Ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге арналған КӘсіпкерліктің жедел курсы экспресс-курс предпринимательства для начинающих предпринимателей

2. КӘСІПКЕРЛІК ПСИХОЛОГИЯСЫ / ПСИХОЛОГИЯ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
17
Алайда, адамдарды бизнеспен айналысуға итермелейтін 
жалғыз себеп пайда табу емес. Өз ісін бастауға соны-
мен  қатар  дербестікке  қол  жеткізу  және  сүйікті  ісімен 
өзіне ыңғайлы уақытта айналысу мүмкіндігі, өз қабілетін 
ашуға немесе отбасылық дәстүрлерді жалғастыруға де-
ген ниеті де бастама болуы мүмкін.
 
Шешім  қабылдамас  бұрын  болашақ  кәсіпорныңыз-
дың табысты болатынына қаншалықты сенімді екеніңізді 
ойлап көріңіз. Себебі жеке бизнес дегеніміз — бұл ермек 
емес,  бұл  адамның  соған  толық  берілуін  қажет  ететін 
жұмыс (1 - сурет). 
 
Егер  ниетіңіз  (ынтаңыз)  болса,  сенімді  және 
кәсіпкерлердің  көп  санды  әскерінің  құрамына  ену-
ге  дайын  болсаңыз  —  ТЭН  (бизнесіңіздің  техникалық-
экономикалық негіздемесін) жасауға кірісіңіз. Асықпаңыз, 
іске  қатысты  алдағы  барлық  ықтимал  жағдайларды, 
мүмкіндіктер  мен  тәуекелдерді  есептеп  шығыңыз. 
Мұндай  негіздеме,  ең  алдымен,  Сіздің  өзіңізге  қажет. 
Оны  құрастыру  барысында  мүмкін,  бизнесіңіздің  сәтті 
бейнесін көре алмассыз, алайда Сіз табысқа жету жо-
лында  қандай  қиындықтарға  кездесетіндігін  түсінетін 
боласыз.  Болашақтағы  бизнесті  сипаттау  бізге  келе-
шекте айналысатын кәсіпкерлік қызметімізге неғұрлым 
түбегейлі көзқараспен қарауға көмектеседі.
 
Прежде  чем  принять  решение  —  подумайте,  на-
сколько Вы сами верите в успех своего будущего пред-
приятия.  Потому что собственный бизнес — это не раз-
влечение, это работа, требующая от человека полной 
отдачи (рисунок 1).
 
Если  у  Вас  есть  желание  (мотивация),  Вы  уверены  
в себе и готовы влиться в многочисленную армию пред-
принимателей  —  начните  обдумывать  Ваш  будущий 
бизнес. Не торопитесь, просчитайте все возможности и  
потери, связанные с собственным делом. Это обоснова-
ние необходимо, прежде всего, Вам самому. Возможно, 
обдумывая,  Вы получите и не самую радужную картину 
бизнеса, но будете понимать, с какими трудностями Вам 
придется столкнуться на пути к успеху. Описание биз-
неса помогает более основательно подойти к своей бу-
дущей предпринимательской деятельности.

3. НАРЫҚТЫҚ МҮМКІНДІКТЕРДІ ТАЛДАУ / АНАЛИЗ РЫНОЧНЫХ ВОЗМОЖНОСТЕЙ
КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ
18
3.  НАРЫҚТЫҚ МҮМКІНДІКТЕРДІ ТАЛДАУ
 
КӘСІПКЕРГЕ НАРЫҚ ЖАЙЛЫ ҚАНДАЙ  
 
 
АҚПАРАТ КЕРЕК?
 
Бизнесті бастау үшін кәсіпкерге жоспар құру керек, 
онда бизнесті ұйымдастыру және жүргізу, банктен кре-
дит алу мәселесі қарастырылады.  
 
Өзінің болашақ бизнесін елестету үшін, оның алды-
мен төмендегілерді түсінуі қажет: 
•  Кәсіпкер немен айналысады;
•  Бизнесті ұйымдастыру нысаны қандай;
•  Қай нарықта жұмыс істейді және бұл
•  Нарықта қалай орнығуға болады;
•  Тауар  қалай  өндіріледі  немесе  қызмет  қалай  
 
көрсетіледі;
•  Жұмысты  ұйымдастыруға  және  жүргізуге  қандай  
 
ресурстар қажет;
•  Кәсіпкермен бірге кім және қалай жұмыс істейді;
•  Бизнеске қатысты қандай тәуекелдер болуы мүмкін.
Сонымен қатар, кәсіпкер өзінің жеке қабілеті мен дары-
нын, күшті және әлсіз жақтарын бағалап алғаны  дұрыс: 
•  Сіз басқаларға қарағанда нені жақсы істей аласыз;
•  Сізге немен айналысқан ұнайды;
•  Бөгде біреу үшін және олардан ерекше не істей аласыз;
•  Дәл Сіздің ісіңізді ұнататын және істей алатын біреу  
 
бар ма;
•  Қандай білім мен дағды жетіспейді;
•  Қандай ресурстарды пайдалануға болады.
 
Өз мүмкіндігін бағалап және бизнесті ашу мүмкіндігін 
анықтаған  соң,  кәсіпкер  нарықты  түбегейлі  зерттеп, 
келесі сұрақтарға жауап беруі керек. Мысалы,  
•  Нарықтағы қызмет шарттары қалай?
•  Негізгі бәсекелестер кімдер?
•  Сұраныс қалай өзгеруі мүмкін?
•  Тұтынушыларды қандай топтарға бөлуге болады?
•  Негізгі клиенттер кім?
•  Олар нені сатып алғанды қалайды?
•  Сауданы қай жерде жасайды?
•  Кім тұтынушы болып табылмайды?
•  Тауар немесе қызметті сатып алмау себебі неде?
•  Тұтынушының  тәртібіне  қандай  факторлар  әсер  
 
етеді?
•  Тұтынушылар тауарға қандай талаптар қояды?
 
Бұл  сұрақтарға  жауап  беруге  маркетингтік  зерт-
теулер  көмектеседі.  Ол  арқылы  әлеуетті  клиенттерге 
қажеттіні түсінуге болады және кәсіпкерге бизнесті да-
мыту бойынша шешім қабылдауға мүмкіндік 
береді.   
Маркетингтік зерттеулер — белгілі ақпа-
раттарды жинау және сараптау.
Кез  келген  кәсіпкер  кішігірім  зерт-
теу  жүргізе  алады.  Дегенмен,  Сізге 
нені  анықтау  керек  екендігін  нақты  білу 
қажет.  Жұмысты  жалғастыру  үшін  қандай 
мәселе  шешімін  таппай  тұр  (немесе  толық 
шешілмей тұр).
3.  АНАЛИЗ РЫНОЧНЫХ ВОЗМОЖНОСТЕЙ
 
 
КАКАЯ ИНФОРМАЦИЯ О РЫНКЕ НУЖНА  
 
ПРЕДПРИНИМАТЕЛЮ?
 
Для начала бизнеса предпринимателю надо соста-
вить план для того, чтобы разобраться в том, как орга-
низовать и вести свой бизнес.
 
Для того чтобы примерно представить будущий биз- 
 
нес, необходимо понять: 
•  чем  предприниматель  будет заниматься;
•  какая форма организации будет у бизнеса;
•  на каком рынке будет работать и как можно закре- 
 
питься на этом рынке;
•  как производить товары или услуги;
•  какие ресурсы потребуются для организации работы  
 
и для самой работы;
•  кто будет работать вместе с предпринимателем и как; 
•  какие риски могут появиться в связи с бизнесом.
 
Также следует оценить свои личные способности и  
таланты, свои сильные и слабые стороны. Определите:
•  Что Вы умеете делать лучше других, 
•  Что Вам больше всего  нравится делать, 
•  Что Вы можете сделать для других и лучше их,
•  Есть  еще  кто-то,  кто  умеет  и  любит  делать  то  же  
 
самое,
•  Каких знаний и  навыков Вам не хватает,
•  Какие доступные ресурсы можно использовать.
 
Оценив свои возможности и определив, какой биз-
нес возможен предпринимателю, надо более детально 
изучить рынок и ответить на такие вопросы, как:
•  Какие условия деятельности на рынке?
•  Кто основные конкуренты?
•  Как может измениться спрос?
•  На какие группы можно разделить потребителей?
•  Кто основные клиенты?
•  Что они предпочитают покупать?
•  Где совершают покупки?
•  Кто не является потребителем?
•  Почему могут не покупать товар или услуги?
•  Какие факторы влияют на покупательское поведение? 
•  Какие требования к товарам предъявляют потреби- 
 
тели?
 
Ответить  на  эти  вопросы  помогут  маркетинговые 
исследования, которые помогают понять, чего хотят по-
тенциальные клиенты и дают возможность предприни-
мателю принимать решения по развитию бизнеса. 
  Маркетинговые  исследования  — 
это сбор и анализ определенной информа-
ции.  Провести  небольшое  исследова-
ние  может  любой  предприниматель. 
Только  Вы  должны  точно  знать,  что  кон-
кретно Вы хотите узнать. На какой вопрос 
у Вас нет ответа (или он недостаточно пол-
ный) для дальнейшей работы.
 

3. НАРЫҚТЫҚ МҮМКІНДІКТЕРДІ ТАЛДАУ / АНАЛИЗ РЫНОЧНЫХ ВОЗМОЖНОСТЕЙ
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
19
 
АҚПАРАТТЫ ҚАЛАЙ ЖИНАУҒА БОЛАДЫ?ъ
 
Ақпарат  —  дегеніміз,  нақты  жағдайдағы  кәсіпкерді 
қызықтыратын  мәлімет.  Ақпарат  көзі  кез  келген  
нысан, оқиға, көрініс болуы мүмкін. Ақпаратты барлық  
жерден  көруге  болады    —    суреттер,  дыбыстар, 
телебағдарламалар  мен  фильмдер,  адамның  сөзі 
мен  бет  әлпеті,  кітаптар,  сандар,  сезім  және  т.б. 
Қолданыстағы кез келген ақпарат екінші қайтара 
шығарылған  ақпарат  де  аталады.  Бұл  біреудің 
деректерді  жинағандығын  немесе  жариялағандығын 
білдіреді.  Кәсіпкер  оның  бір  бөлігін  тегін  алады, 
қалғанын  баспагерлерден,  зерттеу  компанияларынан 
сатып  алады.  Бірақ,  екінші  қайтара  шығарылған  де-
ректер ескірген болуы немесе мүлдем болмауы мүмкін. 
Деректерді сатып алмастан бұрын, тегін (немесе арзан) 
қолжетімді мәліметтерді пайдаланған дұрыс. Күнделікті 
әртүрлі  газеттерді,  журналдарды,  анықтамалықтарды, 
көркем  әдебиеттерді,  арнайы  кітаптарды,  жарнамалық 
аңдатпалар мен үндеухаттарды оқып тұрудың маңызы 
зор.  Қажетті  ақпаратты  радио  және  тележарна-
малардан  алуға  да  болады.  Сізге  қажетті  басқа  да 
ақпараттарды  көзі  ретінде  сауда-өнеркәсіптік  пала-
талары  сияқты  ұйымдарды,  әртүрлі  ассоциялар  мен 
қорларды қарастыруға болады.  
 
Кейде  кәсіпкерге  біреуді  бақылау  немесе  біреуден 
сұрау  арқылы  дербес  ақпарат  жинауға  тура  келеді. 
Мұндай  деректер  бастапқы  ақпарат  деп  аталады. 
Бақылау  белгісіз  нысанды  немесе  көріністі  (мыса-
лы, дүкеннен шығып келе жатқан сатып алушылардың 
пакетінде  не  жатқандығын  немесе  балалар  қандай 
ойынға қызығатындығын бақылау және т.б.) бекітумен 
және  қабылдаумен  байланысты.  Сұрау  дегеніміз, 
белгілі сұрақтар қою арқылы пікірді анықтау.
 
НАРЫҚТЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІ ДЕГЕН НЕ?
 
Кәсіпкерлік қызметтің табыстылығы тауарға немесе  
қызметке  деген  сұранысқа  байланысты.  Сонымен 
қатар  нарықтағы  жағдайды  бәсекелестердің  саны  мен 
бизнесті жүргізу шарттары белгілейді. 
 
Нарықтағы жағдай үнемі өзгеріп тұрады. Бүгін белгілі 
бір затқа сұраныс болса, ертеңгі күні сұраныс болмауы 
мүмкін. Кәсіпкер бизнес тұрғылықты өңірмен шектел-
мей,  бизнесті  бұдан  әрі  дамыта  ма,  сол  жағын  ойла-
нуы  керек.  Бизнесті  басқа  қалада,  басқа  өңірде  не-
месе  басқа  мемлекетте  жүргізу  мүмкіндігі  туралы 
ойланыңыз.  
 
Нарықтық  мүмкіндіктер  —  кәсіпкердің  өзінің 
бизнесін  ұйымдастыру  мен  жүргізу  үшін,  одан  табыс 
табу үшін пайдаланатын кез келген қолайлы жағдайлар, 
қолданыстағы ахуалдар.  
 
Кәсіпкерлердің 
төмендегідей 
перспективалық 
қызмет салаларында бизнесін бастауға және дамытуға 
мүмкіндігі бар: 
•  қызметтер — сервис, жабдықтарға қызмет көрсету  
 
және  күтім  жасау,  күзету,  қоғамдық  тамақтану,  
 
оқу, балалар мен қарт адамдарға күтім жасау, жеміс- 
 
жидектер мен көкөністерді сұрыптау және т.б. 
КАК МОЖНО СОБРАТЬ  ИНФОРМАЦИЮ?
 
Информация — это любые сведения, которые инте-
ресуют предпринимателя  в конкретной ситуации. Ис-
точником информации может быть любой объект, собы-
тие,  явление.  Информация  содержится  везде  —  в  ри-
сунках, звуках, телепередачах и фильмах, словах и вы-
ражениях, книгах, числах, ощущениях и т.д. Существу-
ющая в каком-либо виде информация называет-
ся вторичной. Это означает, что данные уже собраны
или  опубликованы  кем-то.  Часть  из  них  можно  найти 
бесплатно. Данные, которых не хватает, предпринима-
тель может приобрести у издателей, в исследователь-
ских компаниях.  Отчеты по различным направлениям 
исследований можно найти в Интернете на сайтах раз-
личных Ассоциаций и учебных заведений. Однако вто-
ричные  данные  могут  быть  устаревшими  или  вообще 
отсутствовать. Прежде, чем покупать данные, следует 
воспользоваться  доступными  бесплатными  (или  хотя 
бы  недорогими)  сведениями.  Большую  пользу  может 
принести  регулярное  чтение  различных  газет,  журна-
лов,  справочников,  художественной  литературы,  книг 
по специальным вопросам, рекламных проспектов, ли-
стовок и т.д. Нужную информацию можно почерпнуть 
также из радио- и телерекламы. Другим источником по-
лезной для Вас информации являются такие организа-
ции как торгово-промышленная палата, различные от-
раслевые ассоциации, фонды.
 
Иногда  предпринимателю  приходится  самостоятель-
но  собирать  информацию,  наблюдая  или  опрашивая 
кого-либо.  Такие  данные  называются  первичными.  
Наблюдение связано с восприятием и фиксированием
какого-либо явления или объекта (например, можно по-
наблюдать, что лежит в пакетах покупателей, выходя-
щих из магазина, или в какие игры играют дети и т.д.).   
Опрос —  это выяснение мнений путем задавания опре-
деленных вопросов. 
 
ЧТО ТАКОЕ РЫНОЧНЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ?
 
Успех  предпринимательской  деятельности  зависит 
от существующего спроса на товары или услуги. Кроме 
того, ситуацию на рынке определяет количество конку-
рентов и условия ведения бизнеса. 
Ситуация на рынке меняется постоянно. То, что сегод-
ня пользуется спросом, может быть завтра невостребо-
ванным.  Предприниматель  должен  подумать,  как    бу-
дет его бизнес развиваться в будущем, не ограничива-
ясь при этом населенным пунктом, в котором прожива-
ет. Подумайте о возможностях ведения бизнеса в дру-
гом городе, регионе или даже другой стране.
 
Рыночные  возможности  —  это  благоприятные 
обстоятельства,  которые  предприниматель  может  ис-
пользовать для организации и ведения своего бизнеса 
и получения прибыли. 
 
Предприниматели могут начать и развивать бизнес 
в таких перспективных сферах деятельности как:
•  Услуги — сервис, обслуживание и уход за оборудо- 
 
ванием,  охрана,  общественное  питание,  обучение,  

3. НАРЫҚТЫҚ МҮМКІНДІКТЕРДІ ТАЛДАУ / АНАЛИЗ РЫНОЧНЫХ ВОЗМОЖНОСТЕЙ
КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ
20
•  қоршаған ортаны қорғау — таза ауа, су, жерді сақтау қ 
 
алдықтарды жою және т.б.
•  бос уақытты пайдалану — туризм, дәстүрлерді оқып  
 
білу, мерекелерді ұйымдастыру және өткізу және т.б. 
 
Өз  нарығын  анықтау  —  дегеніміз,  қандай 
адамдардың  немесе  ұйымдардың  тауарды  сатып  алу 
мүмкіндігін белгілеу.  
 
Сіздің мүмкіндігіңіз бар:
•  басқа  кәсіпкерлер  немесе  компаниялар  үшін  өнім  
 
шығару;
•  жекелеген адамдар немесе отбасы (үй шаруашылығы)  
 
үшін өнім шығару;
•  ауылшаруашылығы өнімдерін өсіру және/немесе өңдеу;
•  машиналар мен жабдықтарды жөндеу және қызмет  
 
көрсету; 
•  шаштараз қызметін көрсету; 
•  жолаушыларды және жүктерді тасымалдау.
•  жеке  балалар  бақшасын  немесе  мектеп,  оқу  
 
орталығын ашу;
•  қоғамдық тамақтану қызметін ұсыну;
•  бөлшектік  дүкен  ашу  немесе  көтерме  саудамен  
 
айналысу; 
•  медициналық  және  мал  дәрігерлік  көмек  көрсету, 
жайлар мен аумақты тазалау қызметі. 
 
Сіздің  өніміңіз  немесе  қызметіңіз  мақсатты  топқа 
бағытталуы  керек  —  үй  шаруасындағы  әйелдер,  зей-
неткерлер,  жастар,  балалар,  мүгедектер,  жүргізушілер, 
фермерлер, басқа да кәсіпкерлер, сауда және қоғамдық 
тамақтану саласындағы кәсіпорындар, мемлекеттік меке-
мелер, медициналық және білім беру мекемесі және т.б.
 
Сіздің  мақсатты  тобыңыз  тартымды  болу  керек. 
Мақсатты топтың тартымдылығын анықтау үшін, келесі 
сұрақтарға жауап беруі қажет:
•  Сіздің мақсатты тобыңызда қанша тұтынушы бар?
•  Болашақта  мақсатты  топ  қалай  өзгереді  (көбейеді 
немесе азаяды)?
•  Мақсатты топты арттыру кезінде қызметті өзгертуге 
мүмкіндік  бола  ма?  Бұдан  әрі  қандай  ресурстар  қажет 
болады?
•  Мақсатты топтың өкілдері қалай сатып алады?  
•  Мақсатты топпен қалай байланыс жасауға болады? 
 
Мақсатты  тұтынушылармен  дұрыс  байланыс  жасау 
үшін кәсіпкердің тауарды сатып алу туралы шешім 
шығару процесін зерттеп алғаны дұрыс. Кейде сатып 
алу  процесін  дұрыс  түсінбеу  салдарынан  сауда  дұрыс 
жүрмеуі  мүмкін.  Сіздің  болашақ  клиентіңіз,  сауда  жа-
самас  бұрын,  бес  кезеңнен  өтуі  керек.  Кәсіпкерде  әр 
қадам сайын клиентті өзіне тартатын амалдары болуы 
қажет 
 
1 қадам. Қажеттілікті, мәселені немесе тілекті ұғыну. — 
 
Кәсіпкер мәселені тереңнен ұғынуға тырысу керек
 
2 қадам. Мәселені шешу мүмкіндігі туралы ақпаратты  
 
іздеу — Кәсіпкер оның тауары мәселені шешетіндігін  
 
көрсету керек 
 
3 қадам. Нақты тәсілді таңдау. Кәсіпкерге оның та- 
 
уары  мәселені  басқаларға  қарағанда  тез  әрі  жеңіл  
 
шешетіндігін көрсеткен дұрыс
 
4  қадам.  Белгілі  бір  орыннан  сатып  алу.  Кәсіпкер  
 
сауда жасау үшін жайлы жағдай жасауы қажет
 
уход  за  детьми  и    пожилыми  людьми,  сортировка  
 
овощей и фруктов, и т.д.
•  охрана  окружающей  среды  —  сохранение  чистого  
 
воздуха, воды, земли, утилизация отходов и т.д.
•  использование  свободного  времени  —  туризм,  из- 
 
учение традиций, организация и проведение празд- 
 
ников и т.д.
•  Определение своего рынка — это понимание того,  
 
какие люди или организации смогут купить Ваш товар. 
    Вы можете:
•  что-либо производить для других предпринимателей 
   или компаний,
•  что-либо  производить  для  отдельных  людей  или  
 
семей (домохозяйств),
•  выращивать и/или перерабатывать сельхозпродукцию,
•  осуществлять ремонт и обслуживание машин и обо- 
 
рудования,
•  оказывать парикмахерские услуги, 
•  осуществлять перевозки пассажиров и грузов,
•  открыть  частный  детский  сад  или  школу,  учебный 
центр,
•  предлагать услуги общественного питания,
•  открыть розничный магазин  или  заниматься оптовой 
 
торговлей,
•  оказывать медицинские и ветеринарные услуги, 
•  оказывать услуги по уборке помещений и уходу за  
 
территориями и т.д.
 
Ваш продукт или услуга должны быть  ориентиро-
ваны  на  целевую  группу.  Это  могут  быть  домохозяй-
ки, пенсионеры, молодые люди, дети, инвалиды, води-
тели, фермеры, другие предприниматели, предприятия 
сферы торговли или общественного питания, государ-
ственные учреждения, медицинские или образователь-
ные учреждения  и т.д.
 
Ваша целевая группа должна быть привлекательна. 
Для того, что бы понять, насколько целевая группа при-
влекательна,  следует ответить на следующие вопросы:
•  Сколько  потребителей  составляют  Вашу  целевую  
 
группу?
•  Как  в  будущем  будет  изменяться  целевая  группа  
 
(уменьшится или увеличится)?
•  Будут ли у Вас возможности изменять деятельность  
 
при увеличении целевой группы? И какие ресурсы  
 
Вам понадобятся в дальнейшем?
•  Как совершаются покупки представителями Вашей  
 
целевой группы?
•  Как контактировать с целевой группой? 
 
Для того, чтобы правильно контактировать с целе-
вым потребителем, предпринимателю следует изучить 
процесс принятия решения о покупке его товара.  Зача-
стую продажа не происходит от непонимания, как по-
требитель  совершает  покупки.  Ваш  будущий  клиент, 
должен пройти через пять шагов, для того, чтобы сде-
лать покупку у Вас. Для каждого шага, у предпринима-
теля должны быть действия, которые помогают приве-
сти клиента  к Вам:
 
Шаг 1. Осознание потребности, проблемы или же- 
 
лания получить что-либо — Предприниматель может 
 
помочь осознать проблему.

3. НАРЫҚТЫҚ МҮМКІНДІКТЕРДІ ТАЛДАУ / АНАЛИЗ РЫНОЧНЫХ ВОЗМОЖНОСТЕЙ
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
21
 
5  қадам.  Тұтыну  және  бағасы.  Кәсіпкер  жайлы  
 
тұтыну  шартын  жасауы  керек  (пайдалану  жолын  
 
көрсету, кепілдік беру).  
 
Нарықтың тартымдылығын бағалау — дегеніміз, биз-
нес үшін жайлы мүмкіндіктерді іздеу құралы. Нарықтың 
тартымдылығы  келесі  критерийлер  (көрсеткіштер) 
арқылы анықталады:
•  Нарықтың қазіргі және болашақтағы көлемі;
•  Табыстылығы;
•  Болашақтағы тұрақтылығы (бизнес сатып алған не-
месе құрған соң тұрақты түрде дами ма; фирманыңыз 
жұмыс істейтін салада үкіметтік кедергілер немесе шек-
теулер бар ма).
 
Нарықтың  көлемі  белгілі  бір  кеңістікте  белгіленген 
уақыт  кезеңінде  бір  түрлі  өнімдерді  сатудың  ең  үлкен 
көлемімен  анықталады,  нарықтың  сыйымдылығы 
деп  аталады.  Нарықтың  сыйымдылығын  тауар  немесе 
қызметті тұтыну нормасы негізінде есептеуге болады. 
 
Нарықтық  үлес  дегеніміз,  белгіленген  жердің 
нарығындағы жалпы сату көлеміндегі нақты бір кәсіпкер 
саудасының  көлемдік  үлесі.  Жалпы  сату  көлемі  ту-
ралы  деректерді  Қазақстан  Республикасы  Статисти-
ка  жөніндегі  облыстық  бөлімшелерінен  білуге  болады.  
Нарықтың  тартымдылығы  бәсекелестердің  қызметімен 
де анықталады. 
 
Бәсеке (лат. соnсurrere — соқтығысу, бәсеке) — та-
уар өндірісі, сату және сатып алу шарттарын жақсарту 
үшін нарықтық шаруашылық қатысушылары арасындағы 
бәсеке. Ең тартымды нарық — бәсеке жоқ нарық. Бірақ 
мұндай  нарық  болмайды.  Кәсіпкерге  бәсекелестерінің 
қызметін  де  санасуға  тура  келеді.  Сондықтан  Сіздің 
ұсынысыныз  басқалардан,  мысалы  қосымша  қызмет, 
ерекше  жиынтық,  сыртқы  түрі  мен  әдептілік  есебінен 
ерекшеленуі қажет. 
 
Бәсекелестерден  ерекшелену  үшін  төмендегілерді 
білген дұрыс:
•  Ортақ аумақта Сіздің қанша бәсекелесіңіз бар; 
•  Сіздің бизнесті бастауыңызға олар қалай қарайды; 
•  Болашақта  қанша  бәсекелес  пайда  болуы  немесе  
 
нешесі жабылып қалуы мүмкін; 
•  Бәсекелестің  қандай  артықшығы  немесе  кемшілігі  
 
бар; 
•  Бәсекелестен қалай ерекшеленуге болады; 
•  Баға қалай өзгереді, неге байланысты. 
 
Кәсіпкер  өз  мүмкіндігін  және  нарықтың  мүмкіндігін 
бағалаған соң, болашақ бизнесінің үлгісін жасауына бо-
лады.  
 
Шаг 2. Поиск информации о возможностях решения  
 
проблемы  —  Предпринимателю  следует  показать,  
 
что именно его товар может решить проблему.
 
Шаг  3.  Выбор  конкретного  способа  решения  про- 
 
блемы.  Предпринимателю  следует  показать,  что  
 
именно он  и его товар могут решить проблему лучше  
 
и быстрее других.
 
Шаг 4. Покупка  конкретного товара в конкретном  
 
месте  —  Предприниматель    должен  создать  ком- 
 
фортные условия покупки.
 
Шаг 5. Потребление и оценка — Предприниматель   
 
должен  создать  комфортные  условия  потребления  
 
(показать, как использовать, предоставить гарантии  
 
и т.д.).
 
Привлекательность рынка определяется следующи-
ми критериями (показателями):
•  размер рынка и перспектива его роста;
•  прибыльность;
•  перспектива  стабильности  (будет  ли  Ваш  бизнес  
 
после  его  создания  стабильно  развиваться;  суще- 
 
ствуют ли для сферы, в которой Вы будете работать, 
 
какие-либо  правительственные  барьеры  или  огра- 
 
ничения).
 
Размер  рынка  определяется  максимально  возмож-
ным объемом продаж продукции одного вида на опреде-
ленном пространстве в определенный период времени 
и называется емкостью рынка. Емкость рынка можно
рассчитать  на  основе  норм  потребления  товара  или 
услуги.
 
Под  рыночной  долей  понимают  долю  объемов 
продаж  конкретного предпринимателя по отношению 
к общему объему продаж на рынке в масштабах опреде-
ленной местности.  Данные по общему объему продаж 
можно узнать в областных отделениях Агентства Респу-
блики Казахстан по статистике.
 
Привлекательность рынка определяется и деятель-
ностью  конкурентов.  Конкуренция  (лат.  соnсurrere  — 
сталкивать, состязаться) — соперничество между участ-
никами рынка за лучшие условия производства, купли 
и продажи товаров.  Самый привлекательный рынок — 
рынок, где нет конкурентов. Но таких рынков практи-
чески нет. Как правило, предпринимателю приходится 
учитывать  деятельность  конкурентов.  Поэтому,  Ваше 
предложение должно отличаться от предложения кон-
курентов, например, за счет дополнительных услуг, не-
обычности ассортимента, внешнего вида и  вежливости. 

жүктеу/скачать 3,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: