Халықаралық ғылыми-практикалық конференция ЕҢбектері
УДК 343.9.018.3 Основные задачи комплексно-криминологияеских мер на современном этапе
жүктеу/скачать 4,12 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сыбайлас жемқорлықпен кҥресті кҥшейтудің қҧқықтық реттелуі.
УДК 343.9.018.3 Основные задачи комплексно-криминологияеских мер на современном этапе. Сахов Б. М., университет ―Сырдария‖, г.Жетысай
передовых технологий экономики и многих других сферах деятельности нашего общества и государства , что сказывается на возросшие материальные проявления в области правонарушений, преступности, тероризма и.т.д. Поэтому, современная уголовно-розыскная, криминалистическая практика
и
международная криминологическая наука совместными усилиями ведут непрерывную деятельность в области профилактики,пресечения и ликвидации всех этих проявлений в целом.
Одним из существующих современных специално- криминологических мер и направлений является их комплексность,которая по мере развития и формирования их системы преваращается в ведущую. Поэтому представляется необходимым более подробно рассмотреть меры специального предупреждения преступности именно под данным углом профессионального подхода.
Криминогенные процессы и явления, будучи разнородными по генезису, сфере,формам и интенсивности своего проявления, вместе с тем обычно реализуют свою негативную направленность совокупно, взаимоусиливая друг друга и на уровне того или иного объекта (региона и.т.д),и применительно к конкретной микросреде или личности.Именно такое ―массирование‖их преступного действия определяется и обьсняется ―прорыв‖ на отдельных участках (микрогруппы, отдельные возростные категории людей и.т.д.), несмотря на болшую силу и возможность специальных подразделений,органов,служб,социальных институтов воспитания нашего государства и мирового сообщества в целом.
В этой свяи следует своевременно противопоставить криминогенным субьектам и проявлениям антириминогенные комплексы специальных и целенаправленных мер и мероприятий. В первую очередь,это необходимость усиления и дополнения ―линейных‖ специальных профилактических мер (дифференцированных относительно отдельных криминогенных факторов и функций отдельных организации и лиц) комплексными мерами вытекает и из взамимовлияния различных видов преступлений
390
(например,хулиганство и преступления против личности). Сама картина криминогенных прорцессов и явлений, развитияи формирования из них негативно влияющих комплексов очень динамична-меняется ―вес‖ отдельных элементов. Это осложняет зачачу определения направлений и форм профилактической деятельности, предопределяет не только комплексный, но и комплексно-динамический характер дальнейшей работы.
Компексные меры предполагают обьединение сил и необходимых средств нескольких организаций (ведомств, вышестоящих органов, если есть необходимость,то и в международном масштабе) для решения общей профилактической задачи и программы, в результате чего достигается наиболее полное совмещение целевого и ресурсного аспектов планирования и последующих организаций профилактических мер. Комплексные меры могут организовываться: а) по территориальному признаку, если ставятся задачи применительно к отдельной территории;б) по предмету предупредительной деятельности, когда воздействие на какое-либо криминогенное явление или на их совокупность осуществляется восместными усилиями и возможностями нескольких организаций, ведомств и. т.д.Чаще всего плодотворные и конкретные комплексные меры сочетают в себе оба рассмотренных нами признака.
Подчеркнем, что комплексность больше части специальной предупредительной деятельности, есть необходимое средство наличия в этой сфере многообразных взаимосвязей (включая побочное и обратное взаимодействие), которые усложняют профилактические задачи и делает трудно возможным решение многих из них, путем воздействия на явление или лицо, взятое изолированно от других. Разумеется,что для организации комплексных мер требуются учет соответствующих задач, компетенций, правомочий отдельно взятого субъекта этой предупредительной деятельности: дифференциация роли (задач) и учет специфики их структурных звеньев, ведомственного и территориального резерва.
Практики и авторы многих разработок в области предупредительной деятельности, отмечают, что итегральный критерий эффективности реализуется через систему частных критериев. Да, соглашаясь в принципе с данным положением, надо однако оговорить, что на криминологическом уровне дифференцированная оценка эффективности ―вклада‖ отдельных участников комплексных мер (действоваших по общей программе в рамках своих определенных задач и правомочий)в конечном результате крайне затруднительна. Поэтому учитываются и анализируются: а) точность и полнота выполнения общей программы; б) общий результат.
При обобщении содержательной характеристики и классификации комплексных профилактических мер представляется возможность выделить многие существенные черты:
-
взаимоусиливающее воздействие; -
целенаправленная интеграция усилий нескольких организаций, ведомств и органов на общем обьекте деятельности в пределах компитенции и организационной самостоятельности отдельно каждого взятого субъекта; -
ослабление которые и является целью этих комплексных мероприятий; -
оптимальное рапределение задач между субъектами предупредитель-ной деятельности; -
конкретных лиц,мер контроля за поведением и корректировки личностной позиции, сохранения положительного и изменения негативного статуса микросреды и.т.д. Как показвает опыт и практика, именно комплексные предупредитель-ные меры могут обеспечить подавление криминогенных явлений и факторов. Поэтому мобилизуя максимальные силы и средства для решения тех или иных криминологических задач,
391
комплекксность таких мероприятий позволяет обеспечить экономию средств , времени и сил сотрудников. В рамках применения комплексных мер удается обеспечить и полное использование существующих у различных организаций, ведоств и.т.д. возможностей правового воздействия в целях озоровления и профилактики общественной (бытовой) среды. Поэтому, при осуществлении этих комплексных профилактических мер всегда выделяется главное звено или звенья, т.е. задачи, которые являются наиболее важными и конкретными в тех или иных условиях. Они должны браться не изолированно, а с учетом взаимосвязей отрицательных процессов и явлений с другими. Отметим, что длящаяся долгая многосторонняя профилактическая деятельность в городе,районе, ауле, микрораоне и. т. д. должна базироваться на активной поддержке, населения , коллективов, социальных групп и отдельных людей и стать составной частью их собственной деятельности. Для этого следует учесть : а) честкое разьяснение поставленных задач и содержание проводимой работы;б) организационные меры по привлечению общественности и других субъектов в непосредтвенное участие в данном направлении ; в) неуклонное соблюдение и учет принципов уважения к окружающим. Обычной формой комплексных предупредительных мер и дальнейших мероприятий начинаются с последовательного и полного обследования состояния, а также причин притсупности, согласно совмесной программе. В проведении и последующих профилактических мероприятиях совместной программы должны участвовать все представители задействованных в данном направлении органов, организаций, ведомств и других субъектов в течении всего времени плановой работы. Подводя итог по комплексным криминологическим мерам и коночно последующих воспитательных мероприятиях мы должны сказать, что эти предупредительные целенаправленные работы позволяют устранению совокупности криминогенных факторов. Тем более,что в данный момент нашего бытия, правонарушение, экономическая и другие виды преступности, наркомания и терроризм носит не только местный, но и мировой харахтер. Поэтому, необходимым и важнейшим условием эффективности комплексных мер и мероприятий является тщательное и своевременное их программирование, фиксирующее особенности обстановки , цели, задани,обьем,сроки,мероприятия,число участников, их функции (с учетом компитенции и правомочий представителей субьектов), совокупность конкретных заданий и исполнителей и.т.д. Следует подчеркнуть, что комплексные криминологические меры и возимосвязанные с ними задачи с их мероприятиями включают специаль организационно-воспитательную деятельность,что является основой всех понятий профилактической направленности в данном направлении.
Литература: 1.Аванесов Г.А. Криминология. Прогностика.Урпавление.1975.М 2.Бабаев М.М. Значение профилактики в борьбе с преступностью. ―Советская юстиция‖, 1973.№19. 3. Бойков А.Д. Роль защитника в предупреждении преступлении. ―Юридическая литература‖.1998.
ҼОЖ 328.185 Сыбайлас жемқорлықпен кҥресті кҥшейтудің қҧқықтық реттелуі. Сахов Б.М., ―Сырдария‖ університеті, Жетісай қ.
Сыбайлас жемқорлық ежелден қоғамдық ҿмірдің ажырамас атрибуты болып келе жатқаны барлығымызға мҽлім. Ол- қандай мемлекет болмасын,оның саяси сипатын тҿмендетіп, қоғамның халық алдындағы беделін түсіретін қауіпті құбылыс.Тек ҿзін 392
барынша ҽділ, демократиялық мемлекет деп санаған кешегі кеңес ҿкіметі коррупцияны капиталистік елдерге ғана тҽн деді де, ресми ҽдебиеттерде солай жазылып,насихат құралдарында солай жазылып, насихат құралдарында солай уағыздалды. Ол туралы шындық жазылмады, халықтан жасырын ұсталды. Еліміз егемен болып, нарықтық экономика жолына түстік. Қайта құру кезінен басталған кҿптеген қиыншылықтар артта қалды. Қоғамдағы құбылыстың қайсысының болмасын күнгейі жҽне кҿлеңкелі жағы болатынындай нарық қоғамымызға жаңарулармен та етене ендірді. Міне бұл жайлар елімізде бұрын да болған,алайда нарықтық экономикамен күшейе түскен қылмысқа қарсы күресті күн тҽртібіне қойды. ―Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы‖ заң қабылданды. Оған ҿмір ұсынған бірнеше ҿзгерістер де енгізілді. Арнайы мемлекеттік құрылымдар ұйымдастырылды. Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес барысын тұрақты назарда ұстап отыр. Осыдан бір жыл бұрын ―Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту, мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар қызметіндегі тҽртіп пен реттілікті нығайту жҿніндегі шаралар туралы‖ Жарлық жарияланды.Биылғы наурыз айындағы ―Қазақстанның ҽлемдегі бҽсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы‖ атты Жолдауда бұл мҽселеге тағы да ерекше кҿңіл бҿлінді.Алайда сыбайлас жемқорлықпен күрес Елбасы ойлағандай тиісті нҽтиже бермей отыр. Қылмыс азаюдың орнына кҿбеюде. Мұны тиісті органдардың белгілі бір жұмысының нҽтижесі деуге де болады. Дегенмен қылмыстың елеулі ҿсіп отырғанын байқау қиын емес. Қылмыс жасағандар құрамында нағыз заңдылық үшін күресетін,заңның орындалуын қадағалайтын сот, ішкі істер, ҽділет органдары қызметкерлерінің ,аудандық жҽне ауылдық ҽкімдердің болғаны ҿкінішті – ақ. Сыбайлас жемқорлықтың кҿрініс түрлері жайлы кҿптеген пікірлер бар. Бірақ олардың құқықтық дҽлдігімен толық түсінігі жоқ. Сыбайлас жемқорлыққа анықтама бере отырыпғ біз, бұл құбылыстың тек парақорлықпен ғана шектелмейтінін аттап ҿтіп, оның белгілі іс - ҽреет түрлерінің жиынтығы екенін айттық. Бірақ, осы жиынтықты құрайтын нақты іс- ҽрекет турасында ҽдебиеттегі пікірлер ҽр түрлі.
В.С.Комиссаров сыбайлас жемқорлықтың нақты қылмыстық – құқықтық кҿрініс нысандары ретінде қызмет ҿкілеттігін теріс пайдалану мен пара алуды айтады. Оның пікірі бойынша кез келген лауазымдық қылмыс сыбайлас жемқорлық болып табылмайды, бірақ кез келген сыбайлас жемқорлық қылмыс лауазымдық қылмысқа жатады (1.28б).
Г.Н.Борзенков қылмыстың: талан – тараж, парақорлық жҽне қызмет ҿкілеттігін пайдакүнемдік мақсатта теріс пайдалану сияқты үш тобын сыбайлас жемқорлыққа жататын қылмыс деп кҿрсетеді (2.30б).
П.Н.Панченко сыбайлас жемқорлықтың: қызмет ҿкілеттілігін теріс пайдаланып құқық бұзу, қызмет ҿкілеттігін теріс пайдаланып талан – таржға салу, қызмет бабын пайдаланып пара алу сияқты нысандарын анықтады (3.13б).
Сыбайлас жемқорлық кҿрініс нысандары жайлы біріңғай келісілген пікірдің болмауы бұл терминді ҿз бетінше жҽне қарама – қарсы мағынада мемлекеттік билік жҽне басқару органдарының нормативтік – құқықтық актілеріне қолдануға ҽкеліп соқты.
Сыбайлас жемқорлық кҿрініс нысандық анықтамасы кҿптеген нақты қылмыс құрамының түрлері кҿрсетілген халықаралық құжаттарда аталып кеткен (4).
Біздің пікіріміз бойынша, сыбайлас жемқорлық кҿрінісінің қылмыстық – құқықтық нысандарын тек қана парақорлыққа ҽкеліп тіреу дұрыс емес. Бұл коррупция сияқты күрделі де ҽр қилы құбылысқа жеңіл – желпі қарау болып есептеледі. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлық бұзу субъектісінің ауқымы парақорлық субъектісі ауқымынан кең екенін де есте сақтау қажет.
Осылайша, біз сыбайлас жемқорлықтың қылмыстық – құқықтық кҿрініс нысандарына: 393
А) мемлекеттік билікке қарсы, мемлекеттік қызмет жҽне жергілікті ҿзін - ҿзі басқару органдары қызмет жҽне жергілікті ҿзін - ҿзі басқару органдары қызметінің мүдделеріне қарсы қылмыс; Б)лауазым иелерінің басқа да кез келген қылмыстары, сонымен қатар лауазым иесі болып табылмайтын мемлекеттік қызметерлердің; В)қызмет бабын пайдакүнемдік немесе басқа да жеке мүддесі үшін пайдаланып жасаған қылмыстарды жатқызамыз.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте қылмыстық заңдылықты дамытудың маңызы ерекше. Бұрын айтқанымыздай, сыбайлас жемқорлықпен күресте қылмыстық жаза маңызды рҿл атқарады.
Бұл шаралар панацея емес – олар белгілі бір жағдайда ең бір тиімді мүмкіндік беретін күрестің қажетті бір бҿлігінің бҿлінбейтін факторы. Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық Кодексі сыбайлас жемқорлықпен күреске қарсы қазіргі заман талаптарына толығырақ жауап береді, бірақ сонда да болса қылмыстық кодексте бұл тұрғыдан алғанда кейбір кемшіліктер бар. Сыбайлас жемқорлық кҿрінісі құбылмалы,міндетті түрде жҽне тез жаңа түрде ҿзгеріп тұрады. Жеткілікті қылмыстық құқықтық нормасын онымен күресу мүмкін емес .Сондықтан да үнемі қылмыстық заңдылықты жетілдірудің белгілі қажеттілігі туындайды. Бірақ бұл процесс мақсат болып табылмайды,оның нақты теориялық базаға негізделуі,ішкі жҽне халықаралық тҽжірибелердің тарихи дҽстүрлер ерекшеліктері ескерілуі тиіс. Сондықтан да іс жүргізудегі пайда болған қажеттіліктерді объектівті жағдайларда абайлап жҽне орынды түрде ҿзгерту керек. Жоғарыда айтылғандарды есепке ала отырып осы тұрғыдағы заңдылықты жетілдірудің негізгі ұсыныстары мынадай: Мемлекеттік қызметтер атқаруға ҿкілетті адамның не оған теңестірілген адамның жҽне лауазым адамның ҿз қызмет бабы бойынша берілген мүмкіндіктерін пайдалана отырып жасаған кез келген қылмысы оны жасауды жеңілдетеді жҽне оның қоғамдық қауіптілігін арттыратынын есепке ала отырып ―лауазым иесінің, сонымен қатар лауазым иесі болып табылмайтын мемлекеттік қызметкерлердің ҿздерінің қызметҿкілеттілігін пайдалана отырып қылмыс жасауын‖ жазаны ауырлататын мҽн-жай ретінде қарастырған дұрыс болар еді. (ҚР ҚК 54 бабы). Заң шығарушы ҽділ түрде кҿптеген қылмыстарды ҿз қызмет бабын пайдалану арқылы арқылы жасалатынын кҿрсетеді. Осы жағдай бұл қылмыстың қоғамдық қауіптілігін арттырады, себебі мұндай қылмыстар субъектісінің қызмет ҿкілеттілігін пайдалану арқылы жасалады жҽне сондықтан да бұл қылмысты жасау жеңіл болады. Бірақ та біздің пікірімізше, заң шығарушының бұл мҽселеде белгілі бір дҽйектілік ұстанымы жоқ. Кейбір қылмыс құрамын белгілеген кезде –қызмет бабын пайдалану іс-ҽрекеттің қоғамға қауіптілігін арттыратын белгі ретінде кҿрсетілмеген. Қылмысты адамның қызмет бабын пайдаланып жасауы белгілі бір іс ҽрекеттің қоғамға қауіптілігі дҽрежесін арттырады, сондықтан бұл белгі тиісті заңда кҿрініс табуы қажет.Мысалы мұндай құрамдарға ҚК-нің 181-бабы, 3 бҿлігі, 180-бап 2 бҿлігі, 196-бап-3 бҿлігі, 206-бап 3 бҿлігі, 207-бап 3 бҿлігі, 251-бап 4 бҿлігі, 259- бап 4 бҿлігі жҽне т.б жатады. Осындай құрамдардың ауырлататын түрі ретінде қызмет ҿкілеттілігін теріс пайдалануды кҿрсету ҿте орынды болар еді.
Сыбайлас жемқорлық кҿлемінің ҿсуі билік органдарын бұл құбылысқа қарсы күреске бағытталған кҿптеген нармативті-құқықтық актілерді қабылдауға мҽжбүр етеді. Бірақ мұндай шаралардың тиімділігі,оны бірініші болып міндетті түрде орындауға тиісті лауазым иелерінің оны елемеуіне байланысты ҿте тҿмен.Бұны соңғы кездері жүргізілген кҿптеген зерттеулер дҽлелдеп отыр. ―Мемлекеттік қызмет туралы‖ заңның негізгі ережелері де қағаз жүзінде қалды, ал онда мемлекеттік қызметшілерді табыстары жҽне мүліктік жағдайы жайлы декларация толтыруға міндеттейді. Декларация толтырудан бас тарту- жұмыстан шығаруға негіз
394
болады.Осыған қарамастан, бұл талап орындалмайды. Шенеуліктердің сыбайлас жемқорлық туралы заңды мүлде елемеуінің мұнан басқа да мысалдарын келтіруге болады. Оны бұзғаны үшін қолданылатын ҽкімшілік шаралардың тиімділігінің тҿменгі күмҽн тудырмаса керек. Осыған орай сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағытталған заңдылыққа ҽдейі орындалмағанын үшін қылмыстық жауаптылықты белгілейтін арнаулы қылмыстық-құқықтық норманы белгілеу қажет. Ҽрине сыбайлас жемқорлықпен күреске бағытталған шаралар деп нені түсінуге болады деген сұрақ тууы мүмкін. Мұны түсіндіру үшін ҚР Жоғарғы Соты Пленумының ―Соттардың парақорлық үшін жауапкершілік жҿніндегі заңды қолдану тҽжірибесі туралы‖ 1995 жылғы 22 желтоқсанындағы Қаулысы ҚР Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 13 желтоқсандағы №18 ―Сыбайлас жемқорлыққа байланысты қылмыстар жҿніндегі қылмыстық істерді қарау практикасы туралы‖ нормативтік қаулыларын келтіруге болады. Соңғы қаулыда сыбайлас жемқорлыққа байланысты заңды бұзушылық деп мемлекеттік міндеттерді атқаратын , сондай-ақ соларға теңестірілген адамдардың лауазымдық ҿкілеттілігін жҽне соған байланысты мүмкіндіктерін жҽне басқа да ҿзінің ҿкілеттіліктерін пайдалана, отырып жеке ҿзі немесе делдалдар арқылы заңда кҿзделмеген мүліктік игіліктер мен сол артықшылықтар алуы сияқты бұл адамдарға жеке жҽне заңды тұрғаларға аталған игіліктері мен артықшылықтарды құқыққа қарсы беруі арқылы оларды сатып алуы деп түсіну керек делінген(5).
Коррупциямен ұйымдасқан қылмыс бҿлінбейтін , бҿлшектенбейтін криминальды одақты құрады. Ұйымдасқан қылмыстың қанатының кең жайылуына коррупцияланған ұйымдар себепші. Ұйымдасқан қылмыстың қанатының кең жайылуына коррупцияланған ұйымдар себепші.Л.Н. Павленконың дұрыс пікірі бойынша ―Коррупция дегеніміз ұйымдасқан қылмыс пен мемлекеттік органдарының бірігіп кетуінің басты тҽсілі‖.Егер басқа елдерде ұйымдасқан қылмыс мемлекеттік шеңберге кіруге енді ғана талпынып жатса отандық ұйымдасқан қылмыстың ҽуел бастан ҿз құрылымдары бар. Сондықтан да Қазақстандағы коррупция дегеніміз-тамыр- таныстық қана емес, сонымен қатар кҿп пайда табуға жетудің тҽсілі. Осы тұрғыдан қарағанда Қазақстандағы сыбайлас жемқорлық дегеніміз ұйымдасқан қылмыстың негізі деген ғылымдардың пікірлері логикалық тұрғыдан дұрыс. Шын мҽнінде ―ұйымдасқан қылмыстың ерекшеліктеріне коррупциямен байланыс жасау жатады,ал бұл экономика саласында маңызды операция жасауға қажетті ақпарат алуға,дер кезінде құқықтық жазадан құтылуға мүмкіндік береді‖(6.154 б .). Осылайша мемлекеттік билік органдарына сенімді жҽне кең сыбайлас жемқорлық байланысы болмаса ұйымдасқан қылмыс ҿмір сүре алмайды. Міне сондықтан да біз жоғарыда атап ҿткеніміздей ұйымдасқан қылмыс табысының заңсыз пайдасының 50 % -ға дейіні пара алуға кетеді. Мемлекеттік аппарат пен коррупциялық қарм-қатынасы бар ұйымдасқан қылмыстық топтардың кҿбеюі қауіп тудырып отыр. Айтылғандарды түсіндіре келе мынандай қорытынды жасауға болады: мемлекеттік аппарат пен ұйымдасқан қылмыс арасындағы байланысты бұзу сыбайластыққа салынған қызметшілермен қоса, бір мезгілде ұйымдасқан қылмысқа да берілген мықты соққы болып табылады. Ҽрине бұл ҿте күрделі мҽселе. Мұны орындау үшін ұйымдасқан қылмысқа қарсы кешенді бағдарлама жасау қажет. Осындай шаралардың ҿз ҿкілеттіліктерін ұйымдасқан қылмыстың топ мүддесі үшін пайдаланатын қызметшілердің қылмыстық жауапкершілігін күшейткен жҿн болар еді. Осы қылмысқа қарсы заңдылықты ҿрістетудің бұдан басқа да жолдары бар, бірақ олар сыбайлас жемқорлықтың қылмыстық –құқықтық түріндегі кҿрінісінің ең бірден-бір қауіпті түрі парақорлық болып саналатындықтан , енді соған тікелей қатысты келесі тарауларына кҿшейік. жүктеу/скачать 4,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|