кеніш 

қимасындағы  шекаралардың  орналасуы  туралы  толық  мəлімет 

бермейді. 

Бұл 

тасбаған 

шығарудың 

төмен 

көрсеткішіне 

байланысты,  осының  салдарынан  тығыз  жəне  сазды  тау 

жыныстары 

жоғары 

шығарылады 

да, 

ал 

борпылдақ 

жарықшақтылары  кейде  ғана  шығарылады.  Алынған  тасбағанның 

ұзындығы  бұрғыланған  аралықтан  кем  болып,  оны  тереңдікке 

сəйкестендіру қиын.   

Терригенді  жəне  карбонатты  қимада  коллекторларды 

белгілеуде өз ерекшелігі бар.

 

 

Терригенді қимада: 

əдетте 

кеуекті 

коллектор 

болатын 

құмтастар 

мен 

алевролитті 

коллекторлар 

ӨП, 

ГК 

жəне 

кавернограмма 

диаграммаларын топтастыруда сенімді түрде белгіленеді.  

 

-

 

ӨП қисығының саз сызығынан əлдеқайда алшақ болуы,  

-

 

ГК қисығында гамма- активтілігінің төменділігі бойынша,  

-

 

ұңғыманы  бұрғылау  барысында  сазды  қабыршақтың 

түзілуіне 

байланысты 

кавернограммада 

ұңғыма 

диаметрінің тарылуы. 

  қатты  құмтасты-алевролитті  кеуектілігі  аз  колеекторларды 

белгілеу үшін қосымша төмендегі əдістер жүргізіледі: 

-

 

электрлік микрозондылау, 

-

 

нейтронды гамма-каротаж,  

-

 

гамма-гамма-каротаж 

-

 

акустическалық каротаж. 

 

83

Сазды  коллекторларды  анықтау  үшін  төмендегі  кешен 

қолданылады:

 

-

 

ӨП, 

-

 

меншікті кедергі,  

-

 

кавернограммалар,   

-

 

микрокаротаж,  

-

 

гамма - каротаж. 

Карбонатты қимада (əктас жəне доломиттер) коллекторлар 

қуыс  кеңістігінің  əртүрлі  құрылымында  болады.  Олардың  жеке 

түрлерін  геология  жəне  геофизика  мəліметтері  бойынша  анықтау 

өте 

қиын. 

Микрокаверналы 

карбонатты 

коллектордың 

петрофизикалық  қасиеті  түйіршікті  құмтасты  коллектордың 

қасиетіне 

жақын. 

Бұл 

жағдайда, 

карбонатты 

қимада 

коллекторларды  белгілеу  қатты  жəне  кеуекті  тау  жыныстарын 

анықтау  əдісімен  іске  асады  да,  соңғысының  ішінен  кеуектілігі 

жоғарылары  айырмаланады.  Қатты  тау  жынысымен  кеуекті  тау 

жыныстарының 

жұқа 

қатпарлануында 

микрозондтардың 

мəліметтері сенімді нəтиже береді. 

Карбонатты  қимадада  жарықшақты  жəне  каверналық  тау 

жыныстарын  белгілеу  үшін  арнайы  геофизикалық  зертеулер  мен 

оны талдау кешені жасалған:

 

-

 

электрометрия,  

-

 

нейтрондық каротаж,  

-

 

тасбағанды талдау нəтижесі;  

-

 

ұңғымадағы ерітіндіні ауыстырып қайта зерттеу;  

-

 

радиометрия 

мен 

акустикалық 

каротаж 

жəне 

т.б. 

мəліметтерін бірге қолдану. 

Тау  жыныстарының  литологиялық  құрамына  байланысты 

терригенді  жəне  карбонатты  қималарды  бөлу  ерекшеліктерін 

ескере  отырып,  əр  объект  үшін  (өнімді  горизонт,  қабат) 

геофизикалық зерттеулер кешені арнайы таңдалып алынады.  

Құмтастар төмендегіше сипатталады:

 

-

 

р

к

  өзгеру  диапазоны  кең;  р

к

  мəні  газға  жəне  мұнайға 

қаныққан  тау  жыныстарында  жоғары;  суға  қаныққандарда 

төмен; 

 

-

 

құмтасты 

қабаттың 

саздылығы  жоғарылаған 

сайын 

төмендейтін ∆U

СП

 ауытқуы теріс;

 

-

 

микрозондтар

 

ρ

КМКЗ

  бойынша  кедергісі  саздарға  қарағанда 

жоғары,  мұндай  жағдайда  ρкмпз  >  ρкмгз  (қисықтар 

алшақтайды). 

 

 

84

-

 

гамма-сəулелену  I

γ

  мəні  төмен,  сазды  жəне  глауконитті 

құмтастарда оның мəні жоғарылайды; 

 

-

 

I

γγ

  мен  ∆τ

п

 

мəндері  төмен,  кеуектілігі  төмендеген  жəне 

ондағы саздылықтың жоғарылауына байланысты;

 

-

 

кеуектілікке,  цеметтелу  деңгейіне  жəне  қанығу  сипатына 

байланысты I

nγ

 мен I

nn

  

мəндерінің кең диапазонда өзгеруі;

  

-

 

сазды қабыршақтың түзілуінен d

с 

кемуі;

 

Коллектор 

емес 

тау 

жыныстарының 

литологиялық 

құрамын  кəсіптік  геофизиканың  мəліметтері  арқылы  анықтау 

келесі геофизикалық белгілерге негізделеді. 

 

Əдетте саздар төмендегіше сипатталады: 

 

-

 

ρ

к

 мəні төмен, саздардың тығыздығы мен карбонаттылығы 

өскен сайын өседі; 

 

-

 

∆Uсп

 

оң  ауытқуға  тəн;  (қисықтар  оң  жақтағы  ең  шеткі 

орында);

 

-

 

р

кМ

гз  мен  р

кМ

пз  мəндерінің  қосарлануы,  кедергілері  жуу 

сұйығының (сазды ерітінді ρ

Р

)  кедергісіне тең: ρ

кмгз

 = ρ

кмпз

  

= ρ

р

 

 

(қисықтар бірігіп кетеді); 

-

 

I

γ

 мəні жоғары; 

-

 

I

γγ

 мəні жоғары,

 

тығыз тау жыныстарына қарағанда төмен;

 

-

 

I

nγ

 мен I

nn 

 көрсеткіштері төмен;

 

-

 

∆τ

п 

максимальды мəнде болады;

 

-

 

d

Н

 салыстырғанда d

с

 үлкеюі; 

-

 

геотермиялық градиенттің Гөсуі. 

Сазды  тақтатастар  ρ

к

,  I

γ

,  I

nγ

  көрсеткіштері  сазға  қарағанда 

жоғары,  ∆Uсп  көрсеткіші  жоғары,  I

γγ

  и  ∆τ

п

  мəндері  төмен,  d

с

 

елеусіз өзгерісімен сипатталады. 

  

Гидрохимиялық  шөгінділер  (ангидриттер,  тұздар)  ρ

к

  өте 

жоғары,  ∆Uсп  амплитудасы  елеусіз,  I

γ

  минималды  жəне  I

γγ

  төмен 

мəнімен,  ∆τ

п

  төменгі  мəнімен,  d

с

  номиналдыға  тең  жəне  Г  өте 

төмен мəнімен сипатталады.

 

Ұңғыма 

қимасының 

нақты 

зерттелуі 

геофизикалық 

зерттеулер  кешенінің  толықтығына,  оны  дұрыс  таңдап  алынуына, 

қимадан тасбаған алу дəрежесіне байланысты.  

Терригенді  қимада  тау  жыныстарының  петрофизикалық 

қасиеті  саздылыққа  ұштасқан,  сондықтан  бұл  жағдайда

 

ρ

к

,  Uсп

  п

 

жəне I

γ

 көрсеткіш мəліметтері жоғары екенін айта кеткен жөн.  

 

85

Карбонатты  тау  жыныстары  негізінен  қуыс  кеуегінің 

түрімен  жəне  оның  мөлшерімен  айырмаланады,  сондықтан 

карбонатты  қимада  нейтрондық,  акустикалық  жəне  кедергі 

əдістерінің мəлімет көрсеткіштері жоғары.  

Қиманы  бөлу  нəтижесі  литологиялық  колонна  ретінде 

беріледі,  онда  геофизикалық  зерттеулер  кешенінің  негізгі 

қисықтары келтіріледі.  

Əр  ұңғымада  коллектор  не  коллектор  емес  қабаттарды 

белгілеу маңызды параметр, ол қор санау үшін де, жеке ұңғыманы 

не  кенішті  тиімді  игеруді  ұйымдастырудағы-  қабат  қалыңдығы 

үшін де қажет. 

 

Ұңғыма 

қимасын 

зерттеуде 

келесі 

параметрлер 

анықталады: 

 

1)  горизонттың  жалпы  қалыңдығы

 

(қабаттың)  — 

стратиграфиялық  шекарамен  анықталатын  жабынынан  табанына 

дейінгі аралық;

  

2)  тиімді  қалыңдық-  горизонт  қимасында  кездесетін 

коллектор  емес  қабаттарды  жалпы  қалыңдықтан  алып  тастағанда 

қалған қалыңдық;  

3)  мұнайға  қаныққан  (газға  қаныққан)  қалыңдық- 

мұнайгазға қаныққан коллекторлар қалыңдығының қосындысы.  

Кеніштің  таза  мұнайлы  аймағында  (мұнайқанықтылықтың 

ішкі  контурында)  тиімді  қалыңдық  мұнайқаныққан  қалыңдыққа 

тең.  Су-мұнайлы  аймақта  мұнайгазға  қаныққан  қалыңдық 

жабынынан  Су-мұнай  жапсарына  дейінгі  аралық алынады. Тиімді 

жəне 

мұнайгазға 

қаныққан 

қалыңдық 

кеніш 

ауданында 

айырмаланады,  сол  себептен  осы  айырмашылықтар  өзгерісін 

бақылау  мақсатында  изосызықтар  арқылы  изопахит  деп  аталатын 

карта  тұрғызылады  (изопахит-  қалыңдығы  бірдей  нүктелерді 

қосатын сызық). 

 

 

86

ГЛОССАРИЙ 

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: