І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография


Бірінші тарау бойынша тҧжырым



Pdf көрінісі
бет49/121
Дата27.11.2023
өлшемі1,17 Mb.
#129731
түріМонография
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   121
Байланысты:
Кенесбаев pdf

 
Бірінші тарау бойынша тҧжырым 
Тҥркітанудың қалыптасып, дамуына елеулі ҥлес қосқан ғалым 
І.Кеңесбаевтың дыбыс жҥйесіне қатысты ой-тҧжырымдарының ғылым 
тарихынан алатын орнын анықтау мақсатымен тарауда оған дейінгі қазақ тіл 
білімі мен тҥркітану іліміндегі зерттеулерге шолу жасап, бір-бірімен 
салыстырып, тҧжырымдар шығардық. Осы салыстыра қарастырудың 
нәтижесінде І.Кеңесбаев зерттеулері мен тҥркітанушы ғалымдардың еңбектері 
арасындағы ӛзара ҧқсастықтар мен айырым-белгілер айқындалды. І.Кеңесбаев 
ғылымда қалыптасқан, орныққан теорияларды, қағидаларды басшылыққа ала 
отырып дыбыс жҥйесі мәселелерін терең зерттеген. Соған байланысты 
І.Кеңесбаев жасаған ғалыми ізденістерде дыбыс жҥйесіне қатысты мынадай 
ҧқсастықтар кездесті: 

Л.В.Щерба идеясын басшылыққа алып, фонема мәселесін тҥсіндірген 
А.H.Кононов, H.А.Баскаков, Қ.Жҧбанов, Ж.Аpалбаевтардың пікірлері 
І.Кеңесбаевтың зерттеуімен жалғастық табады; 

І.Кеңесбаев А.H.Кононов, Қ.Жҧбанов еңбектеріне сҥйеніп, тіл 
дыбыстарын айтуда сӛйлеу мҥшелерінің қызметін айқындайды; 

дауыстылардың жуан-жіңішке, ашық-қысаң, еріндік-езулік болып тіл, 
жақ, ерін қатысы мен қалпына қарай жіктелуі тҥркітанушылардың еңбектерінен 
бастау алып, І.Кеңесбаев оқулығында әрі қарай дамытылады

І.Кеңесбаев И.А.Батманов, Қ.Кемеңгеров пікірлерін қостап, 
о

ө

е
дауыстыларын жақтың қатысына қарай жартылай ашық фонемалар деп таниды

И.А.Батманов, 
H.A.Баскаковтардың 
сӛз 
басында 
е

о

ө
фонемаларының алдынан әнтек 
й

у
дыбыстары қосылады деген пайымдаулары 
І.Кеңесбаев зерттеуінде де ҧшырасады; 

І.Кеңесбаев И.А.Батманов, А.Байтҧрсынҧлы, Қ.Жҧбановтардың 
пікірлеріне сҥйеніп,


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   121




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет