Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары

151 
 
За месяц 
За день 
За час 
 
кВт/ч 
тенге 
кВт/ч 
тенге 
кВт/ч 
тенге 
2012г. 
250кВт/ч 
1200тг 
8,3кВт/ч 
40тг 
0,34кВт/ч 
1,7тг 
2013г. 
250кВт/ч 
1550тг 
8,3кВт/ч 
51,6тг 
0,34кВт/ч 
2,1тг 
 
2.
 
Чтобы  рассчитать,  сколько  электрической  энергии  потребляет  наш  коллектив  кафедры 
«Экологии и оценки», мы собрали данные из квитанций об оплате по показателям счетчиков. Из 
этих данных выяснили, сколько потребляется электроэнергии в 1 день и сколько за 1 час каждой 
семьей кафедры. 
 
Таблица 2. Потребление электроэнергии каждой семьёй класса. 
 Ф.И. О. кафедры «Экологии и оценки» 
кВт за месяц 
кВт за день 
кВт за 1 час 
1. 
Сраилова Г.Н. 
160кВт 
5,33кВт 
0,222кВт 
2. 
Досмагамбетова Б.Б. 
134кВт 
4,46кВт 
0,186кВт 
3. 
Кривогузова Н.А. 
260кВт 
8,66кВт 
0,361кВт 
4. 
Мажитова С.К. 
178кВт 
5,93кВт 
0,247кВт 
5. 
Садыкова А.К. 
100кВт 
3,33кВт 
0,138кВт 
6. 
Пухнярская И.Ю. 
237кВт 
7,90кВт 
0,329кВт 
7. 
Бокенчина К.Б. 
139кВт 
4,63кВт 
0,193кВт 
8. 
Чергизова Б.Т. 
153кВт 
5,10кВт 
0,212кВт 
9. 
Дузбаева Н.М. 
187кВт 
6,23кВт 
0,259кВт 
10 
Бенц Т.Н. 
140кВт 
4,66кВт 
0,194кВт 
11 
Исабаев А.С. 
110кВт 
3,66кВт 
0,152кВт 
12 
Бидайбаева Б.Ш. 
178кВт 
5,93кВт 
0,247кВт 
13. 
Юртаева Т.М. 
150кВт 
5кВт 
0,208кВт 
14. 
Тургамбаева Н.А. 
203кВт 
6,76кВт 
0,281кВт 
 
 
 
Итого: 
6,164кВт 
 
Исходя из этого, если 14 семей нашей кафедры «Экологии и оценки» потребляют энергии 
6,164 кВт в 1 час, потребление электроэнергии семьями в 1 сутки составляет 148 кВт: 
24 часа 6,164 кВт = 148 кВт 
Потребление электроэнергии за месяц одной кафедры составляет 4440 кВт:  
 
30дней 148 кВт = 4440 кВт 6,2тенге =27528тенге. 
 
А сколько за месяц электроэнергии потребляют семьи всего нашего факультета? 
 
Потребление электроэнергии семьями за 1 час составляет 184,92 кВт:  
6,164 кВт 38 семей = 184,92 кВт 
 
Потребление электроэнергии семьями нашего факультета за 1 сутки составляет 4438 кВт : 
184,92 кВт 24 часа = 4438 кВт 
 
Потребление электроэнергии семьями факультета за месяц составляет 133140 кВт: 
4438 кВт 30 дней = 133140 кВт 
 
Таблица 3. Расчёты потребления электроэнергии ИТФ факультета 
 
За 1 час 
За 1 день 
За 1 месяц 
Кафедра Экологии и оценки 
6,164кВт/ч 
38тг 
148кВт/ч 
917тг 
4440кВт 
27528тг 
ИТФ факультет 
184,92кВт/ч 
1146тг  4438кВт/ч 
27516тг 
133140кВт/ч 
825468тг 
 
3.
 
Чтобы  увидеть  эффективность  акции  "Час  Земли",  необходимо  рассчитать,  сколько 
топлива,  возможно,  сэкономить  и  насколько  уменьшится  выброс  углекислого  газа  в  атмосферу, 
если: 
 
 

152 
Таблица 4. 
Наименование вида топлива 
Удельная теплота сгорания, кВт/ч/кг 
Удельное количество СО
2
, м
3
/ 
Уголь 
8,1 
1,7 
 
Значит, за 1 час потребления электроэнергии семьями ИТФ факультета расходуется топлива 
(0,76кг): 
6,164 : 8,1кВт/ч/кг = 0,76кг 
За 1 час семьи расходуют 22,8 кг угля 
0,76 кг ∙ 30 классов = 22,8 кг угля, 
при этом в атмосферу выделяется за 1 час потребляемой энергии семьями кафедры 1,293 м
3
 
углекислого газа 
0,76 кг ∙ 1,7м
3
/кг = 1,293 м
3
 углекислого газа. 
Следовательно, за 1 час потребляемой энергии семьями всего ИТФ факультета выделяется 
38,810 м
3
 углекислого газа 
1,293 м
3
 ∙ 38 семей = 38,810 м
3
 углекислого газа. 
 
Таблица 5. 
 
Семьи кафедры «Экологии и 
оценки» 
Семьи сотрудников 
факультета 
Расход угля за 1 час 
0,76кг 
22,8кг 
Выбросы углекислого газа за 1 час 
1,293м
3 
38,810м
3 
 
4.
 
Остановить изменение климата еще возможно!  
Участвуя в акции "Час Земли", мы можем снизить выбросы углекислого газа в атмосферу. 
Если один коллектив кафедры Экологии и оценки снижает выбросы парниковых газов на 293 м
3 
, 
то весь ИТФ факультет снижает выбросы углекислого газа на 38,810 м
3
 [2]. 
Если  коллектив  всего  Карагандинского  экономического  университета  Казпотребсоюза 
поддержат  акцию,  то  38,810  м
3   
х  320  =  1241,920  м
3 
(в  нашем  университете  320  человек 
преподавательского состава). 
То  есть,  только  семьи  сотрудников  преподавательского  состава,  могут  снизить  выбросы 
парниковых газов на 1241,920 м
3.  
А если семьи университета  будет  проводить эту акцию каждый месяц, то за год мы снизим 
выбросы на 931,440 м
3
. 
Для проведения акции предлагаю следующее 
1.
 
Изготовление  листовок  с  информацией  о  значимости  участия  каждого  во  всемирной 
акции «Час Земли». 
2.
 
Распространение  листовок  в  местах  скопления  населения,  торговых  центрах,  рынках,  в 
почтовые ящики домов. 
3.
 
Информировать жителей через СМИ. 
4.
 
Проведение демонстрационных городских акций по сохранению климата [3].  
Акция  «Час  Земли»  наглядно  показывает,  что  каждый  из  нас  может  внести  свой  вклад  в 
борьбу с изменением климата. И сделать это совсем не сложно – начать с того, чтобы выключить 
за собой свет и ненужные электроприборы.  
Символическое  и добровольное  выключение  света  на  один  час  с  призывом  задуматься  о 
защите  природы  на  планете  начинается  по  всему  миру  в  20:30  по  местному  времени.  Принимая 
участие  в  акции,  мы  показываем,  что  нам  не  безразлична  судьба  планеты  –  это  наш  голос  за 
решительные меры по сохранению здорового климата и по снижению выбросов парниковых газов. 
За  энергосбережение,  за  здоровый  климат,  за  лучшее  будущее  нашей  планеты.  Выключи  свет! 
Отдохни сам – дай отдохнуть природе! 
 
Список литературы: 
1.
 
Журнал "Я и энергия" 
2.
 
Пособие "Нескучная экономия". 
3.
 
Интернет-сайты: 
http://nsportal.ru/shkola/vneklassnaya-rabota/library/razrabotka-akcii-chas-zemli
 
http://ru.wikipedia.org/wiki/
 
 

153 
УДК 338.46 
 
ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ САЛАСЫНДА БИЗНЕСТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ  
ФРАНЧАЙЗИНГТІК ҮЛГІСІ 
 
САДУОВ А.Ж.  
э.ғ.д., профессор 
XАМИТОВА Е.А. 
магистрант 
 
Еліміздің  болашақта  көздеп  отырған  маңызды  мақсаттарының  орындалуы  жалпы 
экономикамыздың,  халық  шаруашылығы  салаларының  дамуымен  тығыз  байланысты.  Нарықтық 
жағдайда  дамушылықты  бетке  ұстаған  кез  келген  мемелекеттің    экономикалық  өсімі 
кәсіпкерлікке, оның ішінде, шағын және орта бизнес секторының жандануына негізделеді. Осыған 
орай,  нақты  секторға,  оның  ішінде,  кәсіпкерлік  қызметті  дамытуға  серпінділік  беретін 
инновациялық  үлгідегі  тың  қадамдар  мен  бизнесті  ұйымдастырудың  жаңа  моделдерін  қолдану 
қажеттілігі  туындауда.  Қазіргі  таңда,  отандық  кәсіпкерліктің  бәсекеге  қабілеттілігін  арттыра 
отырып, дамытудың келесі үлгілерін қарастыруға болады:  

 
отандық кәсіпкерлік субъектілердің өз күштерімен инновациялық негізде сапалы тауарлар 
мен қызметтерді әзірлеп, өндіру арқылы нарыққа шығуы;  

 
әлемдік  және  ұлттық  деңгейде  жаңа  енгізілімдер  мен  жаңалықтарды  қолдана  отырып, 
жоғарғы сапалы өнімдер мен қызметтерді өндіретін, беделді, танымал  компаниялардың, басқа да 
кәсіпкерлік  субъектілердің  тәжірибесі  мен  инновациялық  ілімдерін  қолдану  арқылы  қызмет 
атқару. 
Қазақстандағы қызмет көрсету саласы, оның ішінде, мейрамханалық бизнестің динамикалық 
дамуы  байқалады:  соңғы  бес  жылда  мейрамханалар  саны  екі  есеге  көбейді.  Орта  санаттағы 
мейрамханалық  ғимараттар  мен  жылдам  тамақтану  (фаст-фудтар)  орындары,  ірі  мейрамханалар 
мен кішігірім шамадағы мейрамханалар саны артуда.  
Аймақтарда  мейрамханалық  нарық  дамуда.  Аймақтық  нарықтың  шектелінуі  мен  ондағы 
тұрғындар  табысының  төмендігіне  байланысты,  елордамызға  қарағанда  үрдіс  баяулықпен 
сипатталынады.  Осы  себептен  инвестициялар  төмендеген,  ал  пайданы  күту  мерзімі  ұзаруда 
жәнеде  инвесторлар  тек  табысты  жобаларға  қатысатын  мейрамханалық  жүйеге  сенімділік 
туғызады.  Республикамызда  жеке  бизнеспен  көрсетілетін  қызметтердің  спектрінің  кеңею 
тенденциясы  мен  олардың  үдемелі  түрде  сапасының  арту  деңгейі  байқалынуда.  Осындай 
кәсіпорындардың  біраз  бөлігі  өз  тәжірибелерінде  шет  елдік  және  отандық  алдыңғы  қатарлы 
тезнологияларды  қолдануда.  Кәсіпорындардың  бірқатары  лицензиялық  құқықта,  ал  басқалары 
франчайзингтік қатынасқа негізделген.  
Франчайзингтік  қатынасқа  тоқталсақ,  қызметтерді  ұсыну  әдістемесін  қамтамасыз  ететін, 
сонымен  қатар,  алдыңғы  қатарлы  бизнес  үрдістерді  ұйымдастырудың  корпоративтік 
технологиясын  қамтамасыз  ететін  лицензиялық  кешен  қолданылады,  нәтижесінде қолданылатын 
қызметтердің кепілденген жақсы сапасын иемденеді.  
Қызмет  көрсету  саласы  –  франшизалық  жүйе  жақсы  сіңіп,  дамушылықты  иемденетін 
сегменттердің  бірі  болып  табылады,  ал  осы  реттен  кейін  мұндай  сипат  сауда  мен  өндіріс 
салаларына тиесілі болып табылады. 
Кейінгі  кезеңде  еліміздегі  дамушылықпен  сипатталынатын  қызмет  көрсету  саласының 
ішінде  мейрамханалық  бизнестің  орыны  ерекше.  Осы  мейрамханалық  бизнес  субъектілерінде 
франшизалық  жүйені  қолдану  мен  оны  тиімді  пайдалану  шет  елдік  тәжірибеден  танымал. 
Солардың  ішінде  Қазақстанда  франчайзингтік  қатынастар  арқылы  құрылып,  мейрамханалық 
бизнесте  өздерінің  жоғарғы  деңгейдегі  үлесін  алуға  ұмтылушы  және  оны  қамтамасыз  етуші 
субъектілер  бірқатар.  Еліміздегі  қызмет  көрсету  саласына  тиесілі  франчайзингтік  негізде 
кәсіптерін ұйымдастырушы келесі мейрамханаларды қарастырып өтуге болады: 
«Американский  Бар  и  Гриль»  -  дәстүрлі  американдық  ас  үйлері  тағамдарын  дайындайтын 
мейрамхана.  Осы  мейрамхана  ұсынатын  «тауық  қанаттары»  мен  «қой  қабырғасы  еті»  аса 
дәмділікпен клиеттерді баурап алады.  
«Америка  тілімі»  Алматы  қаласында  да  танымалдылық  пен  клиенттер  тарапынан 
мойындаушылыққа  қол  жеткізген  мейрамхана.  «Алатау»  кинотеатрында  орналасқан 
«Американский Бар» өз қонақтарына таңғы 8-де есіктерін ашады және де соңғы қонақ кеткенше 

154 
дейін жұмыс істей отырып, Оңтүстік астананың танымал мейрамханасы. Аталған мейрамхана өз 
жұмысын  осы  Достық  көшесінің  43-ші  ғимараты-«Алатау»  кинотеатрында  2001  жылдың  ақпан 
айында  бастаған.  «Американский  бар  и  гриль»  мейрамханасының  сауда  маркасы  төмендегі 
сызбада көрсетілген (сур. 1).  
 
 
Ескерту - [1] әдебиет көзінен құрастырылған 
Сурет 1 - «Американский Бар и Гриль» мейрамханасының сауда маркасы 
 
«IL Патио и Планета Суши». «IL Патио» - бас тартуға мүмкін емес сантүрлі пицца мен басқа 
да италияндық тағамдарды, ерекше салат-бар, десерттерді ұсынады. Тек қана біздің мейрамханада 
нағыз ағаш пеште тағадамдар әзірленеді. Қарастырылып отырған мейрамхана Масанчи көшесі 59-
ші ғимараттағы «Целинный» кинотеатрында орналасқан.  
«Патио  Пицца»  -  мейрамханасы  өзінің  таңдамашылдығы  және  де  шынайы  жапондық 
жайлылығымен тартымды болып саналады. Осы мейрамханаға келгенде шынымен де кез келген 
қонақ  өзін  жапондық  үйге  келгендей  сезінеді:  табиғи,  тамаша  өңдеген  ағаштамен  өңделген 
қабырғалар, ескi тастар, кепкен өсімдіктерден жасалынған әшекейлер, әсем жапон кескiндемелері. 
Аталған  композицияның  соңғы  нүктесіне,  ол  дәстүрлі  түрде  жапондық  үлгідегі  күлімдеген 
қонақжайлылықпен  және  кимоно  киінген  қарсы  алушы  қызметкерді  жатқызамыз.  Бірде  бір 
мейрамханада осыншама кең әрі бай шынайы жапондық үлгідегі тағамдарды табу мүмкін емес. Ең 
талғамшыл  клиенттің  өзі  жаңа  әзірленген  балық  және  теңіз  өнімдерінен  дайындалатын  сантүрлі 
Саштардың  дәмін  көріп,  қанағаттанарлық  сезімде  болады.  Дәстүрлі  жапондық  ас  үйдің 
тағамдарын  бағалаушылар  осы  мейрамханада  Геза,  Тофу,  Унаджю,  Терияки,  Темпура  сияқты 
тағамдармен  тамақтана  алады.  Аталған  мейрамхана  Алматы  қаласы  Фурманова  көш,  226-шы 
«Рамстор» гипермаркетінде орналасқан. . 
2003 жылдың қаңтарында Алматыда тағыда екі «Патио Пицца» мейрамханасы «Целинный» 
кинотеатры мен «Рамстор» гипермаркетінде ашылды. Жалпы «Патио Пицца» мейрамханасы осы 
қала  тұрғындары  арасында  танымалдылыққа  ие.  «Патио  Пицца»  мейрамханасының  бренды 
төмендегі 2-ші суретте көрсетілген.  
2001  жылдың  желтоқсанында  Достық  даңғылында  мейрамханалардың  кешені  ашылды: 
Патио Пицца и Планета Суши. «Патио Пицца» өте танымал мейрамхана. Мұнда бас тарту мүмкін 
емес сан түрлі пиццалар мен басқа да италияндық тағамдар, ерекше салат ұсынады-бар, десерттер 
ұсынылады. Осы мейрамханаларды ғана пиййалар шынайы ағаш пештерде даярланады.  
2001  жылдың  желтоқсанында  және  де  2003  жылдың  қаңтарында  «РосИнтер  Алматы»  
компаниясымен «Плента Суши» екі мейрамханасы ашылды. «Планета Суши» мейрамханасының 
бренды төменедегі 3-ші суретте көрсетілген.  
Мейрамханалар  өздерінің  танымалшылдылығымен  және  де  шынайы  жапондық 
жайлылығымен  ерекшеленеді.  Осы  мейрамханаға  кірген  кез  келген  клиент  шынайы  түрде 
Жапондық  үйге  кіргендей  сезімді  иемденеді:  ашық  түсті  қабырғалар,  өте  жоғарғы  деңгейдегі 
өңделген қойылымдармен, ескі тастар, нақты жапондық өнерлік белгісі.  
Ростикс.  «Ростик’c»  мейрамханасын  әзірлеу  «Ростик  Интернешнл»  компаниясының 
Президенті  Ростислав  Ордовский-  Танаевский  Бланкоға  тиесілі  болып  табылады.  Ростик’c 
мейрамханасының  атауы  осы  тұлғамен  байланысты  (Ростислав  –  Ростик  –  Ростиславтың 
қысқартылған  атауы).  Осы  бизнес-тұжырымда  негізінде  негізгі  тағам  ретінде  тауық  етінен 
әзірленетін  тамақтармен  жылдам  қызмет  көрсетумен  сипатталанатын  ресейлік  мейрамханалар 
желілері  қарастырылады.  Тауық  еті  өзінің  төменгі  калориялық  қасиетіне  байланысты  пайдалы 
диетикалық ерекшеліктерімен танымалдылықты игеріп, үнемі сұраныста болатындықтан негізгі ас 
мәзірі  болып  таңдалынып  алынған.  Тауық  еті  пайдалы  тағам  болып  саналады  және  де 
гамбургерлермен  салыстырғанда  талғамды.  Әрине  осы  бизнес-тұжырымдаманы  даярлағанда 
жергілікті жердегі шарттарды, менталитет пен ұлттық дәстүрлерді есепке ала отырып, шет елдік 

155 
мейрамханалардың тәжірибесі ескерілінеді. «Ростик Групп» компаниясы Венесуэлада 1981 жылы 
құрылып,  1990-шы  жылдардың  басында  ресейлік  қоғамдық  тамақтану  нарығына  келген. 
«Ростик’с»  44  қызмет  көрсету  орындарынан  тұратын  жылдам  тамақтану  желісінен  басқа, 
компания  орат  бағалық  категориясындағы  «Патио  Пицца»,  «Планета  Суши»,  «T.G.I.  Friday’s» 
және  т.б.  мейрамханалардың  иесі  болып  саналады.    2010  жылдың  басындағы  жағдай  бойынша 
«Ростик Групп» компаниясны тиесілі қызмет көрсету орындары Ресей мен ТМД елдерінде 128-ге 
жетті.    2003  жылы  компания  маркасымен  42  мейрамхана,  оның  біраз  бөлігі    -  Сібір  аймағында 
ашылған.  «Ростик  Групп»  президенті  Ростислав Ордовский-Танаевский  Бланконың  RBC  daily-ге 
берген  хабарламасы  бойынша  компания  үшін  Мәскеу,  Москва  облысы  және  Санкт-Петербург 
басым  бағыттылықты  танытады.  Алдағы  жылдары  Қазақстанда  осы  компания  бастамасындағы 
«Ростик’с»,  «Патио  Пицца»,  «Планета  Суши»,  «Сибирская  корона»  и  «Мока  Лока»  сауда 
маркаларын енгізілу өкөзделуде. «Ростик’с» мейрамханаларын Астан қаласында және де еліміздің 
ірі  қалаларында  ашып,  сату  көлемін  40%  арттыру  арқылы  2011  жылмен  салыстырғанда  өсу 
динамикасын  қалыптастыру  қажеттілігі  туындауда.  2011  жылы  компания  93,5  млн  доллар 
көлемінде табыстылықпен аяқтады.  
«РосИнтер Алматы» компаниясы американдық KFC комапниясы маркасымен біріге отырып, 
жаңа үлгіде пайда болған (сурет 4).   
 
 
 
Ескерту - [4] әдебиет көзінен құрастырылған 
Сурет 4 - «Ростик’с» мейрамханасының бастапқы және кейінгі (KFC) бренды  
 
«РосИнтер Алматы» компаниясының әрі қарай дамуы Қазақстанның басқа да қалаларында 
ашылуларымен  байланысты:  Астана,  Атырау,  Ақтау.  «Ростик  групп»  құрамына,  қоғамдық 
тамақтан, қозғалмайтын мүлік, жарнама, туризм және фото қызметтер саласында жұмыс істейтін 
20  компаниядай  кіретінін  ескере  отырып,  олардың  2010  жылдардағы  айналым  көлемі  200$  млн. 
құраған.  Rostik  International  -  корпорациясының  бас  компаниясы  бола  отырып,  негізгі  қызметі  – 
мейрамханалық  бизнес  болып  саналады.  Қазіргі  таңда  «Ростик  Групп»  Орталық  және  Шығыс 
Еуропа,ТМД  елдерінде  және  Ресейде,  Қазақстанда  134  қоғамддық  тамақтану  кәсіпорындарын 
басқарады.  Мейрамханалық холдингке «РосИнтер Ресторантс», «Ростик'с» ене отырып, жоғарғы 
деңгейдегі ас үй «Кафе дез Артист», «Санта Фе» мейрамханалары, «Американский бар и гриль», 
«Фрайдис»,  «Планета  Суши»  американдық  және  жапондық  мейрамханалар,  «Патио  Пицца» 
жанұялық мейрамхана, жылдам қызме көрсету «Ростик'с» мейрамханаларын басқарады. 
Отандық  нарықта  бизнесті  ұйымдастыруда  франчайзингтік  үлгі  арқылы  қызмет  атқарушы 
компаниялар турасында біраз мәліметтік көрсеткіштерді талдай отырып, олардың бастапқы және 
соңыра  жұмыстар  жүргізуінде  бәсекеге  қабілеттілігін  танытатын  маңызды  бір  кезең,  ол  әлеуетті 
табыс алу көзі мен көлемі. Әсіресе шағын бизнес субъектілерінің өз кәсіптерін арттыруда күрделі 
қаржылық  қиындықтарға  ұшырайтынын  және  де  мемлекет  тарапынан  көмек  көрсету  іске 
асушылықтан алшақ екендігін ескерсек, көп жағдайда кәсіпкерлер өз күш-жігерлері мен басқа да 
мүмкіндіктерді іздестіруіне тура келеді. Осындай мүмкіндіктердің шешімін франчайзингтік жүйе 
таба  алғанымен,  оған  да  белгілі  бір  ресурстар  керек.  Сондықтан  да,  франчайзи  тұрғысында 
франчайзингтік қатынасқа түсуші отандық кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар (мысалға, “РосИнтер 
Алматы”) үшін инвестицияның келесі деңгейлерін қарастыруға болады: бірінші деңгейі – қызмет 
көрсету  саласында  (жылдам  тамақтану  мейрамханасы)  бизнесті  ұйымдастыру.  Бұл  жағдайда 
қаржы  ресурстары,  ресейлік  “РосинтерРесторанс  (“Ростик  Групп”  корпорациясы)”  франчайзер 
компанияның  ұсынып  отырған  франшизасын  игеріп,  Алматы  қаласында  бизнесті  бастауға,  атап 
айтсақ, мейрамхана орналасатын жер телімін жобалау, құрылыс жұмыстары, қажетті құралдар мен 
жабдықтарды сатып алу шығындары, шикізаттар мен материалдарды, басқа да тауарларды сатып 

156 
алу  шығындары,  үзіліссіз  негізде  қызмет  көрсетуге  қажетті  басқа  да  шығындарды  жабуға 
жұмсалынады. Нақты айтсақ, Алматыда 9 мейрамхана, 1 дайындау цехы мен жабдықтау бөлімі, 1 
кондитерлік цех және 7 бөлімі бар орталық кеңсе құрылыстары жүргізіліп, пайдалануға берілді [5].  
Әрине  мұның  бәрі,  кез  келген  бизнеске  қажетті  негізгі  және  айнымалы  құралдарды  сипаттайды. 
Екінші  деңгей  -  “РосИнтер  Алматы”  компаниясының  ресейлік  франчайзерге  қажетті  төлемдерді 
жүргізумен  байланысты  шығындар.  Біздің,  франчайзингті  зерттеуші  ұйымдар  мамандарымен 
жүргізген  зерттеулеріміз  бойынша  отандық  франчайзилардың  франчайзерге  төлемінің 
құрылымына келесілер тиесілі:  
-
 
алғашқы жарналар мен мерзімдік төлемдер; 
-
 
франчайзер  тарапынан  жүргізілетін  жарнамалық  іс-шаралардың  үлестік  шығындарын 
жабуға қажетті төлемдер; 
-
 
басқа  да  төлемдер  (франчайзердің  франчайзингтік  өзара  шартта  қарастырылмаған 
қызметтерді көрсеткені үшін). 
Алғашқы  жарналар  франчайзидың  бизнес-жобаны  іске  асыруындағы  мәселелермен  еш 
байланысы жоқ қайтарылмайтын міндетті төлем. Бұл жағдайда, “РосИнтер Алматы” кәсіпорыны 
франчайзердің “брэнді” не жалпы бизнес-тұжырымдамасының есептеген құнын төлеуге тиіс. Осы 
жарналық  құн  шамасын  ресейлік  франчайзер  келесі  факторлармен  анықтауы  мүмкін:  экономика 
секторы (фаст-фуд), марка репутациясы (нарықта қызмет ету мерзімі, лидердік позияциясы, нарық 
үлесі және т.б.), бизнес жүйені қолданып қызмет атқаратын франчайзидың (“РосИнтер Алматы”) 
қамтитын  территориялық  аумағы,  ресейлік  франчайзердің  ұсынған  бизнес-жүйесін  әрі  қарай 
жетілдіруге,  ұлғайған  желіні  басқаруға  байланысты  шығындары,  “РосИнтер  Алматы” 
франчайзиына  бизнесті  жүргізу  барысында  қосымша  төлемдерсіз  көрсетілетін  қызметтер 
шығындары  (мейрамхананың  Алматы  қаласында  қолайлы  орналастыру,  сыртқы  дизаины  мен 
келбетінің дұрыс болуы, жаңа мейрамханалардың ашылуына демеушілік таныту, оқыту және т.б.). 
Мерзімдік  төлемдерді  (лицензиондық  төлемдер,  роялти),  “РосИнтер  Алматы”  кәсіпорынының 
ресейлік “РосинтерРесторанс” компаниясына, оның сауда маркасы мен белгілерін, бизнес жүйені 
(авторлық  құқықтар,  патенттер,  ноу-хауларын  және  басқа  да  санаткерлік  меншіктері)  қолдану 
құқығын иемденгені үшін төлейді. Төлем уақыты франчайзи мен франчайзердің өзара келісілген 
мерізіміне сай жүргізіледі (ай сайын, тоқсан сайын, т.б.). Төлемді жүргізу, Алматылық компанияға 
қарасты мейрамханалардан түсетін табыс көзінен белгілі бір пайыздық мөлшерде есептелу арқылы 
іске  асырылады.  Әрине  осы  пайыздық  мөлшер,  тек  қана  франчайзердің  табыс  көзін  қамтумен 
қатар, Алматылық компанияға белгілі бір пайда көзін қалдыратындай мөлшерде болғаны дұрыс. 
Франчайзингтік  компаниялардың  табысты  қызмет  етуінде  маңыздылықты  атқаратын 
қаржыландыру  үрдісіне  байланысты  талдау  “РосИнтер  Алматы”  франчайзи-компаниясының 
франчайзингтік  қызметінің  негізінде  жүргізілді.  Осы  компания,  ресейлік  “РосинтерРесторанс 
(“Ростик  Групп”  корпорациясы)”  франчайзерінің  ұсынған  франшизасы  бойынша  Алматы 
қаласында  мейрамханалар  желісін  құрудағы  шығындарына  және  оның  франчайзингтік 
төлемдеріне қатысты қаржылық сипаттама берілді.  
Жалпы  қызмет  көрсету  саласындағы  франчайзингтік  бизнестің  Қазақстанда  қалыптасып, 
дамуы өзіндік ерекшелікті иемденген және де оған жоғарыда сипаттама беріліп, талдама жүргізу 
нәтижесінде экономикасы дамыған елдер тәжірибесіне ілесе отырып, франчайзингтік қатынастар 
жүйесінде  қазақстандық  компаниялар,  франчайзи  немесе  франчайзер  тұрғысында  өз  бизнестерін 
оңтайлылық негізде дамытуға ұмтылушылығы орынды және де тұтынушылар, мемлекет пен қоғам 
алдында өзінің лайықты бағалауын иемденуі тиіс. Отандық кәсіпкерлік жүйедегі франчайзингтің 
бастау  алып,  өрістеуінде  ұшырасатын  кемшіліктер  мен  тәуекелділікті  азайту  мақсатында,  осы 
жүйені  жетілдіретін  реттеушілік  механизмдер,  қағидалар  қажет  екендігі  өздігінен  айқындалуда. 
Бұл  реттеушілік  жан-жақты,  яғни  мемлекет  тарапынан,  франчайзингке  демеушілік  танытатын 
ұйымдар,  қаржылық  және  заңдық  институттар  мен  сол  франчайзингтік  қатынасқа  қатысушы 
кәсіпкерлер тарапынан атқарылуы керек деп есептейміз. 
 

жүктеу/скачать 2,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: