АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013

219 
 
                               АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
ӘОЖ 611.311+616.31 
 
Б.С.БЕГАЛИЕВ  
медицина ғылымдарының кандидаты,  
Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің доцент м.а.  
 
М.А.ШЕГЕБАЕВ  
Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің аға оқытушысы  
 
Г.О. НҰСҚАБАЕВА  
медицина ғылымдарының кандидаты,  
Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің аға оқытушысы 
 
НАСЫБАЙ ӨСІМДІГІНІҢ ФИЗИКАЛЫҚ-ХИМИЯЛЫҚ  
ҚАСИЕТТЕРІН  ЗЕРТТЕУ 
 
 
Насыбай  мен  темекі  өсімдіктерінің  құрамындағы  никотин  мөлшерін 
анықтау  Виллитс  әдісі  бойынша  Хьюлетт-Паккард  спектрофотометр 
аппаратында 
жүргізілді. 
Темекі 
өсімдігінің 
никотин 
деңгейімен 
салыстырғанда,  насыбай  өсімдігінің  құрамында  алкалоид  никотин  мөлшері 
анағұрлым  көп  болатынын  нәтиже  көрсетті  –  16.78  –  16.83  мг/г.  Демек 
насыбайдың  зияндылық  күші  2  есеге  дейін  артық  (t  =  2,3).  Сондай-ақ 
насыбай өсімдігінің  ылғалдылығы  анықталды.  Насыбай  өсімдігінің  күлі мен  
қоспалары зерттелді. 
 
Кілт сөздер: насыбай, насыбай өсімдігі, никотин, спектрофотометр әдісі, 
Виллитс әдісі, алкалойдтар. 
 
“Қазақстан-2050” бағдарламасы азаматтардың денсаулығына қамқорлық 
көрсетуді аса өзекті мәселелердің бірі екендігін айқындап берді. Осыған орай 
салауатты  өмір  сүрудің  көп  салалы  сұрақтары  жан-жақты  қарастырыла 
бастады,  халықтың  жай-күйін  жақсарту,  денсаулық  сақтау  жүйесін  қолдау, 
салауатты өмір салтын насихаттау негізгі қағида болып жариялады [1]. 
Көпшілікке  арналған  баспасөз  бетінде  “Қазақстанда  жаңа  наркотик 
пайда болды” деген мақалада насыбайды есірткі қатарына жатқызады. Бірақ 
бұл туралы хабар өте аз жарияланады [2].  
Мәселенің  көкейтестілігіне  бара  отырып,  Түркістан  аймағының  бір 
ауылында  мекендейтін  өзбек  ұлтты  жанұяны  тауып,  насыбай  өсімдігінің 
көрінісімен  танысып,  оны  фотодәйектілікке  түсірдік  және  лабораториялық 
зерттеу жасау үшін 2 кг сынама  насыбай өсімдігін үзіп алдық, мақсатымыз 
оның  (насыбай  өсімдігін)  физикалық-химиялық  құрамын    анықтау  болып 
белгіленді.  
Насыбай  өсімдігінің  ылғалдылығын  анықтау:  Шикізатты  жақсылап 
араластырады,   салмағы  4-5 г  болатын   екі  сынама  алады,  оларды   құрғақ  

220 
 
   
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
ыдысқа салып таразыға тартады (алдымен ыдыстың өзін, соңынан шикізатпен 
бірге).  Шикізат  салынған  ыдыстарды  кептіретін  шкафқа  салады,  оны  30 1 
минут  аралығында  100-105
0
С  температурада  кептіреді.  Шкафтатағы 
температура  берілген  шкалаға  жеткен  уақыттан  бастап  есептеу  уақытты 
басталады.  Шкафтың  желдеткіш  тесіктері  мен  ыдыстардың  қақпақтары 
толығымен  ашық  болуы  тиіс.  Кептіріп  болғаннан  кейін  ыдыстарды 
эксикаторға қойып, тез арада таразыға тартады. 
Тұрақты  массаға  дейін  кептіреді.  Егер  келесі  екі  таразы  тарту 
арасындағы  айырмашылық  30  минут  кептіргеннен  соң  және  30  минут 
эксикаторда  суытылғаннан  соң  0,01  г-нан  аспаса  тұрақты  массаға  қол 
жеткізілді деп ойлауға болады. 
Шикізаттың  ылғалдылығы  (X)  әр  сынамада  пайыз  бойынша  келесі 
формуламен есептеледі: 
X   
m
1
 – m
2 
·100  
m
1
 – m 
m – ыдыс салмағы, г; 
m
1
- ыдыстың шикізатпен бірге кептірілгенге дейінгі салмағы, г; 
m
2
- ыдыстың шикізатпен бірге кептірілгеннен кейінгі салмағы, г; 
Бастапқы кептірілгенге дейінгі салмағы: 
 
45,6589  
 
+  
2,9997   
=  
48,6586 г. 
43,1885  
 
+  
2,9996   
=  
46,1881 г. 
ыдыс салмағы        шикізат салмағы        ыдыс және шикізаттың   салмағы 
І-ші кептірілгеннен кейінгі салмағы: 
1)  
48,6586 - 48,4021 = 0,2565 г. 
2)  
46,1881  
- 45,9530 = 0,2351 г. 
ІІ-ші кептірілгеннен кейін: 
1)  
48,4021 
- 48,3861 = 0,016 г.  
2)  
45,9530 
- 45,9423 = 0,0107 г. 
ІІІ-ші кептірілгеннен кейін: 
1)  
48,3861 - 48,3670 = 0,0191 г.  
2)  
45,9423 - 45,8230 = 0,1193 г. 
ІV-ші кептірілгеннен кейін: 
1)  
48,3670 
- 48,3525 = 0,0145г.  
2)  
45,8230 
- 45,8130 = 0,0100 г. 
 
X
1
   
48,6586 - 48,3525 
·100  = 10,2   
48,6586 - 45,6589 
X
2
   
46,1881 - 45,8130 
·100  = 12,5   
46,1881 - 43,1885 
Насыбай өсімдігінің ылғалдылығы – 11,35%. 
 

221 
 
                               АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
Насыбай  өсімдігінің  күлін  анықтау:  3-5г  майдаланған  насыбай  өсімдік 
шикізатын  алдын  ала    қыздырылған  және  таразыға  тартылған  фарфор  тигельге 
салып,    ыдыстың түбіне затты біркелкі айғастырады. Содан соң тигельді  байқап 
қыздырып төменгі температурада заттың жанып кетуіне жағдай жасайды.  
Қақтауды  әлсіз  қызыл  жалынмен  (500
0
  С-ге  дейін)  тұрақты  массаға  дейін, 
күлдің еруіне және тигельдің қабырғасына ағуына жеткізбей жүргізеді. Қақтауды 
біткен  соң,  ыдысты  эксикаторда  суытады  және  таразыға  тартады.  Қыздыруды 
тұрақты массаға дейін жалғастырады. Егер келесі екі таразыға тарту аралықтары 
30 минут қыздырылғаннан соң және 30 минут эксикаторда суытылғаннан кейінгі 
салмағы   0,005 г-нан аспаса тұрақты массаға қол жеткізілді деп ойлауға болады.  
Есептеулер: m – бос тигель = 55,0827 г. 
m – тигль салмағы + шикізат = 58,0803 г. 
m – тигль мен шикізатты қыздырғаннан кейінгі салмақ = 55,7227 г 
m – тигль мен шикізатты қыздырғаннан кейінгі салмақ = 55,7224 г. 
Күл 21,35 %-ды құрайды. 
 Насыбай  өсімдігінің    қоспаларын  анықтау:  Сынаманы  таңдап  алу. 
Қапшықтан жоғарғы, ортаңғы және төменгі бөліктерінен 3 нүктелі сынама алады. 
Барлық  нүктелі  сынамаларды  араластырып,  біріккен  сынама  құрастырады. 
Біріктірілген  сынамалардан  кварттау  әдісі  арқылы  орта  сынаманы  шығарады. 
Орта сынамадан кварттау  әдісі арқылы талдауға арналған сынаманы шығарады. 
Талдауға  арналған    сынамадан  қалған  бөлігін  таза  тегіс  бетке  қойып,  пинцет 
арқылы  нормативті-техникалық  құжаттарда  өсімдік  шикізатына  көрсетілген 
қоспаларды шығарады. 
1) 
X
1(органикалық қоспалар)
   
0,0044 · 100 
= 0,0176   
25 
X
1(қоңырланған бөліктері)
   
0,4447 · 100 
= 1,7788   
25 
2) 
3) 
X
3(органикалық қоспалар)
   
0,0072 · 100 
= 0,0288   
25 
X
3(қоңырланған бөліктері)
   
0,3698 · 100 
= 1,4792   
 
25 
X
орташа(органикалық қоспалар) 
 
0,0404   
X
орташа(қоңырланған бөліктері)
    
1,5292   
X
2(органикалық қоспалар)
 
0,0187 · 100 
= 
0,0748   
25 
X
2(қоңырланған бөліктері)
   
0,3325 · 100 
= 1,33   
25 

222 
 
   
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
Спектрофотометр 
әдісімен 
сілтілі 
насыбай 
астындағы 
су-булы 
дистилляттарын  өлшегенде,  су-булық  насыбай  дистилляттарының  зерттелген 
ерітіндісінің  сіңірілу  максимумы  және  минимумын  көрсетеді  (І-ші  максимум 
никотинні   
mах
  =  252  нм-ге  тең,  ІІ-ші  максимум  бағыттағыш  заттар  барын 
көрсетеді 
тах
 = 205 нм; минимумда    = 228 нм). 
 
Спектрофотометрлік анықтаманы жүргізу барысында су-булық дистиллятта 
никотин  нортикотинмен  бірқатарда  анықталады.  Бұл  әдісте  өлшеу  үшін  тек 
сілтілі  насыбайдың  су-булық  дистилляты  қолданылады.  Бірақ,  никотиннің 
абсорбциялық  максимумында 
қышқылданған 
дистилляттың 
оптикалық 
тығыздық  көлемін  өлшегенде  су-булық  дистилляттың  бағыттағы  заттармен 
қосымша  абсорциялануына  байланысты  жоғарғы  нәтиже  көрсетеді  .  Бағыттағы 
заттардың  осы  қосымша  абсорциялық  ерекшеліктерін  ескеріп,    насыбайдың 
әртүрлі айдауларында анықтаулар жүргізілді. Насыбайдың құрамындағы никотин 
мөлшерінің бірнеше рет анықталған сандық нәтижелері 1-ші кестеде көрсетілген. 
 
Кесте 1. Насыбайдың құрамындағы никотиннің сандық мөлшерін анықтау нәтижелері. 
X мг/г 
16,84 
16,82 
16,79 
16,82 
16,84 
% 
1,684 
1,682 
1,679 
1,682 
1,684 
мг/г 
16,83 
16,76 
16,76 
16,81 
16,83 
% 
1,683 
1,676 
1,676 
1,681 
1,683 
X мг/г 
16,82 
16,79 
16,81 
16,85 
16,83 
% 
1,682 
1,679 
1,681 
1,685 
1,683 
X мг/г 
16,80 
16,86 
16,86 
16,84 
16,83 
% 
1,680 
1,686 
1,686 
1,684 
1,683 
X мг/г 
16,78 
16,80 
16,78 
16,77 
16,79 
% 
1,678 
1,680 
1,678 
1,677 
1,679 
Хмг/г 
 
16,81 
(І-ші анықтау) 
16,80 
(ІІ-ші анықтау) 
16,79 
(ІІІ-ші 
анықтау) 
16,82 
(ІV-ші 
анықтау) 
16,82 
(V-ші 
анықтау) 
% 
 
 
 
1,681 
1,680 
1,679 
1,682 
1,682 
 
 
X
орташа
 5 анықтаудан –16,81 мг/г немесе 1,681 %.  
Кестеден  көрініп  тұрғандай,  никотиннің  мөлшері  жоғары  деңгейде 
анықталды. Насыбай өсімдігінің айдалған никотині 1-шы суретте көрсетілген. 
Насыбай  және  темекі  өсімдіктеріндегі  никотин  мөлшерін  анықтау 
нәтижелері: Насыбай мен темекі өсімдіктерінің құрамындағы никотин мөлшерін 
анықтау 
Виллитс 
әдісі 
бойынша 
Хьюлетт-Паккард 
спектрофотометр 
аппаратында  жүргізілді.  Анықталған  зерттеу  нәтижелері  төмендегі  кестеде 
келтірілген (кесте 2). 
 
Кесте 2 – Темекі және насыбай өсімдіктеріндегі никотин мөлшері (мг/г) 
1-ші 
сынама 
2-ші 
сынама 
3-ші 
сынама 
4-ші 
сынама 
5-ші 
сынама 
орташа 
мөлшері 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Темекі сынамаларынан 
9.50 
9.65 
9.62 
9.56 
9.56 
9.57 

223 
 
                               АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
9.62 
9.62 
9.62 
9.59 
9.65 
9.62 
9.65 
9.65 
9.65 
9.59 
9.59 
9.62 
9.59 
9.62 
9.65 
9.59 
9.59 
9.60 
10.13 
10.09 
10.13 
10.28 
10.09 
10.14 
9.59 
9.57 
9.58 
9.57 
9.57 
9.57 
9.34 
9.37 
9.32 
9.35 
9.37 
9.35 
 
 
 
 
 
9.63 
Насыбай сынамаларынан 
16.83 
16.76 
16.76 
16.81 
16.83 
16.79 
16.84 
16.82 
16.79 
16.82 
16.84 
16.82 
16.82 
16.79 
16.81 
16.85 
16.83 
16.82 
16.80 
16.86 
16.86 
16.84 
16.83 
16.83 
16.78 
16.80 
16.78 
16.77 
16.79 
16.78 
16.81 
16.80 
16.79 
16.82 
16.82 
16.81 
 
 
 
 
 
16.81 
Статистикалық дәлдіктің шынайылығы – t =2,3 
2-кестедегі  зерттеу  нәтижелерінен  көрініп  тұрғандай,  никотин  мөлшері 
темекі өсімдігінен 7 рет сыннан өткізіліп анықталған, ал әрбір сынамалы үлгі 
тағы да 5 рет қайталанып зерттелген. Никотиннің орташа мөлшері 9,35– 10,14 
мг/г  деңгейден  табылған.  Осы  тәртіптегі  жүйемен  насыбай  өсімдігінің  де 
никотині анықталды.  
Темекі  өсімдігінің  никотин  деңгейімен  салыстырғанда,  насыбай 
өсімдігінің құрамында алкалойд никотин мөлшері анағұрлым көп болатынын 
нәтиже  көрсетті  –  16.78  –  16.83  мг/г.  Демек  насыбайдың  зияндылық  күші  2 
есеге дейін артық (t = 2,3). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 1.  Насыбай өсімдігінің айдалған никотині  

224 
 
   
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
Америкалық  зерттеуші  Дж.Хеннингфильдтің  айтуынша  никотинге 
тәуелділік  кокаинмен  бір  деңгейде  сипатталады  (“Валеология  –  наука  о 
здоровье” оқу-әдістемелік құралынан) [3]. 
Анықталған  мәліметтерді  қорытындыласақ,  насыбай  өсімдігінің 
құрамындағы  алкалойд-никотин  мөлшері,  осы  заттың  темекі  өсімдігіндегі 
деңгейімен салыстырғанда, 2 есеге жуық артық болатыны дәлелденді.  
Жалпы  алғанда  насыбайдың  химиялық  құрамын  толыққанды  зерттеу 
мәселесі  келешектегі  көкейтесті  проблемалар  қатарынан  орын  алары  айқын 
сезіледі,  өйткені  анықталуын  күтіп  тұрған  сұрақтар  әлі  де  болса  жеткілікті 
сияқты.  Темекі  өсімдігі  мен  насыбай  өсімдігінің  айдалған  никотині  1,  2-ші 
суреттерде көрсетілген. 
 
 
Сурет 2. Темекі өсімдігінің айдалған никотині. 
 
Қорытынды: 
Темекі  өсімдігінің  -  Trapesond  -  никотин  мөлшерінен 
насыбай  өсімдігіндегі  -  Nіcotіana  rustіca  -  алкалойды  2  есе  көп 
болатыны анықталды. 
 
Насыбай 
өсімдігінде 
никотин 
мөлшері, 
темекі 
өсімдігімен 
салыстырғанда,  2-еседей  көп  екені  дәлелденді.  Темекі  өсімдігінде  никотин 
мөлшері 9-10 мг/г, ал насыбай өсімдігінде – 16-17 мг/г. 
Қорыта  айтқанда,  насыбайды  пайдалану  жаман  әдеттердің  қатарынан 
орын алып отыр. Қазіргі уақытта бұл әдеттің шекарасы жоқ, ол бүкіл әлемдік 
сипат  алған,  ұлт-нәсіл  таңдамайды.  Насыбайдың  денсаулыққа  зияны  мол 
екендігі  айдан  анық,  орындалған  зерттеу  бірінші  рет  жүргізілді.  Ғылыми 
ізденіс болашақта да жалғасуы ықтимал.      

225 
 
      
                               АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан-2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси 
бағыты.  ҚР-ның президенті  –  Елбасының   Қазақстан  халқына жолдауы  //Егемен Қазақстан. - 
№273-274. -  15.12.2012 ж. 
2.
 
Рябчунова Н. Зеленая голова гидры. //Казахстанская правда. -№263. – 13.11.2010. 
 
3.
 
Harrіson D.F.N. Snuff – іts use and abuse: An essay on nasal physіology //Cancer of the 
nasopharynx //Ed.C.S. Maіr et al. Copenhagen. - 1967. - P.119-123.
 
 
РЕЗЮМЕ 
В    статье  приводятся  данные  об  исследований  физико-химического  свойствa  растения 
насыбая.  Исследование  выявило  то,  что  содержание  никотина  в  растении  насыбая  в  2  раза 
больше, чем в растении курительного табака.   
(Бегалиев  Б.С.,  Шегебаев  М.А.,  Нускабаева  Г.О.  Исследование  физико-химических 
свойств растения насыбая)  
 
SUMMARY 
The  article  presents  data  on  studies  of  physical  and  chemical  composition  of  plants  nasybay. 
Investigations  revealed  that  the  nicotine  content  in  the  plant  nasybay  2  times  more  than  the  plant 
smoking tobacco. 
(Begaliev  B.S.,  Shegebaev  M.A.,  Nuskabaeva  G.О.  The  Study  of  Physical  and  Chemical 
Properties of the Plant Nasybay) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

226 
 
   
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
УДК: 614. 5265 
С.Б.АЛМАБАЕВ 
Врач-хирург клиники МКТУ  им. Х.А.Ясави 
 
ОЦЕНКА ТЕЧЕНИЯ РАНЕВОГО ПРОЦЕССА ПРИ  
ГРЫЖЕСЕЧЕНИЯХ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ СИНТЕТИЧЕСКИХ 
ЭНДОПРОТЕЗОВ 
 
В 
работе 
представлены 
результаты 
цитологического, 
иммунологического 
и
 
микробиологического 
методов 
исследования, 
позволяющие  осуществлять  высокоинформативный  контроль  за  раневыми 
процессами. 
Изучена 
последовательность 
развития 
репаративных 
процессов,  дана  сравнительная  характеристика  реакции  тканей  на 
имплантацию синтетических эндопротезов. 
 Доказана  универсальность  репаративных  процессов,  происходящих  в 
зоне  имплантации,  выявлены  особенности   при  различных  способах 
имплантации. 
Проблема  хирургического  лечения  вентральных  грыж  носит  как 
медицинскую, так и социально-экономическую направленность. Это связано 
с  высоким  процентом  грыженосительства,  неудовлетворительными 
результатами оперативного лечения послеоперационных вентральных грыж, 
больших паховых грыж, особенно рецидивных.  
 
    Ключевые слова:
 
 эндопротезы, раны, грыжа, осложнения. 
 
Успехи  современной  герниологии  обусловлены  внедрением  в  практику 
атензионных  способов  оперативного  лечения  с  применением  сетчатых 
эндопротезов  из  синтетических  полимеров  (полиэстер,  полипропилен  и  
политетрафторэтилен),  что  позволяет  уменьшить  количество  рецидивов  до 
1.1-2.2%.  Однако  при  их  использовании  в  ряде  случаев  наблюдаются 
осложнения  -  нагноения  послеоперационных  ран,  инфильтраты,  серомы, 
келоидные  трансформации  послеоперационных  рубцов.  Они  обусловлены 
реакцией  организма  на  материал  сетки  и  фитильными  свойствами 
последнего.   При  имплантации  в  ткани  эндопротезы  имеют  тенденцию  к 
сокращению в размерах, что способствует развитию рецидива грыжи. Отрыв 
сетки в месте фиксации в области грыжевых ворот может привести к ранним 
рецидивам, вплоть до эвентрации. Способность аллотрансплантата вызывать 
адгезивный  процесс  при  непосредственном  контакте  с  органами  брюшной 
полости вызывает у ряда больных опасные интраабдоминальные осложнения, 
такие как ранняя спаечная кишечная непроходимость, кишечные свищи. Эти 
проявления требуют системного подхода к выбору пластического материала 
при  различных  видах  грыж,  способу  пластики,  а  так  же  учитывать   степень 
инфицированности  операционного  поля.  Поэтому  поиск  идеального 
эндопротеза весьма актуален.  

227 
 
                               АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
Частота осложнений у больных при грыжесечениях зависят от качества 
синтетических эндопротезов, его расположения в тканях брюшной стенки, от 
шовного 
материала, 
фоновых 
и 
сопутствующих 
заболеваний[1]. 
Цитологические,  иммунологические  и  микробиологические  методы 
позволяют  осуществлять  высокоинформативный  контроль  за  раневыми 
процессами [2.3].

жүктеу/скачать 6,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: