Қызметіне виртуалды экскурсия
жүктеу/скачать 242,59 Kb.
|
Азимбай Нурсулу казгидромет
| Революциядан кейінгі кезеңі. Ұлы қазан социалистік революциясынан кейін ғана гидрометеорологиялық қызметті дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер жасалады. Шынымен, Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында (1917-1920 жж.) ішкі жəне сыртқы контрреволюциямен күресіп, жас Кеңес Республикасы Гидрометқызметті ұйымдастыруға жеткілікті көңіл бөле алмады. Барлық халық шаруашылығы сияқты, гидрометқызмет қатты құлдырауда болды. Желіні ұстауға қаражат жетіспеді, Бас физикалық жəне Екатеринбург обсерваториялары жүргізетін əдістемелік басшылық бұзылды. Жұмысшылардың көпшілігі Қазанды жаулап алуларды қорғау үшін əскерге жұмылдырылды. Дəл осы жас Кеңес
Республикасы үшін қиын кезеңде Владимир Ильич Ленин ғалымдар мен практиктердің алдына Ресейдегі гидрометеорологияны ретке келтіру жəне дамыту қажеттілігі туралы міндет қойды. 1919 жылы Ресей Гидрологиялық институтын ұйымдастыру туралы Декретке қол қойылды. 1921 жылы 21 маусымда В.И. Ленин қол қойған «РСФСР-де метеорологиялық істі ұйымдастыру туралы» Халық комиссарлары кеңесінің Декреті Кеңестік гидрометқызметтің дамуына негіз болды. 1922 жылдың қаңтарында Орынборда Қазақстандық метеорологиялық бюро (Қазметбюро) құрылды. Метеорологиялық желіні осы уақытта республиканың Егіншілік халық комиссариатының Метеорологиялық бюросы, ал гидрологиялық желіні Су шаруашылығы басқармасы басқарады. Желінің көп бөлігі əртүрлі ведомстволардың қарамағында қалады. 1925 жылдың қаңтарында Қазақ автономиялық республикасының құрылуымен Қазақ АКСР Егіншілік халық комиссариаты құрылды. 1925 жылдың соңына қарай жаңа метеостанциялар ашылады, агрометеорологиялық бақылаулар қайта басталады. Бұл уақытқа аэрологиялық бақылаулардың басталуы, Гурьев метеостанцияларында, сəл кейінірек Алматы жəне Семей метеостанцияларында шар пилотты бақылаулар ұйымдастырылған кез жатады. 1929 жылға қарай соғысқа дейінгі көлемде сəтті қалпына келтірілді жəне Қазақстанда метеорологиялық станциялар желісі кеңейтілді. Осы уақытқа дейін олардың саны 96 болды. КСРО Гидрометеорологиялық қызметінің дамуында, оның ішінде Қазақстанда да КСРО Орталық Атқару комитетінің 1929 жылғы 7 тамыздағы Кеңес Одағының аумағында Бірыңғай Гидрометеорологиялық қызмет жəне оның басқарушы органы - КСРО ХКК жанындағы Гидрометеорологиялық комитет құру туралы Қаулысы шешуші рөл атқарды. 1930 жылы Қазақстанда Егіншілік халық комиссариаты Метеобюро жəне Қазсушар гидрологиялық бюросы негізінде Гидрометеорологиялық комитет (ГИМЕКОМ) құрылды. ГИМЕКОМДЫ сол кезде проф. В.В. Келлерман басқарды, ол Гидрометеорологиялық институтты (ГИМЕИН) да басқарды, кейіннен институт Алматы геофизикалық обсерватория болып қайта құрылды. Қазақ АКСР Гидрометеорологиялық комитетінің Бірінші төрағасы болып Қазақстанның белгілі қоғамдық-саяси қайраткері Жандосов Ораз Кикимович тағайындалды. 1933 жылғы 9 мамырда ҚазГИМЕКОМ Қазақ Бірыңғай Гидрометеорологиялық қызметтің басқармасы (ҚАЗБГҚБ) болып қайта құрылды, ол 1937 жылғы сəуірде алдымен Алматы басқармасына, ал 1940 жылы - Қазақ гидрометеорологиялық қызмет басқармасы (ҚАЗГМҚБ) болып қайта аталды. 1938 жылдың қазан айында Алматы Гидрометқызмет басқармасының басшысы болып бұрыңғы Жоғарғы-Волга гидрометқызмет басқармасын басқарған Порфирьев Иван Федорович тағайындалды. Иван Федорович өз қызметінде 32 жыл жұмыс істеді. Ол шебер басшы, сауатты маман, құрметке лайық адам болатын. 30-жылдардың басында басқа ведомстволар ГИМЕКОМның қарамағына 102 гидрологиялық бекет пен шамамен 2 ондаған метеостанция берді. Елді мекендерде станциялар мен бекеттердің ашылуымен қатар, осы кезеңде шөлді станциялардың құрылысы басталды. 1930 жылы алғашқы шөлді Курты метеорологиялық станциясы ашылды. 1934 жылы Найман-Суек жəне Алғазы шөл метеостанциялары, кейінірек - Байрқұм, Бектау-Ата, Бетпақ - Дала ашылды. Метеорологиялық желінің дамуымен қатар осы кезеңде атмосфераны радиологиялық зондтау əдісі дамыды. Əлемдегі алғашқы радиозондты Ленинградта 1930 жылы 30 қаңтарда кеңестік ғалым – профессор П. А. Молчанов шығарды. Қазақстанда алғашқы радиозонд 1936 жылы Алматыда П.Г. Фаст басшылығымен аэрологтар тобымен шығарылды, ал 30-шы жылдардың соңына қарай 20 шарикті пункт жұмыс істеді. 1935 жылдан бастап Қазақстанның 11 метеорологиялық станциясында агрометеорологиялық бақылаулар жүргізілді, 1936 жылы агрометеорологиялық бақылаулары бар метеостанциялардың саны екі есеге ұлғайды, 5 метеостанцияда топырақ ылғалдылығын аспаптық анықтау ұйымдастырылды. Мамандандырылған агрометеорологиялық станциялар 1938 жылы ұйымдастырыла бастады. Бұл кезде жедел органдарды ұйымдастыру жəне халық шаруашылығын гидрометеорологиялық қамтамасыз ету туралы мəселе өткір болды. 1932 жылы Алматы ауа райы бюросы ұйымдастырылды жəне сол жылы Алматы қаласы жəне əуежайдың авиатрассалары бойынша синоптикалық карталар мен ауа райы болжамдарын жасау басталды. Алғашқы синоптикалық карта мен алғашқы ауа райы болжамын 1932 жылдың желтоқсанында ауа райы бюросының басшысы М.Д. Пономарев жасады, 1940 жылға қарай ол басқа синоптиктермен бірге үш күндік ауа райы болжамын жасай бастады. 1940 жылы 210 метеорологиялық станция, 175 гидрологиялық бекет, шар пилотпен бақылау жүргізетін 20 аэрологиялық бекет жəне бір радиозондтау пункті жұмыс істеді. Агрометеорологиялық бақылау 89 метеостанцияда, оның ішінде 23 метеостанцияда - топырақ ылғалдылығын аспаптық анықтау жүргізілді. Қазақстанда алғашқы қысқа мерзімді гидрологиялық болжамдарды Г. Р. Юнусов 1936 жылы Ертіс өзені бойынша, ал ұзақ мерзімді - 1940 жылы шығара бастады. 1935 жылдың қаңтарынан бастап ҚАЗГМҚБ онкүндік агрометеорологиялық бюллетеннің тұрақты шығарылымын бастады. Əуе көлігінің қарқынды дамуы авиаметеорологиялық станциялар желісін (АМСГ) үдемелі дамыту талабын қойды. Қазақстандағы алғашқы АМСГ 1933 жылы Алматы мен Қостанайда, 1934-1936 жылдары Қарағанды, Семей, Ақтөбе жəне Жамбылда ұйымдастырылды, ал 1940 жылға қарай олардың саны 13 болды. АМСГ ұйымдастырумен қатар халық шаруашылығының басқа жетекші салаларына қызмет көрсету үшін жедел органдар құрылды. Осы мақсатта 1936 жылы Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан жəне Алматы облыстық Гидрометқызмет басқармалары ұйымдастырылды. жүктеу/скачать 242,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|