Ислам дәуіріндегі әдеби ескерткіштердің зерттелуі. Түркі халықтары әдебиеті тарихында ислам дәуірі (X-XII ғасырлар) ерекше орын алады. «Ислам дәуірі әдебиеті»
Әбә Насыр әл-Фараби- әдебиет зерттеушісі
жүктеу/скачать 303,2 Kb.
|
| 3.Әбә Насыр әл-Фараби- әдебиет зерттеушісі.
Әбу Насыр әл-Фараби - энциклопедист-ғалым, философ, математик, музыка теоретигі, әдебиет зерттеушісі, ақын.Кезінде оны қауым «екінші ұстаз» депте атаған. әл-Фараби 870 жылы Қыпшақ, даласындары Отырар қаласындаәскери кызметкердің отбасында өмірге келген. Әл-Фарабидін тольқ аты-жөні: Әбу Наср Мухаммад ибн Тархан ибн Узлағ ал-Фараби. Ислам дәуір әдебиетінің сыр бойы әдебиетіне жатады. Фараби - адебиет теориясымен де жан-жакты шүғылданған ғалым. Әдеби- ет теориясы бойнша көптеген зерттеулер жазған. Фарабидің өлең құрылы- сын зерттеуге арналған «өлен жане ұйкас туралы сөз», «өлең ырғағы туралы», «Поэзия өнерінің негіздері туралы трактат» деп аталатын зерттеулері болған.Бізге толық жеткені - «өлең енері» ,«өлең өнерінің қағидалары туралы трактат» деп аталады.«Өлең өнері» бұл еңбек негізінен араб поэзисынын теориялык маселеріне арналган. Мұнда өленнің мазмұны мен формасы арасын-дары ундестік маселесі сөз болады. Екіншісі - «өлен онерінін кагидалары туралы трактат» деп аталатын зерттеу. Мунда Фараби грек поэзиясынын жанрларына, терминдеріне, олен олшемдеріне талдау жасайды.Тағы бір еңбегі« өлең кітабы» мұнда грек поэзиясының жанрлар, термин, өлең өлшемдеріне талдау жасау. Фараби өлең шумағының әрбір буын бунағындағы ритм, басқа шумақпен үндесуі керек диді. Өлең құбылысты бенелеу үшін теңеу қолдану қажет, табиғатқа еліктеу арқылы нағыз бейне жасалады делінген. Өлең кітабында айтқысы келген ойы буын, бунақ үндесіп жатса ғана оқырман ойынан шығады. Келесі туындысы «Өлең өнерінің қағидаларытуралы трактат » бұл еңбек Аристотелдің «Поэтика» атты еңбегіне сілтеме жасай отырып жазылған. Фараби поэзияда екі түрлі құбылыс бар деп айтады. Олар софистика (сопылық), еліктеу. Фараби поэзияны-сатира, поэтика, айтыс, комедия, ғазел, жұмбақ деп бөледі. Әдебиет саласын зерттей отырып Фараби грек поэзиясына тән өлең түрлеріне анықтама береді. Олар: «Трагедия» дегеніміз - арнайы елшемі бар, баріне - тындаушы а нам айтушы а да лаззат беретін поззия турі.Онда еліктеуге турарлык, улгі алар орайлы окина бар: онда билеушілер мен шанар манаптары марапат талады. Орындаушылар, адетте, оны патшазадалар алдында келістіріп айтып береді. Егер пат-ша елсе, трагедиянын орнына кейбір дуен косып, маркумды жоктайды. Дифирамбы - трагедиядан екі есе артык, елшемі бар поззия турі. Онда да жалпы бекзаттар жайлы, марапаттарлык мінез, адамзатка танізгі жайлар айтылады. Дифирамбыда да кебінесе кайсбір пат-шаларды мактауга талпынады, бірак, негізінен жалпы ізгі істер тілге тиек етіледі: Комедия - ерекше езіндік елшемі бар поззия турі. Оган кейіпсіз, келенсіз жайлар аркау болып, жеке адам мінез-кулкынын коленкелі коріністері шенеледі. Кейде адам мен хайуанга тан кулыктын, соны-мен катар сырты ускынсыз турпаттын нышандары келемежделеді. Ямб - ерекше елшемі бар жыр турі. Онда жалпыга малім жаным-ды, жатымсыз жайлар айтылады, ен бастысы, ол кепшілікке кенінен аян болуы тиіс, меселен, макалдар. Жырдын бул турі тайталас басе-ке мен сорыста, ашу мен беймазалык устінде колданылады жүктеу/скачать 303,2 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|