Ж 81 Сайлаубек Жұмабек, 2014

47
пікірталас қа көз жіберіп көрелік. Ал адам туралы 
аңызы не дейді ғой?
Бұл аңыз бойынша, адам дегеніміз «үшбірлікте-
гі клеткадан» тұрады. Мұның ішіне адам, арыстан 
жә не қабан қамалған дейді. Біріншісі – ақыл-ойды, 
екінші 
сі – үстемдік пен зорлықты, үшіншісі – 
көзтоймас нәпсі құмар  лықты білдіреді дейді. Осы үш 
тірі мақұлық тан тұратын «клетканың» пешенесіне-
тағдырына бітіп-болмайтын мәңгілік күрес, мәңгілік 
айқас жазыл ған дейді. 
Міне, осыған «Үндістан» атты ғылыми еңбек жаз-
ған Бируни мен «Денсаулық шипасы» атты ғылыми 
еңбек жазған Ибн Синаның көзқарастары мен 
пікірталастары жоғарыдағы үзіндіден байқалады. 
Әділеттен күдер үз ген, ашу үстіндегі Бируни мен 
Әділеттен күдер үзбе ген, үмітіне сенім артқан сабыр 
үстіндегі Ибн Синаны жазғыра аламыз ба? Әрине, 
жоқ. Өйткені, екеуі әділеттің талшы ғы үзлімей ті ніне 
сенімді. Тек біреуі қазір болмағанына қапа лы болса, 
екінішісі әзір қапаланудың ерте екендігін мең-
зеп тұр. Дегенмен, арадағы мың жыл да өтті. Бірақ 
Шың ғыс аңыздағы бітіп болмайтын мәңгілік күрес, 
мәңгілік ай қас әлі жүріп жатыр ғой. Уақыт, заман, 
адам өзгерді. Бі рақ күрестің формасы мен маз мұны 
сол қалпында. Уақыт – замананың көрінісі, заман 
– уақыттың көрінісі. Адам – уақыт пен заман-
ның жемісі. Қоғам – адам мен уақыттың-заманның 
жемісі. Адам, заман, қоғам – үшбірлік клет ка емес 
пе екен ?! 
Уақыт – адамды, адам – қоғамды, қоғам – за-
манды үне мі жетілдірумен келеді емес пе екен?!
Ақты қап-қара ету оңай. Ал қап-қараны ағарту 
қан дай қиын. Адамзат баласының бүкіл тір ші лік-
әрекеті әр қашанда ағарту жолында келе жатқ а нына 
тарих куә. Сонымен қатар адамзат баласының бүкіл 
тіршілік-әрекетін қап-қара ету түк те қиын емес 

48
Сайлаубек Жұмабек
екен. Бар болға ны бір қарын майға бір ғана қара құ-
ма лақ керек екен. Ал сонау Бируни мен Ибн Сина 
тұ 
сын 
дағы мәңгілік кү 
рес, мәңгілік айқас қалай 
 
бо лады  екен? 
Мысалдарға жүгінейік: Үндістанды жаулау ке зін-
де гі Махмұд Ғазнауидың будда храмын және оның 
ішін дегі  сан  мыңдаған  адамдардың  тірідей  өрте  ле    тін 
кар ти  насы;  Махмұд  Ғазнауи  мен  Мәліқұл  Ша рап     тың 
Нарғызбануға  деген  таласы  үстіндегі  бозбала    лық 
қыз ғаныштың  ғұмырлық  опық  жегізгені;  Би ру  ни 
мен Хатлы бегімнің Синд жағасындағы тылсым да 
си қыр жағдайдағы ұшырасуы махаббат па жоқ әлде 
бірсәт 
тік нәпсіқұмарлықтың екіжақты балқыған 
буы ма, не керек, әйтеуір, бір құштарлықтың құмға 
сіңіп кетуі; Ибн Сина мен Ботакөз бегімнің мұң 
мен өк 
сікке толы сүйіспен 
ші 
лі 
гі; Садаф бибі мен 
Қарагөз бегім нің зорлыққа душар бол ған кәнизәктік 
трагедия  сын дағы бейкүнәлігі; бас уәзір Әбу Ғарип 
пен уәзір Әбу Хасанактың арамдық зауалын тар-
туы; сарай ақыны Унсури мен дүмше емші Шахвани-
дың өз де рі құрған қақпанға өздерінің түсуі; зорлық-
пен зарлап қал ған Баба саудайының, бас кессе де, 
тіл кеспек жоқ дей тін Мәліқұл Шараптың; ел деп 
еңіреген қазы Ыс майыл дың; қоғам мен халықтың 
оты мен суығына өздері нің таланты мен көз майын 
сарыла жұмсаған Би руни мен Ибн Синаның; зор лық-
зомбылықпен талай ел мен талай жер дің көз жасы-
на қалған, мәңгілік қарғысына ұшыраған Мах мұд 
Ғазнауи сұл тан ның заңды трагедиясы оқырмандар-
дың бар шасын бей-жай қалдырмайды. Қайта керісін-
ше, мынау аспан асты, жер бетіндегі әлемде... талай-
та лай игі істер мен талай-талай зәбір-жапалардың, 
бәріміз 
дің көз алдымызда қалайша осылай өтіп 
 
жататынына біз дің назарымызды тағы бір аударады. 
Уақыт өзгергенмен, заман өзгермеген, ақ пен 
қара ның, бар мен жоқтың, әкім мен бағынышты-

49
ның, тентек пен момынның, әлді мен әлсіздің, малды 
мен малсыздың, әді лет пен жалақорлықтың, мейі-
рім ділік пен зұлымдылық тың, жақсылық пен жа-
ман  дық тың, кісілік пен пендешілік тің, достық пен 
қаскөй 
лектің, шындық пен жалған 
ның, өмір мен 
өлімнің, тоқтық пен аштықтың, білімпаз 
дық пен 
надан 
дықтың, тілеулестік пен қызғаншақтық 
тың, 
дін дарлық пен дінсіздіктің, тектілік пен тексіз дік-
тің, не керек, адамзат баласына тән абзал болмыс   тар 
мен мерез мінездердің арбасуын, айқасуын, драма-
сын, тра 
гедиясын суреткер Әділ Якубов шығар-
масы мен кейіп кер лерінің ойына-бойына шақ қал-
пында, мейлін 
ше ұт 
қыр, мейлінше шымыр, мей-
лінше шыншыл қалып та ерекше бір ұстамдылық  пен, 
ерекше бір басалқы қалып т а көркем жеткізе біл ген. 
Жазушының қаламгерлік жеңісі де осыны 
сында. 
Өйткені, «Аспан асты, жер бетін дегі әлемде...» атты 
роман өзінің осынау шынайы қалпы мен біздердің, 
бәріміздің ең зор бақытымыздың түп-тармыры ұлы 
Гетенің: «Біздің кемшіліктерімізді не нәрсе арыл тса 
және біздің қателіктерімізді не нәрсе түзетсе, сол – 
біз дің ұлы бақытымыз» деген ұлағат керемет қанатты 
сөзін де жатқанын осы туынды өзінің әр беті есі-
мізге қай та-қайта салып, мәңгілік күреске, мәңгілік 
айқасқа, мәңгі лік жетіле түсуге, мәңгілік кемелдене 
түсуге ой қозғап, үне мі қамшылаумен болады. 
«Аспан асты, жер бетіндегі әлемде...» атты роман-
ның барша көркемдік қуаты да осынысында шығар!
Өзбекстанның халық жазушысы, Хамза атында ғы 
мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, көрнекті жазу-
шы Әділ Якубовтың адамзаттың ұлы ғалым 
дары 
– Ұлық бек, Бируни, Ибн Сина сияқты Титандарды 
Тұмар тұт қан телегей бақыты да бәлкім осынысында 
шығар. 
1995 жыл

50
Сайлаубек Жұмабек
арқауы – ұлттық аДамГершілік әлемі
Тәуелсіздіктің 10 жылдығы – тарихи маңызы тұр-
ғысынан теңдесі жоқ айтулы мерекелік белес болып 
табылады. Бұл кезең әралуан күдіктер мен күмән-
дар 
дың әлеуметтік-қоғамдық тіршілікте ұшыра-
сып жататын не бір болымсыз көріністермен қорда-
лануын, сөйтіп оқтын-оқтын лықси беруін, әйтеуір 
тосқауыл атаулыны бұ 
зып кете беруін тоқтатқан, 
керісінше, қауым мен әлеу мет көкірегіндегі үміттер 
мен сенімдердін, азат та бос т ан шоқтарын мемлекеттік 
масштабтағы жаппай алаулауы на жеткізді.
Міне, осы орайда Ділдә Матайқызы Тасмағамбет 
келі 
ні тәрізді қарт ананың «Тәрбие туралы тол­
ғаныс» ат ты кітапты дүниеге әкелуінде, ақылға қона­
тын, сана ға сіңетін тарихи ұлы заңдылық, тарихи 
ұлы жалғас тық, тарихи ұлы тосындық, тарихи ұлы 
аманаттық, тари хи ұлы сенімділік тәрізді өміршең 
сипаттар, өміршең тағылымдар, өміршең киелер, 
өміршең тағзымдар жат қанын байқамау, аңғар мау, 
сірә, мүмкін емес­ау, мүмкін емес нәрсе... Өйткені, 
бұл кітаптың дүниеге келуі мен жарық көруі ең алды­
мен Тәуелсіздігімізге байланыс 
ты. Тәуелсіздік 
тің 
өзі толғатқан, өзі кіндігін кескен – рухани перзент. 
Ал әдебиет пен өнер туындысының жал қы санат 
тұрғысынан ғана өлшенетіндігін ескерсек, онда 
осынау рухани перзенттің шын анасы, шынайы ана ­
сы – кітап авторы Ділдә Матайқызы Тасмағамбет 

51
ке 
 
ліні болып табылады. Ділдә анамыздың жетпіс 
жыл дан ас қан ғұмырында көргендері мен тоқыған­
дары 
 
 
ның бірталай кітапқа шынайы негіз – шын 
арқау бо ла алатынын біздің кез келгеніміз осы кітап 
арқылы­ақ көз жеткізе аламыз. Мәселен, «Тәрбие 
туралы тол ға ныс» жә не «Айналайындарым менің...» 
атты екі басылым – бір кітапқа алтын арқау бо лып, 
ұлт тық адамгерші лік әлемінің алынуы көп нәрсені 
аңғар  тады  деп  білеміз.
Өйткені, алғашқы және кейіннен толықты 
рыл-
ған екі басылымды оқи әрі салыстыра отырып, біз 
автордың өмірге, қоғамға, ұлтқа, тарихқа, бүгінге, 
бола 
шаққа де 
ген көзқарастарынан ешкімге ұқса-
май тын өзіндік дербес ұстанымын көреміз. Мұны 
кітаптың беташар кіріспесін де, бастау пернесінде, 
кілт сөзінде, автор: «Қазірде аузымен құс тістеген 
ғалымдарымыз: «әлем экономикалық, экология лық һәм 
адамгершілік күйзелісті бастан кешуде. Соңғы екеуін 
түзеу үшін алдымен экономиканы алға оздыруы  мыз 
керек», – деп сөз жарыстырады. Әркімнің пікірі өзін­
де ғой, кейде келісіп, бәзбір сәтте осы оймен келіспей­
ті нім бар. Меніңше, мәселені адамгершіліктен бас­
тау қа жет. Өз міндетіне адалдық, желісі үзілмеген 
тәлім­тәр 
бие, бауырмалдық бар жерде ғана қоғам 
түзе леді. Экономи ка да, эко логия да қаз басады. Адам ­
гер шілік мәселесі – түп тің түбінде ұлттық идеоло­
гиямызға айналуы ләзім. Әйт песе, экономикасы дәуір­
леген кейбір елдердің жастары 
ның нашақорлыққа, 
алуан қылмысқа, айтуға адамның аузы бармас бей­
әдеп қылықтарға жиі бой алдыратынын қай­қайсы­
мыз да естіп­біліп жүрген жоқпыз ба? Қисық біт  кен 
талды жастайынан түземесе, буыны қатқан соң, 
оның көлеңкесі де қисық боп түседі...» – деп ашық 
айтқан. Көп 
тің ойында, көптің көкейінде жүрген 

52
Сайлаубек Жұмабек
проблемалар. Әрине әркім, тіпті, әр ел, әр мемлекет 
осынау жалпыадамзат тық ортақ проблемаларға әр 
қырынан келуі, әр қыры нан шешуі мүмкін.
Тіпті бұған жалпыадамзаттық адамгершілік 
кодекс тері мен өлшемдері тұрғысынан келу керек-
тігі де қазір гі таңда белең алып отырған ортақ пози  -
ция екенін де жоқ қа шығаруға болмайды. Ал бұған 
кітап авторының – ардақ ты ананың – қарапайым 
қазақ әйелінің – Ділдә Матайқы зы Тасмағамбет ке-
ліні нің:  «Е, шырақтарым, адамгерші лік – айналайын 
деген сөзден басталады. О баста ал ған маман ды  ғым 
әскери дәрігер болған соң, қазірде жа 
сым жет 
піс­
тен асып, ернімді тұшытып немере, шөбере сүйіп, 
бір қауым елдің ақылшы анасына айналған шағымда 
кеш кен ғұмыр, сүрген дәуренде көрген қызығым мен 
шыжығым ды, алған тәрбиемді, түйген тәжіри бемді, 
ата­баба дан  қалған  өсиет­мұраны,  өзімнің  от ба  сым, 
ошақ қасым мен сабақтастыра отырып, жас ұрпақ­
қа аманаттасам дей  мін. Әлгінде айтқандай, әркім­
нің ниеті өзінде ғой. Көкірек көзі барлар тәлім алып 
үмітіне – сенім жалғап, мақсатына – қанат байлап 
жатса арман не ? Бір ғұмырда жаманның кесепа­
ты нан жақсының шарпатын көп көр ген ананың ай­
тар сыры мен шертер жыры аз дейсің бе? Осы еңбе­
гімді өздеріңмен сырласу кітабы деп қабылда р  сың­
дар, айналайындар!» – деуінің астарында бүкпесіз 
шындық, өзі кешкен өмірдің шындығы мен ата-
бабалары ғұмыр кеш кен сан ғасырлар тарихы ның 
шындығы бір өрім болып шық қан. Ал мұның өзін 
– Тәуелсіздігіміз талап етіп отырған өмір талабы 
демеске шарамыз жоқ. Өйткені, Тәуелсіздік дәуі-
рі – ұлттың адамгершілік әлемін нығайту 
дан 
баста  лып, сол арқылы ғана жаһандағы әлеуметтік-
саяси картадан да, жаһандық экономикалық-

53
географиялық картадан да өзі не тиесілі орнын алып, 
нықтала түсетінін автор қара па йым да шешен, нақты 
да көркем тілмен жеткізеді.
Осы орайда, автор қазақ халқының ауыз әдебие­
тін 
де 
гі, шешендік өнеріндегі, жыраулық толғау­
ларындағы, тұр мыс­тіршілігіндегі, танымдық ұғым­
дарындағы не 
бір жәу 
 
һар қазыналарды бойына мол 
жинағанын, санасы на мол сіңіргенін, өзінің өмірлік 
тәжірибесінде солардың зор мек 
теп – зор қуат 
болғанын жасырмайды. Әкесі – Матай мен қайын 
атасы – Тасмағамбет ақсақалдардың өмір сүру 
қалпы мен атадәстүрден айнымайтын адамгерші лік 
қуат тарының тағылымдары Ділдә анамыздың ғана 
емес, кітаптың да елеулі табысы. Автор қоғамымыз-
дың өмірін 
де не жетпей жатқан, не ескерілмей 
жат қан, тіпті, ке рек десеңіз, саналы түрде елең ет-
пейтін, керек қылмайтын ұлт тәрбиесіндегі ниги-
листік небір іс-әрекеттерді әшке ре леу, жоққа шығару 
құралы ретінде автор ең оңтайлы тәсіл етіп, өмірдің 
өз шындығын, яғни осынау қарапайым да абыз 
қариялардың  – Матай мен Тасмағамбеттің қоңыр 
тіршілігін көлденең тартып-ақ, діттеген мақса тына 
жете 
ді, оқырманының бүкіл аңсарын баурап ала 
жөнеле 
ді. Қазақ халқының табиғатындағы елдік 
пен еркін 
дік, дархандық пен батырлық, кісілік 
пен кішілік, мәрт 
тік пен ерлік, мейірімділік пен 
бауырмалдық, ата-бабалар дәстүріне деген адалдық 
пен тағзым парыздары, өмір 
шең өнеге тағылым-
дарын дамытудағы шынайы үлесте рі тәрізді өмірлік 
нақты мысалдар оқырмандар тарапы нан ұланғайыр 
қолдау табады.
Екі басылымда да – қазақ қарттары мен әже-
лерінің, ерлері мен аналарының, жігіттері мен қызда-
рының ұзын нан-ұзақ тарихи көшінде әралуан көрініс 

54
Сайлаубек Жұмабек
тапқан достық пен махаббат, ерлік пен сүйіспен-
шілік және тағы бас қа небір абзал қасиеттері – ұлт-
тық адамгершілік әлемінің жасампаз бөлшек терін 
құрайтынын ашық та тәтті, ащы да өткір түрде 
нақты көрсетудің әдемі қисынын тапқан. Сауа лына 
– өміршең нақты жауабын, жауабына – нақты 
өміршең сауалын тауып өрнектелуінде, авторлық 
пози 
ция мен логиканың бір-бірінен ажыратуға 
келмейтін біртұ тас қорытпа болмысы жатуын атап 
айтуымыз керек.
Автор осы орайда өзіне қаламгерлік мақсат пен 
қалам 
герлік атақ-даңқ қоймағандығымен, бірақ 
өзінің көрген-білген, оқыған-тоқыған қоржыны-
мен-ақ соған әлдеқай да лайық екендігін әрі өзінің 
бір қарағанда, етене таныс, сөйте тұра, тым сирек, 
тосын да сүйкімді қалам магни тін осындай өмірлік 
қарапайым жәйттермен-ақ шын танытқан.
Мәселен, Махамбет селосындағы ауруханада 
өзімен қатар қызмет атқарған, «өз етегінен өргені, 
өрмегені бар он үш баланы, кейіннен он жеті 
жетімді бағып, елуден аса не мере сүйген» Нұрпаш 
Түсекенованың немесе Атырау облыстық денсау­
лық сақтау басқармасының сол кезде 
гі басты 
ғы 
Қай ролла  Қалжігітовтің  және тағы басқа үлкен-
ді-кішілі замандастарының небір ғибратты тірші-
лігін – ұлттық адамгершілік әлемінің жар 
қын 
бір көрі 
ністері 
не баламау, соған қандас-қарын-
дас бауыр ретінде сүйсін 
беу әділетке жатпас еді. 
Ал мұндай өмірлік мысалдар екі кітапта мейлінше 
мол-ақ. Сырласу кітабының тосын бір құдіреті де – 
осынысында ғой.
Екі басылымның да айрықша ұтатын тұсы – 
ұлттық адамгершілік әлемінің тарихи жолына, 
қалыптасу жо лына, даралануы сипатына айрықша 

55
ден қоюынан деп білеміз. Ділдә апамыз мейлінше 
таныс, ежелден мәлім ұлттық тәрбие үрдістерін 
хрестоматиялық-дидактика 
лық мысалдар түрін-
де шектеп алудан саналы түрде бас тартқан. Оның 
үстіне автор ұлттық тәрбие үрдісте 
рін өзінің 
отбасылық, ошақ қасылық өмірлік тәжірибесі 
нен 
және әулеттік өмірбаян деректерімен тұздықтап-
дәйек 
теп-кіріктіріп жаңаша түзіліммен көрсетуге 
тырыс 
қан. Ұлттың адамгершілік әлеміндегі сан 
ғасырлық сыннан өткен аксиомалық тұжырымдар 
өмірлік шындықтар 
мен сабақталып жаңа кел-
бетке, жаңа болмысқа ие бола ды. Автор өзін кәсіби 
педагог, кәсіби қаламгер санау 
дан мүлдем аулақ. 
Солай бола тұра, ұлттың адамгерші лік әлемін арқау 
етіп алған екі басылым, шын мәнінде, ұлт тық тәр бие 
туралы жүректерге жеткен жалқы толғау – жалқы 
тебіреніс, температурасы жөнінен талантты сыр 
-
ласу деңгейіне көтерілген көшелі кітап десек, шын  -
дық пен әділдіктің ауылынан алшақ кетпегенімізді   
көр сетеді.
Өйткені, екі басылымда да шығарманың шыр-
айын шығаратын және оның дербес те жалқы таби-
ғатын, бол 
мы 
сын, мейлінше арттыратын өмірлік 
ақиқаттардың бар шасы көркем мозаикадағы алуан-
алуан моншақтар 
дың автор 
 
лық түзілімі ұлттық 
адамгершілік әлемі арқы 
лы әде 
мі сыр күйінде 
шертіледі. Автордың образды келетін шешен  дік тіл 
кестесі, тапқырлықтарға бай ұлттық ой лау дәстүрі 
кітаптың көркемдік күшін арттыруға өлшеу сіз үлес 
қосқан. Оның үстіне Ділдә апамыз ұлттың адам­
гершілік әлеміндегі небір қадау­қадау ұстын 
д 
ар 
ға 
нақ 
ты жүгіне отырып, соның әлеуметтік­қоғам 
­
дық, тари 
хи­философиялық, халықтық­жалпы­
адамзат тық  дербес тіктері  мен  үндестіктерін дегі 

56
Сайлаубек Жұмабек
құдіретін қазақ деген ұлыстың – елдің көнесі мен 
өткендегісі, кешегісі мен бүгін  гісі тәрізді небір кезең­
дәуірлеріндегі нақты дерек­дәйек 
 
термен, нақты 
шындықтармен орнын тауып, рет­реті  мен әдіптеп­
көмкеріп отырып, бүкпесіз сырласады.
Осынау сырласу барысында автор мейлінше 
ақтарыла-мейлінше сүйсіне немесе мейлінше күйіне 
отырып, қа зақ деген ұлттың адамгершілік әлемін сол 
бір бояма сыз-лепірмесіз, қысқа да нұсқа, тобықтай 
да толым ды түйіндермен қайырып-шиырып тас тап 
отырады. Мұның бәрін әралуан шегіністер немесе 
бір шымшым ой 
лар арқылы өткен мен бүгінгіні 
жарыстыра-салыстыра, қатар-қабат беру барысында 
маған да, саған да, оған да – баршамызға шын шыл 
әрі әсіресіз қалпында шежіре шіл шындығымен сыр 
шегеді, ділмәр шешендікпен жо март баяндайды.
Ең бастысы, екі басылымда да кең байтақ қазақ 
дала сының, қазақ ұлысы табиғатының адамгер шілік 
әлемін 
дегі мәңгілік құнар­нәрлерді өзі кие тұ 
тып, 
соны мақтан тұтып сырласуын автордың діт теген 
мақсатына жетуі дер едік.
Ең бастысы, ана сүтімен берілетін, ұлттық 
мүддедегі жалпыхалықтық тәрбиемен орнығатын, 
сіңетін жә не әрқашан белгілі бір ортамен, қоғам-
ның ұлттық уыз дарымен нығая түсетін адамгер шілік 
әлемі тәрізді жал қы бастионның құдіретін біртұтас 
күйінде шынайы жеткізген екі басылымның да, 
автор Ділдә Матайқызы Тасмағамбет келінінің де 
жетістігі мен жеңісі осынысын да жатса керек.
2005 жыл

57
«қазақ халқы – ғаЖаЙып, 
қазақ Жері – ғаламат!»
Қазақстандықтар туысқан Эстония мәдениетінің 
мерекесіне қатысушы шығармашылық коллек­
тивтер мен, әралуан сипаттағы көрмелермен, әдебиет 
пен өнер қайраткерлерімен жүздесіп, жан­жақты 
танысуда. осы нау мереке кезінде газетіміздің тілшісі 
Эстония Жазушы 
лар одағы басқармасының пред­
седателі, Эстонияның халық жазушысы, СССР Жо­
ғарғы Советінің депута ты пауль Куусбергке жолы ғып 
әңгімелескен еді. Біз бү 
гін газет оқырмандары 
ның 
назарына осы сұхбатты ұсы нып отырмыз. 
Тілші:  Республикалық әдеби газеттің және оның 
сан мыңдаған оқырманының атынан Пауль Авгус-
тович сіз ге, сондай-ақ, эстон ақын-жазушыла рына 
қазақ еліне, қа 
зақ топырағына қош келдіңіздер 
дейміз. 
Жазушы: Рахмет,рахмет.Мың да бір рахмет!
Тілші: Қазіргі эстон әдебиетінің даму барысы, 
оның дәстүрімен жаңашылдық сипаттары туралы аз 
да бол са айтып берсеңіз! 
Жазушы: Эстон әдебиеті – көп ұлтты совет 
әдебиеті нің терезесі тең бір тармағы. Төл әдебие-
тіміздің соң 
ғы жылдардағы даму барысына зер 
салсақ, атап айтар ерек  ше бір жәйт бар. Ол қазіргі 
заман тақырыбына жә 
не күн 
бе-күн, қоян-қолтық 
араласып, көріп-біліп жүр 
ген замандастарымыз-
дың жарқын тұлғасын сомдау ға ұмтылудың белең 

58
Сайлаубек Жұмабек
алып отырғандығы. Қуанышпен, мақтанышпен 
айтып отырсақ та, төрт жағымыз түгел екен деуге 
әлі келмейді. Дегенмен, әдебиетіміздің соң ғы жыл-
дардағы табысы да, кемшілігі де осы тұстан көрі-
не ді. Өйткені, халқымыздың рухани өмірін, әлеу-
меттік ты 
ныс-тіршілігін, ұлттық психологиясын 
барынша терең, әрі шыншыл көрсету қазіргі заман 
тақырыбындағы көпте 
ген шығармаларда шынайы 
өріс алып отыр. Олардың бір қатарымен бүкіл одақ-
тық оқырман қауым да жақсы таныс қой деп ой-
лай мын. Тарихи тақырыптағы тұшым ды дүниелер 
де бізде жеткілікті. Бұл көбінесе проза жә не драма 
жанрындағы туындылардан анық аңғарылады. 
Эстон әдебиеті өзінің даму тарихында дүние-
жү 
зі 
лік әдебиеттің озық дәстүрлерін бойына сі-
ңіру мен келеді. Бұл орайда, бізге орыс және неміс 
класси 
калық әдебиеттері 
нің ықпалы айрық-
ша мол болды. Төл әдебиетіміздің ұлы тұлғалары: 
Антон Хансен Таммсааре, Эдуард Вильде сын 
-
шыл реализімнің көрнекті өкілдері. Енді осынау 
ұлы реалистердің тамаша дәстүрін Юхан Смуул, 
Ааду Хинт, Эрни Крустен және басқалар жалғас ты-
рып келеді. Юхан Смуулдың Лениндік сыйлыққа 
ие болған «Мұз кітабы», Антон Хасан Таммса аре-
нің «Шындық және әділ дік» эпопеясы мен дүрдана 
әңгімелері, Ааду Хинттің «Жел 
ді жағалау» атты 
романы тәрізді одаққа, шет елдерге мә лім туынды-
лар қазіргі эстон әдебиетінің ұлттық дәстү 
рі мен 
жаңашылдығын танытқан шығармалар. Халық өмі рі 
терең суреттелген үздік туындылардың озық дәстү-
рін, шеберлік мектебін қазіргі эстон жазушы лары 
одан әрі дамыта, байыта түсуде. 

жүктеу/скачать 1,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: