ИННОВАЦИОННЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В СФЕРЕ

ИННОВАЦИОННЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В СФЕРЕ 
ХИМИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ ТОМСКОГО ПОЛИТЕХНИЧЕСКОГО 
УНИВЕРСИТЕТА 
 
Тартынова М.И., Бакибаев А.А. 
(Томск, Национальный исследовательский Томский политехнический университет) 
 
По  статистическим  данным  в  России  действуют  более  3  тыс.  высших  учебных 
заведений  и  их  филиалов.  Примерно  1/3  из  них  проводит  обучение  по  специальностям 
(медицинские,  химические,  горные,  пищевой  промышленности,  строительные  и  т.д.), 
учебные  планы  которых  предусматривают  проведение  лабораторных  работ  по 
естественнонаучным  дисциплинам    в  том  или  ином  объеме.  Политика  ужесточения 
требований  к  аккредитации  ВУЗов,  проводимая  Министерством  образования  и  науки, 
предполагает обновление учебно-материальной базы учебных заведений в соответствии с 
принятыми  стандартами  обучения  специалистов.  Высокие  темпы  изменений, 
происходящих  в  сфере  высшего  образования  России  и  стран  СНГ,  увеличивающаяся 
конкуренция  на  рынке  образовательных  услуг,  требуют  от  высших  учебных  заведений 
повышения  качества  образования  своих  выпускников.  Основой  повышения  качества 
подготовки  высококвалифицированных  специалистов  в  настоящее  время  становится 
применение  педагогических  средств,  направленных  на  формирование    у  студентов 
навыков  поисковой  деятельности,  самостоятельного  получения  знаний  и  их  применения 
для решения проблемных задач. Такие методы обучения эффективно реализуется только с 
помощью компьютерных технологий.  
Анализ  учебно-лабораторной  базы  по  естественнонаучным  дисциплинам  многих 
вузов России и стран СНГ показал, что учебный процесс осуществляется на лабораторных 
установках,  собранных  из  стандартного,  как  правило,  устаревшего  оборудования,  а 
научно-исследовательская  работа  студентов  требует  использования  дорогостоящих 
специализированных приборов. Практически весь ассортимент представленного на рынке 
учебного и лабораторного оборудования представляет собой отдельные, ориентированные 
на  выполнение  одной  конкретной  задачи  исследования,  приборы.  Универсальных, 
комбинированных  приборов,  предназначенных  для  проведения  лабораторных  и 
практических занятий нет. 
Современные  тенденции  развития  образования,  такие  как  интенсификация, 
компьютеризация,  использование  новых  информационных  технологий  приводят  к 
перестройке  всего  учебного  процесса.  Наиболее  распространенный  способ    решения  
возникающих  в  связи  с  этим    проблем  –  замена  части  реальных  лабораторных  работ  на 
виртуальные, что приводит к резкому снижению практических навыков  у обучающихся. 
Сотрудниками  Томского  политехнического  университета  предложен  совершенно 
новый    инновационный  подход,  позволяющий  совершенствовать  техническое  и 
методическое  проведение  практикумов  по  основным  разделам  естественнонаучных 
дисциплин, их компьютеризации, улучшения качества усвоения теоретического материала 
и  расширения  практических  навыков  проведения  лабораторных  работ.  Для  обеспечения  
практикумов 
по 
дисциплинам: 
физическая 
химия, 
аналитическая 
химия, 
электрохимические методы анализа, охрана окружающей  среды, 
экологический 
мониторинг  разработаны  и  успешно  внедрены  в  учебный  процесс  российских  вузов 
компьютеризированные  учебно-лабораторные  комплексы:  «Химия»,  «Экология», 
«Электрохимический стенд», «Биотехнология», позволяющие проводить  практические и 
исследовательские  экспериментальные  работы  с  последующей  обработкой  и  анализом 
результатов  для  студентов  очной,  заочной  и  дистанционной  форм  обучения.  Каждый 
учебно-лабораторный  комплекс  содержит  объект  исследования,  подключенный  к 
универсальному  измерительному  блоку  с  контроллером,  соединенным  с  компьютером, 

206 
Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(40), 2012 
   
предназначенным  для обработки экспериментальных данных, их анализу и оформлению в 
виде  отчета.    Разработанное  программное  обеспечение  позволяет  производить  гибкое 
управление  комплексами  и  обработку  полученной  информации:  построение  графиков  и 
таблиц,  первичную  обработку  графиков,  линеаризацию  зависимостей  и  их 
статистическую обработку, построение результирующих графиков. 
Учебно-лабораторный  комплекс  «Химия»  предназначен  для  проведения  работ  по 
термохимии,  фазовому  и  химическому  равновесию,  термодинамике  растворов, 
электрохимии,  потенциометрии,  кондуктометрии,  электролизу,  кинетики  и  катализу  на 
современном техническом уровне. Комплекс состоит из отдельных модулей - модуль для 
электрохимических измерений, модуль для термического анализа, термостат-калориметр с 
соответствующими  датчиками,  которые  объединяются  в  единый  блок  с  универсальным 
контроллером и могут быть подключены к персональному компьютеру (рис.1). 
  
 
   
   
Рис.1 УЛК «Химия» 
Учебно-лабораторный комплекс «Экология» конструктивно представляет собой два 
блока:  аналитический модуль с набором электродов и датчиков (кондуктометрический и 
фотометрический)  и  автоматический  дозатор,  объединенных  программным  и 
методическим  обеспечением.  В    разработанном  авторами  методическом  пособии 
приводятся  лабораторные  работы  по  кондуктометрическому,  потенциометрическому, 
амперометрическому,  фотоколориметрическому,  волюметрическому  методам  анализа. 
Комплекс  позволяет  проводить  анализ  широкого  круга  природных  объектов  -  питьевых, 
природных,  сточных  вод,  воздуха,  почв  и  пищевых  продуктов  от  пробоподготовки  до 
обработки  результатов  без  использования  дополнительных  устройств  в  соответствии  с 
российскими и международными стандартами. Исследование почвы, пищевых продуктов 
и  продовольственного  сырья  требует  сложной  пробоподготовки,  поэтому  в  состав 
комплекса  дополнительно  включен  еще  один  модуль  –  «Печь  для  пробоподготовки». 
Результаты  исследовательской  работы  на  учебно-лабораторном  комплексе  «Экология» 
представлены в двух дипломных работах (рис.2). 
 
Рис.2 УЛК «Экология» 
 
Лабораторный электрохимический стенд предназначен для проведения практикумов 
и  лабораторных  работ  по  аналитической  химии,    по  разделу  «электрохимия».  Каждая 
лабораторная  работа  сопровождается  кратким  описанием  физико-химической  сущности 
используемого  метода,  а  также  подробной  методикой  проведения  анализа  и  обработки 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика университетінің Хабаршысы №1(40), 2012.
 
 207
 
полученных результатов. Кроме того, программа позволяет преподавателю, используя все 
возможности  комплекса,  создавать  новые  работы.  Таким  образом,  круг  лабораторных 
работ  может  постоянно  расширяться,  при  этом  не  требуется  внесения  каких-либо 
изменений в саму программу или создания нового программного обеспечения. Занятия с 
применением  учебно-лабораторного  комплекса  «Электрохимический  стенд»  проводятся 
на кафедре физической и аналитической химии ХТФ ТПУ по дисциплине аналитическая 
химия,  физико-химические  методы  анализа,  УИРС  для  студентов  химического,  физико-
технического  факультетов  ТПУ,  студентов  института  геологии  и  нефтегазового  дела. 
Результаты 
исследовательской 
работы 
на 
учебно-лабораторном 
комплексе 
«электрохимический стенд» представлены в трех дипломных работах (рис. 3). 
 
Рис.3 УЛК «Электрохимический стенд» 
 
Учебно-лабораторный  комплекс  «Биотехнология»  предназначен  для  проведения 
лабораторных  работ  по  направлению  «Биотехнология»,  а  также  для  переподготовки  и 
повышения квалификации персонала биотехнологических производств. 
Комплекс 
позволяет 
на 
современном 
уровне 
решать 
широкий 
круг 
биотехнологических  задач,  как  на  основе  уже  существующих  процессов,  так  и 
моделировать и создавать новые процессы. 
В состав УЛК «Биотехнология» входят следующие структурные модули: 
1.  Блок  водоподготовки,  предназначенный  для  предварительной  очистки  воды  от 
ионов и органических загрязнений. Представляет собой комбинацию  анионо- и катионо-
обменной смолы и  двух мембранных фильтров с размером пор (0,2 мкм). 
2.  Блок  газоподготовки,  предназначенный  для  очистки  газов  от  механических 
примесей и бактериальных загрязнений. Состоит из мембранного фильтра с размером пор 
0,4  мкм,  компрессора,  озонатора,  УФ-облучателя.  Кроме  того,  используется  при 
стерилизации технологического оборудования озонированием. 
3.  Парогенератор,  с  помощью  которого  проходит  стерилизация  технологического 
оборудования. 
4. Аппарат для приготовления питательных сред. 
5. Модуль управления аппаратом приготовления питательных сред. 
6. Биореактор (ферментер). 
7. Модуль управления биореактором. 
Для  контроля  за  ходом  биологических  процессов  в  биореакторе  используются 
различные  электрохимические  методы.  Эти  методы  каждый  в  отдельности  и  в 
совокупности  позволяют  оперативно  судить  о  состоянии  культуральной  среды  в  любой 
промежуток 
времени 
протекающего 
биотехнологического 
процесса. 
По 
электрохимическим  параметрам  делается  вывод  о  скорости  и  качестве  процесса, 
определяются моменты завершения и перенаправления процесса. 
Программное обеспечение комплекса позволяет фиксировать все измеренные в ходе 
процесса параметры, обрабатывать их и составлять отчеты в необходимой форме. 

208 
Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(40), 2012 
   
Учебно-лабораторные  комплексы  удобны,  безопасны  и  простоты  в  эксплуатации, 
соответствуют  педагогико-эргономическим  требованиям,  предъявляемым  к  учебным 
приборам,  являются  универсальными,  на  их  базе  возможно  проведение  порядка  90 % 
лабораторных  работ,  предусматриваемых  учебными  планами  по  химическим  и 
экологическим  специальностям  в  ВУЗах.  Использование    комплексов  позволяет 
проводить  практикумы  на  новом  качественном  уровне,  значительно  сократить  время 
проведения работ, уменьшить затраты на химические реактивы и посуду. 
Внедрение    учебно-лабораторных  комплексов  в  систему  дистанционного 
образования 
позволило 
проводить 
экспериментальные 
работы 
на 
реальных 
исследовательских  объектах  и  сохранением  лабораторной  работы  на  компьютере  до 
встречи  с  преподавателем.  Это  очень  важно  для  обеспечения  качества  дистанционного 
образования,  так  как  в  системе  дистанционного  образования  студент  получает,  как 
правило,  доступ  ко  всем  источникам  информации  по  изучаемой  специальности  и  имеет 
сравнительно  неплохую  теоретическую  подготовку.  Однако  непосредственный  контакт 
студента  и  преподавателя  сводится  к  минимуму  общения,  вследствие  чего  студент  не 
имеет  возможности  получить  необходимые  практические  навыки,  так  как  лабораторный 
практикум  ограничивается  виртуальными  лабораторными  работами  или  теоретическими 
тестами по изучаемым процессам и закономерностям. 
Система  образования  в  инновационном  вузе  должна  быть  открыта  современным 
научным исследованиям и современной экономике. В учебном плане такого вуза должны 
присутствовать такие формы обучения, как проектные разработки, тренинги, стажировки 
на производстве, в научно-исследовательских организациях. Технологическое оснащение 
учебного процесса должно соответствовать уровню передовой науки. 
В  настоящее  время  наиболее  успешными  в  плане  обеспечения  инновационного 
характера  развития  образовательной  деятельности  становятся  такие  высшие  учебные 
заведения, в которых одновременно реализуются следующие три типа процессов: 
•разработка студентами реальных проектов в различных секторах экономики; 
•проведение исследований фундаментального и прикладного характера; 
•использование 
образовательных 
технологий, 
обеспечивающих 
студентам 
возможность выбора учебных курсов. 
 Разработанные  в  ТПУ  учебно-  лабораторные  комплексы  позволяют  в  полной  мере 
реализовать  эти  процессы.  Инновационные  учебно-лабораторные  комплексы  отмечены 
многочисленными      наградами  высокого  достоинства  на  различных  Международных 
выставках Москве, Новосибирске, Санкт-Петербурге, Томске и других  городах. 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В работе рассматривается опыт Томского политехнического университета в решении 
важнейших  задач  лабораторного  обеспечения  проведения  практикумов  по  основным 
разделам  естественнонаучных  дисциплин,  их  компьютеризации,  улучшения  качества 
усвоения  теоретического  материала  и  расширения  практических  навыков  проведения 
лабораторных работ у студентов. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
 
Бұл  жұмыста  Томск  политехникалық  университеттің  жаратылыстану  ғылымдары 
мамандықтарындағында  білім  алатын  студенттерге  теориялық  материалдарды, 
зертханаларда практикалық сабақтарды сапалы жүргізу туралы айтылған.   
 
 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика университетінің Хабаршысы №1(40), 2012.
 
 209
 
ҼОЖ 541.(64+127):547.952 
ОРТА МЕКТЕПТЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТТІ 
ОРЫНДАУҒА ҚАЖЕТТІ ПРАКТИКАЛЫҚ БІЛІМДЕРІ МЕН БІЛІКТІЛІГІН 
НЫҒАЙТУ 
 
Тастанбекова А.С. – магистрант, Матаев.М.М. – х.ғ.д., профессор м.а.,  
Амантаева А.К. – магистрант (Алматы қ.,  ҚазмемқызПУ) 
 
Теориялық  сабақтардың  жҽне  ҿздік  жұмыстардың  барысында  алған  білімдерін  іс 
жүзінде тексеріп, бекітуде химиялық эксперименттің алатын орны ерекше. Оқушылардың  
жұмыстарында  ғылыми  танымның  негізгі  ҽдістерін  (талдау,  жинақтау,  ұқсату  жҽне  т.б.) 
пайдалану оқушыны  зерттеуші ғылымның  орнына қоюға мүмкіндік береді /1/. 
Оқушылардың  ойлау  қабілетін  дамытуды  қамтамасыз  етуде  теориялар  мен 
заңдардың маңызы зор. Ю.В. Ходаковтың еңбегінде, заттардың құрылысы жҽне химиялық 
құбылыстар туралы негізгі ұғымдарды қалыптастыру барысында оқушылардың логикалық 
ойлауын дамытудың мазмұнына мыналар жатқызылады: бақылаған нҽрселерін салыстыру 
арқылы  ұқсастығы  мен  айырмашылығын  айыра  білу;  нҽрсені  ойша  жеке  бҿліктерге 
жіктеу(талдау),  оларды  қайтадан  біріктіру(жинақтау),  арқылы  нҽрсенің  тұтас  күйін  жҽне 
жеке  бҿліктерінің  арасындағы  байланысты  танып  білу,  нҽрселердің  елеулі  қасиеттерін 
елеусіздерінен  ажыратып,  бҿле  білу;  бақылаулардан  жҽне  жеке  деректерден  тиісті 
қорытынды  жасап,  дұрыстығын  тексере  білу;  ҿз  ойының  дұрыстығын  дҽлелдеп,  жалған 
болжамдарды  теріске  шығара  білу;  ойын  анық,  жүйелі  жҽне  нанымды  түрде  баяндауға 
үйрену /5/. 
Оқушылардың ақыл-ойы білім мен білікті игеру барысында дамиды. Жеке сыныптар 
бойынша  теориялық  жҽне  деректі  материалдардан,  химиялық  тілден,  химиялық 
эксперимент  жасаудан,  сан  есептерін  шығарудан  қалыптасатын  білім  мен  біліктердің 
тізімі емлекеттік бағдарламада кҿрсетілген. 
Оқушылардың ой-ҿрісі алған білімнің мазмұны мен ауқымынан, іске жарата білуінен 
айқын  кҿрінеді.  Мұның  үш  деңгейі  бар.  Бірінші  деңгейі-  алған  білімді  еске  түсіріп 
жаңғырту. Екінші  деңгейі- алған білімді  оның қалыптасу жағдайына ұқсас қолдана білу. 
Мұнда  білімді  қайта  жаңғырта  отырып,  тасымалдау  жҽне  іске  жарату  жүзеге  асады. 
Үшінші деңгейі- алған білімді бұрын кездеспеген жаңа жағдайда қолдана білу. Бұл жаңа 
жағдайды бұрынғымен жақындастыратын байланыстарды ашатын ойлау тҽсілдерін жүзеге 
асыруды қажет етеді /3/. 
Білімді алу мен қолдану үрдісінде жүзеге асатын ойлау тҽсілдері- салыстыру, талдау 
жҽне  жинақтау,  жіктеу  жҽне  жүйеге  түсіру,  себеп-салдар  байланысын  ашу,  қорыту  жҽне 
жалпылау.  Бұлар  бір-бірімен  ұштасып  жүзеге  асырылғанда  ақыл-ой  ҽрекетінің  негізгі 
мҽселелері  болвп  саналады.  Мҽселен,  нҽрселер  мен  құбылыстарды  салыстырудан 
қорытынды  жасалады.  Жалпылау  кезінде  елеулі  белгілері  таңдалып,  жүйеге  түсіріледі, 
қорытынды  шығарылып,  мысалдармен  нақтыланады.  Қорытындылауға  себеп-салдар 
байланысы, жіктелуі, жеке бҿліктерінің арасындағы ҿзара байланысы ашылады. 
Оқушылар тапсырмаларды орындау барысында алдымен табуға қажетті затты жҽне 
соның ҽсерінен алуға болатын химиялық реакцияны таңдап алып, жалпы химиялық заңдар 
жҿніндегі  білімін  пайдалануы  керек.  Олар  аспаптарды  ҿздері  құрастырады,  сарамандық 
тапсырманы  орындайды  жҽне  ҽрқайсысы  ҿз  жұмысының  нҽтижесінде  сын  кҿзбен  баға 
беруге  үйренеді.  Бұл  ҽдісті  қолдануда    В.А.  Далингердің  келесі  түйіндерін  келтіруге 
болады: 
1.Ұқсату – ойлаудың ерекше нысаны, оның нҽтижесінде бір күрделі обьектінің ақпараты 
басқасына кҿшіріледі; 
2.  Оқыту  кезінде  бұл  ҽдісті  пайдалану  оқушылардың  шығармашылық  қабілеттерін 
дамытады,  ал  оны  игеру  дҽрежесі  адамның  шығармашылық  дамуының  деңгейін 
сипаттайды; 

210 
Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(40), 2012 
   
3. Балалар дүниені танудың алғашқы қадамдарынан бастап-ақ, сондай-ақ  оқу барысында 
да ұқсату тҽсілін пайдаланады; 
4. Ұқсату оқушыларды зерттеушілік іс-ҽрекетке баулиды; 
5.  Ұқсату  оұушылардың  оқу  материалын  игеруін  жеңілдетеді,  себебі  білім-білік  жҽне 
дағдылардың  қайсыбір  жүйесін  белгілі  нысаннан  белгісізге  ойша  кҿшіруге  мүмкіндік 
береді.  
6.  Ұқсату  оқу  материялын  толық  мазмұндауды  жҽне  осы  материалды  жақсы  есте 
қалдыруын қамтамасыз етеді. 
7. Адам аяқталмай қалған іс-ҽрекетті  жақсырақ есте сақтап қалатындығы психологияда 
анықталған,  ал  ұқсату  дедукциямен  салыстырғанда  ақпаратты  бір  нысаннан  екіншіге 
кҿшіру  кезінде  жҽне  осы  кезде  қозғалатын  болжамдар  дҽлелінің  болмауынан  пайда 
болатын кернеуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді; 
8.  Бір-бірінен  бҿлек  игерілген  білімдер  ұқсату  тҽсілінің  қатысымен  біріктіріледі,  яғни, 
ұқсату білімнің жүйеленуіне жҽне оны ұтымды тұрғыдан есте сақтауға жҽрдемдеседі. 
Оқушыларды  зерттеушілік  іс-ҽрекетке  баулудың  тағы  бір  тҽсілі  –  жобалық  іс-ҽрекетін 
ұйымдастыру. Жобалық іс-ҽрекетті ұйымдаструда мына мҽселелер қарастырылады: 
-оқушылармен  жоба,  зерттеу  жұмыстарының  тақырыптарының,  берілген  тақырып 
мҽселелерінің маңыздылығын талқылау; 
-«ми шабуылы»; 
-зерттеу жүргізу үшін оқушылардың топтарын ұйымдастыру; 
-олардың зерттеу жұмысы тақырыбын таңдауы, мақсат пен міндеттерді анықтау; 
-топтағы  ҽрқайсысының  тапсырмасын  талқылауға  арналған  оқушылардың  ҿзіндік 
жұмысы; 
-тапсырмаларды  орындауға  арналған  ҽрбір  топтың  ҿзіндік  жұмысы  оқушылардың 
істелген жұмыс бойынша есеп беруге арналған тұсаукесер рҽсімін дайындауы; 
-алынған нҽтижелер мен қорытындыларды талқылау /2/.   
Орта мектепте химияны оқытуда, оқушының үлгерімін арттыру тек мұғалімнің сабақ 
ҿткізу  ҽдістемесімен  ғана  шектелмейді.  Себебі,  химия  тұрмысқа  күнде  еніп,  қажеттілігі 
күн  сайын  артып  отырғандықтан  оны  тек  теориялық  жағынан  жетілдіру  жеткіліксіз. 
Сонымен  қатар  еліміздегі  химиялық  ҿнеркҽсіптің  үздіксіз  дамуы,  оның  технологиялық 
талабының  артуы  ҽр  түрлі  техникалық  сызбаларды  игеруді  талап  етіп  отыр.  Бұл  орайда 
мектепте  химиялық  ұғымды  тереңдетуде,  сабақтан  тыс  уақытта  химиялық  эксперимент 
жүргізу үлкен рҿл атқарады. Сол себепті оқушылар теориямен қатар практикалық маңызы 
зор эксперименттерді жүргізген тиімді. 
Химия-  жаратылыстану пҽндерінің ішінде теориялық-экспериментті ғылым. Химия 
пҽнін  оқытуда  химиялық  эксперимент  оқу  үрдісінің  құрамды  бҿлігі  болып  табылады. 
Эксперимент  жүргізу  барысында  оқушылардың  ҿзіндік  дамуы,  химияға  деген  қызығуы 
артады  жҽне  байқалған  құбылыстар  мен  үдерістерді  түсіндіру  кезінде  оқушы  бойында 
білік пен дағды қалыптасуы жүзеге асады /1/. 
Оқушының  пҽнге  қызығуын  дамытуға  олардың  ҿздігінен  жұмыс  жүргізуі,  оның 
ішінде негізгі химиялық ұғымдарды жете танып білуіне арналған химиялық эксперимент 
кҿмегін  тигізеді.  Нҽтижесінде  таным-түсініктері  жеңілдеп,  сарамандақ  дағдылары 
қалыптасады.  .  Осы  кезде  білік  пен  дағдыны  ғана  қалыптастырып  қоймай,    химия 
ғылымының маңызды заңдылықтарын түсіндіруге мүмкіндік туады. Зертханалық жұмыста 
оқушылар химиялық эксперименттердің танымдық рҿлін түсінумен бірге: 
а)  химиялық  экспериментті  дұрыс  қойып,  дидактикалық  талаптарға  сай  демонстрация 
жасауды үйренеді; 
ҽ)  оқу  экспериментінің  ҽр  түрінде  бақылауға,  зерттеуді  тиімді  ұйымдастырып, 
нҽтижелерін дұрыс қорытындылауға үйренеді; 
б) ҽр тҽжірибеде оқушылардың ұйымдастыру, жалпы зертханалық жҽне заттарды зерттеу 
біліктерінің қайсылары қалыптасатыны алдын-ала жоспаланады жҽне жүзеге асырылады. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика университетінің Хабаршысы №1(40), 2012.
 
 211
 
Химияны білмейінше дүниенің қазіргі ғылыми кҿрінісін жасау мүмкін емес. Химия 
жалпы  білім  беретін  мектептің  негізгі  пҽні.  Бұл  пҽнді  оқушылар  тек  оқып,  теориясымен 
танысып қана қоймай, қайда қолданылуын білсе, нұр үстіне нұр болар еді. Осы кезде ғана 
оқушының  пҽнге  деген  қызығушылығы  ашылады,  мамандық  таңдауына  кҿмегі  тиеді. 
Ежелгі қытайдың даналық сҿзінде былай дейді: «есіттім,-ұмыттым, кҿрдім,-есіме түсірдім, 
жасап істедім,-түсіндім». 
 «Теорияны  білетін,  бірақ  оны  іс  жүзінде  қолдана  алмайтын  адамдар  моторсыз 
машина сияқты» деген В.Карпинскийдің сҿзін ала отырып, бұл ой түйін теориялық білімді 
сарамандық  жҽне  зертзаналық  жұмыстар  арқылы  іс  жүзінде  қолдануға  үйренудің 
маңыздылығын  аңғартып  тұр.  Осындай  даналық  ұғымдар  оқушылардың  тҽжірибелік, 
зертханалық  жұмыстарға  мҽн  беріп қарауға,  олардың  сабаққа  ынтасын  бағыттауға,  білім 
алуға  жҽне  оқушылардың  зейінін  тақырыптың  негізгі  ҿзекті  мҽселесін  шешуге 
бағдарлауда  тҽрбиелік  маңызы  зор  екенін  аңғаруға  болады.    Зерттеу  қорытындысы 
бойынша  зертханалық  жұмыстардың  –  оқушылардың  жеке  танымдық  қабілетінің 
дамуына;  оқудың  мотивациясының  дұрыс  қалыптасуына  ;  жеке  тұлғаның  қиындықты 
жеңуде жҽне ҿзіндік қажеттіліктерін қанағаттандыруына ықпал етеді деп ойлаймыз /4/. 
ҼДЕБИЕТТЕР 
1.  Нұғыманов И.Н. Химияны оқыту ҽдістемесі. Алматы: Рауан,1999,-319б. 
2. Мырзабаев А. Химияны оқыту ҽдістемесінің педагогикалық негіздері.- А.,  2004, -  222б. 
3.  Жакеева Л.Ҽ. Химиялық мҽре // Биология жҽне химия. 1996, №3, -34-35б. 
4. «Химия мектепте» журналы. Алматы ,2010 №1басылым.  -40-45б . 
5. Нұрахметов Н.Н., Сарманова К.А., Жексембина К.М. Химия. 9-ҽдістемелік   нұсқау. – 
Алматы: Мектеп, 2005.-128б. 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада химияны оқыту барысында ондағы откізілетін зертханалық жұмыстардың 
барысын  күшейту  жайлы  жҽне  оқушылардың  білім  деңгейін  толықтыру,  жетілдіру  , 
тҽжірибелік  жұмыс  түрлерін  күшейту,  химиядан  алған  теориялық  білімдерін  практикада 
қолдану дағдыларын дамыту жолдары кҿрсетілген. 
РЕЗЮМЕ 
В данной статье рассматривается методика проведения лабораторных работ в школе.