Гуманитаризация образования по физической культуре в высшей школе

 

501 

Надежными методологическими ориентирами, позволяющими выявить закономерные 

связи 

и 

отношения 

в 

изучаемом 

явлении 

выступают 

аксиологический, 

культурологический,  антропологический,  личностно  ориентированный  и  личностно-

деятельностный  подходы.  Их  сочетание  позволяет  рассмотреть  феномен  гуманитарного 

содержания  образования  по  физической  культуре  с  разных  теоретических  позиций  в 

рамках современной педагогики высшего образования. 

Аксиологический  подход  характеризует  совокупность  устойчивых  ценностей 

физической  культуры  и  профессиональных,  интериоризация  которых  субъективизирует 

их,  делает  личностно  значимыми,  активизируя  развитие  культурного  самосознания, 

способность  к  культурной      преобразовательной      деятельности      по      физической   

культуре,  мотивированное  отношение  студента  к  еѐ  уровню  и  качеству.  На  основе  их 

принятия  реально  возможно  осуществлять  переход  содержательных  и  процессуальных 

аспектов  образовательного  процесса  в  устойчивый  процесс  физического  и  духовного 

самосовершенствования. 

Культурологический  подход  определяет  взгляд  на  образование  по  физической 

культуре  как  на  форму,  способ  и  средство  саморазвития  культуры,  сущностных  сил 

студента,  требует,  чтобы  в  центре  образовательного  процесса  находилась  личность, 

обеспечивался  полноценный  процесс  ее  целостного  развития      на      основе      освоения   

ценностей  культуры  и  нравственности.  Это  позволяет  обеспечить  введение  студента  в 

пространство  мировой  и  отечественной  физической  культуры,  практическую 

интериоризацию  культурного  опыта  поколений  в  духовный  мир  будущего  специалиста. 

Настоящий подход позволяет рассматривать физическую культуру  студента на широком 

фоне вузовского социума, определяя интеграцию личностью общей, профессиональной и 

физической  культуры.  Соотношение  природного,  социального  и  культурного  в 

формировании образованной личности предстает в виде процесса движения от природно-

телесных  свойств  индивида  к  собственно  человеческому  бытию,  а  телесности  -  к 

«культурному  телу».  Такой  подход  связан  с  преодолением  междисциплинарной 

разобщенности  культурной  цельности,  что  позволяет  рассматривать  сферу  образования 

как  целостный  макрофеномен  культуры,  в  котором  дисциплина  «физическая  культура» 

выступает органичной частью целого, а еѐ содержание конструируется в логике развития 

человеческого знания, обретения смысложизненных, мировоззренческих ориентаций. 

Антропологический подход, устраняет противоречие между потребностями студента, 

стремящегося  познать  себя  и  возможностями  образовательного  процесса;  между 

огромным  пластом  человекознания  и  тем,  как  оно  реализуется.  Признавая  культуру 

внутреннего  мира  и  телесности  студента  важнейшими  критериями  его  качественного 

развития,  во  всей  полноте  могут  быть  поставлены  и  решены  задачи  по  освоению  и 

воспроизводству  процессов  самопознания  и  саморазвития,  самообразования

                   

и 

самовоспитания,

 

самоактуализации  и  самосовершенствования  средствами  физической 

культуры.  Это  обеспечит  замещение 

«житейского» 

мышления  студента 

- 

антропологическим,  поможет  ему  «возделывать  самого  себя».  Феномен  телесности 

справедливо  рассматривать,  как  уникальный  потенциал  физического  и  духовного 

саморазвития  студента,  закладывающего  основы  здорового  жизнеобеспечения  личности, 

смысла еѐ культурного становления, ценностные конструкты образования по физической 

культуре. 

Личностно-деятельностный 

подход 

рассматривается 

как 

один 

из 

системоопределяющих  факторов  гуманитаризации  содержания  образования  в  единстве 

личностного  и  деятельностного  компонентов.  В  силу  своей  природной        активности   

личность   сохраняет   и   развивает   тенденцию    к автономии, независимости, свободе, 

формированию  собственной  позиции,  неповторимой  индивидуальности.  Это  позволяет 

рассматривать  образовательный  процесс  как  процесс  саморазвития  и  самореализации 

личности,  в  ходе  которого  происходит  актуализация  учебного,  социального, 

индивидуального опыта студента. 

 

502 

Содержание  гуманитарного  образования  задаѐтся  интегративной  парадигмой 

личностно-ориентированного  образования,  при  котором  оно  становится  живым 

достоянием  личности,  еѐ  памяти  и  интеллекта,  где  личность  выступает  в  качестве 

основного  субъекта  образовательного  процесса,  что  наиболее  полно  отвечает 

потребностям  студента,  соответствует  его  внутренней  позиции.  Важным  условием 

развития субъектной позиции студента выступает соответствие, согласованность внешних 

педагогических  воздействий  с  его  внутриличностным  потенциалом,  индивидуальным 

опытом  и  возможностями  обучающихся.  Личностно  ориентированное  образование 

направлено  на  признание  уникальности  и  самобытности  личности  студента.  Идея 

«самости»  занимает  в  нем  центральное  место.  Образовательный  процесс  по  физической 

культуре при личностно ориентированном подходе предоставляет возможность каждому 

обучающемуся,  опираясь  на  свои  способности,  склонности,  интересы,  ценностные 

ориентации  и  субъектный  опыт,  реализовать  себя  в  активном  познании  содержания 

учебной деятельности, в своѐм учебном и повседневном поведении. 

Рассмотрение гуманитаризации образования как педагогической категории, позволяет 

выделить следующие ее сущностные и содержательно-процессуальные составляющие: 

-  достижение  в  содержании  обучения  единства  социально-профессионального  и 

общекультурного знания; 

- 

создание 

комфортной, 

личностно-развивающей 

образовательной 

среды, 

способствующей трансляции социокультурных ценностей; 

-  формирование  у  студента  культуры  мышления,  где  есть  место  иррациональности, 

неоднозначности, незавершенности; 

-  смещение  акцента  в  сторону  гуманитарной  учебной  деятельности  при 

гуманитаризации самосознания преподавателя;  

- 

построение  образовательного  процесса  по  принципу  целостности,  где  

гуманитаризация выступает интегрированной характеристикой его содержания; 

- 

признание  личности  студента  в  качестве  главной  ценности,  развитие 

гуманистических  идей  самоактуализации,  раскрытие  творческих  возможностей  каждого 

студента, его индивидуальности; 

-  развитие  умений  интеллектуальной  деятельности  и  рефлексии  как  специфической 

способности к самоанализу, самопознанию, самопреобразованию; 

-    использование  прогрессивных  личностно-развивающих  методик  и  технологий, 

усиливающих гуманитарную направленность содержания образовательной деятельности. 

На  основе  теоретических  подходов  к  проектированию  содержания  образования 

выявлено, что дисциплина «физическая культура» характеризуется наличием следующих 

базовых  компонентов:  информационного  (знания),  операционального  (способы 

деятельности),  мотивационного  (мотивационно-ценностные  отношения),  нравственного 

(социально-духовные  ценности),  чувственно-эмоционального  (эстетические  чувства, 

идеалы,  эмоции).  Представленная  в  таком  единстве  система  образования  по  физической 

культуре  раскрывает  свой  социальный  смысл  и  культурную  ценность  в  качестве 

объективного  условия  развития  и  саморазвития  гуманитарной  культуры  личности 

студента. 

Содержание гуманитарно-ориентированного образования отражено в многоуровневой 

структурно-функциональной  модели.  Ее  ключевая  идея  состоит    в    определении 

гуманитарных  ценностей  физической    культуры    и  обращении      к      ним      в      процессе  

реализации   содержательных   компонентов личностно   ориентированного   образования.   

К      ним      отнесены      ценности,  связанные  с  самосознанием  и  самопознанием, 

самоопределением  и  самовоспитанием,  самоактуализацией  и  самореализацией, 

самоорганизацией  и  саморегуляцией,  самообразованием  и  самосовершенствованием, 

самоизменением  и  самоотношением.  При  этом,  активность    субъекта,    его    творчество,  

проявление  субъектности  (самости) выступают   основой   построения   гуманитарного   

содержания      образования.  Выделено      восемь      взаимосвязанных,      гуманитарно-

 

503 

ориентированных 

компонентов: 

оценочно-целевой, 

информационно-когнитивный,  

субъектно-личностный, 

потребностно-мотивационный,

 

коммуникативно-

стимулирующий, эмоционально-волевой, контрольно-коррекционный, каждый из которых 

представлен 

дидактическими 

требованиями 

к 

содержанию, 

индивидуально-

психологическими  качествами  и  свойствами  личности,  формируемыми  в  процессе  его 

освоения, а также психолого-педагогическими условиями реализации содержания. 

Определена  система  принципов,  направляющих  педагогический  процесс  на 

достижение  гуманитарных  целей  образования,  ориентирующих  его  содержание  на 

целостное  развитие  и  саморазвитие  личности,  еѐ  творческую  саморегуляцию, 

формирование  системы  ценностных  ориентаций  и  самоопределение  студентов  в 

образовательном  пространстве  физической  культуры,  актуализацию  их  индивидуальных 

познавательных 

и 

двигательных 

способностей, 

стимулирование 

творческой 

физкультурно-спортивной  деятельности,  способов  самореализации,  ориентированных  на 

субъектность студентов, сохранения за ними права на самостоятельное принятие решения 

и ответственность за его последствия. 

Определение эффективности функционирования проектируемого содержания связано 

с выявлением критериев его оценки, показателями которой выступают базовые критерии, 

выполняющие  функции  «несущей  конструкции»  содержания  образования  с  позиций  его 

гуманитаризации:  антропоцентричности,  культуросообразности,  инновационности, 

полноты  и  системности  видов  деятельности,  конвенциональности,  творческой 

образовательной среды, внешнего контекста, проявления  «самости». Основные критерии 

и критериальные показатели выступают регулятивами проектировочной     деятельности     

преподавателей  при  конструировании  гуманитарно-ориентированного  обучения  в 

условиях конкретного вуза.  

Их    взаимосвязи  выступают  в  качестве  признаков  оценки  гуманитарной  ценности 

содержания  образования  по  физической  культуре.  На  основе  их  проявления  выделены 

уровни  гуманитаризации  содержания  образования:  высокий,  выше  среднего,  средний  и 

низкий.  Структура  каждого  из  них  представлена  мотивационно-ценностным, 

когнитивным,  операциональным,  творческо-деятельностным  и  диагностическим 

компонентами. 

Определены  педагогические  условия  гуманизации  содержания  образования  по 

физической  культуре:  формирование  достаточно  высокого  уровня  теоретической  и 

методической готовности студентов к самостоятельному проектированию деятельности в 

сфере  физической  культуры;  сознательная  ориентация  на  ее  гуманитарные  ценности; 

участие 

студентов 

в 

конструировании 

вариативной 

части 

программы 

самосовершенствования; 

воспитание 

активно-положительного, 

эмоционально 

окрашенного отношения к содержанию занятий; стимулирование

 

когнитивной,

 

активной,

 

познавательной  самостоятельности;  трансформация  когнитивных  способностей,  навыков 

и  умений  в  избранные  виды  физкультурно-спортивной  деятельности;  свободный  выбор 

индивидуальной 

двигательной 

деятельности; 

организация 

систематического    

самоанализа        и        самоотчета        в        процессе        физического  самосовершенствования;   

внедрение      эвристических      и      проблемных      методов  обучения;  уважение  к  субъекту 

образовательной деятельности; включение и систему    деловых,    учебных    и    личных    

отношений    с    коллегами преподавателями. 

 

ҼОЖ 372.879.6 

Мектеп бағдарламасындағы жаттығулар арқылы оқушылардың 

дене қабілеттерін дамыту әдістемесі 

Құлназаров А.Қ., Есіркепов Ж.М, Қорқыт Ата атындағы ҚМУ, Қызылорда қ. 

 

Мектепте  оқушылардың  дене  қабілеттерін  дамытуда  болашақ  мұғалімдердің 

дидактикалық  іскерлікті  меңгеруі  ҿте  күрделі  жҽне  қиын  жұмыс.  Мұғалім  бақылау 

 

504 

жаттығуларындағы  қозғалыстың  мҿлшерленген  кҿрсеткіштері  мен  денсаулықты  нығайту 

міндеттерін  шешу  жҽне  дене  қабілеттерін  дамытудағы  дидактикалық  іскерлікті  анықтау 

үшін  жан-жақты  жҽне  білімді  болуы  тиіс.  Ҿйткені  оқушылардың  дене  дайындығының 

жеткіліксіз  деңгейі  түрлі  (қозғалыс-тірек  аппараты,  жүрек-қан  тамырларының  жүйесі, 

семіздік, қант диабеті жҽне т.б.) аурулардың дамуына жол береді [1]. 

Дене қабілеттерінің дамуындағы дидактикалық  іскерлікті  екі  топқа бҿліп қарадық: 1) 

Бағытталған жүктемені мҿлшерлеу іскерлігі; 2) Оқушылардың дене дайындығы мен дене 

бітімі дамуын бақылау жҽне оларды түзетудің дидактикалық іскерлігі. 

Жеке дидактикалық іскерліктің бірінші тобына: 

-  дене  қабілетттерін  дамытуға  бағытталған  жаттығулардың  түрлері,  олардың 

денсаулықты  нығайтудағы  маңыздылығы  жҽне  оқушыларға  осы  білім  негізін  беру 

іскерлігі; 

-  оқушылардың  жеке  ерекшеліктерін  ескере  отырып,  зал,  спорт  алаңы,  жергілікті 

табиғат  жағдайындағы  ҽртүрлі  сабақтарда  (сабақта,  үзілісте,  сыныптан  тыс  жұмыста, 

спорт  сағатында),  ҽр  түрлі  ҽдістерді  (қалыпты,  ауыспалы  т.б.)  қолдану  барысында 

бағытталған жүктемелерді мҿлшерлеу іскерлігі; 

- пҽрмен беру (команда), спорт терминдерін меңгеруі, оқушылардың дене қабілеттерін 

дамытуды  ұйымдастыру  жҽне  белсенділендіру,  логикалық  дҽлелді  пайдалану,  мадақтау, 

мҽжбүрлеу,  жазалау,  ҽуен  ырғағымен  сүйемелдеу,  ойын  жҽне  жарыс  ҽдістерін  қолдану 

арқылы кҿңілін кҿтеру іскерлігі. 

Жүктемені  тиімді  мҿлшерлеуде,  дене  қабілеттерінің  тиімді  дамуында  дидактикалық 

іскерліктің елеулі кҿмегі  бар [1, 2, 3]. Ҿйткені  дене шынықтыру  мұғалімдеріне арналған 

оқулықтарда жүктемелер мҿлшері жеткілікті деңгейде ашылмаған. 

Дене  қабілеттерінің  дамуын  бақылау  жҽне  басқару  дидактикалық  іскерліктің  екінші 

тобына жатады. Олар: 

- дене дайындығы жҽне дене бітімі дамуының деңгейін анықтау іскерлігі; 

-  дене  бітімі  дамуындағы  жҽне  дене  дайындығындағы  қозғалу  жҽне  ол  үшін  қажетті 

тҽсілдерді жоспарлау іскерлігі; 

- жүктемені бақылау жҽне түзету іскерлігі. 

Дене  шынықтыру  мұғаліміне  дене  қабілеттерінің  дамуын  бақылау  жҽне  басқару 

бойынша  дидактикалық  іскерлікті  меңгеру,  ҿз  кезегінде  дене  бітімі  дамуына  дұрыс 

педагогикалық ықпал жасауға мүмкіндік береді. 

Дене  шынықтыру  мұғалімдерінің,  оқушылардың  дене  қабілеттерін  дамытатын  білімі 

мен  іскерлігін  қандай  деңгейде  меңгергенін  анықтау  үшін,  тҿрт  жеке  іскерлік  топтары 

белгіленді  (1-кесте).  Білім  деңгейі  мен  іскерлік  сауалнама  арқылы  бес  балдық  жүйемен 

сараптау  бойынша  бағаланды.  Сауалнамаға  жұмыс  тҽжірибелері  үш  жылдан  он  жыл 

аралығындағы  24 мұғалім қатысты. Нҽтижелері 1-кестеде кҿрсетілген. 

 

Кесте 1 - Дене шынықтыру мұғалімдерінің оқушылардың дене қабілеттерін  

                дамыту іскерлігі бойынша бағалануы (n=24) 

 

№ 

Дидактикалық іскерлік 

түрлері 

Баға алған мұғалімдер саны 

Қанағаттанар-

лықсыз 

Қанағаттанар-лық 

Жақсы 

Барлығы 

1 

Дене қабілеттерінің даму, 

қалыптастыру теориясын 

білу 

 

18/75



 

 

6/25



 

 

- 

 

24/100



 

2 

Дене қабілеттерін 

дамытуға арналған 

жаттығуларды білу, 

қимыл дағдысын 

қалыптастыру 

 

 

- 

 

 

19/79



 

 

 

5/21



 

 

 

24/100



 

3 

Жүктемелерді 

мҿлшерлей білу іскерлігі 

 

20/83



 

 

4/17



 

 

- 

 

24/100



 

 

505 

4 

Дене қабілеттерінің 

дамуын басқару жҽне 

бақылау іскерлігі 

 

3/13



 

 

21/87



 

 

- 

 

24/100



 

 

 

Дене  шынықтыру  мұғалімдері  оқушылардың  дене  қабілеттерін  дамытуда  жеке 

іскерліктерді  ҽртүрлі  дҽрежеде  меңгергені  зерттеулерден  кҿрінеді.  Дене  қабілеттерінің 

даму 

теориясы 

бойынша 

білім 

деңгейінің 

тҿмендігі 

байқалады 

(75



-ы 

қанағаттанарлықсыз баға). 

Мұғалімдердің  дене  қабілеттерінің  (күш,  тҿзімділік,  ептілік,  икемділік,  жылдамдық) 

анатомиялық-физиологиялық  даму  механизмдері  жайлы  түсініктері  тҿмен  болды. 

Мұғалімдер  осы  қабілеттердің  адам  денсаулығына  қалай  ҽсер  ететіндігіне  жауап  бере 

алмады. 

Екінші сұрақ бойынша мұғалімнің 79



-ың білімі қанағаттанарлық жҽне  

21



-ы  жақсы  деп  бағаланды.  Қанағаттанарлық  баға  алған  мұғалімдер  дене  қабілеттерін 

дамытатын  жаттығу  түрлерін  толық  білмеген.  Мұғалімдер  жүктемені  мҿлшерлеу 

іскерлігін  меңгермеген  (мұғалімдердің  83



-ы  қанағаттанарлықсыз  баға  алған).  Олар 

жүктеме  мҿлшері  кҿрсеткішінің  «ішкі»  (ағзаның  дене  жаттығуларына  реакциясы)  жҽне 

«сыртқы» (орындалған жұмыстың қуаты мен кҿлемі) болып бҿлінуі қажеттілігін білмеген. 

Бұл жағдай сабақтардағы жеке қарқындылық пен жүктеменің кҿлемін таңдауда қиындық 

келтіреді, ал бұл ҿз кезегінде шағын кешенді ауыл мектептері үшін ҿте маңызды. 

Дене  дайындығын  басқару  жҽне  бақылауда  дидактикалық  іскерлік  бойынша  білім 

кҿрсеткіштерінің ҿте нашар екендігі анықталды (87



 мұғалім қанағаттанарлық жҽне 13



-

ы қанағаттанарлықсыз баға алды). 

Салыстырмалы  түрде дене қабілеттерінің ҽдістемесі бойынша жақсы білім байқалды, 

бірақ  мұғалімдерге  берілген  бақылау  жаттығуларының  жинағы  ертеректе  мұғалімнің  ҿзі 

маманданған  кезіндегі  мектеп  бағдарламасында  келтірілген  мҿлшерлер  жҽне  спорт 

түрлері бойынша сынақпен ғана шектелген.  

Сұрақтың  түпнұсқасы  (хабарландырылуы,  сенімділігі,  объективтілігі), нҽтижелердің 

статистикалық  талдануы  тест  тапсырушы-мұғалімдерге  жарияланған  жоқ.  Олар  басқару 

теориясының негізгі қағидаларын, атап айтқанда, оқушылардың (кҿрсеткіштерді кезеңдер 

бойынша  жоспарлау,  нақты  нҽтижелерді  жоспарлы  нҽтижемен  салыстыру,  кезеңдік  

бақылау  жҽне  педагогтік  ҽсерді  түзету)  дене  дайындығын  басқару  негіздерін  білмеген. 

Мұғалімдердің  берілген  сұрақтар  бойынша  білімі  мен  іскерлігі  олардың  еңбек  ҿтіліне 

тҽуелді болмады.                

Зерттеу  нҽтижелерін  талдау  барысында  мынандай  қорытындыға  келуге  болады: 

мұғалімдердің  кҿпшілігі  дене  қабілеттерін  дамыту  бойынша  дидактикалық  іскерліктің 

шектелген  кҿлемін,  атап  айтқанда  мектептегі  дене  шынықтыру  сабақтарында 

қолданылатын  жаттығулар  мен  сынақтардың  кҿлемінде  ғана  қанағаттанарлық  деңгейде 

меңгерген. Олар дене қабілеттерінің даму теориясының негізін білмейді жҽне сондықтан 

оны  оқушыларға  түсіндіре  алмайды.  Оларды  «не  істеу  керек  жҽне  не  үшін»  деген  сұрақ 

ойландырмаған.  Мұғалімдер  жекелеген  дене  қабілеттерін  дамытуда  күштің  қозғалыс 

параметрлерін  басқару  тҽсілдерін  қалыптастыруға  арналған  жаттығуларды  нашар  біледі. 

Олар  оқушылардың  дене  дайындығын  басқару  іскерліктерін  жеткіліксіз  меңгерген,  бұл 

ҽсіресе,  шағын  кешенді  ауыл  мектептерінде  мұғалімге  оқушымен  жеке  жұмыс  істегенде 

маңызды.  Жүргізілген  зерттеулер  оқушылардың  дене  қабілеттерін  дамытуда  ұсынылған 

дидактикалық  іскерлік  құрылымын  негіздеді.  Болашақ  дене  шынықтыру  мұғалімдерін 

оқыту  үшін  оқушылардың  дене  қабілеттерін  дамыту  жҽне  дидактикалық  іскерлікке 

үйретуде келесі оқу тақырыптары белгіленді:  

1)

 

Дене  қабілеттерін  дамытудың  ҽдістемелік  негізі;  жүктемелердің  бағытталуы 

жҽне мҿлшері.  

2)

 

Мектеп  бағдарламасындағы  жаттығулар  мен  дене  қабілеттерін  дамыту  жҽне 

дене бітімінің дамуы мен дене дайындығын қалыптастыру ҽдістемесі. 

 

506 

Дидактикалық іскерліктің дене қабілеттерін дамыту бойынша анықталған түрлері дене 

тҽрбиесі  факультетіндегі  дене  шынықтыру  мұғалімін  дайындауға  арналған  бағдарламада 

кҿрсетілген  іскерлікпен  ҿзгешеленеді.  Бұл  ҿзгешелік  оның  дене  тҽрбиесінің  дене 

қабілеттерін дамытудың негізгі мҽселелерін шешуге бағытталғандығымен анықталады, ал 

қалыптасқан  бағдарламадағы  дидактикалық  іскерлік  спорт  құралдарының  түрлері 

бойынша    топтастырылады.  Мысалы,  «Жеңіл  атлетиканы  оқыту  ҽдістемесі»  сабағы 

болашақ мұғалімдерді жеңіл атлетиканы оқытудың дидактикалық іскерлігіне үйретеді, ал 

жеңіл  атлетика  жаттықтырушысы  үшін  бұл  пҽн  педагогикалық  мҽселені  шешу  құралы, 

дербес жағдайда дене қабілеттерін дамыту үшін қолданылады.  

Берілген жұмыстағы болашақ мұғалімдерде қалыптасуға тиіс дидактикалық іскерліктің 

топтастырылуы  жалпы  қабылданған  бағдарламадағы  іскерлікпен  ҿзгешеленеді.  Бұл 

ҿзгешелік іскерліктің дене қабілеттерін дамытуға негізделуі, яғни дене тҽрбиесінің негізгі 

мҽселесін  шешуге  бағытталуымен  анықталады.  Ал,  мҽселенің  шешімі  -  дидактикалық 

іскерліктің  құралы  ҽртүрлі  болуы  мүмкін,  мысалы,  жеңіл  атлетика  немесе  ырғақты 

гимнастика,  ұлттық  ойындар  немесе  билер,  сондай-ақ  ҽртүрлі  жаттығуларды  үйлестіріп 

қолдану.  Дене  тҽрбиесінің  тиімділігі  оқушылардың  дене  дайындығының  белгіленген 

талап  деңгейіне  жетуімен  анықталады.  Мұндай  мақсатқа  жету  тҽсілі  экономикаға,  ауа-

райына,  мектептің  ұлттық  ерекшелігіне,  оқушылардың  қызығушылығына,  мұғалімнің 

іскерлігіне байланысты шешіледі. 

Дене  қабілеттерін  дамыту  бойынша  дидактикалық  іскерліктің  ұсынылған  топтастыру 

белгілері,  болашақ  дене  шынықтыру  мұғалімін  дайындау  (қосымша  мамандандыру) 

барысында,  сондай-ақ  шағын  кешенді  мектептердегі  оқу  үрдісінде  ҽр  сабақтың 

құрылымына қарай үнемі  ҿзгеріп отырады. Мысалы, жеңіл  атлетика немесе ойын бҿлімі 

бойынша  сабақ  жоспарланбайды,  ал  анықталған  қозғалыс  іскерлігін  қалыптастыру 

(сабақтың  жалпы  бҿлімі),  спорт  түріне  емес  ҽсердің  бағытына  байланысты  таңдап 

алынатын  бір,  екі  немесе  бірнеше  спорт  түрінің  жиынтығынан  құралатын  тҽсілдерді 

(жаттығуларды)  пайдаланып,  анықталған  дене  қабілеттерін  дамыту  (сабақтың  дамыту 

бҿлімі)  жоспарланады.  Атап  айтқанда  сабақтың  түрінде  ұзындыққа  секіруді  (жеңіл 

атлетика),  серіппеде  секіруді  (гимнастика)  пайдалану  арқылы  секіргіштікті  дамыту; 

немесе  сабақта  секіртпемен  секіру,  кҿп  секіру  (жалпы  дене  дайындығы),  отырып-тұру 

арқылы  орындалатын  жаттығулар  кҿмегімен  секіруге    тҿзімділікті  дамытуға  болады. 

Секіргіштікті  немесе  секіргіштікке  тҿзімділікті  дамыту  үшін  басқа  да  жаттығулардың 

түрлері жоспарлануы мүмкін. 

Сабақтың  кейбір  түрлерінде  спорттың  тек  бір  түрінен  тұратын,  мысалы  шаңғы, 

спорттық  немесе  қозғалмалы  ойындар  жҽне  т.б.  жаттығулар  пайдаланылуы  мүмкін. 

Дегенмен, мұндай сабақтардың ҿзін оқыту жҽне дамыту бҿлімдеріне бҿліп берілген спорт 

түрінде  ҽлсіз  дамытылатын  дене  қабілеттеріне  ҽсер  ететін  жаттығуларды  үйлесімді 

қолдануға болады [4]. 

Шағын кешенді ауыл мектебі жағдайында спорт залдың, спорт алаңының, стадионның, 

құрал-жабдықтардың  жҽне  мұғалімдер  дайындығының  ҿз  деңгейінде  болмауынан  жеке 

немесе  жұптасып  (топтағы  оқушы  санының  аздығынан)  орындалатын  жаттығуларды 

(бадминтон,  үстел  теннисі,  ырғақты  гимнастика  )  таңдау  тиімділік  кҿрсетті.  Дегенмен, 

дене  қабілеттерін  дамыту  мҽселелері  толық  кешенді    мектептегі  мҽселелермен  бірдей 

шешілетін барлық мүмкіндікті пайдалану басты шарт болып табылады. 

жүктеу/скачать 4,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: