Институты

жалғасы
№
Отбасында және балабақшада 
жүргізілетін жүмыс
Уақыт
14.
Серуенге дайындык
1630—1650
15.
Серуендегі ойын, енбек, бакылау
1660—1800
16.
Серуеннен оралу
1800—1820
17.
Кешкі тамак
1820—1845
18.
Ата-аналармен жүмыс, үйге кайту
1845—19°°
19.
Огбасында: серуендеу, мөдени-гигиеналык
дагдылар
1900—2030
«Тіл — халық қазынасы»
Сөбилердің бірінш і тобында (2—3 ж ас) сөздік қоры н 
дамыту, сөздің дыбыстық қүрамын дұрыс айта білу, сөйлеу 
мүшелерін қолдана білу, төрбиеші қойған сүрақты түсініп, 
толы к ж ау ап беруге, диалог түрінде сөйлесу, өзіне таныс 
ойынш ы қ, тагам , киім -кеш ек, б алабақш а қы зм еткерлері 
туралы, кім не істейтіні жайында айту үйретіледі.
1. Ауызша сөйлесуге үйрету, сөздік қорьш дамыту.
Оқу ж о сп ар ы н д а к ө р сетіл ген а п т а л ы қ саб ақ саны н 
б асш ы лы ққа а л а оты ры п, үш ж а с қ а қ а р а га н балаларды
төрбиешіні тыңдап, өзіне койылган сүраққа диалог түрінде 
жауап беруге үйрету, олардың ауызш а сөйлеу дағдыларын 
жетілдіру.
а) А йналадагы дүниені, табиғатты бақы лату, таны ту 
ар қы л ы сөз кор ы н ж а ң а сөздермен байы ту. Ол сөздерді 
күнделікті сабақта, сабақтан тыс сөзбе-сөз қары м -қаты нас 
кезінде өздігінен дүрыс айта білуге төселдіру. Төрбиеш і 
үсыяған затты тауьш өкеліп көрсету, атын сөзбен атап айту.
ө) Затты ң атын, іс-қимыл өрекетін (етістік) білдіретін 
сөздерді үйрету (жуды, ішті, киді, үйықтады т. б.).
б) Заттың сынын, сапасын, түр-түсін, пішінін білдіретін 
сөздерді меңгерту (үлкен, кішкене, домалақ, қара, қызыл т. б.).
в) Үстеу сөздерді (алыс, ж ақ ы н , ж огары д а, төменде, 
қасында, үстінде, астында т. б.) қосып айтуга үйрету.
2. Сөз дыбыстарын (а, ш, у, е, м, ө, в, я, т. б.) дүрыс, анық 
айтуга, сөйлеу мүшелерін дүрыс қолдана білуге жаттықтыру. 
Сөйлеуде ауыз қуысы арқылы дүрыс дем алып, дем шыгара 
біл у ге ү й р е ту . А й т ы л у ы қи ы н ды бы стар қ аты са т ы н
жаңылтпаш, тақпақтарды (торғай, торгай тоқылдақ т. б.) оқу, 
жаттату, ойнату.
3 7

3. Грамматикалық жағынан дұрыс сөйлеуге үйрету. Зат 
есімге іс-әрекетті білдіретін сөздерді қосып сөйлем құрату. 
Сөздерді септеп, жіктеп, жекеше, көпше (менің добым, біздід 
ой ы н ш ы қтары м ы з) ай ту ға үй р ету. 3—4 сөзден тү р а т ы н
сөйлемдер қүрату.
4. Б айланы сты ра сөйлеуге үйрету. Күнделікті сабақта 
естіген, білгенін, ойын, серуен, кезінде көрген-түйгенін, сурет 
жөне оқылған ертегілер мазмүнын, үнатқан ойынш ы қтары 
жайында ауызша айта білуге төселдіру. Ж ы л аяғында 3—4 
с ө й л ем д ік ө ң гім е қ ү р а с т ы р а білу. Оқу ж ы л ы бой ы н д а 
меңгертілген білім дағдыларды ойы н-ж атты ғулар арқы лы
қайталап, естеріне түсіру.
«Ойна да, ойлан». Ақыл-ой төрбиесінің негізгі бір саласы
— қарапайым математикалық үғымдарды меңгерту мөселесі 
қарастырылады.
Алғаш қы санау үғымдары сөбилердің бірішпі тобынан (2- 
ден 3 ж асқа дейін) бастап, айналадағы заттар туралы сезім 
өрекетін калыптастыру арқылы жүргізіледі. Бүл ж астағылар 
кейбір за тты ң қ аси етін (қатты , ж ү м сақ), түсін (5 түрі), 
кеңістікте орналастыру бағытьш (оң, сол, жоғары, төмен), «көп», 
«аз» сияқты жалпы санау үғымдарын меңгере бастайды.
Сөбилердің бірінш і тобынан басталаты н сезім, түйсік, 
қабылдау сияқты психологиялық процестерді жетілдіру негізгі 
міядеттердің бірі. Осыған орай балаларға айналадағы дүниені, 
табиғат көріністерін, ойынш ы қтарды бақы латы п, көрсету, 
түсіндіру, ол жөнінде сөйлесу арқылы екіден үш ж асқа қараған 
балалар заттарды ң түр-түсін, пішінін, кеңістікте орналасу 
қалпын сезініп, танып-қабылдауға үйретіледі. Олар: бес түрлі 
(ақ, кара, сары, көк, қызыл) түстерді, 3 түрлі ггішінді (үшбүрыш, 
тө р тб ү р ы ш , дөңгелек) ж өне *көп», «аз» т у р а л ы сан д ы қ
үғымдарды меңгереді. Дүрыс атап айтуға үйренеді. Бірьщғай 
заттарды түр-түсіне, пішініне, көлеміне қарай аж ы раты п , 
топтастыруға (үлкен-кішкене ағаш тостағандар), кеңістікте 
орналастыра білуге, бүзылған мүнаралардың дөңгелектерін 
түсіне, көлеміне карай салы стыруға (бес түрлі қасы қ, дөл 
сондай түске боялған тостағандар); үқсас жөне а й р ы қ ш а
белгілерін аж ы рата айтуға, үқсастығына карай топтастыра 
білуге үйретіледі.
Тілдік бағдарламада балаға таныс заттарды сапасына, 
қ а с и е т ін е к а р а й сезін у , тү с ін у қ а б іл е тт е р ін ж е т іл д ір у
түсініктері өрі карай тереңдетіледі. Бүл жүмыстар бейнелеу 
өнерім ен ж а л ға ст ы р а д ам ы ты лады . М еңгертілген білім -
3 8

дағдыларын және сезім, таным қабілеттерін тиянақтау үшін 
дербес ж а т т ы ғ у л а р о ры нд ауға ү й ретіл ед і. К ілем ш елер, 
қиылған үлгілерден қуы рш ақ, тостағандар т. б. қүрастыру, 
ж асаған заттардың түр-түсі, т ш ін і, көлемі жайында сүрақ 
беріп әңгімелесу күнбе-күн жалғастырылып отырады.
О сы лай ш а сезім , т ү й с ік , қ а б ы л д ау ө р е к е тт ер ін
қалыптастыру аркылы математикалық қарапайым үғымдар 
дамытылады.
«Әуенді қим ы л-қозғалы с» — мектепке дейінгі төрбиеде 
шешуші орьш алатын мөселелердің бірі. «Төні саудың — жаны 
сау» дегендей төні де, жаны да сау, рухани бай, эстетикалық 
жағынан сезімтал азаматты төрбиелеп-өсіру ата-ана парызы 
ж өне қ о ғам д ы қ м екем елердің міндеті. Н егізі отбасы нан 
қалы птасқан төлім-төрбие балабақш адан жалғасьш тауып, 
белгілі бір жүйеде өрістетіледі. Сол себепті үсынылып отырған 
б а ғд а р л а м а д а дене, м у зы к а тәрб и есін е а й р ы қ ш а н а за р
аударылды.
Ж аң а бағдарлам а бойынша төрбие ж үмысын кешенді 
үйымдастыру көзделеді. Осыған орай бүрьшғы бағдарламада 
ж еке бөлім болып келген дене тәрбиесі мен музыка бөлімі 
б ір ік т ір іл іп , «Әуенді қ и м ы л -қ о зға л ы с» деп алы н д ы . 
Б а л а б а қ ш а д а бескүн д ік а п та іш інде ө т к ізіл е т ін төрбие 
жүмысында біртүтас күн төртібінің барлық кезеңінде өуенді 
қимыл-қозғалыс қолданылады. Яғни, үлттьщ өуен-ырғағымен 
орындалатьш арнайы жаттығулар үлттық өуенді ойын түрлері, 
ойын-көріністер барлық төрбие жүмысында біртүтас қолданыс 
табады. Сонымен қ атар аптаны ң бір күні «Әуенді кимыл- 
қозғалыс» арнайы кешенді сабағы өткізіледі. Сабақта іске 
а с ы р ы л а ты н ж а т т ы ғ у л а р : сөби лердің б ір ін ш і тобы нда 
орындалатьш негізгі қимыл-қозғалыстар; жүру, жүгіру, секіру, 
затты (допты) домалату, лақты ра білу, қағып алу, еңбектеу, 
өрмелеу, тепе-тещцк сақтау, қол-аяк, кеуде бүлшық еттерін 
дамытатьш жаттығуларды дүрыс орындай білуге, музыканы 
ты ңдап, о й ы н -ж а т т ы ғу л а р д ы әуен ы рғағы н а ү й л е ст ір е
орьшдауға, арнайы өтілетін сабақтарда музыка тыңцау, жеке 
жөне қосыла өн айтуға, музыкалық ойын сөттерінде өуен сазын 
түсініп, сөнді қимылдар ж асай білуге; дене ж атты ғулары н 
м у з ы к а л ы қ өуен ы р ға ғы н а қосы лы п , өдем і қ о зға л ы с
көріністерін ж асауға үйретуде баланы өз күшіне сенімділікке, 
батыл қимыл жасауға, жігерлілікке, төзімділікке баулып, дене 
мүш елері (қол-аяқ т. б.) қозғалысын дамыту, ж атты ғулар 
а р қ ы л ы
б ал ан ы ң
д ен саул ы ғы н
н ы ғай ты п , 
м үсін 
сымбаттылығын қалыптастыру көзделеді.
39

Дене төрбиесіне қ а ж е т т і қ ү р а л д а р д ы (доп, ш еңбер, 
секіртпелер т. б.) орынды пайдалана білуге үйретіледі.
Балабақшадағы дене тәрбиесінің негізгі қимылдары ретінде 
б ұры н
ж а р и я л а н ғ а н
б а г д а р л а м а д а
ж а л п ы
дене 
жаттығуларының мына түрлері берілген:

жүктеу/скачать 7,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: