Тапсырмалар
1, 4, 6, Берілген сөздердегі ч~ш алмасуы заңдылығына назар аударып, қазіргі қазақ тілі мысалдарымен салыстырыңыз.
2. Қазіргі қазақ тілінде орта түркілік ерса етістігімен түбірлес тұлғалар кездесе ме? Мысал келтіріңіз.
3, 5, 9, 12, 13, 14. Берілген сөздердің қазіргі қазақ тілінде к(и)ік, (ж)ү(й)рік, (и)гі, т(и)ер, (и)се, қа(й)ғы үлгісінде қалыптасуы қандай фонетикалық заңдылықтардың ықпалы?
7, 8, 18, 20, 23, 27. Берілген сөздердің (сув, чақынча, қатығлан, ағқа, алынға, ағу)этимологиялық даму, қалыптасу жолына сипаттама беріңіз.
10, 25. Талім, сүчіч сөздерінің қазіргі қазақ тіліндегі синонимдік қатарын анықтаңыз.
11, 17. Кірме сөздердің қазіргі қазақ тіліндегі тұлғалық қалыптасу жолына сипаттама беріңіз.
15, 16, 19, 21, 24, 26. Орта түркілік сөздердің (йерүрсан, өлтүргүчіні, тілкүтег, йағума, уйума, ічра) қазіргі қазақ тіліндегі тұлғалық қалыптасу жолын фонетикалық тұрғыдан дәлелдеңіз.
МОРФОЛОГИЯ
Тоныкөк ескерткіші (YIII ғ.)
Семіз буқа туруқ1 буқа тійін2
Білмез3 ерміс4 тійін
Анча5 сақынтым6
Анта7 кісре теңрі біліг8 бертүк үчүн
Өзүм өк қаған қысдым9
Білге Тонықуқ бойла баға
тарқан бірле (Тон. 6).
Білге қаған (Могилян) ескерткіші (VIII ғ.)
27. Көгмен йышығ тоға йорып,
Қырқ аз будунығ10 уда11 басдым.
Қағанын бірле12 соңа13 йышда сүңүсдім14
Қағаным өлүртім15 ілін анта алтым.
Ол йылқа16 түргіс тапа Алтүн йышығ17
аша Ертіс үгүзіг18 кече йордым Түргіс
будунығ уда басдым. Түргіс қаған19 сүсі20
отча21 борача22 келті (Мог.,27).
Күлтегін (Үлкен жазу)
Тоқуз23 еріг егіре тоқыды ...
Төртінч24 Чуш башынта сүңүсдіміз (КТү, 46).
Бір түмен25 ағы алтун, күмүш кергексіз келүрті (КТү, 52).
Күлтегін қой йылқа йіті йегірміке26 учды (КТү, 53).
(Ғ.Айдаров. Орхон ескерткіштерінің тексі. Алматы, 1990)
Достарыңызбен бөлісу: |
