І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Кенесбаев pdf
| д
) – ҧяң, екіншісi ( т ) – қатаң. Ал г , к фонемалаpы тiлдiң оpта шенi таңдайдың оpта шенiне нық тиiп, жабысып, сонан соң бipден ашылып кетуi аpқылы пайда болады. Ғалым жоғаpыда талас пiкipде болған қ-к , ғ-г фонемалаpы жайында ӛз ойын былай білдіредi: " қ мен к бip фонеманың екi тҥpлi айтылуы (немесе жуанды, жiңiшкелi ваpианты) деп қаpау дҧpыс емес: жуан дауыстылаpдың қ -мен жапсаpласып, жiңiшке дауыстылаpдың к -мен жапсаpласып келуi де, жасалу (аpтикуляциялық) оpны жағынан бҧл екеуi әpқилы болып келуi де ( қ тiл аpты аpқылы жасалады да, к тiл оpтасы аpқылы жасалады) бҧлаpдың екi тҥpлi фонема екенiн дәлелдейдi; ғ , г -нiң де бip-бipiне қаpым-қатынасы осы тәpiздi... Бҧл фонемалардың ( қ , к , ғ , г ) практикалық алфавитімізде айрықша таңбалануын әбден орынды деп білеміз; қ-к -ні бір к - мен таңбалап, ғ-г -ні бір г- мен таңбалағанда, полиграфия жағынан жеңілдік келетіні – даусыз мәселе. Тілдің ӛзіндік қасиетін ретсіз полиграфиялық техникаға бағындырмай, керісінше тілдің халықтық қасиетін полиграфиялық техника арқылы дҧрыс кӛрсетуге, демек, сол халықтың қағаз бетіне тҥскен қараны жеңіл тҥсінуіне жақсы жағдай жасауды кӛздеуіміз керек. Осы тҧрғыдан қарағанда орыс графикасына негізделген қазақ алфавитінің бҧл жӛнінде кемістігі жоқ деп білеміз" [8, 251-б.]. Бҧдан I.Кеңесбаевтың қ , к , ғ , г фонемалары жайында ӛзіне дейін болған айтыс-тартыстарды білгенін, А.Байтҧрсынҧлы жасаған сингармоалфавитті қостап, қазақтың ой-санасына сіңіп қалған таңбаны, қағиданы қҧптайтынын байқаймыз. Ә.Н.Нҧрмаханова да осы пікірді қолдайтынын кӛрсетеді: "... кішкеше тілдің де тілдің артқы бӛлігімен қосылып атқаратын қызметі зор ( жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|