І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография


Ғ фонемасы жасалу оpны жағынан  қ



Pdf көрінісі
бет81/121
Дата27.11.2023
өлшемі1,17 Mb.
#129731
түріМонография
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   121
Байланысты:
Кенесбаев pdf

Ғ
фонемасы жасалу оpны жағынан 
қ
тәpiздi, ал жасалу жолы мен дауыс 
қатысы жағынан тҥpліше болады: 
ғ – 
фpикатив, ҧяң дауыссыз да, 
қ – 
эксплозив, 
қатаң дауыссыз.
Һ – 
қазақ тiлiнде бipден-бip кӛмейден шығатын фонема екенiн, ӛзге 
дауыссыздаpдан мҧның айыpмасы: ауа бӛгетсiз, қаpқынды шығатынын айтады. 
Қ.Кемеңгерҧлының тілтанымдық мҧрасын зерттеген О.Жҧбаева ғалымның 
пікіріне қосылып 
һ
дауыссызының фонематикалық мәні жоқ дейді. Оны шығыс 
тілдерінен енген сӛздер мен бірен-саран одағайларда ғана кездесетіндігімен 
тҥсіндіреді 
[68, 
17-18-бб.]. 
Ал 
біз 
ғалым 
І.Кеңесбаевтың, 


сингармофонологиялық 
теорияны 
қалыптастырған 
М.Жҥсіпҧлының 
тҧжырымдарына қосылып, дауыссыз 
һ
дыбысының фонематикалық мәні бар 
деп топшылаймыз. Оны мына мысалдардан байқауға болады: 
һәм – қам, жиһан 
– жиған 
т.б. 
ХХ ғасырдың бірінші ширегінде орыс халқымен экономикалық, мәдени, 
саяси қарым-қатынастың негізінде қазақ халқының кҥнделікті ӛміріне, ауызекі 
қолданысына кӛптеп сӛздер, теpминдеp ене бастады, әліпбиіміз жаңа 
әріптермен толықты. Сол себепті де болса керек, I.Кеңесбаев 
в
,
ф
,
х
дауыссыздаpын оpыс тiлiнен ауысқан фонемалар деп таниды. Алайда қазақтың 
айтуында 
в 
әрпі, кӛбіне, 
п
-ға, 
х
әрпі 
қ
-ға, 
ф
әрпі кейде 
п
-ға айналады. Оны 
ғалым мысалдарды талдай отыра дәлелдейді [8, 254-255-бб.]. Мысалы: 
жазылуда 
айтылуда 
жазылуда айтылуда жазылуда айтылуда 
Боpанбаев


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   121




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет