ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
354 
ИНТЕГРИРОВАННЫЕ 
МУЗЫКАЛЬНЫЕ 
ЗАНЯТИЯ 
С 
ДОШКОЛЬНИКАМИ 
КАК 
СРЕДСТВО ФОРМИРОВАНИЯ 
ЦЕЛОСТНОГО ОБРАЗА МИРА 
 
 
Данилова Е. Ю. аспирант 
Хакасского государственного университета им. Н.Ф. Катанова (г. Абакан) 
 
Резюме 
 
 В  статье  анализируются  понятия  «целостный  образ  мира»  и  «картина  мира».  Обосновывается 
необходимость интегрированного подхода в музыкальном образовании и воспитании дошкольников как 
средства  формирования  целостного  образа  мира  у  детей.  Подчеркивается  важность  развития интереса  к 
познанию мира у дошкольников на интегрированных музыкальных занятиях. 
Summary 
 
 This  article  analyzes  the  concept  of  «holistic  image  of  the  world»  and  «world  view».  The  necessity  of  an 
integrated  approach  to  music  education  and  preschool  education  as  a  means  of  forming  a  holistic  view  of  the 
world  for  children.  Emphasizes  the  importance  of  development  of  interest  to  know  the  world  of  preschool 
children in integrated music lessons. 
 
 Каждая  эпоха  рождает  свой  образ  мира,  который  в  умах  человечества  предстает  в  виде  некоего 
единого  целостного  представления.  Обратимся  к  научным  источникам.  «Образ  мира  —  целостная, 
многоуровневая система представлений человека  о мире, других людях,  о себе и своей  деятельности» – 
читаем  мы  в  электронной  библиотеке:  «В  понятии  Образа  мира  воплощена  идея  целостности  и 
преемственности  в  зарождении,  развитии  и  функционировании  познавательной  сферы  личности.  Образ 
мира  и  близкие  к  нему  понятия  –  картина  мира,  модель  универсума,  схема  реальности,  познавательная 
карта и т. п. – имеют в контексте различных психологических теорий неодинаковое содержание» [6]. 
 А.Н.  Леонтьев  считает,  что:  «Картина  мира  выступает  неким  методологическим  инструментом 
построения целостного проблемного поля современного знания, служит способом его структурирования» 
[3,  с.4].  «Ключевой  функцией  целостного  образа  мира  является  самоотражение  мира  субъектом,  т.е. 
познание мира через свою собственную деятельность» [1]. Иначе говоря, становление целостного образа 
мира  –  это  открытие  мира  для  себя  через  собственные  действия.  Такими  действиями  в  дошкольном 
детстве являются ощущения, восприятие, представления.  
У современных детей довольно рано складывается свой «образ мира», а насколько этот образ окажется 
целостным, зависит от взрослых, которые их  окружают. Формируется  образ мира в сознании малыша в 
результате поиска причин и следствий наблюдаемых им явлений мира, а также объяснений их смысла. А 
потому одна из важнейших задач дошкольного образования – обеспечение видения ребенком целостного 
образа мира, понимаемого нами как осмысленного первичного знания о нем. 
 Понятие  «целостность»  тесно  связано  с  понятиями  «гармония»  и  «интеграция».  Гармония 
определяется С. Д. Сажиной как «стройная, сообразная согласованность целого и входящих в него частей, 
компонентов» [4, с. 6]. Значит, строгое правильное сочетание частей имеет в итоге единый монолитный, 
ясный  и  притягательный  образ.  «Интеграция  в  образовании,  –  пишет  А.  Я.  Данилюк,  –  есть  то,  что 
объединяет  разнокачественные  и  разноуровневые  составляющие  образования,  следовательно, 
интеграционный процесс не исчерпывается какой-то одной или даже множеством конкретных форм» [1, 
с.7]. Однако, интеграция в образовании – это не только объединение, но и гармоничное взаимослияние, 
взаимопроникновение  составляющих,  несущих  в  себе  информацию  об  одном  и  том  же  объекте  с 
различных сторон.  
 Идея  интеграции  в  обучении  берет  свое  начало  в  трудах  Я.  А.  Коменского  (1592-1670  гг.), 
утверждавшего:  «Никому  нельзя  дать  образование  на  основе  одной  какой-нибудь  чистой  науки, 
независимо от остальных наук» [2, с. 287].  
 Музыкальные занятия в ДОУ состоят из разных видов музыкальной деятельности: слушание музыки, 
музыкально-игровое  творчество,  музыкально-ритмические  движения,  пение  и  игра  на  детских 
музыкальных  инструментах.  Как  видим,  само  по  себе  музыкальное  занятие  предполагает  интеграцию 
этих  видов  деятельности,  гармоничное  их  сочетание.  Каждый  ребенок  может  выразить  себя  в  более 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
355 
привлекательной для него деятельности. Задача педагога – не только научить ребенка петь и развить его 
музыкальные  способности,  но  и,  в  первую  очередь,  заинтересовать,  увлечь,  заложить  в  маленькую 
личность  желание  познания  огромного  неизведанного  еще  им  мира  –  мира  завораживающих  мелодий, 
музыкальных  образов,  новых  чувств  и  представлений.  В  нашем  детском  саду  музыкальные  занятия 
проводятся  в  интегрированной  форме  на  основе  тематического  принципа.  Единая  тема  проходит 
стержнем от начала до конца занятия, объединяя собой все виды деятельности. 
 Основываясь  на  уже  имеющемся  музыкально-слуховом  опыте  детей,  педагог  постепенно  расширяет 
их кругозор и знания об окружающем мире на художественно-образной основе. При этом каждый новый 
этап  музыкального  занятия  задействует  восприятие,  сенсорные  ощущения,  детское  воображение,  речь, 
мелкую  моторику  и  размышления  самого  ребенка.  Все  это  организуется  на  фоне  положительной 
эмоциональной  атмосферы,  создаваемой  музыкальным  руководителем.  Он  не  загружает  воспитанников 
словесными  объяснениями  музыки,  так  как  это  мало  что  дает  детям  данного  возраста,  а  включает  их  в 
непосредственную  интегрированную  музыкальную  деятельность,  создавая  тем  самым  особую 
мотивацию, соответствующую познавательной цели.  
Для  развития  чувственного  опыта  ребенка  восприятие  музыки  тесно  связывается  с  восприятием 
близких,  созвучных  по  характеру  и  настроению  картин  художников.  При  этом  мы  используем 
резонансно-ассоциативный метод, разработанный Н.П. Шишлянниковой. Суть его заключается в том, что 
к  определенному  музыкальному  произведению  подбирается  ни  одна  картина  художника,  а  несколько. 
Среди них есть картины, созвучные с музыкой, и явно не соответствующие по характеру и настроению. 
Дети в процессе звучания музыки смотрят на картины и выбирают именно ту, которая с их точки зрения 
соответствует  музыке.  «При  наложении  слухового  и  зрительного  образов  происходит  их  слияние  в 
восприятии  детей…  эффект  резонанса.  Музыка  выступает  как  ассоциативная  зацепка,  способ 
«оживления»  живописи,  символ  ее  эмоционально-смысловой  наполненности,  как  синтезирующий 
стержень,  на  который  нанизываются  разнообразные  впечатления  детей,  складывающиеся  затем  в 
целостную  художественно-образную  картину  живого  мира.  При  этом  детям  дана  свобода  выбора  того, 
что резонирует с их внутренним слышанием и видением» [5, с. 57-58].  
Например,  при  знакомстве  с  музыкой  изобразительного  характера  мы  проводим  прямую  параллель 
между музыкой Э. Грига и миром бабочек. Все начинается с музыкального восприятия. Необходимо дать 
прочувствовать  детям  всю  красоту  и  необычность  произведения  норвежского  композитора  Э.  Грига 
«Бабочка», устремляя внимание детей на яркие интонационные мелодические обороты. При этом можно 
расширить  знания  детей  о  том,  что  в  мире  бабочек  больше  сотни  тысяч  разных  видов,  и  нет  ни  одной 
бабочки в точности похожей на другую. Художница-природа постаралась и так разрисовала бабочек, что 
не  встретишь  во  всем  мире  и  двух  одинаковых.  Все  это  подтверждается  и  обговаривается  с  детьми  с 
помощью  ассоциативного  ряда  художественных  картин.  Пополняя  словарный  запас  детей,  можно 
придумать  много  эпитетов  сравнения  музыкального  и  художественного  образа  бабочки:  легкие, 
воздушные, красивые, грациозные, обворожительные, игривые и т.д. Для полноты ощущений предлагаем 
детям  «превратиться»  в  таких  маленьких  прозрачных  насекомых:  под  музыку  «полетать»  или 
«потанцевать» по залу; перебирая «лапками-пальчиками», щекотно  «поползать» по голове друг  у друга; 
вдохнуть  «цветочный  аромат»  и  съесть  «капельку  росы».  Для  этого  педагогу  предстоит  достаточно 
потрудиться,  готовя  элементы  костюмов  и  создавая  предметы  и  атрибуты  цветочного  луга.  Но  самое 
главное  в  занятии  –  это  завораживающий  голос,  который  по  мановению  ока  может  «превратить»  даже 
самых непоседливых сорванцов в восхищенных и податливых зрителей или участников. Все дети любят 
волшебство.  И,  создав  «волшебную»  обстановку  на  музыкальном  занятии,  педагог  через  удивление 
ребенка, его чувства и сравнения всегда достигнет того результата, которого ожидает. Закрепляем новые 
знания и ощущения творчеством на бумаге, предложив детям нарисовать ту красивую бабочку, которой 
они только что себя ощущали. 
 Таким  образом,  музыкальные  занятия  на  интегрированной  основе  позволяют  создавать  в 
представлениях  детей  целостный  образ  мира,  так  как  интегрированное  воздействие  образовательных 
компонентов на воспитанников во много раз эффективнее, чем влияние каждого из них по отдельности. 
Музыка  в  большей  степени,  чем  другой  вид  искусства,  интегрирует  в  себе  другие  виды  искусств  и 
деятельности, доступна и наиболее привлекательна для маленького ребенка.  
Таким  образом,  можно  сделать  вывод  о  взаимосвязи  между  интегрированием  содержания 
музыкального  образования  и  становлением  детского  образа  мира  как  целостности,  осмысленного  и 
систематизированного  первичного  знания  о  нем.  Интегрированный  подход  в  музыкальном  образовании 
дошкольников,  основанный  на  идее  всеобщности  и единстве  законов  природы,  целостности  восприятия 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
356 
ребенком  окружающего  мира,  выступает  как  ведущий  принцип  проектирования  содержания 
дошкольного  музыкального  образования  и  воспитания.  Он  позволяет  обеспечить  условия  для 
организации  познания  мира  ребенком  в  рамках  целостного  процесса,  освоить  базовые  категории  с 
различных точек зрения в разных образовательных сферах. 
Интегрированный  подход  в  проведении  музыкальных  занятий  в  детском  саду  приводит  к  важному 
познавательному  результату  –  развитию  стойкого  интереса  у  детей  к  познанию  окружающего  мира, 
формированию его целостного образа. 
 
БИБЛИОГРАФИЧЕСКИЙ СПИСОК 
 
1. 
Данилюк  А.  Я.  Теория  интеграции  образования  [Текст]  /  А.  Я.  Данилюк.  –  Ростов  н/Д:  Изд-во 
Рост. Пед. ун-та. 2000. – 440 с. 
2. 
Коменский, Я. А. Избранные педагогические сочинения В 2-х т. – Т. 2 [Текст] / Я.А. Коменский / 
Под ред. А. И. Пискунова и др. – М.: Педагогика, 1982.  
3. 
Леонтьев  А.Н. Психологические  вопросы  сознательности  учения //  Проблемы  психологии 
понимания. М.; Л., 1947, с. 3 – 40. (Известия АПН РСФСР, вып. 7 
4. 
Сажина, С. Д. Технология интегрированного занятия в ДОУ [Текст] / С.Д. Сажина: Методическое 
пособие. – М.: ТЦ Сфера, 2008. – 128с. 
5. 
Шишлянникова,  Н.П.  Взаимодействие  искусств  и  их  интеграция  в  обучение  грамоте  младших 
школьников  [Текст]  /  Н.П.  Шишлянникова.  –  Абакан:  Изд-во  ГОУ  ВПО  «Хакасский  государственный 
университет им. Н. Ф. Катанова», 2011. – 127 с. 
 http://www.psychologos.ru/articles/view/obraz_mira 
 
 
БАСТАУЫШ  СЫНЫП  ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ  ФУНКЦИОНАЛЬДЫ  САУАТТЫЛЫҒЫН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
 
Абай атындағы Қаз ҰПУ 
курс магистранты Конысбаева Ж.У. 
 
Резюме 
 
 В  данной  статье  рассматривается  актуальная  проблема  сегодняшнего  дня  –  функциональная 
грамотность.  Развивать  функциональную  грамотность  учеников  главная  задача  поставленная  в 
национальном  плане.  В  статье  говорится  решение  этой  проблемы,  то  есть  теоретические  основы 
формирования 
функциональной 
грамотности 
учеников 
начальных 
классов 
с 
технологией 
Н.А.Оразахыновой  уровнево-комплексной  аналитической  технологией.  А  также  приведена  тема  статьи, 
цель и задача технологии, особенности организации. 
 
Summary 
 
 The  current  article  considers  one  of  the  issues  that  becomes  evident  in  forming  functional  literacy  of  the 
learners.  According  to  the  objectives  brought  of  the  mentioned  skill  is  defined  as  a  national  technology's  aims, 
objectives and stages of its organization.  
 
  
Елбасы  Н.Назарбаев  2012  жылғы  27  қаңтардағы  «Әлеуметтік-экономикалық  жаңғырту  – 
Қазақстан  дамуының  басты  бағыты»  атты  Қазақстан  халқына  жолдауында  мектеп  оқушыларының 
функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша бес жылдық ұлттық жоспарды қабылдау жөнінде нақты 
міндет  қойды  [1].  Аталған  міндет  Қазақстанның  әлемдегі  бәсекеге  қабілетті  50  елдің  қатарына  кіруі 
процесінде  де  маңызды  болып  табылады.  Еліміз үшін  маңызды  болып  табылатын  аталған  стратегиялық 
міндетті шешу жағдайында тұлғаның ең басты функциялық сапалары белсенділік, шығармашыл тұрғыда 
ойлауға  және  шешім  қабылдай  алуға,  кәсіби  жолын  таңдай  алуға  дайын  тұруы  болып  табылады.  Бұл 
функционалдық дағдылар мектеп қабырғасында қалыптасады.  
Бүгінгі  жаһандану  заманында  білімді  де  құзыретті  тұлға  тәрбиелеу  күн  тәртібінен  түспейтін  негізгі 
мәселелердің  қатарында.  Бұл  мәселенің  шешімін  табу  білім  беру  сапасын  арттыруға  келіп  тіреледі. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
357 
Әлемдік  білім  кеңістігіндегі  халықаралық  стандарт  талаптарына  сай  оқыту  үдерісінің  орталық  тұлғасы 
білім алушы субъект, ал ол субъектінің алған білімінің түпкі нәтижесі құзыреттіліктер болып белгіленуі 
білім беру жүйесінде «функционалды сауаттылықты» қалыптастыру мәселесін негізге алудың өзектілігін 
арттырып отыр. 
«Функционалдық  сауаттылық»  дегеннің  не  екенін  тереңірек  ұғыну  үшін  «функция»  және 
«сауаттылық»  ұғымдарының  анықтамасына  тоқталсақ,  С.И.Ожеговтың  сөздігінде  «функция»  сөзіне 
«Вызванный функционированием чего-нибудь, зависящий от деятельности, а не от структуры, строения 
чего-нибудь (книжн)» – деп анықтама берілген [2]. 
Қазақ  тілінің  түсіндерме  сөздігінде:  «фукционалды  ұғымы  бір  нәрсенің  құрылысы,  құрамынан  емес, 
қызметінен болатын, соның әрекетіне байланысты болады»,- делінген [3]. 
Ал, сауаттылық – бұл оқу , жазу , есептеу және құжаттармен жұмыс жасау дағдылары деген мағынаны 
білдіреді.  Демек,  функционалдық  сауаттылық  дегеніміз  –  адамның  өзін  қоршаған  ортамен  қарым-
қатынасқа  түсе  алу  қабілеті  және  сол  ортаға  мүмкіндігінше  жылдам  бейімделе  білуі  мен әрекеттесе  алу 
деңгейінің көрсеткіші. 
«Функционалдық  сауаттылық»  ұғымы  алғаш  рет  өткен  ғасырдың  60-шы  жылдары  ЮНЕСКО 
құжаттарында  «сауаттылық»  және  «минимальды  сауаттылық»  түсініктерімен  қатар  пайда  болды  және 
кейіннен зерттеушілердің қолдануына енді. 
Сауаттылық – бұл оқу , жазу , есептеу және құжаттармен жұмыс жасау дағдылары. 
Минимальды сауаттылық – қарапайым хабарламаларды оқи және жаза алу қабілеттілігі [4]. 
Функционалдық  сауаттылықты  қалыптастыруды  ғалымдар:  П.И.Фролова,  С.Г.Вершловский, 
М.Д.Матюшкина  А.А.Штец,  П.Терешкович,  С.Крупник,  О.Ю.Девятова,  Г.В.Яковкина,  Н.В.Купцова, 
М.Бершадская, А.К.Рауандина т.б. ғалымдар әр қырынан зерттеген.  
Дүние  жүзінде  функционалдық  сауаттылықты  әлеуметтік-экономикалық  құбылыс  ретінде,  халықтың 
және елдің әл-ауқатын тұтастай байланыстыра отырып қарастырады. Сондықтан 1990 жылды ЮНЕСКО 
Халықаралық  сауаттылық  жылы,  ал  БҰҰ  2003-2012  жылдарды  сауаттылықтың  онжылдығы  деп 
жариялады. 
Функционалдық  сауаттылық  –  адамның  оқығанын  ұғынуы,  қазіргі  қоғамда  сәтті  қолдану 
мүмкіндігімен қамтамасыз ететіндей оқығанын түсіне алуы. 
 Функционалдық сауаттылығы бар адамды функционалды сауатты тұлға дейміз. 
Функционалды  сауатты  адамның  негізгі  белгілері:  өз  бетінше  әрекет  ете  алатын,  адамдардың 
ортасында  дүниені  танитын  және  өмір  сүре  алатын,  белгілі  бір  қасиеттері  (жалпығылыми  іскерліктер 
немесе кілттік құзырлылық) бар адам. 
Кілттік құзырлылық – кез келген адамға тән, оның таңдаған кәсіби әрекетінің сферасына қарамастан, 
көптеген  жалпы  қабілеттіліктер  мен  іскерліктер,  бұл  қабілеттер  адамға  жағдайды  түсінуге,  нақты  қоғам 
жағдайындағы жеке және кәсіби өмірінде нәтижеге жетуге әсер етеді[5]. 
Функционалдық  сауаттылықтың  мәні  тұлғаның  оқу  әрекетін  өз  бетінше  іске  асыру  қабілетінен, 
сонымен  қатар  күнделікті  өмірде  білім,  білік  және  дағдылардын  өмірдің  әртүрлі  ортасында  өмірлік 
тапсырмаларды шешуге қолдану.  
Оқушылардың функционалдық дағдыларды қалыптастыруда бастауыш мектептің рөлі ерекше. Себебі, 
білімнің  негізі  бастауышта  қаланады.  Егер  оқу  нәтижесі  құзіреттілік  деп  анықталса,  онда  тілді 
меңгертуден  күтілетін  нәтижелер  оқушының  өмірлік  дағдыларымен  сабақтастырылуы  қажет  болып 
саналады.  Функционалдық  сауаттылықты  қалыптастыруда  қазақ  тілі  пәнінің  орны  ерекше.  Сондықтан 
бастауыш  мектептердегі  қазақ  тілі  сабақтарындағы  білім,  білік,  дағдылар  функционалдық  сауаттылық 
тұрғысынан саралануы басты бағыт етіп алынады. 
Бұл  мақсатқа  қол  жеткізудің  тиімді  жолы  оқыту  үдерісінде  педагогикалық  технологияларды  тиімді 
пайдалану болып табылады. Педагогикалық технология жайында көптеген ғалымдар зерттеу жүргізіп, өз 
тұжырымдарын жасаған:  
 В.П.Беспалько:  «педагогикалық  технология  дегеніміз  –  оқыту  үрдісін  жүзеге  асыратын  мазмұнды 
техника»,  деген  анықтама  берсе,  [6].  И.П.  Волков:  «педагогикалық  технология  дегеніміз  –  оқытуды 
жоспарланған  нәтижесіне  жеткізетін  қағазға  жазылған  барысы,  –  деген  тұжырым  жасаған.  
 В.М.Монаховтың  пікірінше,  «педагогикалық  технология  дегеніміз  –  оқушы  мен  мұғалім  үшін  барлық 
жағынан өте қолайлы жағдайлар жасай отырып, оқыту үдерісін жобалаудың, оны ұйымдастырудың және 
өткізудің  бүге-шігесіне  дейін  ойластырылған,  әрі  бірлесіп  жүзеге  асырылатын  педагогикалық  қызметтің 
моделі» болып табылады [7].  
Бастауыш  мектепте  оқытуда  көптеген  педагогикалық  технологиялар  қолданылады.  Мысалы:  сын 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
358 
тұрғысынан  ойлау,  саралап  оқыту  технологиясы,  дамыта  оқыту  технологиясы,  Ж.Қараевтың  деңгейлеп 
оқыту технологиясы, М.Жанпейісованың модульдік  оқыту технологиясы, Н.А.Оразахынованың сатылай 
кешенді талдау технологиясы т.б.  
Жоғарыда  көрсетілген  технологиялардың  ішінде  бастауыш  сынып  оқушыларының  функционалдық 
сауаттылығын қалыптастыруда Н.А.Оразахынованың сатылай кешенді талдау технологиясының маңызы 
зор. 
Сатылай  кешенді  талдау  технологиясы  дегеніміз  –  оқыту  мақсаты,  міндеттері,  әдіс-тәсілдері,  өзіндік 
ерекшелігі  бар  және  оқушыларға  білімді  ғылыми  негізде  сатылай,  жүйелі,  кешенді  меңгертіп,  оларға 
ұлттық  құндылықтарды  бағалай,  қолдана  білуге  машықтандыратын  оқыту.  Сатылай  кешенді  талдау 
оқушыларға  қазақ  тілі  ғылымының  мазмұны  мен  жүйесін,  оның  сөздік  құрамы  мен  грамматикалық 
құрылысын,  сөйлеу  тілінің  байлығын  және  әдеби  тіл  нормасын  үйретіп,  дұрыс  сөйлеу,  сауатты  жазу 
дағдысын  қалыптастырады.  Сатылай  кешенді  талдау  технологиясының  басты  қағидаларының  бірі  – 
жоғары қиындықта оқыту. 
Сатылай кешенді талдау технологиясы – тек қана білімді белгілі көлемде беріп, қажетті шеберлік пен 
дағдыны қалыптастырумен ғана шектелмейтін, сонымен қатар баланың жалпы тұлғалық дамуына, ойлау, 
есте  сақтау,  қиялдау,  елестету  сияқты  басқа  танымдық-психологиялық  қасиеттерінің  жақсы  үйлесімді 
дамуына бағытталған оқытудың түрі. 
Сатылай  кешенді  талдауда  баланың  ізденушілік,  зерттеушілік  әрекетін  ұйымдастыру  басты  назарда 
ұсталады.  Ол  үшін  бала  өзінің  бұған  дейінгі  білетін  амалдарының,  тәсілдерінің  жаңа  мәселені  шешуге 
жеткіліксіз екенін сезетіндей жағдайға түсуі керек. Содан барып, оның оқуға деген ынта-ықыласы артады, 
білім алуға әрекеттенеді. 
Сатылай  кешенді  талдап  оқыту  технологиясында  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  қарым-қатынас 
жаңа қағидаларға негізделеді. Атап айтар болсақ: ынтымақтастық, өзара сыйластық, түсіністік, әріптестік 
сияқты қасиеттер. Бұл технологияның маңызды тағы бір ерекшелігі – оқушыларды жақсы, жаман, орташа 
деп  бөлмей,  тек  материалды  өте  жылдам,  жылдам,  баяу  қабылдауына  байланысты  тапсырманы  он 
денгейге икемдеп, барлық баланың дамуы үшін қолайлы жағдай туғызуды мақсат тұтады. 
Сабақ барысында мына қағидаларды еске ұстау қажет: 
а)  баланың  бойындағы  құштарлығын,  қызығушылығын,  ынтасын  жойып  алмай,  оның  алға  жылжуға 
деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру; 
ә) білімді өз бетінше іздену арқылы қолайлы жағдай жасау; 
б) өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптасыру [ 8]. 
Бұл  технологияның  ерекшелігі  технологияның  теориялық  өзегі  ретінде  ұлтымыздың  ұлы  тұлғалары: 
Ы.Алтынсарин,  А.Құнанбаев,  Ш.Уәлихановтардың  ағартушылық  идеялары  мен  алаш  арыстары: 
А.Байтұрсынұлы,  Ж.Аймауытов,  М.Жұмабаев,  Т.Шонановтардың  педагогика,  психология,  әдістеме 
саласындағы ой-тұжырымдары алынған[ 9] 
 Сатылай кешенді талдау технологиясының басты ерекшелігі төмендегідей: 
Оқу материалының жүйелілігі, бірізділігі; 
Табиғилығы; 
Дағдыға басым бағыт беруі; 
Білімнің базалық деңгейінің барлық оқушылар үшін міндеттілігі; 
Оқушыға өз деңгейін таңдауға ерік беру; 
Оқушыларға берілетін білімнің саралануы; 
Оқушылардың өз мүмкіндіктеріне қарай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға еріктілігі; 
Оқыту мен тәрбиенің бірлігі; 
Ұлттық құндылыққа ерекше орын берілуі; 
Оқу үрдісінде пәнаралық байланыстың мақсатты енгізілуі. 
Cатылай  кешенді  талдаудың  өзегі  –  тірек  сызбалар.Тіл  білімінің  барлық  салаларынан  өтілетін 
материалдардың  негізгілері,  ең  басты  теориялық  мағлұматтар  сызбаға  жүйелеп  орналастырылған.  Әр 
саты бір –бірімен үндесіп, бір-біріне сілтеме жасап, бірін-бірі толықтырып, тұтас кешенді береді. 
Жалпы  комплексті  оқыту  жүйесі  ХХ  ғасырдың  басында  Германияның,  Австрия  мен  Бельгия  және 
Батыс Еуропадағы басқа да елдердің көптеген бастауыш мектептерінде қолданылған [ 8]. 
«Комплекс» ұғымының мәнін ашуда Ж.Аймауытовтың мына пікіріне жүгінуді жөн көрдік: «Өмірдегі 
құбылыстарды, нәрселерді бір тақырыптың, бір пікірдің төңірегінде жинап, қосып, түйдектеп, біріктіріп 
оқытуды комплекс деп атайды. 
Ж.Аймауытовтың: «Айқын қылып оқыту мен сатылы бір тегіс оқытудың байланысы бар. Оқыту бірте-

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
359 
бірте  сатылап  ілгері  басып  отырмаса,  анық  та,  ұғымды  да  болмайды.  Білім  біржола  күреп  алатын  нәрсе 
емес, аздан көбейетін нәрсе» - деген сөзінде сатылап оқыту технологиясының идеясы байқалады [ 10]. 
«Сатылай  кешенді  талдау»  технологиясының  бастау  көзі  фонетикалық  бірліктерді  сатылап,  кешенді 
талдай  отырып,  әр  дыбыстың  өзіндік  ерекшелігін,  олардың  бір-бірінен  айырмашылығын  зерделеп 
меңгерумен  қатар,  олардың  өзіндік  табиғатын  зерттеп,  ұғынады.  Ол  үшін  фонетикалық  бірліктерді 
дәстүрлі оқыту жүйесімен емес сатылап, жүйелеп, бірізділікпен оқыту қажет.  
А.Байтұрсынов  айтқандай  дыбыспен  жаттықтыра  оқытуға  болатындығын  тәжірибе  көрсетуде. 
Сатылай  кешенді  талдау  технологиясы  арқылы  оқытқанда  дыбыспен  жаттықтыруды  екі  жолмен 
жүргізіледі: бірінші, сөзсазындық (фонологиялық) талдау, екіншісі, дыбыстарға математикалық тәсілмен 
дыбыстық мінездеме беру. Осылай талдау жасай отырып оқушы өзі өткен барлық ережелерді үнемі еске 
сақтап отырады. 
  
“Сатылай  кешенді  талдау”  технологиясында  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  қарым-қатынас 
ынтымақтастық,  өзара  сыйластық,  түсіністік,  әріптестік  сияқты  қасиеттерді  ұстануға  негізделеді.  Осы 
тұрғыда  М.Жұмабаевтың:  «Тәрбиеші  баланың  қаһарлы  қожасы  болмасын,  жұмсақ  жолдасы  болсын» 
деген  пікіріне  сүйене  отырып,  балаға  білім  берумен  қатар  адамгершілік,  азаматтық  жауапкершілікті 
бойына сіңіруді мақсат етеді [ 11]. 
Сатылай кешенді талдау технологиясы арқылы оқушы ғылыми тілде сөйлеуге үйренеді, қарапайымнан 
күрделіге, уақиғаны сатылап түсіндіре алып, тұжырым жасауға үйренеді. 
 Сатылай кешенді талдау технологиясының мақсаты: 
барлық оқушыны табысты оқыту, білім– білік дағдысын қалыптастыру; 
білім  алуға  деген  ынтасымен  іскерлігін  арттыру,  оқу-танымдылық  белсенділігімен  оқытуды 
жеделдету; 
шығармашылық қабілеттерін дамыту және ғылыми ізденіске жетелеу; 
 
 Қорыта айтқанда, оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту үшін бастауыш мектепте 
функционалдық  сауаттылықты  дұрыс  қалыптастыру  қажет.  Бастауыш  мектепте  функционалдық 
сауаттылықты  қалыптастыруда  бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  әрбір  пәннің  ерекшелігіне  қарай 
оқытудың  технологияларын  саралап  пайдалануы  мен  оның  әдістемесін  жетік  меңгеруі,  педагогикалық 
шеберлігіне, кәсіби құзыреттілігіне байланысты болады,- деген тұжырым жасаймыз. 
 

жүктеу/скачать 4,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: