-ман, -мен, -бан, -бен, -пан, -пен тұлғалы етістіктер де жиі қолданылады:
Ескі бише
отырман бос мақалдап, Ёскі ақынша мал үшін
тұрман зарлап (Абай). Мен келелі қара бұлтпын, Келе жаумай
ашылман (Махамбет). Зерттеушілер
-ман, -мен, -бан, -бен, -пан, -пен формасын ауыспалы осы (келер) шақтың
(-ма-й- мын, -ме-й-мін, -ба-й-мын, бе-й-мін, -па-й-мын, -пе-й-мін) болымсыз тұлғасының 1-жақ түрінің қысқарған варианты деп
анықтайды. Және әдеттегімен салыстырғанда бұл түлғаның
семантикасында үзілді-кесілділік реңк бары, ол тұлғаның өлең
сөзде көбірек ұшырасуы стильдік мән үстеп, өлеңге батырлық,
жігерлілік сипат беретіні де көрсетіледі (Б. М., 54 және СР.,
56-57). А. Ысқақов былай деп жазады: «Жазуда да, ауызекі
тілде (лебізде) де екінші үлгі бойынша жіктеліп, өкінбеймін,
аямаймын, жібімеймін деген сияқты болып келетін көсемшенің
ауыспалы формасының орнына өкінбен, аяман, жібімен де-
ген форма қолданылады. Мысалы: Ризамын туғаныма адам
болып,
Өкінбен қаламын деп бір күн сөніп (Қ. Аманжо-
лов). Тіпті
жібімен деп-ақ едім, сай сүйегімді сырқыратты
(Е Мүстафин). Сүйексіз қызыл тілімді
жаңылдырман. Бұл фор-
ма етістіктің жекеше түрінің болымсыз формасының бірінші
жағының көрсеткіші ретінде ғана жұмсалады, өзге жақтарда
қолданылмайды. Осындағы өкінбен, жібімен, жаңылдырман
дегендердің өкінбеймін, жібімеймін, жаңылдырмаймын де-
гендерден оқшауланарлықтай ешқандай да айырмашылығы
жоқ, өйткені олардың қолданылу я қолданылмауына қарап
сөйлемдегі сөздердің арасында ешқандай да өзгеріс тумайды.
Бірақ бұл форма көтеріңкі ырғақпен, зілді үнмен айтылып,
белгілі экспрессивтік рай білдіру үшін жұмсалады. Оны мы-
надай көмекші сөздермен қолданудан да аңғаруға болады. Мы-
салы: Бай
