client list», «Call France was 7p Now 4p Per Minute»

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
142 
Рассмотрим, в частности, следующий пример: 
 
Invisible Contribution. Visible Success.  
  
Invisible  contribution  –  The 
effects  of  newly  developed  plastics 
are not always obvious at first glance. 
But,  like  many  of  our  solutions,  they 
are  crucial.  They  make  entire  roof 
systems  lighter  and  more  resilient  at 
the same time. And they are only part 
of  our  many  innovations  for  the 
automotive industry.  
Visible  Success  –  Working 
closely  with  customers  in  many 
industries,  we  develop  and  optimize 
solutions.  The  results  of  these 
partnerships 
are 
worth 
seeing. 
Improved 
processes, 
increased 
quality  and  lower  costs  contribute  to 
the  success  of  our  customers.  And  a 
better quality of life for us all.  
 
 
 
 
 
                              BASF 
 
The Chemical Company  
 
 
В  заглавии  данного  текста  используется  такой  прием,  как 
антитеза.  Антитеза  –  стилистическая  фигура,  усиливающая 
выразительность  за  счет  столкновения  в  одном  контексте  прямо 
противоположных понятий: в данном случае это – invisible – visible.  
Этот  краткий,  но  содержательный  заголовок  характеризуется 
также  наличием  ассоциативных  связей  и  аллюзией.  Ассоциативные 
связи наблюдаются между словами contribution и success.  
В  анализируемом  тексте  применяется  такой  вид  повтора,  как 
анафора: повтор личного местоимения they, используемого во втором 
предложении,  наблюдается  в  начале  третьего  и  четвертого 
предложений.  Анафора  подчеркивает  мысль  о  том,  что  решения  и 
результаты  работы  химической  компании  BASF  имеют  решающее 
(crucial)  значение  для  автомобильной  промышленности.  Эпитет  
crucial  –  решающий  дает  начало  ассоциативному  ряду:  crucial 
solutions  –  crucial  success,  т.е.  решающий  вклад  обеспечивает 
решающий успех.  
Второй  абзац  анализируемого  текста  начинается  с  антитезы 
«Visible  success»,  противопоставляемой  словосочетанию  «Invisible 
contribution»,  употребленному  в  первом  абзаце.  Во  второй  части 
текста используется синонимический повтор: слово effects заменяется 
Пожалуйста
, 
зарегистрируйте
 
свою
 
копию
 pdfFactory Pro 
www.pdffactory.com

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
143 
словом  results,  crucial  -  на  worth  seeing.  Как  гласит  текст, 
составляющими  успеха  компании    BASF  являются:  improved 
processes, increased quality и lower costs. Цитированное предложение, 
содержащее  ассонанс,  -  повторение  звука  [i]  –  энергично  завершает 
текст  об  успехах  компании  BASF,  которые  будут,  в  свою  очередь, 
способствовать  успеху  ее  клиентов  и  покупателей.  Таким  образом, 
можно  заключить,  что  решительное  использование  имеющихся 
стилистических  изобразительно-выразительных  средств  поможет 
решающему успеху данной рекламной компании.  
Одним  из  недостаточно  исследованных  художественных 
приемов,  используемых  в  рекламных  текстах,  по  мнению             
Борняковой И.В., является интертекстуальность [4]. 
Предлагая обобщенное понимание текста и интертекстуальности, 
Р.  Барт  в  своей  работе  «Удовольствие  от  текста»  дает  классическое 
определение интертекстуальности: «Всякий текст есть между-текст по 
отношению к какому-то другому тексту, но эту интертекстуальность не 
следует  понимать  так,  что  у  текста  есть  какое-то  происхождение; 
всякие  поиски  «источников»  и  «влияний»  соответствуют  мифу  о 
филиации  произведений,  текст  же  образуется  из  анонимных, 
неуловимых  и  вместе  с  тем  уже  читанных  цитат  –  из  цитат  без 
кавычек»  [3,  418].  Таким  образом,  в  широком  понимании 
интертекстуальность  представляет  собой  всеобъемлющее  явление, 
онтологическое свойство любого текста.  
Более узко рассматривает интертекстуальность Ж. Женет в своей 
книге  «Палимпсесты»  (1998  г.):  интертекстуальность  –  «Это  не 
первоэлементы  литературы,  но  всего  лишь  один  из  типов 
взаимозависимостей, в ней существующих» [19]. 
Обозначая  все  явные  и  неявные  отношения  между  текстами 
термином  транстекстуальность,  Ж.  Женет  выделяет  внутри  нее  пять 
типов отношений: 1) интертекстуальность как соприсутствие в одном 
тексте  двух  или  более  текстов  (цитата,  аллюзия,  плагиат  и  т.д.);                 
2)  паратекстуальность  как  отношение  текста  к  своему  заглавию,  к 
своему  послесловию,  эпиграфу  и  т.д.;  3)  метатекстуальность  как 
комментирующая  и  часто  критическая  ссылка  на  свой  предтекст;            
4) гипертекстуальность  как  осмеяние  и пародирование одним текстом 
другого;  5)  архитекстуальность,  понимаемая  как  жанровая  связь 
текстов. Эти основные классы интертекстуальности Женет делит затем 
на многочисленные подклассы и типы и прослеживает их взаимосвязи 
[19]. 
Интертекстуальность 
действительно 
является 
одним 
из 
эффективных  приемов  воздействия,  применяемом  при  создании 
рекламного  текста  и  обладает  значительным  прагматическим 
потенциалом. 
Пожалуйста
, 
зарегистрируйте
 
свою
 
копию
 pdfFactory Pro 
www.pdffactory.com

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
144 
Например,  в  приведенном  нами  примере  рекламного  текста  под 
заголовком  «Linde.  Ideas  that  create  markets»  содержится  слоган  «We 
know how». Эта заключительная фраза продолжает игру слов «a know 
–  how  lead»  -  «we  know  how».  Она  несет  в  себе  сильный 
воздействующий потенциал, подтверждая высокий профессиональный 
уровень компании и разработчиков ее рекламы. 
Заголовок  рекламного  текста  «Invisible  Contribution.  Visible 
Success»  –  это  современная  аллюзия  на  пословицу  «There  is  no  sweet 
without  some  sweat»  -  «Без  труда  не  вынешь  рыбку  из  пруда».  Таким 
образом,  авторы  данного  рекламного  сообщения  пытаются 
подчеркнуть,  что  без  определенного  вклада  (contribution),  не  будет 
успеха (success).  
Подводя  итог  достижениям  в  области  исследований  рекламного 
текста,  следует  отметить,  что  все  уровни  языка,  их  прагматический 
потенциал,  а  также  их  изобразительно-выразительные  возможности 
подверглись  тщательному  изучению  с  самых  разных  позиций: 
собственно 
лингвистических, 
социолингвистических, 
культурологических, прагмалингвистических, психолингвистических и 
т.д. [11], [16], [4]. 
Научные  изыскания  в  этой  области  весьма  перспективны  и 
своевременны. 
Актуальными 
для 
Казахстана 
являются 
исследования 
политической рекламы. На наш взгляд это перспективное направление 
исследований,  в  первую  очередь,  для  казаховедения,  а  также 
необходимы 
сравнительно-сопоставительные 
исследования 
политической  рекламы  на  трех  языках:  казахском,  русском  и 
английском. 
Рекламные  тексты,  несомненно,  являются  отражением  языковой 
картины  мира  представителей  различных  социумов  и  национально-
культурных  сообществ.  В  этом  плане  также  недостаточно 
исследований  общего  и  различного,  закономерного  и  случайного, 
лингвистически  и  социально  обусловленного.  Различные  речевые 
жанры  рекламы,  рассмотренные  с  указанных  точек  зрения,  еще  ждут 
своих исследователей. 
Социальная 
реклама 
является 
отражением 
насущных 
общественных  проблем,  стремится  разрешить  социальные  проблемы, 
предлагает  пути  их  решения.  Она  может  служить  пропаганде 
гуманистических  идеалов  и  ценностей  общества,  призывать  к 
поддержке  значимых  социальных  идей  и  проектов,  защите  социально 
незащищенной  части  населения,  сохранению  и  приумножению  идей 
мира и добра. Это направление исследований, как в лингвистическом, 
так и в гуманитарном плане является архиважным для Казахстанской 
науки.  
Пожалуйста
, 
зарегистрируйте
 
свою
 
копию
 pdfFactory Pro 
www.pdffactory.com

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
145 
Список использованной литературы: 
1.
 
Абуханова  А.Т.  Композиционные  особенности  и  характерные  черты 
письменных  рекламных  текстов.  -  В  сб.:  “Вестник  Гуманитарной 
Академии” №1- 2(2), 2002. Уральск, 2002. 
2.
 
Абуханова  А.Г.  К  вопросу  языковых  особенностей  рекламных 
текстов. –В сб.: «Проблемы иностранной филологии: язык, литература, 
методика».  –Уральск:  Западно-Казахстанский  Университет  им. 
М.Утемисова, 2007.-75с. 
3.
 
Барт Р. Избранные работы: Семиотика: Поэтика: Пер. с фр./Сост., 
общ.ред. и вступ.ст. С.Г.Косикова – М.: Прогресс, 1994-616с. 
4.
 
Борнякова И.В. Специфика языка рекламных сообщений и их перевода 
в  рамках  межкультурной  коммуникации:  на  материале  немецкой  и  русской 
журнальной рекламы. – М., 2007-18/с – http://dissercat.com/ 
5.
 
Володина  М.Н.  Язык  СМИ  –  основное  средство  воздействия  на 
массовое  сознание//  Язык  СМИ  как  объект  междисциплинарного 
исследования. – М.: Изд-во МГУ, 2003, с.9-31.  
6.
 
Дечева С.В. Когнитивная силлабика.- М.:Диалог-МГУ, 1998. -215с 
7.
 
Добросклонская  Т.Г.  Вопросы  изучения  медиа-текстов-М.:  Диалог-
МГУ: МАКС-ПРЕСС, 2000.-287с. 
8.
 
Иванова А.А.. Строй текста рекламной пропаганды. – М., 2009-153с. 
- http://dissercat.com/ 
9.
 
Колесина  В.В.  О  некоторых  особенностях  игры  слов  в  рекламных  и 
публицистических  текстах.-  Вестник  Моск.  Университета.  Сер.13., 
Лингвистика и межкультурная коммуникация, 2000.-№ 3.-с. 39-49 
10.
 
Кудинова  И.А.  Категория  имплицитности  в  рекламном  дискурсе  (на 
материале современного английского языка). – Автореф. канд. дис. 2010 - 
http://dissercat.com/ 
11.
 
Лившиц  Т.Н.  Реклама  в  прагмалингвистическом  аспекте  –  Таганрог, 
1999 
12.
 
Лубкова  Е.В.  Силлабика  рекламного  текста:  на  материале 
англоязычной  печатной  рекламы.  –  Автореф.  канд.  дис.  Самара,  2007  - 
http://dissercat.com/ 
13.
 
Максименко  Е.В.  Прагмастилистические  аспекты  рекламного 
дискурса:  на  материале  текстов  русской  и  английской  коммерческой  и 
научно-технической 
рекламы 
– 
Кранодар, 
2005 
– 
228с. 
- 
http://dissercat.com/ 
14.
 
Медведева  Е.В.  Рекламный  текст  в  плане  межязыковой  и 
межкультурной коммуникации. Автореф.дис.канд.филол.наук – М., 2002 - 
http://dissercat.com/ 
15.
 
Медведева Е.В. Рекламные коммуникации: -М.; 2003 
16.
 
Мокшанцев Р.И. Психология рекламы. – Москва – Новосибирск, 2000. 
17.
 
Филимонов А.В. Риторические особенности политической рекламы. – 
Автореф. канд. дис. – М.2009 – http://dissercat.com/ 
18.
 
Щекина  Н.М.  Типы  текста  в  экономическом  дискурсе//Текст  и 
дискурс.  Проблемы  экономического  дискурса.  –  С–Пб.,  Издательство С-
Пожалуйста
, 
зарегистрируйте
 
свою
 
копию
 pdfFactory Pro 
www.pdffactory.com

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
146 
Пб. Гос.Университета Экономики и Финансов, 2001. 
19.
 
Genette,  Gerard.  Palimpsests.  –  Literature  in  the  Second  Degree, 
University of Nebraska Press, Nebraska, USA, 1988. - http://dissercat.com/ 
20.
 
Lang 
E. 
Uber 
einige 
Schwierigkeiten 
beim 
postulleren 
einer 
Textgrammatik. – In: Keifer and Ruwet (eds), Generative Grammar in Europe. 
– Dordrecht: Reidel, 1973.
  
*** 
 
Бұл  мақалада  жарнамалық  мәтін  және  оның  түрлері  жөнінде  сөз 
болып, мысалдар келтірілген.
 
 
 
ӘОЖ 82.09.(574) 
Мүтиев З. - ф.ғ.к.,доцент,   
М. Өтемісов  атындағы  БҚМУ,   
Ақболатов А. -  оқытушы-магистр,   
М. Өтемісов  атындағы  БҚМУ  
 
ҚАЗАҚ  ӨЛЕҢІНІҢ  СЫНШЫ  ӘБІРАШ  ЖӘМІШЕВ  
ЕҢБЕКТЕРІНДЕГІ ДАМУ  СИПАТЫ 
 
Қазақ әдебиет сыншыларының сарбаздары сапында тұрып, өлең-
сөз  өнерінің    өзіндік    құпияларын  әдеби-ғылыми  негізде  сараптаған 
ғалымдардың  арасында  белгілі  сыншы  Әбіраш  Жәмішев  те  бар. 
Ғалым-сыншының  қазақ  әдебиетінің  өзекті  мәселелеріне  арналған, 
сондай-ақ  жекелеген  ақын-жазушылардың  шығармашылық  бітімін 
барлауға  негізделген  «Жыр  жанары»  (1970)  [1],  «Биік  мәртебе»  
(1974)[2]  және «Кезең кестелері» (1984) [3] атты еңбектерінде өлең-сөз 
өнерінің де жағдаяттары сөз болады.  
«Жыр  жанары»  монографиясында  ХХ  ғ. 60  жылдарындағы қазақ 
лирикасының  даму,  өсу  жолы қарастырылса, «Биік мәртебеде» автор 
поэзия  жанрының  көрнекті  өкілдері  жайындағы  ойларын  ортаға 
салады. Зерттеу мақалалардан тұратын кітаптың «Алуан-алуан жүйрік 
бар» атты үшінші тарауында қазақтың мықты шайыры, үлкен дидактик 
дастаншы  Тұрмағамбет    Ізтілеуов  шығармашылығы  қарастырылады. 
Ақын  өнерінің  биік  шыңы  –  «Шахнама»  -  «Рүстем-дастан»  десек    те  
Тұрмағамбеттің сыршыл лирик болғанын да ұмытпаған абзал.    
Ә.Жәмішев  ақын  өнерпаздығын  «ширатқан  шым  жібектен  өлең-
жырын»  дей  отырып:  «Тұрмағамбет  өлеңдерінде  көркемдік  пен 
ойшылдық,  халық  тілінің  небір 
інжу-маржандарын  тамаша  
шеберлікпен  қолданушылық  бірден-ақ  көзге  түседі»  [2,  169]  дейді.                
Ә.  Жәмішев  пайымынша,  Т.  Ізтілеуов  ақындығының  және  бір 
ерекшелігі  –  тақырып  ауқымы    аса    кең,  сонымен  бірге  азаматтық 
әуенді жырлаушылардың алдында тұр. Т. Ізтілеуовтің туған  халқының  
Пожалуйста
, 
зарегистрируйте
 
свою
 
копию
 pdfFactory Pro 
www.pdffactory.com

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
147 
ауызбірлігін,  ел  арасындағы  татулық  пен  бірлікті,  ынтымақтастықты 
терең жырлауын ғалым  жоғары  қояды.  
Ақын  шығармаларының  кейінгі басылған жинақтарындағы қате 
кеткен  тармақтарды    түзетіп,  қалпына  келтіруде  аса  сақ  болу 
қажеттігін ғалым қаперге салады.  
Ә.  Жәмішевтің  «Жаңа  заман  жыршысы»  аталған  мақаласы  -
Жамбыл  Жабаевтың  125  жылдық  мерейтойынан  кейінгі  жазылған 
дүние.  Көлемі  шағын  жазбада  Жамбылдың  өз  заманының  талабына, 
қалауына  сай  ақын  болғандығы,  қоғам  дамуының  рухани  сұранысын 
қанағаттандырарлықтай  шебер  суреткер  екендігін  ақын-абыздың              
1920-1950 жылдар кезеңінде жазылған  өлең-сөз  туындыларына  шолу  
жасап,    талдай    отыра  сыр  тартады.  Әсіресе,  Жамбыл  жырларының 
Ұлы  Отан  соғысы  жылдарындағы  насихаттың  күшін  Ленинградты 
қорғаушыларға  мықты  рух,  күш-қайрат  бергендігіне  баса  назар 
талдайды.  Жамбылдың  кеңестік  дәуірдің  «күн  көсемі»  мен  «Отан 
туралы мен халықтар достығы мен туыстығы туралы жырларында  өзге  
ешбір  ақында  кездеспеген  оттылық,  лептілік,  салмақтылық  бар»                   
[3, 175] дейді ғалым.  
Ақындық  пен  азаматтықтың  өнерпаздық  пен  өнегеліліктің 
бірлесіп  кірігуінен  пайда  болған  жырлардың  қадір-қасиетін  зерттеуші 
Ә.Жәмішев  жоғары  бағалай  келе:  «Жамбылдың  да,  Жамбыл 
жырларының да мәңгілік өміріне  кепілдік  болды» деп көрсетеді.  
Қазақ  поэзиясында жарқ етіп көрініп, отты жылдардың құрбаны 
болған ақиық ақынның бірі – Абдолла Жұмағалиев болса, Ә.Жәмішев 
«Лүпілдеп 
соққан 
от 
жүрек» 
аталған 
мақаласында 
ақын 
шығармашылығын    кеңінен    таныстыруды    мақсат  етіпті.  Сыршыл, 
арманшыл ақынның жыр тумасынан шым-шымдап сыр тартқан ғалым 
Абдолла суреткерлігінің басты белгілерін  былайша  белгілепті:  
1) 
Абдолланың 
өмір 
жайлы 
лирикалық 
жырларында 
философиялық  ой    әуені,  мамыр  сана    байсалдылық,    нәзік  те  баяу 
интонация,  аумалы-төкпелі  көрінісіндей    әр  өлеңде  әр  алуан  болып, 
кезек алысып келіп отыратын ұйқастар ерекшеленіп көрінеді;  
2)  оның  саяси  лирикалары  –  ақын  көңілінің  көтеріңкі  пафосына 
мақтаныш сезіміне лайық лекімелі ағынды жыр толғау үлгісімен жаңа 
бір биік әуенді ырғақпен жазылады; 
 3)  Абдолланың  жырларының  өзі  де  оның  бүкіл  жан-дүниесінің 
табиғатының айнасындай;  
4) әр өлеңнен оның әр жолы мен әр сөзінен Абдолла үні, Абдолла 
жүрегінің лүпілі естіледі. 
 Міне, 
осылайша 
ақынның 
шынайы 
болмысына 
тән 
ерекшеліктерді    Ә.Жәмішев  өзінің  эстетикалық  талғамына  қарай 
жүйелей, тіктей береді. Нәзік сезімге толы жыр жолдарының Ұлы Отан 
соғысының қанды майдан шебінде  жүріп  жазған  туындыларда  ақын 
Пожалуйста
, 
зарегистрируйте
 
свою
 
копию
 pdfFactory Pro 
www.pdffactory.com

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
148 
стилінің күрт өзгеріп ашулы кекті күйге айналуын ғалым Ә. Жәмішев: 
«Жау  өмірге  өлім  қайғы-қасірет  алып  келді.  Сондықтан  оның  үні  де 
қатал  шабыт  қатты  буырқанады.  Ақын  жүрегі    жау  тобырына  бомба 
болып  жарылуға  да  дайын.  Өлең  жолдары  оқ  боп    атылардай, 
зеңбіректей  күркірердей» [2, 180-б.],- деп ұғындырады.  
Ғалым    пайымынша,  Абдолла  -  шынайы  пәк  сезімнің  ақыны. 
Оның өлең-жырларында  қиналып қиыстырылған бірде-бір жыр жолын 
көрмейміз.  А.  Жұмағалиев  жырларымен  кеңінен  танысқан  ғалым 
ақынды  еңбекшіл  талғампаз  талантқа  жатқызады.  «Берері  мол, 
берекелі  талап  екен.  Әттең!...  әттең!  Жетпей    кетті-ау,  сарбаз»    деп 
толғана 
қамығады. 
Абдолланың 
ақындық 
өнерін 
танытуда  
Ә.Жәмішевтің  өзіндік ғалымдық із-қолтаңбасы бар екені кәміл анық.  
Отандық    поэзияда  «ақша  бұлт»  атанған  ақын  Әбу  Сәрсенбаев 
поэзиясы әдебиеттануда қаншалықты қарастырылса да, сыншы ғалым  
Ә.Жәмішевтің  «жыр-жыр  ақша  бұлттары»  мақаласында  Әбу 
ақындығының  өнерпаз  тұлғасының  жаңа  бір  қырын  таныту  мақсаты 
қойылған. Ә.Сәрсенбаевтың эпикалық дүниелерімен қатар,  лирикалық 
поэзиясын  қоса  қарастырған  Ә.Жәмішев  ақынды  поэзияның  қай 
саласында да «шабыт  шылбырын  қолдан  түсірмеген  ақын» деп  атап 
өтеді. Ғалым Әбудің лирикасындағы ақынның өзіне тән ерекшеліктері 
мен  өнерпаздық  қасиеттерді  соғыс  жылдарында  жазылған  туындылар 
табиғатына  үңілу  арқылы  айқындауға  тырысады.  Әсіресе,  ел-
жұртымен,  туған-туыспен,  қалың  қауыммен  қимай  қоштасып,  қан 
майданда  жорықта  жүрген  сарбаздың  бейнесін    ақын   жырларындағы  
лирикалық  ортақ  қаһарман  ретінде  таниды.  Сол  бейненің  күллі  
дүниені  жау  қыспағынан  ажал  тырнағынан  азат  етіп,  «Атырау 
алқабынан, Алатау төсінен, Көкше күмбезінен, Сыр бойынан  аттанған  
қазақ  жауынгері»  деп  алады.  Оның  дәл  солай  екенін  ақын  ерен 
ерліктің,  өшпес  даңқтың  үлгісін  байқатқан  қазақ  жауынгері  сонау  
Балқан-Балатон  өңірлерін фашизмнен азат ете алға басып Австралияға 
жетеді [2, 183] деп  байыптайды.  
Әбекеңнің  ұлт  поэзиясына  қосылған  үлкен  олжасы  саналып 
жүрген «Ақша бұлт», «Жаннаға хат», «Сен құрметте оны», «Молдаван 
қызына»,  «Гүл»,  «Мыңбайдың    моласы»,  «Жауынгер  мен  жеңіс»,  т.б. 
өлең-жырларының  келісімді  көркемдікпен  жазылғанын  әсерлі  әрі 
мағыналы  туындылар  қатарынан  орын  алатынын  айтып  өтеді. 
Ақынның  соғыстан  кейінгі  жылдарда  жазылған  жырларының  негізгі 
тақырыбы жастық шақ, махаббат сезімдері, тың игерушілері мен еңбек 
иелерінің бейбіт  күндегі  ерліктері,   т.б. боп  келсе, ол туындылардың 
өлең  өнерін  көтерудегі  көркемдік  қуатын  анықтап  айқындауда  да  
Ә.Жәмішев  өз  ұстанымын, көзқарасын  білдіріп  отырады. 
 Ә.Сәрсенбаевтың    ақындық    бітіміне    әр    қырынан  барып,  шолу 
жасаған  зерттеуші  өзінің  сыншылық  танымын  да  ортаға  салады. 
Пожалуйста
, 
зарегистрируйте
 
свою
 
копию
 pdfFactory Pro 
www.pdffactory.com

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
149 
Әбекеңнің шығармашылығында тың ізденістің де, үйреністің де сүре-
сүрлеулері  ақ  жолақ    ашық    жолдары    бұталы    бұлтарысты,  көгілдір  
көгалды  жерлері  бар» дейді, сонымен  бірге  «өлеңдерінің  ырғағында, 
шумақтар  құрылысында  жарасымды  қайырымдар  мақсаты  да  мәні 
диалогтар кезігіп отыратынын айта келе, ғалым «сонымен қатар, әрине  
ұйқастағы    олақтық    іздері  де  жоқ  емес»  [2,  192]  дейді.  Айтылған 
сынына  байланысты  Әбу  өлеңдерінде  кездесетін  сәтсіз  ұйқастар  мен 
бунақтарға    мысалдар    келтіріп  өтеді.  «Жүрісінен    таңбайтын  жорға 
сиреп,  жазғандарының бәрі алтын талант аз болса керек» дейді сыншы 
ғалым    сөз    соңында.  Ә.Жәмішев    танымында    Әбу  Сәрсенбаев  -  әр 
қилы ақын сипатында қалмақ. 
Сыншы-ғалым Ә.Жәмішевтің зерлі қаламына іліккен қаламгердің 
бірі  –  ақын  Мұзафар  Әлімбаев.  Мұзафар  лирикасының  өріміне 
ақынның екі  таңдамалы  жинағы арқылы  шолу  жүргізген  зерттеуші 
пікірінше:  «Оның    лирикалық    өлеңдерінде    өзгелерден  ерекше  тек 
Мұзафарға  тән  қасиет  көрініп  тұрады.  Ол    -  ақынның    өлеңді  қысқа 
қайыруы, әрі ойға құруы» [2, 194 б.].    
М. Әлімбаевтың  өзіне тән дербес стилі мен ақындық өзгешелігін 
бірден    тап    басып  таныған  Ә.  Жәмішев  ақынды  бүгінгі  поэзияның 
аңғарымпаз,    сезімтал,  байқағыш    өкілі    есебінде  білуге  құштарлық 
танытады.  Ғалым  М.Әлімбаев  лирикасынан  сезім  сырлары  мен 
қабаттаса  жүретін  әзіл-оспақтың  барлығына  назар  аудартады.  
Ақынның    көптеген    туындыларында  өріп    жүретін    зілсіз  әзілдерді 
«зілсіз,  биязы  халықтық  әзілмен    табиғаттас»  деп  сендіреді.  Ақын 
туындыларында арагідік ұшырасып қалатын кемшіліктердің барлығын 
жасырмайды.  Оған  мысал  ретінде  ақынның  өзінің  мінезіне  туған  жер 
табиғатынан  сипаттама  іздеуін,  өзін    соларға  ұқсатуын  кейінгі  кей 
ақындардан  келген  жаман  қылық-дәстүрге  жатқызады.  Мұзафардың 
ойға  бай,  ұшқыр  ақындар  санатында  екенін  тақырыбы  да  бай,  оны 
игеруі  де  қарышты  дамығанын  айтқан  зерттеуші  «кейде  олақ  
құрылған,  орынсыз  тұрған, сөйтіп мағынасы бұлдыр тартып кететін, 
немесе  төңірегіндегі  жап-жақсы  шалқулардың  арасына  қыстырылып, 
оқығанда тіл сүріндіретін шумақтар кездесетінін қайтерсіз» [2, 197-б.], 
сәл өкініш  білдіретін тұстары да бар. Ғалым арманы. «Ойлы  өлеңнің  
ұйқасы  да  сұлу  болса  дейміз  ғой».  Ақын  М.Әлімбаевтың  ұлт 
пооэзиясына  қосқан  қомақты  үлесін  автор  сөзімен  түйіндесек,  ең 
бастылары мынада екен:  
1. Ақын өлеңдері алуан-алуан кезеңдердің кестесі. Ақын тоқыған 
жыр кестесінің өрнегі көбінесе ақ әсем, айшығы анық.  
2. Мұзафар - қазіргі қазақ ақындарының  ішінде Шығыс поэзиясы 
үлгісіндегі Рубиһаятты (төрт жолдан тұратын философиялық толғаныс, 
өсиет-өлең) рубиһаятты жаңғыртушы ақын.  
3.  Мораль  мен  этика  кодексін  өз  туындыларында  шебер 
Пожалуйста
, 
зарегистрируйте
 
свою
 
копию
 pdfFactory Pro 
www.pdffactory.com

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2011ж.  
 
 
150 
пайдалана,  іске  асыра  алады.  Қысқасы,  Ә.  Жәмішев  зерттеуінде                    
М.  Әлімбаев  өзіне  тән  ақындық  беталысы мен  бағыт-бағдарын  айқын 
танытқан ақын.  
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1. Жәмішев Ә. Жыр жанары. Алматы: Жазушы,   1970. 
2. Жәмішев Ә. Биік  мәртебе. Алматы: Жазушы, 1974. - 204 б. 
3. Жәмішев Ә. Кезең  кестелері. Алматы: Жазушы, 1984. - 208 б. 
*** 
О  развитии  казахской  лирики  и  его  истории  известный  ученый, 
критик-исследователь  А.  Жамишев  оставил  много  ценных  работ.  Что 
дает  литературоведам  его  исследование  народной  поэзии  и 
эстетические взгляды? В статье раскрываются эти и другие проблемы. 
*** 
An outstanding scientist and a scientific critic А. Zhamishev left a number 
of valuable works about the development of the Kazakh lyrics and its history.  
The  article  deals  with  the  contribution  of  the  above  mentioned  author’s 
research works in folk poetry and his scientific views concerning the place the 
Kazakh literature occupies.   
 
 
ӘОЖ 821.512.122 (574.1.)           
 
Мұхамбетқалиева Р.Қ. - ф.ғ.к., доцент, 
      М.Өтемісов атындағы БҚМУ 
 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: