«Химиялық технология» пәні бойынша дәрістер №1. Дәріс. Жалпы химиялық технологияның теориялық негіздері Мақсаты


Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар



Pdf көрінісі
бет45/55
Дата06.10.2023
өлшемі1,33 Mb.
#112927
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   55
Байланысты:
Дәріс хим тех

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар: 
1. Отынның классификациясын келтірініз?
2. Көмірлерді химиялық өңдеудін негізгі әдістерін атап өтініз 
3. Көмірлерді кокстеу дегеніміз не? 
4. Қандай процесс қатты отынның гидрлеуі деп аталады? 
Ұсынылған әдебиеттер: 
1. 
Қайырбеков Ж.Қ, Әубәкіров Е.А. Ж.К. Мылтықбаева. Жалпы химиялық технология. – Алматы. 
2009.126-141 
бет 
2. 
Тойбаев Ы.Қ., Жұбанов Қ.А., Садықов Ү.Ә. Химиялық технология негіздері. – Алматы. 2011.83-
94 бет 
3. 
Соколов Р.С. Химическая технология: в 2-х т. М: 2000.-Т.2.С.154-191 
 
№12. Дәріс. Алюминий өндірісі
Мақсаты: Алюминий өндірісі туралы білу 
 
Қысқаша мазмұны: 
Металдардың ішінде қолданылуы жағынан да, өндірілуі жағынан да алюминий бірінші орында 
тұрады. Алюминий жеңіл металл, 659
0
С-та балқиды, қайнау температурасы-2500
0
С. Электр тогын 
өткізгіштігі өте 
жоғары, тығыздығы - 2,7 г/см
3

Иілгіштігіне, электр тогын өткізуіне байланысты алюминийдің 
қолданылатын жері өте көп. 
Алюминийдің сыртқы қабатында АІ
2
О
3
түзілуі, оның беріктігін (қышқылдарда, органикалық 
еріткіште) арттырады. Өндірісте алюминийдің әр түрлі металдармен балқымалары, әсіресе Ғе, Cu, 
Mg, Mn- 
пен балқымасы көп қолданылады. 
Жеңіл, берік, химиялық тұрақтылығы жоғары, жылу және электр өткізгіштігіне байланысты бұл 
құймалар химиялық машина жасауда, автомобиль, конструкциялық материалдар, самолет жасауға 
қолданады. АІ
2
О
3
-
ті креолитпен балқытып электролиз әдісі бойынша алады. АІ
2
О
3
үшін глинозем, 
боксит, нефелин, алуниттер қолданады. 
Бокситтің құрамында АІ
2
О
3

гидраттары бар, 
АІ
2
О
3
·H
2
O
, АІ
2
О
3
·3H
2
O. 
Оның құрамында 
орта есеппен 36-80% АІ
2
О
3
, 2-20% SiO
2
, Fe, Ti, Mn, Ca 
оксидтері қалғандары. Бокситтің сапасы 
оның құрамындағы АІ
2
О
3
пен SiO
2

пен сипатталады. АІ
2
О
3
концентрациясы артқан сайын 
кремнеземнің мөлшері азайып, сапасы жоғарылайды. 
Нефелин (Na(K)
2
O
·АІ
2
О
3
·2SiO
2
·2H
2
O
) сілтілік алюминий силикаттар табиғатта көбінесе 
апатитпен бірге 
кездеседі. Құрамында алюминий 30% -ке дейін болады. 
Алунит (Na(K)
2
SO
4
· АІ
2
(SО
4
)
3
· 4(AI(OH)
3
). 
Құрамында кварц та кездеседі. АІ
2
О
3
– 20 % болады. 
Алунитті өңдеу оңайға түседі, глинозем, H
2
SO
4
арқылы өңделіп, К, Na қосылыстары бөліп алынады. 
Біздің елімізде ең көп қолданылатын әдіс – сілтілік әдіс; 
1. 
Байер әдісі (Гидрометалллургия) 
2. 
Құрғақ сілтілік әдіс. 
Байер әдісінде АІ
2
О
3
–ті NaОН пен сілтілеп алып, ерімейтін қоспалардан бөліп алады. Бұл 
әдіспен боксит оңай өңделеді, әрі экономикалық жағынан тиімді. Құрамында SiO
2
-
тен аспайтын 
рудалар пайдаланады. 
АІ
2
О
3
–ті өңдеу 4 сатыдан тұрады: 
1. 
Шикізат ұнтақталып (шар тәрізді диірменде) даярланады. 
2. 
Сілтілендіру – боксит суспензиясын кері алюминат ерітіндісінде концентрациясы 300г/л 
болатын Na
2
О ерітіндісімен өңдейді. Ол автоклавта температура 150-200
0
С, қысым 0,4-1,5 МПа, 4-
5 сағатта жүреді. Бұл кезде глинозем ерітіндіге өтеді, ал басқа оксидтер шлакта қалады. 




Пульпаны автоклавқа жібереді. Оның құрамындағы Na
2

мөлшері 150г/л. Бұл кезде қызыл 
шлам бөлінуі артады. Сонымен бірге алюминий силикаты түзіледі. Оларды бөліп алып, сүзіп, сумен 
жуып, фильтратты пульпаны сұйылту үшін жібереді. 3 сатыда балқыған алюминат балқымасын 
60
0
-
тан 40
0
С-қа дейін суытады. Ерітіндіде NaAIO
2
гидролизге ұшырап 50% АІ гидроксид күйінде 
түзіледі. 1200
0
С та мына реакция жүреді: 
Мұндағы түзілген АІ
2
О
3
-
ң құрамындағы глиноземнің мөлшері 0,06-0,15%. Алынған AI(OH)
3
өте 
таза әрі өзіндік құны төмен. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   55




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет