Институты

қ ұрату, суреттер, ойы нш ы қтар көрсету. О йьш -жаттығулар 
ж ү р г із у . Іл ік септік ж а л ға у ы н ы ң ж екеш е-кө п ш е түрін , 
(ойы нш ы қтарды ң, м алдарды ң, кісілердің т. б.) етістіктің 
бүйрық рай түрін (иле, мүсінде, жапсыр, өн сал, би биле т. б.), 
қалау рай түрін (менің өжеме барғым келеді), ауызекі сөйлесу 
кезінде дүрыс айта білуге үйретіп отыру.
Сөздерді ж еке сөйлем ішінде байланыстыра айтуға, сөз 
тіркестерін орынды қолдана білуге, (ж үгіріп келе ж аты п
ж ы ғы лы п қалдым, еңбек түбі — зейнет) сөз мөнін түсініп 
айтуға ж аттықтыру.
Үй, түз жануарларының кейбіреуін, олардың төлдерін, түз 
ж а н у а р л ар ы н ы ң күш іктерін , бөлтірігін (түлкін ің күш ігі, 
аюдың қонжығы) танып, аж ы рата білуге үйрету. Үй жануары, 
түз ж ан у ар ы , төлдері, күш ігі, баласы деген өздерді дүрыс 
айтуға үйрету.
Заттарды қажеттігше қарай атай білу — сүт қүйғыш, қант 
салғы ш , ет табақ, май салғыш, нан салғыш, ож ау, шөміш, 
көже қүятын тегене, қымыз сабасы, торсық, мес, тары, талқан, 
келі, келсап, ошақ, мосы т. б.
Б айланы сты ры п сөйлеуге үйрету. Баланың ойлау, сөйлеу 
қ а б іл е т ін ө р і қ а р а й д ам ы ту , д и а л о г тү р ін д е сөй лесуін
ж алғасты р у . Б алаға таныс оқиға туралы (бір-біріне сүрақ 
қойып, ж ауап алу) диалог түрінде сөйлестіріп үйрету. Бүрын 
білетін ертегі, өңгімелерді қайталап айтуға, ертегі жүйесін 
бүзбай өңгімелей білуге үйрету, өз көрген-түйгендері, суреттер 
мазмүны, ойыншықтары, киім-кеш ектері туралы өңгімелей 
білу. Баланьщ ш ығармашылық қабілетін дамыту, тілге бейім 
б а л а л а р ға көң іл бөліп, а й т қ а н өңгім есіне, өзі ш ы ғарған
өлеңдеріне (ондайлар кездеседі) бағыт беріп, көмектесіп отыру. 
Ж айлау, малды ауыл, қыстау, жайылым туралы өңгімелету. 
Тіл үйірмелерін үйымдастьфу.
Х а л ы қ т ы ң а у ы з ө д еб и етін ен б а ғ д а р л а м а ғ а ен ген 
ш ы ғарм аларды өзіл-оспақ, ойын-ермек ретінде түрлендіре 
қолдану, оньщ мөшсін түсініп айтуға үйрету (санамақтар, түсау 
кесу, м ы сы қ, б ақа, б алп ақ). Осындай ш ы ға р м а л а р оқу 
барысында баланьщ сөздік қорын дамыту, ж атқа айтуға үйрету 
сөбилер тобында көзделсе, естиярлар тобьшда осы ойьш-оспақ 
сөздердід мөнін үтып, не ж айында айтылып отырғанын, сөз 
төркінін түсініп, өздігінен ой қорытындысын ж асай білуге 
үйретіледі.
О йна д а , о йлан. Е стиярлар тобында санау үғымдары 
кеңейтіле түседі. Бүл топтағылар 5 көлемінде тура жөне кері 
санауға үйреніп, санның натурал қатары туралы түсінік алады.
9 0

Сан жөне көлем туралы үғым беріледі. 1-ден 5-ке дейінгі 
сандар тура жөне кері санауға үйретіледі де, бес саны туралы 
ж аңа үғым меңгертіледі, қатар қойылған бес тостаған, бес ағаш 
қасы қ, бес та қ и я т.с.с. заттарды ретімен санатып, бес зат 
екеніне балалардың көзін жеткізеді. Олардьщ пішінін, түсін 
сүрай отырып, тақияның пішіні нендей нөрсеге үксас екенін 
айтқызады. Тақияны төңкеріп койғанда киіз үйге үқсайтыньш, 
ал ш алқасы нан қойса тостаған сияқты екені түсіндіріліп, 
қалған заттар туралы балалардан өздері салыстырып, қорыту 
талап етіледі.
3 санының циф рлы қ таңбасымен таныстыру, мысалы: 
барлығы үш тақия, екі топтағы үлттык заттарды салыстыруға 
ж аттықтыру. Бір, екі, барлығы — 2 домбыра, бір, екі, үш — 
барлығы 3 қобыз, үш көп, ал екі аз.
Саны аз топтағы үлтты қ заттарды толықтыруға немесе 
оларды теңестіруге үйрету. Өр түрлі заттардан екі топ қүрауға 
ж а т т ы к т ы р у (м үнда үпз дом бы ра, ал м үнда үпз қобыз, 
бүлардың саны бірдей).
5 санының цифрлық таңбасымен таныстыру, 5 көлеміндегі 
сандарды ретім ен сан ауға, қ атар д ағы орнын ан ы қтауға, 
«барлығы қанша?», «нешінші?» деген сүрақтарға дүрыс жауап 
беруге үйрету. Екі топтағы үлттық заттарды салыстыра білуге 
жаттықтыру (бір, екі, үш, төрт — барлығы төрт киіз қалпақ), 
төрт — үлкен, ал үш — кіші. Топтағы аз затқа қосып немесе 
көп заттан біреуін екінші топқа ауыстыру арқылы екі топтағы 
ү л т т ы қ за т т а р д ы те ң е с тір у ге , о ларды ң п іш ін і тү р л іш е 
болғаны мен, саны бірдей екенін түсіндіре ж а тт ы қ т ы р у . 
(Мысалы, қыз баланың бес тақиясы, ал мүнда үл баланьщ 5 
қүндыз бөрігі. Сонда сөукеле мен қалпактың саны бірдей).
Үлттык заттарды үлгі бойынша немесе аталған санды санап 
қоюға үйрету (мүнда канша тостаған болса, сонша ағаш қасық 
санап қой. Карточкада қанша лақ болса, сонша дөңгелек санап 
өкел, 3 жөне 5 қозының суретін санап ал).
5 көлеміндегі сандарды санауға үйрету. Топтағы үлттық 
заттардың тең жөне тең еместігін анықтау, үлттык заттардың 
саны олардьщ үлкен-кішілігіне, арақашыктығына, кеңістікте 
орналасуына, санау бағытына (солдан оңға карай немесе солға 
қарай) байланысты еместігі туралы дөлірек меңгерту.
Көлем. Үсынылған заттардың үзындығы, ені, биіктігі жөне 
ж у ан , ж ің іш келігін е қ а р а й өзгеретіндігі ж ай л ы үғымды 
нақтылай түсу; сөз жүзінде дүрыс айтуға (үзынырақ болады, 
мынау жіңішкерек т.с.с.) үйрету керек.
Балаға таныс заттардың үзындығын шартты өлшеуіштін 
көмегімен өлшеу арқылы салыстыра білуге үйрету.
91

Піпгін. Дөңгелек, үшбұрыш, шаршы, пішіні өр түрлі тік 
төртбұрьпп, текше, шар, цилиндр төріздес денелерді бір-бірінен 
пішініне қарай аж ы рата білуге, сөзбен атап айтуға үйрету. 
Осы денелерге қарай ұлттьщ заттардың ұқсас екенін (текше, 
үрлеген май салаты н қары н — дөңгелек, сандық пішіні — 
текше) ойлап табуға, атьш айтуға үйрету.
Б ұ л піш індерді сезіп, көру, қи м ы л ж олы м ен тексеру 
төсілдеріне ж атты қты ру. Бала таныс заттарға салынған ою- 
өрнектердің көлемін салыстыра білуге үйретіледі.
Кеңістікті бағдарлау. Өзі тұрған жерден бастап кеңістік 
бағыттарын (алдында, артьшда, жоғары, төмен, оң ж ақта, сол 
ж а қ т а) аж ы р ата білуді ары қарай ж алғасты ру. Өзі түрған 
жерден белгілі бір үлтты к заттьщ қалай орналасқанын білу 
(менің алдыңғы жағы м да — киіз үйдід есігі, оң жағымда — 
кереге басьшда ілулі түрған торсық, сол жағымда — ыдыс-аяқ 
салаты н кебеж е, қо р ж ы н , ж о ғар ы ж ағы м д а — ш аңы рақ, 
тө м ен гі ж а ғы м д а — ж е р г е төсел ген а л аш а ). Ж ү р ге н ін , 
жүгіргенін, гимнастикалық жаттығулар жасаған кезде қозғалу 
бағыттарын өзгертіп отыру (алға, артқа, оңға, солға т. б.).
У ақы тты бағдарлау. Төулік, күндіз, таңертең, кеш, түн 
үғымдарын қалай меңгергенін анықтау. Баланы апта күндерін 
ретімен атауға үйрету, кеше қай күн болғанын, бүгін қай күн 
екенін, ертең қай күн болатынын анықтату. Кеше, бүгін, ертең 
сөздерін қолдануға үйрету. Баяу, жылдам үғымдарын нақтылы 
мысалдар арқылы үғындыру.
Ә уен д і қ и м ы л -қ о з ғ а л ы е . Е с т и я р л а р тобында бүрын 
үйренгендері қайталанып, тиянақтальш, негізгі өуенді қимыл- 
қозғалы с түрлері: ж ү р у , ж ү гір у , л ақты ру , еңбектеу жөне 
өрмелеу, тепе-теңдік сақтау, бүлш ы қ еттерді жетілдіретін 
ж а т т ы ғ у л а р т ү р л е р і, (кеу д е, а я қ , қ о л б ү л ш ы қ еттер ін
ж етілдіру), би қим ы л-қозғалы сы н ж етілдіру, бала ж асы на 
лайы қты үсынылған м узы калар тыңдатылып, түсіне білуге 
үйретіледі.
Ә уенді би қ и м ы л д а р ы . К ез-келген өлең, м узы каны ң 
мазмүньша сөйкестендіре қимылдар ж асауға дағдыландыру, 
музыка өуеніне өз еркімен еліктеуін арттыру. Өлең айта жүріп 
аяққа, қолға, денеге арналған би қимылдарын жасау, шеңбер 
ж асап түрып, ортаға бірнеше баланы шығарып, казақ жөне 
б асқа да үлт билерін билету, ж а с та р ға л ай ы қты м узы ка 
ьф ғақтары бойынша билеп үйрену.
Сапқа түру. Музыка өуенін тыңдап сапқа түру, бір қатарға 
екіден, төрттен түрып, сап түзеп ж үру, 3—4 топқа бөлініп, 
ж е к е -ж ек е ш еңбер ж асау ; көрсетілген (айты лған) ж а қ қ а
9 2

барлығы бірдей бүрылу; өз беттерімен сапқа түру түрлерін 
білу. Әнді жеке жөне бірлесе айту, музыка тыңдау қабілеттерін 
жетілдіру, ойьш-жаттығуларды орьшдатуды кеңейте жүргізу.
Спорттық ойындар. Сьфғанау:
1. Аяқпен сьфғанау: арнаулы төбешіктерден бірден, екіден, 
ж ү р е л е р ін е н о ты р ы п сы р ған ау , ф ан ер а мен к іш кен тай
тақтайшаларға, спорт қүралдарына отырьш сырғанау;
2. Ш анамен сырғанау: шанамен артынан итере жүгіріп 
к е л іп , үстін е ж а т а қ а л ы п сы р ған ау , төб еш іктен төмен 
сырғанағанда оңға, солға бүрылуға үйрену, 30—60 м жерге 
дейін шананың артынан итере жүріп жарысу;
3. Шаңғымен сырғанау: таяқсыз сырғанау, төбекшіктен 
сырғанап түсіп, қайта шығу, таяқтың көмегімен шаңғының 
басын қозғап оңға, солға, кері бүру, шаңғы жолымен бірінің 
а р ты н ан б ірі ж ү р у , с ы р ға н а у , ш аңғы м ен 8 0 0 —1000 м. 
қаш ьщ тыққа дейін тоқтамастан жарысу.
Ойындар: *Сақ бол», «Жықпай өт» т. б.
Велосипед тебу. Үш дөңгелекті велосипедпен тік жөне 
шеңбер ж асап тебу— екіден қатар түрып, 60—100 м. жерге 
жарысу, арттары на бір баланы түрғызып алып тебу, қатар 
қойылған заттардың арасынан өту. Өз еріктерімен тебу.
Күрес. Ж азда көгалда, кілем үстінде топтагы балалардың 
к ү ш -қ а й р а т ы н а ү й л есім д і к ү р ес ө дістерін ж ү р г із у . Өз 
еріктерімен күрестіру.
Ж ү з у г е д а й ы н д ы қ . Су қ о й м ал ар ы н ы ң , өзен мен 
а р ы қ т а р д ы ң т а й ы з ж е р л е р ін е оты ры п , ая ғы м ен суды 
шалпылдату, судың іпгіне отырып түру, судың ішінде жүгіріп 
ойнау, үрленген ойыншықтармен, тақтайларм ен етпетінен 
жатьш малту.
«Өнер көзі — халы қта». Естиялар тобында айналадағы 
дүниені, тірш ілік тылсымын бағдарлап, заттың кеңістікте 
орналасу бағытын аңғару барысында алған өсерін сурет салу, 
мүсіндеу, қиып жапсыру арқылы көрсетеді. Болаш ақ үлкен 
өнердің қ а р а п а й ы м н егізд ер ін қ а л ы п т а с ты р у , сән дік- 
қолданбалы өнер туы нды лары н пайдаланып, композиция 
ж а с а у ғ а ү й р е тіп , өнерге к ү ш т а р л ы қ қ а , э с те ти к а л ы қ
т ал ғам п азд ы қ қ а баулу ж ү зе ге асырылады. З а тты қ үғым 
беретін тақы ры птар меңгертілгеннен кейін мазмүнды жөне 
сөндік с у р ет с ал у ж а й ы н д а ғы т ү с ін ік те р і к ең ей тіл ед і. 
Ж алпыдан нақты тақырьштар бойынша белгілі бейнелердің 
суретін салуға үйретіледі. Үлттык зергерлік бүйьшдар, киім- 
кешектер, ыдыс-аяқтардьщ ою-өрнек нақьпптарын, олардьщ 
ерекшеліктерін, түр-түсіне, қажетіне қарай қолданылатын- 
дығын үйрету. Көргендері дербес іс-өрекет барысында өз
9 3

бетінше, еркін ойлануына бағыт-бағдар бере отырып, істің 
н ө ти ж ес ін д е ж е т у г е ү й р е т е д і. Ң ар ап ай ы м қү р ы л ы м
(композиция) ж асау, өдіс-төсілдерді меңгерту, жүмыс істеу 
дағдыларьш қалыптастьфу көзделеді.
Іс к е р л ік д а ғ д ы л а р д ы м е ң г е р т у . С өбилер тобы нда 
м еңгертілген іскерліктерді ж етілдіре отырып, тапсырманы 
үқыпты, таза орындау дағдыларын қалыптастыру. Бейнелеу 
қүралдарьш қолданып, жүмыс өдіс-төсілдеріне машықтандыру. 
Сурет салуда еркін қозғалы с ж асай отырып, сы зы қтарды
батыл ж үргізу, түстердің үйлесімділігін сезіну, сурет салуда 
белгілі бір з а т т а р дың піш інін үқсата білуге үйрету, бояу 
т ү с т е р ін а л м а с т ы р ы п о ты р у ға , сы зы қ та р д ы ң т ү р л е р ін
үйлестіре сызуға, кеңістікті бағдарлай білуге үйрету. Бояу 
түстерін көңіл-күйге сөйкес қолдануға ж атты қты ру (көңілді, 
көңілсіз, ж айбарақат). Кеңістікті бағдарлай білуге үйрету, 
қары ндаш ты , бояуды дүрыс пайдалана білу, сабақтан бос 
уақы ттарда көмір қары ндаш тар мен түрлі-түсті борларды 
п а й д а л а н у ғ а ү й р е ту . О қу ж ы л ы н ы ң а я ғ ы н а қ а р а й , 
қарындашты қағаз бетінен алмай бояуға, қылқаламмен түзу 
ж өн е ай н ал д ы р а бояуға ү й рету . З атты ң бейнесін беруде 
қылқаламды ыңғайлы қолдануға дағдыландыру. Ою-өрнектер 
жайында ж алпы түсінік беру, ою-өрнектер түрлері: ирек, су, 
толқы н, түм арш а, ты ш қан ізі, гүл, бүршік. Т раф арет пен 
шаблондарды пайдалану. Дөңгелек, квадрат, сопақша, т.б.
Меңгертілген іскерлік дағдыларын бекітіп, тиянақтау.
Мүсіндёудің өдіс-төсілдерін меңгеруде ал ақ ан арасына 
салып айналдыра домалактау, қысып басу арқылы жалпақтау, 
есу ж ө н е ш ы м ш ы п созу тө сіл д ер ін м ең ге р у д і ү й р ету . 
Сазбалшықпен жүмыс жасауда саусақтардың, қолдың, иьщтьщ 
б ұ л ш ы қ е т т е р ін ж е т іл д ір е оты ры п , қ и м ы л -қ о зғ а л ы с
үйлесімділігін дамыту. Қүрылысы карапайьпм бірнеше (2—3) 
бөліктен түр аты н заттард ы ң мүсіндеу. Біртектес бірнеше 
бейнелерді жасау. Заттардьщ бейнесін жасауда өшекейлеуге, 
ө р л е у ге т а я қ ш а л а р д ы п а й д ал а н у , ү қы п ты ж ү м ы с істеу 
дағдыларын қалыптастырьш, бастаған істерін аяқтауға, еңбек 
н ө ти ж е с ін е ж е т е б іл у ге ү й р е т у . З а т т а р д ы м үсін деуде 
пропорциялық қатынастарды бере білуге баулу.
Ж апсыруға үйретуде алған іскерлік-дағдыларды жетілдіре 
отырып, желімдеудің өдіс-төсілдерін меңгерту, үқыпты жүмыс 
істеу дағды лары н қалы птасты ру. Қағазды қию ды үйрету, 
қайш ымен жүмыс істеуге дағдыландыру. Алғаш бастағанда 
түзу қию, 3 см қағазды түзу қию, содан кейін қисық сызьщ
9 4

бойымен қию, жапырақ, геометриялық формалар қию, ж олақ 
қағаздан тік төртбұрыш, тік төртбүрыштан текше, текшеден 
бүрыш тары н қисы қ қию арқы лы дөңгелек, карам а-қарсы
б ү р ы ш т ар ы н а қ а р а й т ү зу қиы п , ү ш б ү р ы ш тар , тік 
төртбүрыштардың бүрыштарын қиып алу арқылы сопакдза, 
дөңгелек қиюды үйрету. Қиып алған пішіндерден белгілі бір 
заттың бейнесін ж асауға үйрету. Бірнеше бөліктен түратын 
за тт ар д ы б ейнелеу. Қ айш ы м ен, ж ел ім м ен ж ү м ы с істеу 
дағды лары н ж етілдіру, сөндік қиып жапсырудың, табиғи 
м а т е р и а л д а р д ы
қол д ан у д ы ң
а л ғ а ш қ ы
д ағд ы л ар ы н
қалыптастыру.
Оригама жайындағы түсініктер мен таныстьфу, қағазды 
бірнеше бүктеу дағдыларын қалыптастыру. Қағазды спираль 
төрізді бүктеу, ж о л а қ қағаздарды өрнек қ ү р а ж елім деу, 
композиция қүру.
Көркемөнер туындыларын кабылдау, жағымды көңіл-күй 
сезімдерін туьшдату.
Б А Ғ Д А Р Л А М А Н Ы ІС К Е А С Ы Р У Ғ А Қ А Ж Е Т Т І 
Т А Қ Ы Р Ы П Т А Р
О т б ас ы . С өбилер тобы нда осы та қ ы р ы п бойы нш а 
меңгертілген білік дағдыларын қайталау. Үй-іптіндегі адамдар, 
оларды ң аты -ж өні, қайда, немен ш үғы лданаты ны ж ай лы
үғымдарын кеңейту. Әже, ата, қария, аға, сіңлі, іні, қарьшдас, 
төте сөздерін түсініп айта білуге үйрету. Ж алпы үғым беретін 
отбасы сөзінің мөнісін түсіндіру. Үй-іші адамдары киетін 
үлтты қ киімдерді, олардың басқа киімдерден ерекшелігін, 
түрлі ою-өрнекпен, маржан, үкілермен өшекейленуін көрсетіп 
өңгімелеу.
Кім, қайда, не істейтіні туралы өңгімелесу, өңгімелеп айтуға 
үйрету. Баланы таныс оқиға бойьшша белгілі бір тақырып 
төңірегінде өң гім ел еу ге үйрету, оқы лған , ертегі, өңгіме 
мазмүнын жүйелі өңгімелеп беруге, қажетті өлең, тақпақтарды 
ж а т т а п алы п, дауы с, үн ы рғағы н кел істір е ай та білуге 
ж атты қ ты р у . А нтоним, синоним сөздерді қолдана білуге 
жаттықтырып отыру.
Ойна да, ойлан. Үшке дейінгі сандарды дүрыс санап, сөзбен 
дүрыс айта білу. 3 санының таңбасымен таныстыру. Үлттық 
киімдерді, зергерлік (алқа, сырға, шолпы, сақина, білезік т. б.) 
бүйымдарды қайда, кімдер, неден ж асайты ны н түсіндіру, 
ойы н-ж атты ғулар орындату, түрлі-түсті қағаздан өздеріне 
п іш ін ж а с а т у . С анау үғы м ы на қаты сты сөздер мен сөз
95

тіркестерін ауызекі сөйлесуде қолдана білу, 5-ке дейін санауға 
ж атты қты ру. Сандардьщ тең, тең еместігін көлемі, пішіні, түр- 
түсіне қарай аж ьф атуға, топтастыра білуге ойын-жаттығулар 
аркы лы үйрету (бес тақия, бес қүндыз бөрік, бес тостаған т. 
б.).
Балаларды үй-ішілік мерекелерге (туған күн) дайындьщқа 
қ а ты ст ы р у . Ш амасы келетін за т т а р ж а с ат у (үй тазар ту , 
үлкендерге сыйлық өзірлеу, ойьшптықтарды сөндеу, жинау т. 
б.).
П іш іні, көлемі әр түрлі денелерді (цилиндр, куб, шар) 
с а л ы с т ы р а б іл у ге ү й р е ту . К е ң іс т ік т і б а ғд а р л а й б ілуге, 
заттардың кеңістікте орналасу қалпын аңғарып, сөзбен атап 
айтуға (жоғары, төмен, аяғьшда, артында, қасында т. б.) үйрету.
У ақы тты бағдарлау бойынша балаларға апта күндерін 
ретімен атау ға үйрету. Кеше — дүйсенбі, бүгін — сейсенбі, 
ертең — сөрсенбі т. б. түсіндіру, күн аттары н дүрыс айтуға 
ж аттьщ ты ру.
«Қ уы рш аққа бөлме жасау» ойынын үйымдастыру. «Біз 
там ақты немен ішеміз?» деген тақырыпта өңгімелесу. Үлттык 
тағам түрлерін, олардың неден, қалай ж асалаты ны (талқан, 
қүрт, ірімпгік, қымыз) туралы үғымдарын кеңейту.
Өз үйіне жаьуын көше атын, үйі орналасқан көшенің қалай 
аталатынын, нөмірін, өз пөтері нешінші қабатта, балабакшадан 
үйге қандай көлікпен, кіммен келетіні, ж акьш жердегі мектеп, 
қоғам ды қ оры ндар (дүкендер т. б.) ту р ал ы үғындыру. Үй 
қүрастьф у (қатты қағаздан, ағаш қиындыларьшан).
«Біз үйде не істейміз?» тақьфыбьша шығармашылық өңгіме 
қүрату.
Сурет көрсетіп әңгімелеу. Ә. Қастеев «Киіз үйдің іш кі 
көрінісі», А. Ғаламбаева «Дөмді шай», «Аяккап», «Дастарқан», 
М. Кенбаев «Киіз басу». Қ азақты ң үл тты қ өнері туралы — 
«Үлттық ыдыстар», «Әшекейлі самауырында шөй қайнады», 
«Басқүр», ♦Кілемдер» (еденге жөне қабырғага түтатын), «Қобыз 
бен домбыра» т. б. суреттер көрсете өңгімелесу, балалардың 
үлттық өнер ж айлы білімдерін тереңдету.
Әдеби ш ы ғарм алар. Әңгімелеу. Ы. Алтынсарин «Әке мен 
бала», Ж . Ө м ірбеков «Әкесін ү я л тқ ан ы » , Б. Д анабекова 
«Қайырымды бала», «Арамтамақ әтеш» ертегісі.
О қы п тү сін д ір у . 3. Ғ. Иманбаев «Ү йы қтар алдында», 
Ә .Табы лдиев «Ата, бізге келіңіз», М. Т өреж анов «Әжесін 
кайсысы ж ақсы көреді?».
Ж аттату. Ә. Дүйсекеев «Біздің үйде», Ж . Смақов «Әй-әй 
ата», Ү. Есдөулетов «Менің атам», С. Мөуленов *Әже», «Әке», 
Ә. Табылдиев «Ана біздің күніміз», Н. Әлімқүлов «Бөпеме».

Ертегі, әңгіме, өлеңдер кім, не жайында баяндалғанын, 
қ ал ай аяқтал ған ы н көмекш і сүрақтарға сүйеніп, ауы зш а 
та л д а п , м ән ісін тү с ін д ір іп , б а я н д а у ғ а , ж а т т а п а й т у ғ а
үйрету. Кейбіреуін сахналату. Оқылған ш ығарма желісін 
бүзбай әң гім ел еу ге үйрету, м өнерлі сөйлеу дағды лары н 
ж етілдіру. Ш ы ғарм аш ы лы ққа үйретуге ж ете көңіл бөліп, 
б алан ы ң д а р а е р е к ш е л ігін е н а за р ау д ар у , сөз өнеріне, 
ш еш ендікке баулу.
Ә у ен д і қ и м ы л -қ о з ғ а л ы с . Б а л а л а р д ы м у зы к а л ы қ
ш ы ғарм аларды ң сезімдік мазмүнын, сипатын аж ы ратуға 
үйрету (көңілді, куанышты, мүңды, нөзік т.с.с.).
«Бала уату* — қазақты ң халық өні, өңдеген Е. Өміров, 
«Бесік жыры» — өні С. Левидовтікі, «Бесік жыры» — қазақтың 
халық өні, өңдеген Б. Дәлденбаев, «Қүттықтаймын, мама, туған 
күніңмен» — өні Н. Тілендиевтікі, «Бесік жыры» — әні Е.Зингер- 
Ароновтікі, «Ана» — өні К. Дүйсекеевтікі, сөзі Ш. Сариевтікі. 
«Аман болш ы , анаш ы м « — өні Т. З и я н д и н д ік і, сөзі 
О .Ә убөкіровтікі. «Ақ өжем» — өні К. Қ уатбаевтікі, сөзі
О.Әубөкіровтікі.
Ы р ғ а қ т ы қ и м ы л -қ о з ғ а л ы с : «Секіріп ойнау» — өні 
Б.Дөлденбаевтікі, «Жіппен секіру» — өні А. Хачатуряндікі, 
«Көйлегін-ай, Сөуленің» — өні Б. Дөлденбаевтікі.
Негізгі қимыл жаттығулары:
А якты ң үшымен, өкшемен, аяқты ң ішімен, сыртымен 
үлкен адыммен, кіші адыммен жүру; бөрене үстінен түзу жөне 
ж ан ы м ен ж ү р у ; а яқ ты ң үш ы м ен, тізені ж оғар ы көтере, 
адымдап жүгіру; екі аяқпен бір орында (аяқ бірге, аяқ алшақ) 
30-40 см қаш ы қты ққа секіру; гимнастикалық орындықтың 
ү стім ен з а т т а н а тт ап , теп е-тең д ік с а қ та п ж ү р у ; 10 м 
қаш ы қты қка еңбектеу; допты бір-біріне лақтыру, қағып алу.
Ойын: «Өз жолдасыңды тап», «Аюдың апаны», «Сүр қоян 
қалай жуынды?». Қияр, қияр...», «Тауық қорадағы түлкі», 
«Жылғадан қарғып өтеміз», «Атам, менің атам» (армян халык 
ойьшы).
О тбасы ж ө н е б ал а б а қ ш а н ы ң төрбие ж ү м ы сы н д ағы
с а б а қ т а с т ы ғы н с а қ та й оты ры п , к ү н д ел ік ті тү р м ы ста 
қ о л д а н ы л а т ы н сөндік бүй ы м дар ж ай ы н д а б алал ар д ы ң
тү сін ік терін кеңейту. Олардың сөнді өрнектелуі, зермен 
к естел ен іп , ө ш ек ей л ен у і, бояу тү стер і с и я қ ты өсем 
к ө р ін іс тер ін е б ал а л а р д ы ң н азар ы н аудары п , таны м
к аб іл еттер ін дам ы ту. Өздері көріп, бақы лаған заттарды
бейнелеу іс-өрекетінде көрсете білуге үйрету.

жүктеу/скачать 7,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: