Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау

Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау 
курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 
115 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2013 жылы 10 
сәуірде № 8424 тіркелді.
Р Қ А О - н ы ң
е с к е р т п е с і !
Бұйрықтың басын 
V13008424_1
қараңыз
Қазақстан 
Республикасы
Білім 
және 
ғылым 
министрінің
2013 
жылғы 
3 
сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 319-қосымша
Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру 
деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәнінен 
жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
Ескерту. Бұйрық 319-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым 
министрінің 27.07.2017 
(1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12)-сыныптарының ерекше білім 
№ 352
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 05.09.2017, 3-сыныптың ерекше білім 
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары және 10-сыныптың білім алушылары үшін 
01.09.2018, 4-сыныптың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары, 
сонымен қатар 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019 бастап қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы
№ 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта 

білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті 
сәйкес және орташа ақыл-ой 
стандартына
кемістігі бар білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін ескере отырып 
әзірленген.
2. Оқу бағдарламасы білім алушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу 
пәнінің мазмұнын және олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын 
оқу-нормативтік құжат болып табылады.
3. Оқу бағдарламасы оқыту процесін білім алушылардың пән салалары бойынша 
қолжетімді білім мен икемділіктерді меңгеру үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін 
қолдануға, оқу әрекетінің тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін, әлеуметтік-мәдени 
кеңістікте бағдарлау икемділігін барынша дамытуға бағыттайды.
4. Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи 
мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді 
сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа 
құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады.
5. Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық коммуникативтік тәсілдер білім 
берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру 
процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу 
бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты.
6. Қазіргі кезеңде білім алушының белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне 
қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Мұғаліммен бірлесіп 
шығармашылықпен айналысу және мұғалімнің серіктес, кеңесші ретінде қолдауы 
болған кезде білім алушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.
7. Тұлғалық-бағдарлық білім беруді күшейту білім беру процесінде барлық 
қатысушылардың 
өзара 
қарым-қатынасында 
өктемшілікке 
жол 
бермей, 
ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интербелсенді 
әдістерін қолдану кезінде мүмкін болады.

8. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, 
идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін білім 
алушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас үлгісіне 
айналдырады.
9. Белгілі бір пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (
нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау 
іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан білім 
алушының белсенділігін дамытуға бағдарлайды. Осы пәннің оқыту мақсаттарына жету 
аясында жүзеге асырылатын оқу және тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын 
ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға 
болады.
10. Оқу бағдарламасында мұғалім білім алушыларды оқытудың жеке 
бағдарламасын құруда басшылыққа алатын және оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың 
негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі қалыптастырылған. Орташа 
ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бағдарламаның мазмұны ұсыным 
түрінде болады, педагог сыныптағы әрбір білім алушының мүмкіндігі мен оның білім 
алудағы ерекше қажеттіліктеріне сәйкес бағдарламаның мазмұны мен оқыту 
қарқынына кез-келген өзгерістерді ендіруге құқылы.
11. Белгілі бір пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны жеке білім 
беру мақсаттарына бағынады және әрбір білім алушының сыныптағы және мектептегі 
ұжымдық әрекеттерге қатысу мүмкіндігін есепке алады.
12. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту кең мағынада 
қабылданады және ол мүмкіндіктің біршама қоры байқалатын пәндік білімді 
қалыптастыру ғана емес, сондай-ақ осы санаттағы білім алушылар үшін маңыздырақ 
болатын өмірлік дағдыларды қалыптастыруға да қатысты болады.
2-тарау. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері
13. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәні орташа ақыл-ой кемістігі бар білім 
алушыларды оқыту процесінің маңызды бөлігі болып табылады. Заттық-тәжірибелік 

әрекет орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды дамыту мен оқыту құралы 
ретінде қарастырылады. Осы санаттағы білім алушылар үшін практикалық әрекет 
басқаларына қарағанда түсінікті және қолжетімді болады. Коммуникативтік дағдылар 
мен әлеуметтік қолайлы тәртіпті дамытуға көмектесетін, біртіндеп білім алушылардың 
бір-бірімен ынтымақтастығына ұласатын ересектермен ынтымақтастық білім 
алушыларды заттық әрекетке қосудың негізгі тәсілі болып табылады.
14. Заттық-тәжірибелік әрекетті дамыту білім алушыларда құралдық әрекетті 
қалыптастыруға, заттарды олардың атқарымдық қолданыстарына сәйкес пайдалануға 
негізділген. Заттық-тәжірибелік әрекет орташа ақыл-ой кемістігі бар білім 
алушылардың әрекетінің маңызды түрінің бірі, себебі оның дамуы көптеген 
психикалық процестердің, ең алдымен көрнекілік-әрекеттік ойлау қабілетінің, сөйлеу 
тілінің, өзін-өзі сезінуінің қалыптасуына, символикалық ойынның басталуына әсер 
етеді. Практикалық міндеттерді шешу процесінде сөйлеу тілі біртіндеп жоспарлау 
атқарымына ие болады.
15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың заттық әрекетін дамытуға 
бағытталған педагогикалық түзету жұмысы оның қалыптасуының онтогенетикалық 
заңдылығына негізделеді. Заттық және құралдық әрекеттердің негізінде әрекеттердің 
басқа түрлері: өнімдік, шаруашылық-тұрмыстық, қарапайым еңбек, ойындық әрекет, 
өзіне-өзі қызмет көрсету әрекеттері қалыптасады.
16. "Заттық-тәжірибелік әрекет" оқу пәнінің мақсаты – білім алушыларда өмірлік 
түсініктерді, қол еңбегінің қарапайым операцияларын меңгеру үшін қажетті әрекеттену
тәсілдерін, ұғынымдар мен дағдыларды қалыптастыру.
17. Негізгі міндеттері:
1) әрекетті орындауға деген тұрақты уәждемені қалыптастыру;
2) білім алушыларда мақсатты бағытталған заттық әрекеттерді қалыптастыру;
3) өз әрекетін жоспарлау мен бақылаудың қарапайым дағдыларын қалыптастыру;

4) білім алушыларды әр түрлі материалдармен (адам жасаған және табиғи), олардың
қасиеттері мен қолданысымен таныстыру;
5) материалды өңдеудің қолжетімді тәсілдерін қалыптастыру;
6) құралдар мен аспаптарды пайдалану дағдыларын дамыту.
18. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәнінің түзете дамыту және тәрбиелеу міндеттері:
1) қолмен жанасымдық сезіну қабілетін дамыту және жанасымдық тәжірибені 
кеңейту;
2) көру арқылы қабылдау, көру және есту зейінін, көру қимыл-қозғалыстық 
үйлесімділікті дамыту;
3) жалпы қимыл-қозғалысты, қол қимылы мен ұсақ қимылдың үйлесімділігін 
дамыту;
4) кеңістіктік түсініктерді дамыту;
5) білім алушыларда жағымды эмоцияны және өз сезімін білдіре білуге тәрбиелеу;
6) төзімділік, табандылық, ұқыптылықты қалыптастыру;
7) коммуникациялық дағдыларды (сөйлеу тілдік және сөйлеу тілдік емес), 
сыныптастарына көмектесе білу, бірлесе жұмыс істей білуді қалыптастыру;
8) білім алушыларда белсенділік пен дербестікті қалыптастыру.

3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер
19. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың оқу процесін 
ұйымдастыру тәсілдемесінің негізінде ақыл-ой дамымауы айқын байқалатын 
тұлғалардың өмірін ұйымдастырудың негізін қалаушы идея ретінде бүкіл әлемде 
қабылданған "қалыпқа келтіру" педагогикалық тұжырымдамасы жатыр. Осы 
тұжырымдамаға сәйкес білім алушы түзету педагогикалық шаралардың барлық 
жүйесін жобалаған кездегі негізгі және жалғыз есептеу нүктесі болып табылады. 
Жоспарланған педагогикалық шаралар білім алушылармен тікелей жүргізілетін 
жұмыстарды ғана емес, сондай-ақ қоршаған ортаның қайтадан құрылуын, әрбір білім 
алушының өзіндік әрекетін ынталандыратын жағдайды тудыруды қамтиды.
20. Әрекеттердің мазмұны мұғалімге оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін 
негіз болып табылатын оқу бағдарламаларында ашып көрсетіледі. Оқытудың жеке 
бағдарламасын құру үшін білім алушыны бақылап, оның қажеттілігі мен мүмкіндігін 
көрсететін болмашы белгілердің өзі ескерілетіндей байқаулар жүргізіледі.
21. "Қалыпқа келтіру" тұжырымдамасының негізінде ақыл-ой даму бұзылысы 
орташа деңгейдегі білім алушыларды арнайы мектеп жағдайында оқыту мен тәрбиелеу 
процесін ұйымдастыру қағидалары қалыптастырылған.
22. Білім алушының өзінің бірегей ерекшеліктерін сақтай отырып, дербес қарқында 
даму құқығын тану қағидасы. Бұл қағиданы сақтау деген білім алушыны оқытудың 
жеке бағдарламасының мазмұнын анықтау мақсатында оның мүмкіндігі мен дамуын 
үнемі зерделеуді білдіреді. Дамудағы және дағдыларды меңгерудегі кез-келген, тіпті ең
аз деген ілгері басуды оқытудағы жағымды нәтиже деп қабылдау.
23. Педагогтың әрбір білім алушыны оқытудың мазмұнын, тәсілдерін, түрін, 
дидактикалық құралдарды олардың жеке мүмкіндіктері мен білім берудегі және жеке 
тұлғалық жетістіктерін мониторингілеу нәтижесін есепке ала отырып, өздігінен таңдау 
қағидасы.
24. Білім алушыларда практикалық әрекеттер мен әлеуметтік дағдыларды 
қалыптастыру үшін қажетті мектептік ортаны құру қағидасы:

1) білім мен дағдыларды жаңа жағдайға аудару қиындығына байланысты, 
икемділіктер мен дағдыларды қалыптастыру оларды пайдалануға болатын жағдайларға 
барынша жақын және ұқсас жағдайларда жүзеге асырылады;
2) білім алушылармен сабақ өтетін жайлар әр түрлі өмірлік жағдаяттарды 
бейнелейтін кеңістікке айналдырылады. Заттық орта білім алушылардың 
қажеттіліктеріне сәйкес өзгеріп отырады;
3) мектептегі әлеуметтік-тұрмыстық және заттық-дамытудың жайлы ортасы орташа
ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жас ерекшелігі мен физиологиялық 
ерекшеліктерін есепке ала отырып құрылады (демалыс, қимыл белсенділігі мен 
санитарлық-гигиеналық шараларға арналып жабдықталған кеңістіктер).
25. Білім алушылардың мектептегі күнделікті әрекеттерінің біріктірілген сипаттағы 
қағидасы. Мектептегі бастапқы оқытудың 3-4 жылында пәнсіз оқыту идеясымен жүзеге
асырылатын оқу жоспарының бірнеше пәндік салаларының мазмұнын біріктіруді 
білдіреді. Барлық сабақтар ең алдымен, оқу бағдарламаның мазмұны арқылы білім 
алушылардың жалпы дамуын (коммуникативтік, қимыл-қозғалыстық, сөйлеу тілдік, 
сенсорлық) жетілдіруге бағытталады. Пәндік оқытуға көшу білім алушылардың жеке 
дамуындағы ілгерілеуіне қарай жүзеге асырылады.
26. Пәнсіз оқыту ортақ тақырыптық жоспарлау арқылы жүзеге асырылады. Ортақ 
тақырыптар ретінде "Айналадағы әлем" біріктірілген курсының тақырыптамасын 
пайдалануға болады. Таңдалған тақырып негізінде 1-2 апта бойы білім алушылардың 
сан алуан әрекеттері ұйымдастырылады. Оқытудың бұл кезеңінде таңдалған тақырып 
таным мақсаты ғана емес, сондай-ақ мектепте білім алушылардың күнделікті 
әрекеттерін ұйымдастырушы құрал болып табылады.
27. Ойлау, сөйлеу тілі мен коммуникацияны әлеуметтендіру құралы ретінде дамыту
қағидасы. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың нақты жағдайда 
мүмкіндігіне қарай педагогикалық құралдармен өтелетін сөйлеу тілінің дамуында (
оның болмауына дейін), ойлау қабілетінде, қарым-қатынастық дамуында өзіндік 
мәселелері бар. Сөйлеу тілін түсінуді кеңейту, қарым-қатынастың сөздік және сөздік 
емес құралдарын қалыптастыру, білім алушылардың көрнекілік-әрекеттік ойлауын 

дамыту бойынша жұмыстар бірізділікпен құрылады. Білім алушылардың әрекетін 
педагогтың сөзбен қолдауы мөлшерлі және білім алушылардың түсінуі үшін 
қолжетімді болады.
28. Оқу-тәрбиелеу процесін әлеуметтендіру бағыттылығы қағидасы. Білім 
алушылардың ерекшеліктеріне барынша ыңғайланған және олардың дені сау 
құрдастарымен 
өзара 
әрекеттенулерін 
шектейтін 
оқу 
және 
тәрбиелеу 
ортасыжеңілдетілгендігіне байланысты оларды күрделі әлеуметтік ортаға ендіру 
арнайы жұмысты талап етеді:
1) білім алушылардың олар үшін қолжетімді көлемдегі әлеуметтік қатынастар мен 
өмірлік тәжірибесін кезең-кезеңмен және жоспарлы түрде кеңейту. Оқу уақытының бір 
бөлігі мектептен тыс жерде (қоғамдық көлікте жүру, дүкендерге, дәріханаларға, 
поштаға, емханаға, мұражайға, театрға, кафе секілді қоғамдық орындарға бару) 
ұйымдастырылады;
2) білім алушының қоғамға ауыртпалықсыз енуі үшін оған шыдамды және 
мейірімді болатын қоршаған орта қалыптастыру. Осы мақсатта мектеп бала жанұясы 
және қоғам арасында да жоспарлы жұмыстар жүргізуге мүдделі болады.
29. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту процесі мазмұны 
жағынан да, сол сияқты ұйымдастыру түрі жағынан да қатал реттелмейді. Ұжымдық 
оқыту жағдайындағы танымдық қызығушылықтың төменділігі; жаппай жұмыс кезінде 
пайдаланылатын ынталандыруға деген реакциясының әлсіздігі; бір оқу пәнінің 
мазмұнына берілген қырық бес минут бойы білім алушылардың белсенділігін 
қолдаудың қиындығы әдеттегі академиялық тұрғыда құрылған сабақтың тиімділігінің 
төмен болуына әкеліп соқтырады.
30. Әрекет түрін білім алушының өзіне қажет болған жағдайда өзгерте алатын, 
жекеленген жұмысты орындайтындай (өзге білім алушылардың жұмыстарынан 
басқаша) және педагогтан жеке көмек ала алатындай етіп сабақтың ұйымдастырылуын 
қалайды. Білім алушыларға сынып бөлмесінде еркін қозағала алатындай мүмкіндіктер 
беріледі.

31. Арнайы қағидаларға сәйкес құрылған педагогикалық шаралар білім 
алушылардың өзіндік белсенділігін, олардың ынтасы мен дербестігін дамытуға 
бағытталады.
32. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың сабақтағы дербестігінің 
дамуы және белсенділігі байқалатын әрекеттердің негізгі түрлері:
1) тірі және өлі табиғат пен әлеуметтік өмірдің құбылыстарын бақылау;
2) заттық-тәжірибелік әрекет;
3) ойын әрекеті және ойын әрекетшілдігі;
4) білім алушылардың шаруашылық-еңбектік әрекет;
5) әлеуметтік-тұрмыстық әрекет;
6) балалар мен жақын ортасындағы ересектермен арасындағы коммуникация (
микросоциум);
7) оқу әрекеті (білім алушылардың мүмкіндіктеріне сәйкес).
33. Оқу-тәрбиелеу процесі орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды 
оқытудың барлық кезеңдері бойы заттық-тәжірибелік әрекет негізінде құрылады.
34. Заттық-тәжірибелік әрекеттерді қалыптастырғанда орташа ақыл-ой кемістігі бар 
білім алушылардың келесі ерекшеліктері есепке алынады:
1) жылдам қажуы бар әлсіз психикалық белсенділігі;

2) ересек адамдармен өзара әрекеттенудегі қиындықтар;
3) сенсорлық аймақтың даму мәселелері (жоғары немесе төмен сезімталдық, 
сенсорлық тәжірибенің жетіспеушілігі);
4) айтылған сөйлеу тілін түсінудің қиындығы.
35. Заттық-тәжірибелік әрекетті қалыптастыру бойынша білім алушылармен 
жүргізілетін педагогикалық жұмыс педагогтың әр білім алушымен эмоциялық қатынас 
орнатуынан, орындалатын тапсырмаға деген жағымды қатынасты қамсыздандырудан, 
белсенділік пен қызығушылықты қолдаудан, жұмысты соңына дейін жеткізе отырып, 
өз қарқынымен орындау мүмкіндігімен қамтамасыз етуден басталады.
36. Сабақтың нақты кеңістіктік-мезгілдік құрылымы болады. Әрекеттің белгілі бір 
түрлері сынып бөлмесіндегі белгілі бір орынмен байланыста қарастырылады (мысалы, 
сумен және сусымалы заттармен жаттығулар). Күрделі тапсырмалар қарапайым 
тапсырмалармен, ал ширығу босаңсумен кезектестірілуге тисті.
37. Сабақтар білім алушылардың әрекет түрі мен оны орындау тәсілдерін барынша 
еркін таңдау мүмкіндіктері болатындай етіп ұйымдастырылады. Бұл білім 
алушылардың белсенділігін, дербестігін және жауапкершілігін қалыптастырумен 
қамтамасыз етеді.
38. Білім алушыларда дағдыларды қалыптастыру өте көп жаттығуларды орындауды 
талап етеді. Педагогтың көмегі біртіндеп азая түседі: бірлескен әрекеттен еліктеу 
бойынша әрекетке, ары қарай үлгі бойынша әрекетке, ең соңында ересек адамның 
сөздік нұсқауы бойынша орындалатын әрекеттерге ауысады. Орташа ақыл-ой кемістігі 
бар білім алушылар үшін педагогтың заттық әрекеттің орындалуын, құралдарды 
пайдалану тәсілдерін, бұйымды, белгілі бір жұмысты орындау бірізділігін анық, 
асықпай көрсеткені маңызды.
4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

39. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау
шараларына қойылатын талаптар гуманизация идеяларына, осы санаттағы білім 
алушылардың мектепте оқуының табиғатына сәйкестігіне шартты болады.
40. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жеке оқу бағдарламасында 
тұжырымдалған міндеттер олардың оқудағы жетістіктерін бағалау үшін 
пайдаланылады.
41. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың жеке бағдарламасын 
құру жұмысы оның қажеттілігі мен мүмкіндігін бастапқы педагогикалық бақылау 
арқылы жүзеге асырылады. Критериалды бағалау білім алушыларды дамыту мен 
оқытудың негізгі желісінің онтогенезіне сәйкес анықталады.
42. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау тек ішкі
бағалау құралдарымен ғана жүзеге асырылады. Оқытудың жеке бағдарламасын жүзеге 
асыру нәтижелері білім беру процесі барысында мұғаліммен сабақтарда тікелей 
бағаланады.
43. Педагогтар бақылау-бағалау әрекетін ақыл-ойы дамымаған білім алушылармен 
жүргізілетін барлық педагогикалық процестің құрылуына негіз болатын арнайы 
педагогиканың "диагностика мен түзете-дамыту жұмысының бірлігі" қағидасына 
сәйкес жүйелі түрде жүзеге асырады.
44. Бақылау білім алушы әрекетінің өнімдерін, ауызша берген жауаптарын оқыту 
мен тәрбиелеудің жекеленген міндеттерімен салыстыра отырып бағалау әрекеті болып 
табылады.
45. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау 
шараларының бірізділігі:
1) білім алушылардың даму, білім және дағдыларының даму деңгейлерін алдын ала 
бағалау. Оқытудың жеке бағдарламасын құруға арналған негіз ретіндегі білім 
алушының даму бейінін құру;

2) білім алушылардың жетістіктері мен дамуын ағымды бағалау оқытудың мазмұны
мен тәсілдерін түзетіп отыру мақсатында білім алушылардың сабақ үстіндегі жұмысын 
күнделікті бақылаудан тұрады;
3) бірінші жартыжылдық аяқталғанда аралық бағалау жүзеге асырылады. 
Икемділіктер мен дағдыларды оқытудың жеке бағдарламасына сәйкес 
қалыптастырудың жетістігі туралы бағалау пайымдамасы жеке бағдарламада тіркеледі;
4) жетістіктерді қорытынды бағалау оқу жылының аяқталуына қарай жүзеге 
асырылады.
46. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау үшін 
білім алушы жетістігінің сапалық көрсеткіші болып табылатын сипаттамалық бағалау 
пайдаланылады. Сипаттамалық бағалау білім алушының жеке білім беру процесінде 
жүзеге асырылған аймақтағы дамуы мен оқуына қатысты өзіндік педагогикалық есеп 
болып табылады. Бастауыш сыныптарда бұл – оқу жылының басы мен аяғындағы білім
алушының даму бейінінде сипатталатын білім алушының әлеуметтік және өзіне-өзі 
қызмет көрсету дағдысының, дене тұрғысынан, танымдық, сөйлеу тілдік дамуы, 
сондай-ақ әрекет түрлерінің қалыптасуы. Білім алушыларды пәндік оқытуға көшірген 
кезде бұл олардың әрбір оқу пәні мен өмірік дағдыларының жетістіктерінің 
сипаттамасы болады.
5-тарау. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
47. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;
2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;
3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;

4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат.
48. Оқу-тәрбиелеу процесін ұйымдастыру үшін кабинеттер санитарлық-гигиеналық 
нормаларды есепке ала отырып, қажетті мектептік құрал-жабдықтармен жасақталады.
49. Түрлі формадағы (жеке, жұп немесе топтық) және әртүрлі жұмыстарды (ойын 
және белсенді оқыту әдістерін қолдануды) ұйымдастыру үшін қозғалмалы жиһаз 
қарастырылады. Білім алушылардың жұмыстарын және көрнекілік құралдарды қоюға 
арналған стендтер, кітап сөрелерін орналастыратын орындарды қарастырылады.
50. Оқу пәнінің мазмұны:
1) бағдарламаның негізгі бөлімдері: "Заттық-тәжірибелік әрекет", "Құрастыру", "
Сумен және сусымалы материалдармен жұмыс", "Иілімді материалдармен (
ермексазбен, қамырмен) жұмыс", "Қағазбен жұмыс", "Жіппен және матамен жұмыс", "
Табиғи материалдармен жұмыс". Бағдарлама шоғырландыру қағидасына сәйкес 
құрылған. Әрбір бөлімнің материалының мазмұны біртіндеп күрделенеді, жаңа 
дағдылармен толықтырылады;
2) материалдарды сынып бойынша бөлу шартты түрде болады. Әр білім алушы 
үшін бағдарламалық мазмұнды таңдағанда, ең алдымен білім алушының мүмкіндігі 
мен қажеттілігі басшылыққа алынады;
3) мұғалімге бағдарламаның әр түрлі бөлімдерінің материалдарын оқытудың 
бірізділігін анықтау, оны жеңілдету немесе күрделендіру, сыныптарға қайтадан бөлу, 
әр білім алушы үшін бағдарламаның оқу материалын оқыту кезеңінің уақытын 
өздігінен анықтау құқығы беріледі;
4) бір сыныптың білім алушылары әр түрлі сыныптың бағдарламалық 
материалдарымен жұмыс істей алады.

51. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдер мен бөлімшелерді (дағдыларды 
қалыптастыруды) қамтиды:
1-кесте
№ Бөлімдер
Бөлімшелер (Дағдылар)
1 Заттық-тәжірибелік әрекеттер
1.1 Заттарды салу, алып шығу, қайтадан салу
1.2 Ашу-жабу
1.3 Заттарды бөлме кеңістігінде басқаша орналастыру
1.4 Жұп заттарды табу
1.5 Бұрап ашу-бұрап жабу
1.6 Тізу
1.7 Қадау-ағыту
1.8 Байлау-шешу
1.9 Кесу, қиып алу
1.10 Түсі әр түрлі заттармен әрекеттер
1.11 Көлемі әр түрлі заттармен әрекеттер
1.12 Пішіні әр түрлі заттармен әрекеттер
1.13 Баулау, бау өткізу
2
Сумен 
және 
сусымалы 
материалдармен жұмыс
2.1 Салу, салып алу
2.2 Қотара құю
2.3 Сүрту
2.4 Жуу
2.5 Кір жуу
3
Иілімді материалдармен (ермексаз, 
қамыр) жұмыс
3.1 Иілімді материалдарды арнайы пішінмен пішімдеу
3.2 Иілімді материалдармен жұмыс
3.3 Заттарды сомдау
3.4 Бірнеше бұйымдардан композиция құрастыру
4 Құрастыру
4.1 Құрылыс материалдарынан құрастыру
4.2 Геометриялық фигуралардан құрастыру
4.3 Таяқшалардан құрастыру
4.4 Мозаикадан өрнек құрастыру
4.5 Бөліктерден жазық бейне құрастыру
4.6 Шаршыда, жолақтарда өрнектер құрастыру
5 Қағазбен жұмыс
5.1 Қағазбен жаттығулар
5.2 Бұйымдарды, ойыншықтарды жасау
5.3 Дайын пішіндерден жапсырмақұрақ құрастыру
6 Жіппен және матамен жұмыс
6.1 Жіппен және инемен жұмыстардың қарапайым түрлерін 
орындау
6.2 Матамен жұмыстардың қарапайым түрлерін орындау
7.1 Табиғи материалдарды жинау және сұрыптау

7 Табиғи материалдармен жұмыс
7.2 Табиғи материалдардан бұйымдарды, жапсырмақұрақтарды, 
композицияларды жасау
52. Оқу бағдарламасында оқыту мақсаттарын қолдануға, мониторинг өткізуге 
тиімді болу үшін кодтық белгілеу енгізілген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, 
екінші сан бөлімді, үшінші сан бөлімшені, төртінші сан оқыту мақсатының реттік 
нөмірін көрсетеді. Мысалы, 1.1.2.4 кодында "1" - сынып, "1.2" - бөлімше, "4" - оқыту 
мақсатының реттік нөмірі.
53. Оқу бағдарламасында әрбір бөлімнің оқу материалын оқытудың дәйектілігі мен 
мазмұнын анықтау үшін негіз болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі 
тұжырымдалған. Мақсаттар жүйесі мұғалімге білім алушылардың таным процесін 
басқаруға, материалды меңгеруді қадамдық бақылауды жүзеге асыруға, оқыту процесін
жекелендіруге мүмкіндік береді.
54. Оқыту мақсаттарының жүйесі:
1) "Заттық-тәжірибелік әрекеттер":
2-кесте
Бөлімшелер (
Дағдылар)
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
1.1 Заттарды 
салу, алып 
ш ы ғ у ,
қайтадан 
салу
1.1.1.1 заттарды (шар
, текше, бүр) қорапқа,
ыдысқа 
салу
1.1.1.2 
заттарды 
қолмен қораптан, 
сауыттан, дорбадан 
а л ы п
ш ы ғ у
1.1.1.3 аузы кең және 
тар сауыттарды ұсақ 
заттармен толтыру 
1.1.1.4 
көлемді 
геометриялық 
денелерді қораптың 
сәйкес ойықтарына 
2.1.1.1 шетен, емен 
жаңғақтарын қалақпен 
(қолмен) бір сауыттан 
басқа сауытқа салу 
2.1.1.2 үрмебұршақты 
қасықпен (қолмен) бір 
сауыттан 
басқа 
сауытқа 
салу 
2.1.1.3 үрмебұршақты (
жемістің сүйектерін, 
шақаларды) қораптың 
кішкентай тесігіне екі 
саусақпен (шымши 
ұстау тәсілімен)итере 
с а л у
2.1.1.4 
көлемді 
геометриялық 
3.1.1.1 ұсақ тастарды 
қасықпен 
бір 
сауыттан 
басқа 
сауытқа 
салу
3.1.1.2 кішкентай 
шарларды елекпен су
құйылған сауыттан 
жұмыртқа салатын 
сауытқа 
салу 
3.1.1.3 таяқшаларды, 
шырпыларды 
4.1.1.1 
заттарды 
іскектің, қысқыштың 
көмегімен 
бір 
сауыттан 
басқа 
сауытқа 
салу
4.1.1.2 кішкентай 
шыны шарларды 
ұяшықтарға салу 

с а л у
1.1.1.5 геометриялық 
пішіндердің жалпақ 
үлгілерін 
Сеген 
тақтасына салу
денелерді қораптың 
сәйкес ойықтарына 
с а л у
2.1.1.5 геометриялық 
пішіндердің жалпақ 
үлгілерін 
Сеген 
тақтасына салу
кішкентай тесіктерге 
итере салу
4.1.1.3 
ұсақ 
моншақтарды шыны 
колбаға салу
1 . 2
Ашу-жабу
1.1.2.1 
есікті 
дыбыссыз ашу және 
ж а б у
1.1.2.2 көлемдері мен
пішіндері әр түрлі 
қораптарды сәйкес 
қақпақтармен жабу 
ж ә н е
а ш у
1.1.2.3 су құбырының
шүмегін ашу және 
ж а б у
1.1.2.4 киімнің және 
сөмкенің сырмасын 
ашу 
және 
жабу
1.1.2.5 матрешканы, 
фломастерді, желімді
ашу және жабу
2.1.2.1 есікті дыбыссыз
ашу 
және 
жабу 
2.1.2.2 су құбырының 
шүмегін ашу және 
ж а б у
2.1.2.3 есіктің әр түрлі 
құлыптарын ашу және 
ж а б у
2.1.2.4 киімнің және 
сөмкенің сырмасын 
ашу 
және 
жабу
2.1.2.5 матрешканы, 
фломастерді, желімді 
ашу және жабу
3.1.2.1 су құбырының
шүмегін ашу және 
ж а б у
3.1.2.2 есіктің әр 
түрлі құлыптарын 
ашу 
және 
жабу
3.1.2.3 киімнің және 
сөмкенің сырмасын 
ашу және жабу 
3.1.2.4 матрешканы, 
фломастерді, желімді
ашу және жабу
4.1.2.1 су құбырының
шүмегін ашу және 
ж а б у
4.1.2.2 есіктің әр 
түрлі құлыптарын 
ашу және жабу 
4.1.2.3 киімнің және 
сөмкенің сырмасын 
ашу және жабу 
4.1.2.4 матрешканы, 
фломастерді, желімді
ашу және жабу
1.3 Заттарды 
б ө л м е
кеңістігінде 
басқаша 
орналастыру
1.1.3.1 орындықты 
дыбыссыз қозғау, 
итеру және басқа 
ж е р г е
а п а р у
1.1.3.2 заттарды, 
заттар (суы бар 
құмыра, қораптар, 
дидактикалық 
материалдар) 
салынған подносты 
абайлап апару және 
қ о ю
1.1.3.3 затты, арбаны,
сөмкені, дөңгелекті 
шемоданды итеру, 
тарту, тасымалдау
2.1.3.1 орындықты 
дыбыссыз 
қозғау, 
итеру және басқа жерге
а п а р у
2.1.3.2 заттарды, заттар
(суы бар құмыра, 
қ о р а п т а р ,
дидактикалық 
материалдар) салынған
подносты абайлап 
апару және қою 
2.1.3.3 затты, арбаны, 
сөмкені, дөңгелекті 
шемоданды итеру, 
тарту, тасымалдау
3.1.3.1 заттарды, 
заттар (суы бар 
құмыра, қораптар, 
дидактикалық 
материалдар) 
салынған подносты 
абайлап апару және 
қ о ю
3.1.3.2 затты, арбаны,
сөмкені, дөңгелекті 
шемоданды итеру, 
тарту, тасымалдау
4.1.3.1 заттарды, 
заттар (суы бар 
құмыра, қораптар, 
дидактикалық 
материалдар) 
салынған подносты 
абайлап апару және 
қ о ю
4.1.3.2 затты, арбаны,
сөмкені, дөңгелекті 
шемоданды итеру, 
тарту, тасымалдау
1.4 Жұп 
заттарды 
табу
1.1.4.1 жұп заттарды 
тану, табу, көрсету, 
таңдау ("дәл осындай
"
)
1.1.4.2 заттың оның 
суреттегі, фотодағы 
бейнесімен 
ара 
қатынасын табу
2.1.4.1 жұп заттарды 
тану, табу, көрсету, 
таңдау ("дәл осындай")
2.1.4.2 заттың оның 
суреттегі, фотодағы 
бейнесімен 
ара 
қатынасын табу
3.1.4.1 заттың оның 
суреттегі, фотодағы 
бейнесімен 
ара 
қатынасын 
табу 
3.1.4.2 заттың оның 
суреттегі, фотодағы 
сұлбасы 
немесе 
көлеңкелі бейнесімен
ара қатынасын табу
4.1.4.1 заттың оның 
суреттегі, фотодағы 
сұлбасы 
немесе 
көлеңкелі бейнесімен
ара қатынасын табу 
4.1.4.2 
заттың 
сұлбасы 
немесе 
көлеңкелі бейнесімен
ара қатынасын табу
1.1.5.1 құтының, 
бөтелкенің қақпағын 
бұрап ашу-бұрап 
2.1.5.1құтының, 
бөтелкенің қақпағын 
бұрап ашу-бұрап жабу
3.1.5.1 құтының, 
бөтелкенің қақпағын 
бұрап ашу-бұрап 
ж а б у
4.1.5.1 құтының, 
бөтелкенің қақпағын 
бұрап ашу-бұрап 
ж а б у

1.5 Бұрап 
ашу-бұрап 
жабу
ж а б у
1.1.5.2 
үлкен 
сомындарды бұрап 
жабу-бұрап ашу 
2.1.5.2 
үлкен 
сомындарды бұрап 
жабу-бұрап 
ашу 
2.1.5.3 зырылдауықты 
айналдыру
3.1.5.2 
үлкен 
сомындарды бұрап 
жабу-бұрап ашу 
3 . 1 . 5 . 3
зырылдауықты 
айналдыру
4.1.5.2 
үлкен 
сомындарды бұрап 
жабу-бұрап ашу 
4 . 1 . 5 . 3
зырылдауықты 
айналдыру
1.6 Тізу
1.1.6.1 резенкелерді 
жуан түтік өзекке 
т і з у
1.1.6.2 үлкен және 
к і ш к е н т а й
сақиналарды ілмек 
ө з е к к е
т і з у
1.1.6.3 пирамиданың 
сақиналарын тізу
2 . 1 . 6 . 1
і р і
моншақтарды бауға 
тізу
3 . 1 . 6 . 1
і р і
моншақтарды бауға 
тізу
4.1.6.1 
ұсақ 
моншақтарды, 
шытыра моншақты 
қармақ бауға, жіпке 
тізу
1 . 7
Қадау-ағыту
1.1.7.1 жабысқақ 
қапсырманы, 
шыртылдақтарды 
және түймелерді салу
шешу, 
ағыту
1.1.7.2 пластмасса, 
ағаш қысқыштарды 
қыстыру-ағыту
2.1.7.1 
жабысқақ 
қапсырманы, 
шыртылдақтарды және
түймелерді салу шешу, 
а ғ ы т у
2.1.7.2 пластмасса, 
ағаш қысқыштарды 
қыстыру-ағыту
3.1.7.1 жабысқақ 
қапсырманы, 
шыртылдақтарды 
және түймелерді салу
шешу, 
ағыту 
3.1.7.2 пластмасса, 
ағаш қысқыштарды 
қыстыру-ағыту
4.1.7.1 жабысқақ 
қапсырманы, 
шыртылдақтарды 
және түймелерді, 
айылбастарды, 
түйреуіштерді салу 
шешу, ағыту
1 . 8
Байлау-шешу
1.1.8.1орамал, 
бауларды 
шешу 
2.1.8.1орамал, 
бауларды шешу және 
байлау
3.1.8.1орамал, 
бауларды шешу және
байлау
4.1.8.1орамал, 
бауларды шешу және
байлау
1.9 Кесу, 
қиып алу
1.1.9.1 қайшымен 
жіпті, қағаз жолағын 
кесу
2.1.9.1 қайшымен жіпті
, қағаз жолағын кесу 
2.1.9.2 
қайшымен 
қағазды тура кесу
3.1.9.1 қайшымен 
жіпті, қағаз жолағын 
к е с у
3.1.9.2 қайшымен 
қағазды 
қисық, 
дөңгелете 
кесу 
3.1.9.3қайшымен 
жіпті және матаны 
к е с у
3.1.9.4 пышақпен 
жемістерді, 
көкөністерді, нанды 
кесу
4.1.9.1 қағаз бетінен 
сұлбалары бойынша 
қ а р а п а й ы м
бейнелерді кесіп алу 
4.1.9.2 пышақпен 
жемістерді, 
көкөністерді, нанды 
кесу
1.10 Түсі әр 
т ү р л і
заттармен 
әрекеттер
1.1.10.1 бірнеше 
заттың ішінен бір 
түсті заттарды таңдау
2.1.10.1 бірнеше заттың
ішінен бір түсті 
заттарды 
таңдау 
2.1.10.2 заттарды түсі 
бойынша топтастыру
3.1.10.1 бірнеше 
заттың ішінен бір 
түсті заттарды таңдау
3.1.10.2 заттарды түсі
бойынша топтастыру
4.1.10.1 бірнеше 
заттың ішінен бір 
түсті заттарды таңдау
4.1.10.2 заттарды түсі
бойынша топтастыру
1.11 Көлемі 
әр түрлі 
заттармен 
әрекеттер
1.1.11.1 бірнеше 
заттың 
ішінен 
мөлшері 
сондай 
заттарды таңдау
2.1.11.1бірнеше заттың 
ішінен мөлшері сондай
заттарды 
таңдау 
3.1.11.1 бірнеше 
заттың 
ішінен 
мөлшері 
сондай 
заттарды таңдау 
3.1.11.2 заттарды 
4.1.11.1 бірнеше 
заттың 
ішінен 
мөлшері 
сондай 
заттарды 
таңда
4.1.11.2 заттарды 
көлемі бойынша 
т о п т а с т ы р у

2 . 1 . 1 1 . 2 .
заттарды 
көлемі 
бойынша топтастыру
көлемі бойынша 
топтастыру
4.1.11.3 заттарды 
көлемі бойынша 
реттестіру
1.12 Пішіні 
әр түрлі 
заттармен 
әрекеттер
1.1.12.1 бірнеше 
заттың ішінен пішіні 
сондай заттарды 
т а ң д а у
2.1.12.1 бірнеше заттың
ішінен пішіні сондай 
заттарды 
таңдау 
2.1.12.2 
заттарды 
пішіні 
бойынша 
топтастыру
3.1.12.1 бірнеше 
заттың ішінен пішіні 
сондай заттарды 
т а ң д а у
2.1.12.2 заттарды 
пішіні бойынша 
топтастыру
4.1.12.1 бірнеше 
заттың ішінен пішіні 
сондай заттарды 
т а ң д а у
4.1.12.2 заттарды 
пішіні бойынша 
топтастыру
1.13 Баулау, 
бау өткізу
2.1.13.1бірнеше жуан 
жіпті бір жіп етіп 
шиыру
3.1.13.1жуан 
жіптерден 
бау, 
белбеу жасау
4.1.13.1жуан жіпті 
немесе бауды өру
4.1.13.2бәтенкеге бау 
өткізу
2) "Сумен және сусымалы материалмен жұмыс":
3-кесте
Бөлімшелер
(Дағдылар)
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
2.1 Салу, 
салып алу
1.2.1.1 
жарманы 
құмырадан құмыраға 
т ө г у
1.2.1.2 
жарманы 
қасықпен 
салу 
1.2.1.3 жарманы су 
сепкішті пайдалана 
отырып, 
төгу 
1.2.1.4 
жарманы 
елеуішпен елеу
2.2.1.1 
жарманы 
құмырадан құмыраға 
т ө г у
1.2.1.2жарманы 
қасықпен 
салу 
1.2.1.3 жарманы су 
сепкішті пайдалана 
отырып, 
төгу 
1.2.1.4 
жарманы 
елеуішпен елеу
1.2.1.1 
жарманы 
қасықпен 
салу 
1.2.1.2 жарманы су 
сепкішті пайдалана 
отырып, 
төгу 
1.2.1.3 
жарманы 
елеуішпен елеу
1.2.1.1 
жарманы 
қасықпен 
салу 
1.2.1.2 жарманы су 
сепкішті пайдалана 
отырып, 
төгу 
1.2.1.3 
жарманы 
елеуішпен елеу
2.2 Қотара 
құю
1.2.2.1 
суды 
құмырадан құмыраға 
қ ұ ю
1.2.2.2 
суды 
қ ұ м ы р а д а н
(
шәйнектен) стақанға, 
к е с е г е
қ ұ ю
1.2.2.3 ыдыс жуғыш 
жөкенің көмегімен (
губка) суды бір 
сауыттан басқасына 
а у ы с т ы р у
1.2.2.4 бұлғауышпен 
көпірту
2.2.2.1 
суды 
құмырадан құмыраға 
қ ұ ю
2.2.2.2 
суды 
қ ұ м ы р а д а н
(
шәйнектен) стақанға, 
к е с е г е
қ ұ ю
2.2.2.3 ыдыс жуғыш 
жөкенің көмегімен (
губка) суды бір 
сауыттан басқасына 
а у ы с т ы р у
2.2.2.4 бұлғауышпен 
көпірту
3.2.2.1 
суды 
құмырадан құмыраға 
қ ұ ю
3.2.2.2 
суды 
қ ұ м ы р а д а н
(
шәйнектен) стақанға, 
к е с е г е
қ ұ ю
3.2.2.3 ыдыс жуғыш 
жөкенің көмегімен (
губка) суды бір 
сауыттан басқасына 
а у ы с т ы р у
3.2.2.4 бұлғауышпен 
көпірту
4.2.2.1 
суды 
қ ұ м ы р а д а н
(
шәйнектен) стақанға, 
к е с е г е
қ ұ ю
4.2.2.2 ыдыс жуғыш 
жөкенің көмегімен (
губка) суды бір 
сауыттан басқасына 
а у ы с т ы р у
4.2.2.3 бұлғауышпен 
көпірту
1.2.3.1 
үстелге 
төгілген 
суды 
2.2.3.1 
үстелге 
төгілген 
суды 
3.2.3.1 
үстелге 
төгілген 
суды 
4.2.3.1 
үстелге 
төгілген 
суды 

2.3 Сүрту
шүберекпен сүрту 
1.2.3.2 еденге төгілген
суды 
швабрамен 
с ү р т у
1.2.3.3 шүберек пен 
жөкені пайдалана 
отырып, үстелдің, 
сөренің, 
бөлме 
ө с і м д і к т е р і
жапырақтарының 
шаңын сүрту
шүберекпен сүрту 
2.2.3.2 еденге төгілген
суды 
швабрамен 
с ү р т у
2.2.3.3 шүберек пен 
жөкені пайдалана 
отырып, үстелдің, 
сөренің, 
бөлме 
ө с і м д і к т е р і
жапырақтарының 
шаңын сүрту
шүберекпен сүрту 
3.2.3.2 еденге төгілген
суды 
швабрамен 
с ү р т у
3.2.3.3 шүберек пен 
жөкені пайдалана 
отырып, үстелдің, 
сөренің, 
бөлме 
ө с і м д і к т е р і
жапырақтарының 
шаңын сүрту
шүберекпен сүрту 
4.2.3.2 еденге төгілген
суды 
швабрамен 
с ү р т у
4.2.3.3 шүберек пен 
жөкені пайдалана 
отырып, үстелдің, 
сөренің, 
бөлме 
ө с і м д і к т е р і
жапырақтарының 
шаңын сүрту
2.4 Жуу
1.2.4.1 үстел бетін, 
терезенің 
алдын, 
а й н а н ы
жуу және сүрту
2.2.4.1 
сабынды 
пайдалана отырып, 
үстел бетін, терезенің 
алдын, 
айнаны 
жуу және сүрту 
2.2.4.2 жөке мен 
сабынды пайдалана 
отырып, ыдыс жуу
3.2.4.1 
сабынды 
пайдалана отырып, 
үстел бетін, терезенің 
алдын, 
айнаны 
жуу және сүрту 
3.2.4.2 жөке мен 
сабынды пайдалана 
отырып, ыдыс жуу
4.2.4.1 
сабынды 
пайдалана отырып, 
үстел бетін, терезенің 
алдын, 
айнаны 
жуу және сүрту 
4.2.4.2 жөке мен 
сабынды пайдалана 
отырып, ыдыс жуу
2.5 Кір жуу
1.1.5.1 орамалдарды, 
майлықты 
жуу, 
шайқау және жіпке 
ілу
2.1.5.1 орамалдарды, 
қуыршақтың киімін, 
майлықты 
жуу, 
шайқау және жіпке 
ілу
3.1.5.1 орамалдарды, 
қуыршақтың киімін, 
майлықты 
жуу, 
шайқау және жіпке 
ілу
4.1.5.1 орамалдарды, 
қуыршақтың киімін, 
майлықты 
жуу, 
шайқау және жіпке 
ілу
3) "Иілімді материалдармен (ермексаз, қамыр) жұмыс":
5-кесте
Бөлімшелер 
(
Дағдылар)
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
3.1 Иілімді 
материалдарды 
а р н а й ы
пішінмен 
пішімдеу
1.3.1.1 иілімді 
материалдарды 
а р н а й ы
пішінмен 
п і ш і м д е у
1 . 3 . 1 . 2
сомдалған 
бұйымдардан 
ш ы н а й ы
заттарды тану
1.3.2.1 қамыр, 
ермексаз 
кесектерін 
саусақпен үзіп 
а л у
1.3.2.2 қамыр, 

3.2 Иілімді 
материалдармен
жұмыс
ермексаз 
кесектерін 
саусақтармен 
е з г і л е у
1.3.2.3 қамыр, 
ермексаз 
кесектерін 
а л а қ а н
ортасында 
ж а л п и т у
1.3.2.4 қамырды
, ермексазды 
алақанмен 
соққылау 
1.3.2.5 қамыр, 
ермексаз 
кесектерін жаю 
1.3.2.6 тақтай 
бетінде қамыр, 
ермексаз 
кесектерінен 
бағандар есу 
1 . 3 . 2 . 7
бағандарды 
қырнауышпен 
к е с у
1 . 3 . 2 . 8
таяқшалардың 
біріктірілетін 
ұштарын сипап 
жабыстыра 
отырып, сақина 
ж а с а у
1 . 3 . 2 . 1 0
тақтайда 
кішкентай 
шарларды 
домалату
2.3.2.1 шарды алақан 
ортасында жалпиту 
2.3.2.2 
үлкен 
бармақпен шардың 
б е т к і
ж а ғ ы н
тереңдетіп шұңқырлау
2.3.2.3 шарды алақан 
ортасында сопақша, 
конус жасап домалату 
2.3.2.4 алмұрт тәрізді 
пішін алу үшін шарды 
жалпиту және созу 
2.3.2.5 езіп жағуды 
және басып жаншуды 
о р ы н д а у :
- шарды итере отырып,
негізгі 
бекіту; 
- 
ермексазды 
жазықтың бетіне, 
нобай бойынша езіп 
ж а ғ у ;
- 
ермексаздан 
жасалған суретті ұсақ 
бөліктермен 
толықтыру
3.3.2.1 бөліктерді 
жабыстыра отырып 
б і р і к т і р у
3.3.2.2 
шағын 
бөліктерді шымшып 
үзу, жаншу, созу 
3.3.2.3 
шарды 
жіппен кесу
4.3.2.1 жұмыс орнын 
ұ й ы м д а с т ы р у
4.3.2.2 
жағдаяттық 
композициялар құру 
ү ш і н
ә р
т ү р л і
материалдарды 
ермексаздан немесе 
қамырдан жасалған 
негізге батырып салу
3.3 Заттарды 
сомдау
1 . 3 . 3 . 1
таяқшалардың 
негізінде дуал, 
саты, қалаш, 
ш ы н ж ы р ,
геометриялық 
пішіндерді 
ж а с а у
1 . 3 . 3 . 2
кішкентай 
шарлардан 
м о н ш а қ ,
бауырсақ, 
2.3.3.1 
еліктеу 
бойынша және үлгі 
бойынша 
шелпек 
қ ұ й м а қ ,
саңырауқұлақтың 
қалпағын табақты, 
тәрелкені илеп жасау 
2.3.3.2 еліктеу және 
үлгі бойынша қара 
өрік, қияр, сәбіз, 
жұмыртқа, алмұрт, 
3.3.3.1 
еліктеу 
бойынша және үлгі 
бойынша аққаланы, 
пирамиданы, 
құламасты илеп 
ж а с а у
3.3.3.2 
таныс 
әріптерді жасау 
3.3.3.3 бір кесек 
ермексаздан тәрелке,
табақ, кішкентай 
тәрелке 
жасау 
3.3.3.4 
екікесек 
ермексаздан кесе, 
қасық, құмыра жасау
3.3.3.5 2-5 бөліктен 
4.3.3.1 
мұғалімнің 
тапсырмасы бойынша 
және өзінің таңдауы 
бойынша таныс заттарды
и л е п
ж а с а у
4.3.3.2 
бірнеше 
элементтерден 
құралатын заттарды 
ж а с а у

жемістер жасау 
1.3.3.3заттармен
жағдяттарды 
о й н а у
1.3.3.4 заттарды 
атау
бұрышты 
жасау
2.3.3.3 
заттармен 
жағдаяттарды ойнау 
2.3.3.4 заттарды атау
б а л ы қ т ы ,
саңырауқұлақты, 
сабы бар себетті, 
пирамиданы, 
балапанды, қоянды 
ж а с а у
3.3.3.6 заттармен 
жағдяттарды ойнау 
3.3.3.7 заттарды атау
4.3.3.3 
заттармен 
жағдяттарды 
ойнау 
4.3.3.4 заттарды атау
3.4 Бірнеше 
бұйымдардан 
композиция 
құрастыру
3 . 3 . 4 . 1
"
Саңырауқұлақты 
алаң", "Подностағы 
жемістер", "Жеміс 
салынған себет" 
композициясын 
қ ұ р а с т ы р у
3 . 3 . 4 . 2
композицияны атау
4 . 3 . 4 . 1
т а н ы с
композицияларды 
қ ұ р а с т ы р у
4.3.4.2 композицияны 
а т а у
4.3.4.3 ермексаздық 
жапсырмақұрақтарды 
ж а с а у
4.3.4.4 
суреттерді 
жетіспейтін бөліктермен 
толықтыру
4) "Құрастыру":
5-кесте
Бөлімшелер
(Дағдылар)
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
4.1 Құрылыс 
материалдарынан
құрастыру
1.4.1.1еліктеу 
бойынша, 
үлгі 
бойынша құрылыс 
материалдарынан 
мұнара, үй салу, жол, 
қақпа, темір жол, 
үстел, 
орындық 
ж а с а у
1.4.1.2 мұғалімнің 
басшылығымен 
жағдаятты ойын 
ойнау
2.4.1.1 
еліктеу 
бойынша, 
үлгі 
бойынша құрылыс 
материалдары-нан 
мұнара, үй салу, жол,
қақпа, темір жол, 
үстел, орындық, 
диван кереует жасау 
2.4.1.2 мұғалімнің 
басшылығымен 
жағдаятты ойын 
ойнау
3.4.1.1 
көрсету 
бойынша, 
үлгі 
бойынша 5-6 көлемді
пішіндерден екі 
қабатты үй, тұрақ 
салу, қақпа, пойыз, 
автомобиль 
жасау
3.4.1.2 сөздік нұсқау 
бойынша таныс 
қ ұ р ы л ы с
жұмыстарын 
о р ы н д а у
3.4.1.3 мұғалімнің 
басшылығымен 
жағдаятты ойын 
ойнау
4.4.1.1 көрсету 
бойынша, үлгі 
бойынша, сөздік 
нұсқау бойынша, 
ойша құрылыс 
материалдары-нан 
6-10 
бөлікті 
4.4.1.2. мұғалімнің 
басшылығымен 
жағдаятты ойын 
ойнау
4 . 2
Геометриялық 
3.4.2.1 
көрсету 
бойынша, 
үлгі 
бойынша, сөздік 
н ұ с қ а у
4.4.2.1 көрсету 
бойынша, үлгі 
бойынша, сөздік 
нұсқау бойынша 
ж а з ы қ

фигуралардан 
құрастыру
бойыншажазық 
геометриялық 
пішіндерден 
бейнелер құрастыру
геометриялық 
пішіндерден 
б е й н е л е р
құрастыру
4 . 3
Таяқшалардан 
құрастыру
1.4.3.1 бір түстісанау 
таяқшаларды таңдау 
1.4.3.2 
санау 
таяқшаларын 
сұлбалық бейнелерге 
с а л у
1.4.3.3 үлгі бойынша, 
сурет 
бойынша, 
сөздік 
нұсқау 
бойыншасанау 
таяқшаларынан үй, 
қақпа, жол, дуал, 
үстел, орындық, 
әткеншектерді 
құрастыру
2.4.3.1 
санау 
таяқшаларын 
түстерін есепке ала 
отырып, сұлбалық 
бейнелерге 
салу
2.4.3.2 үлгі бойынша,
сурет 
бойынша, 
сөздік 
нұсқау 
бойынша 
санау 
таяқшаларынан ағаш,
бұта, 
шырша, 
жемсалғыш, сатыны 
құрастыру
3.4.3.1 сөздік нұсқау 
бойынша 
санау 
таяқшаларынан 
көрсету бойынша, 
үлгі бойынша, сөздік
нұсқау бойынша 
өрнектер 
мен 
п і ш і н д е р д і
құрастыру
4.4.3.1 
үлгі 
бойынша, сурет 
бойынша, сөздік 
нұсқау бойынша 
с а н а у
таяқшаларынан 
өрнектерді, таныс 
ә р і п т е р д і ,
цифрларды 
құрастыру
4.4 Мозаикадан 
өрнек құрастыру
1.4.4.1 панельді бір 
түсті және әр түрлі 
түсті мозаикамен 
толтыру
2.4.4.1 панельге бір 
түсті мозаикаларды 
қатарлап салу
3.4.4.1 панельге әр 
түсті мозаикалардан
екі қатар жасау
4.4.4.1 панельге әр 
түсті мозаикаларды
түстерін белгілі бір
т ә р т і п т е
кезектестіре 
о т ы р ы п
қатарластырып 
салу
4.5 Бөліктерден 
жазық бейне 
құрастыру
1.4.5.1 алдын ала 
үлгіні қарай отырып, 
кесінді суреттердің 
көлденеңінен , тігінен
қиылған екі бөлігін 
қосу
2.4.5.1 
еліктеу 
бойынша, 
үлгі 
б о й ы н ш а
көлденеңінен 
, 
тігінен қиылған 3-4 
бөлікке, қиғаш 2 
бөлікке қиылған 
суреттерді құрастыру
3 . 4 . 5 . 1
5-7 бөлікке қиылған 
с у р е т т е р д і
қ ұ р а с т ы р у
3.4.5.2 бөліктерге 
қ и ы л ғ а н
иллюстрациялық 
ертегілерді 
қ ұ р а с т ы р у
3.4.5.3 құрылымдық 
бөліктерден (бас, 
дене, 
құйрық, 
аяқ-қол) қарапайым 
б е й н е л е р д і
құрастыру
4 . 4 . 5 . 1 .
заттық 
және 
жағдяттық кесінді 
суреттерді 
құрастыру
4.6 Шаршыда, 
жолақтарда 
өрнек құрастыру
4.4.6.1 көрсету, үлгі
бойынша, сөздік 
нұсқау бойынша 
геометриялық 
пішіндерден 
жолақта, шаршыда,
дөңгелекте өрнек 
құрау

5) "Қағазбен жұмыс":
6-кесте
Бөлімшелер (
Дағдылар)
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
5.1 Қағазбен 
жаттығулар
1.5.1.1 
қағаз 
б е т т е р і н
алақанымен жазу, 
жырту, умаждау, 
кішкентайдан 
жыртып 
алу 
1.5.1.2 қағаз бетін 
түзу 
сызық 
бойымен бүктеу 
1.5.1.3 бүктелген 
қағаз бетін қолмен 
жаза отырып сипау
1.5.1.4 
шағын 
заттарды жұқа 
қағазбен орау
2.5.1.1 қағаз бетін 
ортасынан бүктеу, 
ортасынан шетіне 
қ а р а й
ж а з у
2.5.1.2 
қағазды 
бүктеу 
сызығы 
бойынша 
жырту
2.5.1.3 түсті қағаздан
ж а с а л ғ а н
геометриялық 
п і ш і н д е р д і
қатырмақаз 
жолағына солдан 
оңға қарай түсін 
кезектестіре салу
3.5.1.1 
қағазды 
белгіленген сызыққа 
дейін 
бүктеу 
3.5.1.2 шаршы бет 
қағазды бұрыштан 
бұрышқа қиғаштап 
б ү т е у
3.5.1.3 
қағазбен 
жұмысқа 
арналға 
құралдарды: 
қарандашты, 
сызғышты, желімді, 
қайшыны, қылқаламды
, қимаүлгіні тану, 
ажырату, 
атау 
3.5.1.4 
қағазды 
қайшымен түзу сызық 
бойымен 
кесу, 
жолақтарды белгі 
бойымен кесіп алу 
3.5.1.5 шаршыны белгі 
б о й ы н ш а
үшбұрыштарға кесу
4.5.1.1 қағазды бүктеу
4.5.1.2 
қағазды 
қайшымен үзік сызық,
бүгілген 
жері 
бойымен, дөңгелектей
, қисық сызық 
бойымен 
кесу 
4.5.1.3 
қағаздан 
қ а й ш ы м е н
геометриялық 
пішіндерді кесіп алу 
4.5.1.4 геометриялық 
пішіндерді нобайға 
жабыстыру
5 . 2
Бұйымдарды, 
ойыншықтарды
жасау
1.5.2.1 
жұқа 
қағаздан және 
ф о л ь г а д а н
к і ш к е н т а й
шарларды жасау, 
олармен ойын 
әрекеттерін 
о р ы н д а у
1.5.2.2 ұшатын 
ойыншықтар жасау
, олармен ойнау 
1.5.2.3 майлық 
қағаздарды бүктеп, 
оларды майлық 
қағаз салғышқа 
салу
2.5.2.1 қағаздан 
желімді пайдаланбай
, үстел, орындық, 
ш ы р ш а
ойыншықтарын 
(
басқа да көлемді, 
жазық бұйымдарды) 
ж а с а у
2.5.2.2 
жасаған 
ойыншықтарды атау 
және олармен ойнау
3.5.2.1 
қағаздан 
хатқалта, 
тұқым 
салатын қалта, дәптер 
ж а с а у
3.5.2.2 фольгадан табақ
, орындық, үстел, 
т ә р е л к е
ж а с а у
3.5.2.3 
жасаған 
ойыншықтарды атау 
және олармен ойнау 
3.5.2.4 
желім 
қарындаштың 
қолданысын түсіну, 
оны 
жұмыста 
пайдалана 
білу 
3.5.2.5 қағаздан желім 
қарындаштың 
к ө м е г і м е н
ойыншықтар жасау
4.5.2.1 
қағаздан 
ұшатын ойыншықтар 
ж а с а у
4.5.2.2 трафарет, қима
үлгіні пайдаланып 
б е л г і
с а л у
4.5.2.3 пішіндерді 
т ү с т і
қарындаштармен бояу
және 
штрихтау 
4.5.2.4 қағаздан желім
қарындаштың 
к ө м е г і м е н
ойыншықтар жасау

5.3 Дайын 
пішіндерден 
жапсырмақұрақ
құрастыру
1.5.3.1 көрсету 
бойынша дайын 
бөліктерден 
қозғалмалы 
жапсырмақұрақ-тар
:
"Ойыншықтар", "
Күзгі жапырақтар" 
ж а с а у
1.5.3.2 
заттық 
бейнелерді тану, 
көрсету, 
атау 
1.5.3.3 
заттық 
бейнелерді 
бейненің нобайына
салу
2 . 5 . 3 . 1 1 - 2
бөліктерден тұратын
заттық бейнелерді 
тану, көрсету, атау 
2.5.3.2заттық 
бейнелерді бейненің 
нобайына 
салу 
2.5.3.3дайын 
пішіндерден заттық 
жапсырмақұрақты 
құрастыру
3.5.3.1 
дайын 
пішіндерді нобайға 
ж а п с ы р у
3 . 5 . 3 . 2
жапсырмақұрақтарды 
жапсыру 
арқылы 
орындау: шырша, гүл, 
үй жасау
4.5.3.1 заттық және 
ж а ғ д а я т т ы қ
жапсырмақұрақ-тарды
о р ы н д а у
4.5.3.2 оқулықтарды 
ж ө н д е у
4.5.3.3 көрсету, үлгі 
бойынша, 
сөздік 
нұсқау 
бойынша 
геометриялық 
пішіндерден жолақта, 
шаршыда, дөңгелекте 
ою құрау
6) "Жіппен және матамен жұмыс":
7-кесте
Бөлімшелер 
(
Дағдылар)
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
6.1 Жіппен және 
и н е м е н
жұмыстардың 
қарапайым түрлерін
орындау
1.6.1.1 жіпті
домалатып 
о р а у
1.6.1.2 жіпті
шарғыға 
орау
2.6.1.1 
жіптерді 
қорапқа 
салу 
2.6.1.2 жіптерді түсі 
бойынша сұрыптау 
2 . 6 . 1 . 3 .
ж і п т і
ү з у
2.6.1.4 жуан жіптерді 
шиыру, бау өру, 
белбеу, 
сөмкенің 
ұстағышын жасау
3.6.1.1 жіптерді ұзындығына, 
жуандығына, түсіне қарай 
с ұ р ы п т а у
3.6.1.2 түстері әр түрлі екі 
жуан жіптен бау өру 
3.6.1.3 
кітап 
арасына 
салғышты 
жасау 
3.6.1.4 жіптерді байлау, жуан 
жіптерді бантиктеп байлау 
3.6.1.5 
жуан 
жіптерді 
қайшымен кесу
4.6.1.1 жуан 
жіптерден бау 
ж а с а у
4.6.1.2 жуан 
ж і п т е р д і
бантиктеп 
б а й л а у
4 . 6 . 1 . 3
баулаудың әр 
түрлі түрлерін 
о р ы н д а у
4.6.1.4 инеге жіп
сабақтау, жіпті 
т ү ю
4.6.1.5 инемен "
ине төмен-ине 
жоғары" тігісін 
о р ы н д а у
4 . 6 . 1 . 6
педагогтің 
көмегімен екі 
тесікті түймені 
қадау
2 . 6 . 2 . 1
м а т а
қиықтарын қорапқа, 
3.6.2.1 мата қиықтарын түсі 
мен қалыңдығына, матасына 

6.2 
Матамен 
жұмыстардың 
қарапайым түрлерін
орындау
1.6.2.1 мата 
қиықтарын, 
жіптерді 
сұрыптау
дорбаға 
салу 
2.6.2.2 пішіндері әр 
түрлі заттарды матаға 
о р а у
2.6.2.3 қиықтарды түсі
мен матасына қарай 
сұрыптау
қарай 
топтастыру 
3.6.2.2 
матаны 
киім 
(
мойынорағыш) 
және 
тұрмыстық зат (майлық, 
дастархан) ретінде пайдалану
3.6.2.3 матаны қайшымен 
кесу
4.6.2.1 үшкіл 
орамалды 
байлау-шешу 
4.6.2.2 матаны 
қайшымен кесу
7) "Табиғи материалдармен жұмыс":
8-кесте
Бөлімшелер 
(
Дағдылар)
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
7 . 1
Т а б и ғ и
материалдарды 
ж и н а у
ж ә н е
сұрыптау
1.7.1.1 жиналған 
т а б и ғ и
материалды тану, 
а т а у
1.7.1.2 табиғи 
материалдарды 
сұрыптау, оларды
сақтау 
үшін 
қораптарға, 
құтыларға, 
дорбаларға салу
2.7.1.1 жиналған 
т а б и ғ и
материалды тану, 
а т а у
2.7.1.2 табиғи 
материалдарды 
сұрыптау, оларды
сақтау 
үшін 
қораптарға, 
құтыларға, 
дорбаларға салу
3.7.1.1 жиналған 
табиғи материалды 
т а н у ,
а т а у
3.7.1.2 
табиғи 
материалдарды 
сұрыптау, оларды 
с а қ т а у
ү ш і н
қораптарға, 
қ ұ т ы л а р ғ а ,
дорбаларға салу
4.7.1.1 жиналған 
табиғи материалды 
т а н у ,
а т а у
4.7.1.2 
табиғи 
материалдарды 
сұрыптау, оларды 
с а қ т а у
ү ш і н
қораптарға, 
қ ұ т ы л а р ғ а ,
дорбаларға салу
7 . 2
Т а б и ғ и
материалдардан 
бұйымдарды, 
жапсырмақұрақтарды
, композицияларды 
жасау
1.7.2.1 
күзгі 
жапырақтар мен 
тірі гүлдерден 
гүлшоқ 
жасау
1 . 7 . 1 . 2
жапырақтарды 
нобайға сала 
о т ы р ы п ,
қозғалмалы 
жапсырмақұрақ 
орындау
2.7.2.1 
күзгі 
жапырақтар мен 
тірі гүлдерден 
гүлшоқ жасау 
2 . 7 . 1 . 2
жапсырусыз 
заттық жапсырма-
құрақтар жасау
3.7.2.1 
көрсету 
бойынша, 
үлгі 
бойынша табиғи 
матриалдардан 
бұйым 
жасау; 
б ө л і к т е р д і
ермексаздың 
көмегімен біріктіру 
3.7.1.2 
заттық 
жапсырмақұрақ 
жасау
4.7.2.1 
көрсету 
бойынша, 
үлгі 
бойынша табиғи 
матриалдардан 
бұйым 
жасау; 
б ө л і к т е р д і
ермексаздың 
көмегімен біріктіру 
4.7.2.2 
заттық 
жапсырмақұрақ 
ж а с а у
4.7.2.3 
табиғи 
материалдан 
к о м п о з и ц и я
құрастыру
55. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен 
мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан 

бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу 
бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.
Қазақстан 
Республикасы
Білім 
және 
ғылым 
министрінің
2013 
жылғы 
3 
сәуірдегі
№115 бұйрығына 320-қосымша
Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру 
деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Музыка және ырғақ" пәнінен жаңартылған 
мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
Ескерту. Бұйрық 320-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым 
министрінің 27.07.2017 
(1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12)-сыныптарының ерекше білім 
№ 352
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 05.09.2017, 3-сыныптың ерекше білім 
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары және 10-сыныптың білім алушылары үшін 
01.09.2018, 4-сыныптың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары, 
сонымен қатар 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019 бастап қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы
№ 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта 
білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті 
сәйкес және орташа ақыл-ой 
стандартына
кемістігі бар білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін ескере отырып 
әзірленген.
2. Оқу бағдарламасы "Музыка және ырғақ" пәні бойынша орташа ақыл-ой кемістігі 
бар білім алушылардың танымдық ерекшеліктеріне сәйкес білім, білік және дағдының 
мазмұны мен көлемін анықтайтын нормативтік-оқу құжаты болып табылады.
3. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың музыкалық, қозғалыс, 
эмоциялық және ойлау қабілеттерін дамытуға арналған сабақтар музыкамен емдеу 
идеясына негізделген кешенді музыкалық-ритмикалық сабақтар болып табылады. 

Музыкамен емдеуді жаттығу бағдарламаларының негізгі пункттерін енгізетін, 
психотерапиялық міндеттермен сабақтасатын түзету міндеттер қатарын шешетін 
психотерапияның жеке дербес бағыты ретінде бөледі.
4. "Музыка және ырғақ" пәні білім алушылардың психофизикалық дамуындағы 
бұзылыстарды еңсеруге немесе азайтуға, өмірге қажетті білім, білік және дағдыларды 
меңгеру қиындықтарына бағытталған пәндер қатарына кіреді. Аталған пән адам 
өмірінің бөлігі ретінде білім алушылардың музыкаға деген құндылық қатынасын 
қалыптастыруға, музыкалық әрекеттің қарапайым түрлерін меңгеру, музыкалық әрекет 
процесінде ашылу және қарым-қатынасқа түсуді қалыптастыру, әншілік және 
музыкалық-ырғақ қабілеттерін дамытуға бағытталған.
2-тарау. "Музыка және ырғақ" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері
5. Музыка және ырғақ пәнінің мақсаты орташа ақыл-ой кемістігі бар білім 
алушыларға түзете әсер ету: жағымды эмоциялық жағдай туындату; қозғалыс 
функциясын ынталандыру; сенсорлы процестерді және сенсорлы қабілеттерді дамыту 
және түзету; сөйлеу функциясын қалыптандыру.
6. Музыка және ырғақ сабақтарының міндеттері:
1) музыкалық сабақтарға және олардың мазмұндарына жағымды көзқарас 
қалыптастыру;
2) музыкаға эмоциялық сезімталдықты тәрбиелеу, жоғарылығы, күші, ұзақтығы, 
тембрі бойынша ажырату;
3) музыкаға қызығушылықты дамыту;
4) ырғақ сезімін қалыптастыру;
5) музыкалық есте сақтауды дамыту;

6) білім алушылардың түсінігіне қолжетімді және айқын музыкалық шығармалар 
арқылы өмір туралы ұғынымдарын кеңейту;
7) білім алушылардың ән айту аппаратын техникалық жетілдіру;
8) білім алушылардың ән айту тынысын қарапайым элементтерден бастап дамыту;
9) білім алушылардың жалпы дауыстарының шығуын қалыптандыру;
10) жоғарғы дауысты естуді дамыту, музыкалық есте сақтауды дамыту;
11) музыкалық-орындаушылық дағдыларды қалыптастыру;
12) білім алушылардың музыкаға сәйкес қарқынды және айқын қозғалу қабілетін 
дамыту, қозғалысын музыка қарқыны мен ырғағымен сәйкестендіру;
13) ептілік, тепе-теңдік, кеңістікте бағдарлау, қозғалыс түзулігін қалыптастыру;
14) би қимылдарына үйрету;
15) қимылдарының айқындылығына және бейнені жеткізуге жұмыс жасау, тәртіптің
дұрыс емес түрлерін еңсеру;
16) дыбыс шығару бұзылыстарын түзету.
7. Музыка және ырғақ сабақтары тұлғаның жағымды қасиеттерін дамытуға тиімді. 
Кеңістікте сапқа тұруға арналған жатығулар орындап хормен ән айту, жұптық билер 
үйреніп, айналып билеп, білім алушылар ұйымдасқан ұжымдық әрекеттер дағдысын, 

тәртіпті меңгереді, өзара қатынас орнатуды үйренеді. Педагог сыныптағы әрбір білім 
алушының мүмкіндігі мен оның білім алудағы ерекше қажеттіліктеріне сәйкес 
бағдарламаның мазмұны мен оқыту барысына қажет өзгерістерді енгізе алады.
3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер
8. Сабақтарды дайындап өткізу кезінде мұғалім бірқатар педагогикалық талаптарды
орындайды. Олар:
1) музыкалық материалды оның тәрбиелік мәні, эстетикалық құндылығы, білім 
алушылардың даму деңгейіне сәйкес таңдау;
2) музыкалық шығарманы жоғарғы деңгейде орындау (соның ішінде жазылымдағы)
;
3) музыкалық шығарманың мазмұнын түсіндіргенде, жанрмен танысып айқын 
құралдарды көрсеткенде білім алушылармен ойластырылған сөйлесу арқылы қатынас;
4) музыканы тыңдағанда бейнелік көрнекілікті кең пайдалану (мысалы, 
шығарманың мазмұнына, бейнесюжеттерге сәйкес суреттер);
5) ритмикалық сурет, қарқын, музыкалық шығарманың динамикасын жақсы 
меңгеруге ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс белсенділігін ұйымдастыру.
9. Білім алушыларды музыкалық тәрбиелеудің негізі ретінде олардың музыкалық 
қабілеттерін дамытудың белсенді түрі ән салу болып табылады. Соған байланысты ән 
репертуарын таңдау маңызды, және білім алушылардың вокалды-хормен айтуды оқыту
құралы және әдістемелік тәсілдерді қолдану маңызды болып табылады.
10. Хормен айту ерекше маңызды емдік қасеитке ие. Өлең мәтіндері және әуен 
әуезділігі қызығушылықты арттырып, ән салушыларды қоздырып, оларды 
эмоционалдық толқыныстарын байыта алады. Сондай психологиялық жағдайда 
жағымсыз қысылыстары азайып, сөйлеу тіліндегі қиындықтар жеңіл еңсеріледі. Әндету

орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды өкпе мен барлық дауыс аппаратын 
дамытуға және күшейтуге, әлеуметтік оңалтуға ықпал етеді.
11. Сабақты білім алушылардың жағдайына байланысты таңдалатын және олардың 
музыка және ән айтумен айналысуға психологиялық дайындығына ықпал ететін 
музыкалық кіріспеден бастайды. Мұғалім ән таңдап оны жаттау үшін білім 
алушылардың музыкалық және ән айтуға дайындығына, зиятының даму деңгейіне 
байланысты жұмыс кезеңділігін орнатады. Барлық әнді айтуда қиындық туындайтын 
білім алушыларға мұғалім әннің бөлімдерін айтумен шектеуіне болады.
12. Оқу материалы шектеулі түрде беріледі және кезеңімен күрделенеді. Орташа 
ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды сөйлеу тілінің кешігіп дамуына байланысты 
жеткіліксіз дамыған ән айту диапазонын сипаттайды. Сондықтан, сынып жұмысына 
арналған әндер рең тұрғысынан ыңғайлы, бастауыш сыныптарда жоғарғы дыбыстарды 
си1-до2 дейін айтуға мүмкіндік беретін ыңғайда болып келеді.
13. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылар оқу жылы барысында 4-5 ән 
жаттауға тырысады және өздеріне келесі дағдыларды меңгеруге ұмтылады: тыныс алу, 
дыбыс жасау, қатар, ансамбль.
14. Бағдарлама ән айтуды музыкалық аспаптың сүймелдеуімен қатар, сүйемелдеусіз
айтуды қарастырады. Сүйемелдеусіз айту (акапелла) музыкалық естуді дамытады, 
интонация тазалығына зейінін арттырады.
15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың зейіні өте тұрақсыз. 
Сондықтан, музыкалық есту, ән айту реңінің жиілігі, олардың зейінін бір әннен 
екіншіге жиі аудару, олардың елестеулерін, дауыс аппараттарын және эмоциялық 
жай-күйінің белсенділігін арттырып отыру пайдаланылады. Ән айту дағдысын дамыту 
білім алушылардың ән айту аппараттарын техникалық жетілдіріп қана қоймай, 
алдымен алынған икем дағдыларды әнді көркем орындауына және білім алушыларға 
терең эстетикалық әсер ету мақсатын көздейді.
16. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың патологиялық 
ерекшеліктеріне байланысты олардың дұрыс тыныс алуы өте маңызды. Сондықтан 

білім алушылардың қарапайым элементтерден бастап ән айтуда тыныстауын дамыту 
бағдарламада қарастырылған.
17. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың ерекшеліктері сөйлеу тілінің 
күрделі бұзылысы болып табылады: білім алушылардың жартысында сөйлеу тілі жоқ 
болса, кейбіреуінде сөйлеу тілінде бұзылыстар байқалады, мәтіннің мазмұнын түсініп 
меңгере алатын сөздік қорының аздығы орын алады. Сөйлемейтін балалар ән айтуды 
жай салады – қыңқылдап, мөңіреп, әуенге сәйкес шайқатылу, қолдарымен сермеу, 
аяқтарымен тапырлату және тағы сол сияқтылар. Нақты және анық сөйлеуге, сөзбен 
жүйелі жұмыс жасау (түсініксіз сөздер мен жеке сөз тіркестерін түсіндіру) 
бағдарламада қарастырылған. Бұндай жұмыс әннің мазмұнын түсініп қана қоймай, оны 
мәнерлеп орындауға, сондай-ақ білім алушылардың дүниетанымын кеңейтеді.
18. Әр сабақтың айнымас бөлігі болып білім алушылардың дүниетанымын кеңейтіп 
олардың музыкалық қабылдауын қалыптастыратын ән тыңдау болып табылады.
19. Музыканы тыңдағанда мұғалімнің түсіндіргені маңызды. Ол білім алушыларда 
қызығушылық туғызып, эмоциялық жауап, музыканы қайта тыңдау тілегін, оны түсініп
, есте сақтауын арттыра алады. Музыканы аудиожазбадан тыңдап, бейнемен 
сүйемелдеу жақсы орындаушыларды, вокалисттерді, аспапшыларды, түрлі 
оркестрлерді тыңдауға және көрсетуге мүмкіндік береді. Оның бәрі білім алушыларды 
жаңа әсерлермен, түсініктермен, біліммен байытады.
20. Әуенді тыңдау сабақ бойы жалғасады: әнмен жұмыс жасағанда және жаңа 
шығармалармен танысқанда балалар музыка тыңдайды. Мысалы, әнді жаттау алдында 
оны тыңдап оның мінезін анықтау ұсынылады (көңілді, көңілсіз) музыкалық 
айқындықтың негізгі құралдары. Кейде жаттауға қажет шығарманы белгілі бір балалар 
хорының орындауында тыңдалады. Сондай тыңдалым әнді мәнерлеп, сезіммен 
орындауға ықпал ететін зейінді, білім алушылардың есту қабілеттерінің белсенділігін 
арттырады.
21. Музыканы тыңдау жұмысының мазмұны және ұйымдастыру білім 
алушылардың жас және психофизикалық ерекшеліктеріне байланысты. Білім 

алушылардың зейін көлемінің аздығына байланысты музыкалық шығарманың 
ұзақтығы әдетте 1,5-2 минуттан аспайды, өйткені білім алушылар тез шаршайды және 
алаңдай бастайды.
22. Музыканы тыңдау сабақтарының толыққандылығы тек сабақтың нақты 
жабдықталуына байланысты: жақсы музыкалық аспаптың болуы (фортепиано, баян, 
аккордеон), музыкалық орталық, аудиокассеталар жинағы, музыкалық шығармалардың 
дискіде жазуы, иллюстративті материал.
23. Музыкалық шығарманы қайталап тыңдауды бірнеше сабақ және сабақтын тыс 
уақытта өткізуге болады. Әр тыңдаған сайын білім алушылар жаңа музыкалық әсер 
жинақтайды. Білім алушылар қайта тыңдаған кезде түрлі ойындар қимылын, шулы 
оркестрдегі ойынды енгізуге болады. Олар білім алушыларға шығарманың құрылымын
,оның қарқынын, ритмикалық сурет, әуеннің қозғалыс бағытын анықтауға көмектеседі. 
Музыкалық шығарманы қайталап тыңдаған сайын танымалдығы артып, білім 
алушыларға көбірек қуаныш сыйлайды.
24. "Музыкалық-ырғақтық қозғалыстар" бөлімі әуенмен сүйемелдейтін жалпы 
дамыту жаттығуларды енгізеді. Осы бөлімнің тапсырмаларын орындағанда мұғалім 
жеңіл ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытуға арналған ырғақты түзету 
бағдарламасын басшылыққа алуға болады. Бірақ, жаттығулар кешенін жиі өзгерту 
барлық уақытта бірдей тиімді бола алмайды, өйткені орташа ақыл-ой кемістігі бар 
білім алушыларға қозғалыс кезеңділігін есте сақтау қиын, тапсырмаларды 
шатастырады, бастапқыда білім алушылар жаттығуларды мұғалімге еліктеу арқылы 
орындайды. Жаттығуларды меңгере келе білім алушылар өздігімен қимылдарын 
музыкалық сүйемелдеудің қарқыны мен сипатына сәйкестендіреді. Мұғалім олардың 
әрекеттерін тек түзетіп тұрады.
25. Музыкалық-ырғақтық жаттығулар процесінде білім алушылар залда жүре алу; 
бір бірден және жұппен сапқа тұрулары ; музыканың сипатына қарай қозғалыстарды 
өздігімен орындап және ажырата білу; музыкалық сипатқа сәйкес бейнелік қозғалысты 
анықтап орындай білу;өзара қашықтықты сақтап сапта жүре алу сияқты әрекеттерді 
орындайды.

26. "Музыкалық-ырғақтық қозғалыстар" бөлімі музыкалық ойын, айнала билеу, би 
қозғалыстары, музыкалық аспаптарда ойнау арқылы ритм сезімін мақсатты түрде, 
кезеңімен қалыптастыруды қарастырады.
27. Музыка және әуен сабақтарының бағдарламасына балалар музыкалық 
аспаптарында ойнау енген. Музыкалық ойыншықтарға және балаларға арналған дауыл 
аспаптары ерекше орын алады, өйткені олар білім алушыларды музыка аймағына 
енгізеді, оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі және музыкалық 
сауаттылықтың жеке элементтерімен таныстырады.
28. Музыка және ырғақ сабақтарында түрлі музыкалық аспаптарды қолдануға 
болады – ксилофондар, металлофондар, цитрлар, ұлттық халық аспаптары, аккордеон, 
пианино және, мүмкіндігінше, синтезаторлар, электромузыкалық аспаптар. Сонымен 
бірге, дауылды және шулы аспаптарды кең қолданылады – сылдырмақтар, 
үшбұрыштар, қасықтар, таяқшалар, пандейлер, маракастар, тарелкалар (хай-хет), 
барабандар жинағы, тамтамдар.
29. Музыкалық-ырғақтық құралдар жүйесі сабақтарда физикалық бұзылыстар, білім
алушылардың қозғалыс аймағының жағдайына қарай, музыкалық-педагогикалық 
жұмыстың әр кезеңінің түзету міндеттеріне сәйкес, музыкалық сабақтардың 
мақсаттары мен міндеттеріне байланысты өзгеріп отырады. Музыкалық-ырғақтық 
құралдарды түрлі қолданыста пайдалану орташа ақыл-ой кемістігі бар білім 
алушыларды әлеуметтік оңалтудың түпкі мақсаттарымен байланысты.
30. Сөйлеу тілінің ырғағына жұмыс істеу сабақтың жеке кезеңі болып бөлінбейді, 
бірақ әр түрлі әрекеттермен қосыла жұмыс істеуін мұғалім ескеріп отырады.
31. Ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың музыкалық мәдениетін тәрбиелеу 
ұлттық мәдениетке жағымды көзқарастың қалыптасуымен қатар жүреді. Осыған 
байланысты ән күй және музыка сабақтарының мазмұнына мұғалім келесіні енгізеді:
1) республика өмірін бейнелейтін Қазақстан композиторларының шығармашылық 
мұрасын зерделеу;

2) вокалды және аспапты орындауда халық әндерін және күйлерін тыңдау;
3) қазақ ұлттық аспаптарының (домбыра, қобыз, сыбызғы) дыбыстау тембрлік 
ерекшеліктерін салыстыру.
32. Мұғалім жоспарлаудан бастап жұмыстың әр кезеңінде жұмыс түрі мен 
формасын өзі таңдайды. Ол келесі дидактикалық ұстанымдарды қолданады:
1) білім алушыны жан-жақты білу және оған арнайы қажетті көмек көрсету;
2) педагогикалық ойларды білім алушылардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне 
және қоршаған ортаны соған бейімдеу;
3) әдістерді, дидактикалық құралдарды, жұмыс қарқынын даралау;
4) берілген материалдың қолжетімділігі;
5) қиындықтың кезеңдеп артуы;
6) оқыту - оқу процесіне білім алушының белсенді және саналы қатысуы;
7) жан-жақты көрнекілік және үлгі;
8) кіріктендіре ықпал ету (ішкі және пәнаралық байланыс, мамандардың 
әрекеттестігі).
33. Бағдарламаның оқу материалы орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларда 
өмірге қажетті практикалық икем және дағдыларды қалыптастыруға бағытталған. 

Қалыптасқан икемдер күнделікті өмірдегі қажеттіліктерді қанағаттандырумен 
байланысты.
34. Сабақта дифференциалды тұғыр қолданған абзал, өйткені ол дәрігердің 
нұсқауларына сәйкес әр білім алушының дене және қозғалыс жүктемесін қадағалауға 
мүмкіндік береді. Музыка және ән күй сабақтарында білім алушыларды 
дифференциациялау А.С.Соболев ұсынған ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың 
музыкалық-ән салу қабілеттернің мінездемесіне сәйкес жүзеге асады.
35. Түзету тәсілі ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға тән кемшіліктерді түзетуге
және олардың зияты мен физикалық дамуына және тұлғалық қалыптауына арналған 
оқу процесінің негізін қалайтын арнайы педагогикалық тәсілдерді қолдануды меңзейді.
Түзету жұмыстарының педагогикалық тәсілдерінің айырмашылығы ақыл-ой кемістігі 
бар білім алушылардың орын толтыру процестерін ынталандырып және жаңа жағымды
қасиеттерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. Ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды
түзету мектептегі барлық оқу-тәрбие процесінде жүзеге асады.
36. Ойын түрлерін оқу әдісі ретінде қолдану білім алушылардың танымдық 
қызығушылығын белсендіруге ықпал етеді. Ұжымдық әрекетті ұйымдастыруға 
бағытталған ойын тәсілдері білім алушыларды топ мүшелерінің пікірін сыйлауға 
үйретеді, түпкі мақсатқа жетуге ынталандырады. Оқытудың ойын технологиясының 
негізгі элементтері:
1) ойын алдында оқытудың нақты мақсаты қойылады;
2) ойын әрекеті арқылы нақты педагогикалық нәтижеге қол жетеді;
3) оқу әрекеті ойын ережессіне бағынады;
4) оқу материалдары ойын құралдары болып табылады.
37. Ақпараттық-коммуникативті технология (бұдан әрі – АКТ) әдетте 
қолданылатын құралдардың көмегіне жүгінбей-ақ дамыту және түзету міндеттерін 

шешу үшін қажетті оқыту жағдайларын "құрастыруға" көмектесе отырып, арнайы білім
беру педагогы үшін қажетті құралдардың арсеналын кеңейтеді.
38. Арнайы мектептің оқу процесінде АКТ-ны қолдану келесілермен 
ынталандырылған:
1) сабақта топтық және жеке жұмыстарды тиімді ұйымдастыруға ықпал етеді;
2) білім алушылардың практикалық икем және дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді
;
3) оқу процесін дараландыруға мүмкіндік береді;
4) сабақтарға қызығушылығын арттырады;
5) білім алушылардың танымдық мүмкіндіктерін белсендіреді;
6) білім алушылардың шығармашылық әлеуетін дамытады.
4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері
39. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды мектеп бағдарламасының 
пәндеріне оқыту барлық уақытта бірдей оң нәтиже бере бермейді. Сондықтан білім 
алушылардың басым бөлігі үшін қалыпты педагогикалық процесс шеңберінде олардың 
оқуын өлшемді бағалау оқу технологиясының нәтижесіне емес, олардың әлеуметтік 
даму тәжірибесіне бағдарланады, өйткені оның мәйегі қоршаған әлемді заттық және 
сезімдік көрінісі, адамдар қоғамында олардың тұлғалық сана сезімнің дамуы.
40. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытуда күтілетін нәтиже 
шеңберін анықтау және оларды алдын-ала болжау күрделі мәселе болып табылады. Әр 
білім алушының даму қарқыны, өз қабілеті мен шектеулері бар. Білім алушының даму 
бағытын тек болжауға болады. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды жалпы 

қабылданған бағалау процесімен бағалауға болмайды. Нәтижеге қол жету деңгейін, 
дамуын білім алушы жетістігінің өзіндік бір педагогикалық диагнозы болып табылатын
сипаттамалы бағалау қолданылады.
41. Сипаттап бағалау келесі ерекшеліктерге ие:
1) ол нақты және білім алушының нақты кезеңдегі жұмысының қорытындысы 
болып келеді (жұмыс мақсатының қысқаша сипаты болады);
2) сызбаға ұқсамай, жеке дара болып келеді;
3) өткен жолғы деңгейді бағалаумен салыстырғанда қол жеткізген деңгейдің 
сипаттамай алады (яғни, білім алушы бұрынғыдай жұмыс жасай алады ма, жақсырақ 
немесе төмендеу бар ма екенін сипаттау);
4) білім алушының мүмкіндіктеріне қарай жетістіктерін бағалайтын құжат бола 
алады (білім алушыға жоспарланған материалды қалай меңгергені туралы пікір бола 
алады);
5) жағымды оң бағалау бола алады (жетістіктердің болмауы жағымсыз 
бағаланбайды), бірақ, ата-аналары өз баласының жалған бейнесін жасап алмау үшін 
білім алушының нәтижелері барынша анық, нақты бағаланатын болады.
42. Музыка және ырғақ сабақтары түзетуге бағытталғандықтан оқу нәтижесі орташа
ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жеке музыкалық-ырғақтық мүмкіндіктеріне 
байланысты болғандықтан, білім алушыларды бағалау сөзбен ынталандыру және 
мадақтау түрінде болады.
5-тарау. "Музыка және ырғақ" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
43. Музыка және ырғақ пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
"
"

1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;
2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;
3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;
4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат.
44. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды музыкалық тәрбиелеу 
бағдарлмасы келесі бөлімдерден тұрады:
1-кесте
№
Бөлімдер
1
Ән айту
2
Музыка тыңдау
3
Музыкалық-ырғақтық жаттығулар
45. Оқу пәнінің мазмұны.
1) "Музыка және ырғақ" пәнінің мазмұны оқу бөлімдері бойынша 
ұйымдастырылған, соның ішінде күтілетін нәтиже түрінде сыныптар бойынша оқу 
мақсаттары: дағды немесе икем, білім немесе түсінік ретінде берілген. Әр бөлімнің 
ішінде кезеңімен ұйымдастырылған оқу мақсаттары, мұғалімнің жұмысын жоспарлап 
және білім алушылардың жетістіктерін бағалауға, оларды оқудың келесі кезеңі туралы 
ақпараттандыруға мүмкіндік береді;
2) бағдарламада оқыту мақсаттарын пайдалану ыңғайлы болу үшін кодтау тәсілі 
ендірілген. Кодтағы бірінші сан сыныпты, екінші сан бөлімді, үшінші сан оқыту 
мақсатының нөмірленуін көрсетеді. Мысалы, 4.2.4 кодындағы "4" – сынып, "2" – бөлім,
"4" – оқыту мақсатының реттік нөмірі.

46. Оқыту мақсатының мазмұны пәндік сипаттағы білім мен икемділікті 
қалыптастыруға ғана емес, сондай-ақ оларды шынайы практикада қолдану, пәнаралық 
байланыстар орнату, сөйлеу тілдік әрекет түрлері мен коммуникативтік дағдыларды 
дамытуға да қатысты.
47. Оқыту мақсаттарының жүйесі:
1) "Ән айту":
2-кесте
Оқыту мақсаттары
1 - сынып
2 - сынып
3 - сынып
4 - сынып
1.1.1 өлең айтқанда дұрыс 
қалыпты қабылдау – отыру 
немесе дене мен мойын 
бұлшық 
еттерін 
ширықтырмай, 
иығын 
ж а з ы п
т ұ р у
1.1.2 
мүмкіндігінше 
үлкендермен бірге ән салу, 
үлкендердің 
дауысын 
т ы ң д а у
1.1.3 дауысты 
у, о, а
дыбыстарын 
әндету
1.1.4 жеңіл мәтінді қысқа 
әндерді 
орындау
1.1.5 ширығусыз, жайлы, 
орташа қарқынмен, орташа 
дауыс 
қаттылығымен 
ә н д е т у ;
1.1.6 ән материалын түсіну: 
қарапайым, 
мағынасы 
түсінікті сөздер, таныс 
бейнелер, жағдайлар және 
құбылыстар
2.1.1 толық дауыста ән
салу, 
әуеннің 
басталуына 
және 
аяқталуына 
көңіл 
а у д а р у
2.1.2 ән салуды 
уақытында бастап 
уақытында 
аяқтау
2.1.3 мүмкіндігінше 
әннің мәтінін толық 
айтып 
немесе 
қайырмасын ғана айту
2.1.4 
интонация 
арқылы әннің сипатын 
б і л д і р у
2.1.5 бірқалыпты ән 
салу, ән салғанда 
дұрыс дем алу, 
м у з ы к а л ы қ
фразаларды 
бөлу
2.1.6 жайлап, терең 
тыныс алуды дамытуға
және демді тарату 
дағдыларын меңгеру 
үшін қысқа әндер айту
3.1.1 мәдениетті ән 
салу дағдыларын 
қалыптастыру
3.1.2 мүмкіндігінше
н а қ т ы
интонациялауды, 
мәнерлікті, дұрыс 
артикуляциялауға 
қол 
жеткізу
3.1.3 хормен ән 
айтудың қарапайым
икемдерін меңгеру
3.1.4 дирижерлік 
ишараттарды 
түсіну: 
назар 
аудару, демді алу, 
әннің басталуы, 
а я қ т а л у ы
3.1.5 иықтарды 
көтемей дыбыссыз 
д е м
а л у
3.1.6 ән айтқанда 
дұрыс қалыпты 
қ а б ы л д а у
3.1.7 
әндердің 
мәтіндерін түсіну
3.1.8 ән салуды 
ы р ғ а қ т ы қ
қимылдармен 
сүйемелдеу
4.1.1 жайлап, терең тыныс 
алуды дамытуға және ауаны 
тарату дағдыларын меңгеру 
үшін 
қысқа 
әндер 
айту
4.1.2 
өзінің 
айтуының 
ширықпай, табиғи болу 
дағдысын 
қалыптастыру 
4.1.3 
ән 
айту 
кезінде 
күшейтілген 
дауысты 
болдырмау; ширығусыз, жайлы
, қарқыны мен дауыс күштілігі 
бойынша қалыпты әндетуді 
ж е т і л д і р у
4.1.4 біртіндеп кеңейте отырып
, ми1 – ля1 диапазонында 
ә н д е т у
4.1.5 соло және хормен ән 
с а л у м е н
т а н ы с у
4.1.6 ән салуды ырғақтық 
қозғалыстармен сүйемелдеу

2) "Музыка тыңдау":
3-кесте
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2- сынып
3- сынып
4-сынып
1.2.1 музыкалық 
дыбыстардың түрлі 
болатынын білу, 
оның 
өмірмен 
байланысы, 
музыканың шынайы 
болмыстың көрінісі 
е к е н і н
б і л у
1.2.2 музыкалық 
мәнердің 
түрлі 
құралдарымен 
танысу, дыбыстың 
жоғарлығы және 
шығу 
күшінің 
өзгеруін 
білу 
1.2.3 музыкалық 
аспаптарды тану – 
пианино, барабан
2.2.1 музыка тыңдау, ән салу, 
билеу 
тілектерін 
білдіру
2.2.2 әр түрлі сипаттағы музыкаға 
эмоциялық әсерін, ырғақ сезімін 
д а м ы т у
2.2.3 музыкалық қарқынды "
жылдам-баяу" ажырату; сипаты " 
көңілді", "мұңды"; регистрлер 
айырмашылығы "жоғары-төмен", 
әуеннің ұзақтығы "қысқа-ұзын" 
бойынша 
музыкалық 
шығармаларды анықтауға тырысу 
2.2.4 
екібөлшекті 
музыка 
сипатының өзгеруіне дербес әсерін
б і л д і р у г е
ұ м т ы л у
2.2.5 әуенді тыңдау, таныс 
әуендерді танып және есте сақтау 
2.2.6 аспаптық музыкаға жағымды 
ә с е р і н
б і л д і р у
2.2.7 музыкалық аспаптарды 
ажырату және атау – домбыра, 
труба
3.2.1 музыканы мұқият 
тыңдау, тыныш отыру, 
сөйлеспеу, 
орын 
а у ы с т ы р м а у
3.2.2 музыка адамның 
көңіл-күйін білдіретіні 
туралы түсініктің болуы: 
қуаныш және қайғы, 
көңілді және көңілсіз, 
табиғатты және өмірдің 
басқа 
құбылыстарын 
с у р е т т е й д і ;
3.2.3 
музыкалық 
дүниетанымды кеңейту, 
жақсымузыкаға 
қызығушылығын дамыту
3.2.4 
музыкалық 
шығармаларға эмоциялық 
әсерленуін 
арттыру; 
3.2.5 
музыкалық 
шығармалардың мазмұнын 
түсінуді 
тереңдету
3.2.6 жеке музыкалық 
жанрларды ажырату (марш,
би, бесік жыры) 3.2.7 
жоғарғы, орта және төменгі
регистрлерді ажырату; 
жылдам, орташа, қалыпты 
қ а р қ ы н
3.2.8 
музыкалық 
шығарманың екібөлшекті 
формасын 
ажырату
3.2.9 жоғарғы дыбысты 
е с т у д і
д а м ы т у
3.2.10 түрлі аспаптардың 
т е м б р і н
дифференциациялауға 
ұ м т ы л у
3.2.11 
музыкалық 
аспаптарды ажырату және 
атау – скрипка, балалайка
4.2.1музыканы 
толық қабылдау 
4.2.2 музыкаға 
эмоциялық әсер 
деңгейін арттыру
4.2.3 
музыка 
т ы ң д а у ғ а
қажеттілікті 
қалыптастыру
4.2.4 музыканы 
тыныш тыңдау, 
музыкалық 
орындалуын 
т ы ң д а у ,
музыкалық 
шығарманың 
сипатына дұрыс 
жауап 
қайтару
4.2.5 музыкалық 
есте сақтауды 
д а м ы т у
4.2.6 
таныс 
ә у е н д е р д і
фрагменті, 
кіріспесі бойынша 
т а н у
4.2.7 музыкалық 
аспаптарды 
ажырату және атау
- қобыз, аккордеон
4.2.8 пианино, 
барабан, домбыра, 
қобыз, 
труба, 
с к р и п к а ,
балалайкалардың 
дыбыстарын 
ажырату

3) "Музыкалық-ырғақтық жаттығулар":
4-кесте
Оқыту мақсаттары
1- сынып
2- сынып
3- сынып
4-сынып
1.3.1 жүру кезінде 
бір біріне кедергі 
жасамай 
зал 
кеңістігінде 
бағдарлау, 
музыкалық белгі 
бойынша жиналу 
және 
таралу 
1.3.2 өзара бірдей 
қашықтықта 
шеңбер бойынша 
қ о з ғ а л у
1.3.3 музыкалық 
сүйемелдеуімен 
қарапайым 
қимылдар 
жасау
1.3.4 қарапайым 
ы р ғ а қ т ы қ
суреттерді 
бір 
аяғымен шығарып 
алақанымен 
шапалақтау
1.3.5 заттармен 
қимылдар орындау:
орамалдар, 
сылдырмақтар, 
жалаулар, ленталар
1 . 3 . 6
қозғалыстарды 
музыканың 
басталуы және 
аяқталуымен 
сәйкестендіру 
(
мұғалімнің 
көрсетуімен)
1.3.7 залға кіру, 
үстелдерге отыру, 
мұғалімнің 
талаптарын тыңдап
о р ы н д а у
1.3.8 музыкалық 
о й ы н д а р
барысында негізгі 
кейіпкерлердің 
2.3.1 музыкалық 
сүйемелдеу 
сипатына сәйкес 
қозғалу 
(ширақ 
қадам, жүру, жүгіру, 
баяу 
қозғалыс)
2.3.2 жұптасып сапқа
тұрып 
залда 
араларында бірдей 
қашықтық сақтап 
жұппен 
жүру
2.3.3 еденде аяқтың 
дыбысын шығармай 
жүру; бір біріне 
қақтығыспай жеңіл 
ж ү г і р у
2.3.4 қимылдардың 
мәнеріне 
көңіл 
аудара 
отырып 
з а т т а р м е н
музыкалық-ырғақтық
қимылдарды 
о р ы н д а у
2.3.5 музыкалық 
шығарманың 
аталуына сәйкес 
көрсету қимылдарын
орындау
3.3.1музыкалық-ырғақтық
қ и м ы л д а р д ы ң
техникасын жаттықтыру 
3.3.2 үш түрлі қарқында 
м а р ш т а у
3.3.3 шығармашылық 
белсенділікті 
дамыту
3.3.4 
музыкалық 
ш ы ғ а р м а н ы ң
келбетті-сюжетті 
мазмұнын қозғалыспен 
жеткізуге 
тырысу
3.3.5 музыка бөліктерінің 
түрлі 
сипаттарын 
өздігімен ажырату және 
соған 
сәйкес 
қозғалу
3.3.6 тік галоп қимылына 
ж а т т ы ғ у
3.3.7 марш қимылдарын 
ажырату және орындау – 
ойыншық, 
парадты, 
с п р о т т ы қ
3.3.8 полька биінің 
қимылдарын орындау
4.3.1 
музыкалық-қозғалыс 
дағдыларын 
жетілдіру
4.3.2 таныс би қимылдарын бекіту 
4.3.3 полька қимылдарын жетілдіру
4.3.4 музыка сипатының өзгеруіне 
қарай 
қимылды 
музыкамен 
с ә й к е с т е н д і р е
б і л у
4.3.5 би-ойын қимылдарының 
мәнерлеп көрсетуді талап ету
4.3.6 қазақ және орыс билерінің 
қимылдарын 
ажырату
4.3.7 2\4 өлшемін ажырату; 2\4 
дирижерлық ым-ишараны түсіну: 
мықты бөлшек – жер (қолдар төмен
кетеді), әлсіз бөлшек – аспан (
қолдар жоғары көтеріледі). Кең 
көлемді түсіндіру қолдануға 
болады, мысалы, доп ойнау: мықты
бөлшекке жоғарыға лақтыру немесе
еденге ұру, әлсіз бөлшекке - ұстау
4.3.8 музыканың айқын көрініс 
тапқан сипатына сәйкес қозғалу; 
музыкалық шығармаларда мертлік 
бөолшектердің пульстеу сипатын 
б а қ ы л а у ;
музыкадағы мықты және әлсіз 

қозғалыстарын 
көрсету
бөлшектерін қозғалыста белсенді 
және айқын көрсету
48. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен 
мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан 
бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу 
бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.
Қазақстан 
Республикасы
Білім 
және 
ғылым 
министрінің
2013 
жылғы 
3 
сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 321-қосымша
Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру 
деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Бейнелеу өнері" пәнінен жаңартылған 
мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
Ескерту. Бұйрық 321-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым 
министрінің 27.07.2017 
(1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12)-сыныптарының ерекше білім 
№ 352
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 05.09.2017, 3-сыныптың ерекше білім 
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары және 10-сыныптың білім алушылары үшін 
01.09.2018, 4-сыныптың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары, 
сонымен қатар 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019 бастап қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы
№ 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта 
білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті 
сәйкес және орташа ақыл-ой 
стандартына
кемістігі бар білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін ескере отырып 
әзірленген.

2. Оқу бағдарламасы әр пән бойынша білім алушылардың танымдық 
ерекшеліктеріне сәйкес білім, білік және дағдының мазмұны мен көлемін анықтайтын 
оқу-нормативтік құжаты болып табылады.
3. Оқу бағдарламасы әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға оқу процесін 
бағыттайды, ол білім алушылардың пән бойынша білім алып және дағдыларды 
меңгеруге, оқу әрекеттерін меңгеруде білім алушылардың дербестігін дамытуға, 
әлеуметтік мәдени ортада бағдарлау икемін қалыптастыруға септігін тигізеді.
4. Оқу бағдарламасында заманауи мектептегі білім беру процесін ұйымдастыруға 
арналған инновациялық педагогикалық жолдарды сипаттайтын оқу-нормативті 
құжаттың дәстүрлі түрі үйлесім тапқан. Білім берудегі тұғырлар пән бойынша оқу 
бағдарламасының жаңа құрлымында көрініс тапқан негізгі бағыттар болып табылады.
5. Білім берудің классикалық негізі ретінде құндылық-бағдарлы, іс-әрекеттік, 
тұлғалық-бағдарлы, коммуникативті жолдары оқу мақсаттары жүйесінің 
басымдылығын және білім беру процесінің нәтижесін нығайту үшін қолданған және ол 
жаңа оқу бағдарламасының құрылымында көрініс тапқан.
6. Білім беру процесінің заманауи деңгейінде негізгі талаптардың бірі білім 
алушылардың 
белсенді 
әрекетін 
ұйымдастыру. 
Мұғаліммен 
бірлесіп 
шығармашылықпен айналысу және мұғалімнің серіктес, кеңесші ретінде қолдауы 
болған кезде білім алушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.
7. Тұлғалық-бағдарлы білім беруді нығаюы оқу процесінің барлық 
қатысушыларының ынтымақтастығының бастамасы болып, оқытудың интерактивті 
әдістерін қолданып қарым-қатынас орнатқанда басымдылыққа жол бермейді.
8. Білім беру процесін ұйымдастыруға арналған барлық инновациялық тұғырлар 
оқуды білім алушылардың шынайы шығармашылық процестегі қатынас үлгісіне 
айналдарып, білім, ой, іс-әрекет әдістерін белсенді түрде алмасуын меңзейді

9. Пәннің оқу бағдарламасы аймақтық материалды қолдануға бағытталуы арқылы 
білім алушының танымдық және әлеуметтік белсенділігін арттырады (нысандар, 
макемелер, ақпарат көздері). Пәнді оқыту мақсатына жету үшін іске асатын тәрбиелік 
мәні бар жобалар ата-аналар, жергілікті қауымдастықтардың қатысуымен 
ұйымдастырыла алады.
10. Оқу бағдарламасында оқытудың болжамды мақсаттық жүйесі берілген. білім 
алушыларды оқытуға арналған оқу бағдарламасының мазмұны жағынан нұсқаулық 
сипатқа ие, Мұғалім әр орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушының мүмкіндігі мен 
ерекше қажеттіліктеріне сәйкес сыныптың оқу мазмұны мен қарқынына өзгеріс енгізе 
алады.
11. Пән бойынша білім беру процесінің күнделікті мазмұны оқу мақсатына 
бағынады және білім алушылардың сыныптағы және мектептегі ұжымдық жұмыстарға 
қатысу мүмкіндігін ескереді.
12. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту кең мағынада түсініледі, 
бұл мүмкіндігі аз пәндік білімнің қалыптасуы ғана емес, осы санаттағы білім 
алушыларға маңыздырақ өмірлік дағдылардың қалыптастыру болып табылады.
2-тарау. "Бейнелеу өнері" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері
13. Оқу пәнінің мақсаты – заттың түрін, құрылымын, көлемін дұрыс қабылдауды 
дамыту, олардың кеңістікте орналасуын бейнелеу арқылы жеткізу.
14. Бейнелеу өнерін оқытудың міндеттері:
1) орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың бейнелеу мүмкіндіктерін 
анықтау;
2) саусақпен сезу, кинестетикалық, көру анализаторларын тірекке алып бейнелеу 
әрекетіне қажет материалдар мен құралдармен таныстыру;

3) тапсырманың мақсатын түсініп оны өздігімен немесе үлкендердің көмегімен 
орындауды үйрету, шаблондарды қолдану, кескін бойынша сурет салу, бөлшектерді 
салу, сызықтан шықпай бояу;
4) бейнелеу әрекетіне қызығушылық қалыптастыру және қабылдауға қолжетімді 
өнер туындыларымен таныстыру.
3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер
15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқу процесін ұйымдастыру 
тұғырларының негізінде ақыл-ойы кемістігі айқын көрінетін тұлғалардың өмірін 
ұйымдастырудың негізін қалайтын әлемдік деңгейде қабылданған ой-пікір "қалыпты 
жағдайға келтіру" педагогикалық тұжырымы жатыр. Осы тұжырымға сәйкес 
түзету-педагогикалық іс-шаралар барлық жүйесін жобалаудың негізгі және жалғыз 
бастамасы білім алушы болып табылады. Жоспарланған іс-шаралар білім алушылармен
жұмыс жүргізумен қатар, қоршаған ортаны өзгерту, әр білім алушының өзіндік 
әрекетін ынталандыратын жағдай жасауды енгізеді.
16. Іс-әрекет мазмұны мұғалімге оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін негіз 
болып табылатын оқу бағдарламаларында ашып көрсетіледі. Жеке дара оқыту 
бағдаламасын құру үшін білім алушыны, оның қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін 
көрсететін белгілер бақыланады және олар бағдалама құру барысында ескеріледі.
17. "Қалыпты жағдайға келтіру" тұжырымының негізінде арнайы мектеп 
жағдайында орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту және тәрбиелеу 
ұстанымдары құрылған.
18. Әр білім алушының ерекшелігін сақтауға мүмкіндік беретін білім алушылардың 
жеке қарқында даму құқығын мойындау ұстанымы. Осы ұстанымды ұстану білім 
алушыны оқытудың жеке бағдарламасының мазмұнын анықтау мақсатында, оның 
мүмкіндігін және дамуын үнемі қарастыруды меңзейді. Білім алушының дамуындағы 
және дағдыларды меңгерудегі тіпті аз ғана болсын оң өзеріс пен қозғалыс оқудағы 
жағымды нәтиже деп қабылданады.

19. Әр білім алушының жеке дара мүмкіндіктерін және білім беру мен тұлғалық 
жетістіктерін мониторингтеуге сәйкес оқыту мазмұнын, әдістерін, түрлерін, 
дидактикалық құралдарын өздігімен таңдау ұстанымы.
20. Білім алушыларда практикалық әрекет және әлеуметтік дағдыларды 
қалыптастыруға сәйкес мектеп ортасын құру ұстанымы:
1) білік және дағдыларды қалыптастыру оларды қолдануға болатын жағдайларға 
мүмкіндігінше жақын және ұқсас жағдайларда жүзеге асырылады. Бұл білім және 
дағдыларды жаңа жағдайда қолдану қиындығына байланысты;
2) түрлі өмірлік жағдаяттарды көрсететін кеңістікке айналдыру, заттық ора білім 
алушылардың қажеттілігімен бірге өзгеріп отырады;
3) мектептегі жайлы әлеуметік-тұрмыстық және заттық-дамыту орта ақыл-ойы 
орташа кешеуілдеген білім алушылардың жас және физиологиялық ерекшеліктеріне 
сәйкес жасақталады (демалысқа, беленді қозғалысқа, санитарлық-тазалық 
жұмыстарына арналған кеңістіктер сияқты).
21. Білім алушылардың мектептегі күнделікті әрекеттерінің кіріктенген сипаты 
ұстанымы. Мектепте оқудың алғашқы 3-4 жылында пәнсіз оқыту ой-пікірімен жүзеге 
асатын оқу жоспарының бірнеше пәндерінің мазмұнын кіріктендіруді меңзейді. Барлық
сабақтар, оқу бағдарламаларының мазмұнын қолдана отырып, біріншіден, білім 
алушылардың жалпы дамуын қамтамасыз етуге бағытталады (коммуникативті, 
қозғалысты, сөйлеу тілі, сенсорлы). Білім алушылардың жеке дара дамуына қарай 
пәндік оқытуға көшіріледі.
22. Пәнсіз оқыту кіріктендіріп тақырыптық жоспарлау арқылы жүзеге асады. 
Кіріктендірілген тақырыптар болып "Айналадағы әлем" кіріктендірілген курсының 
тақырыптары алынады. Таңдалған тақырып негізінде 1-2 апта бойы білім алушылардың
түрлі іс-әрекеттері ұйымдастырылады. Оқытудың осы кезеңінде таңдалған тақырып 
танымдық маққсатта ғана емес, білім алушылардың мектепте күнделікті іс-әрекеттерін 
ұйымдастыру құралы болып табылады.

23. Ойлау қабілетін, сөйлеу тілін және қарым-қатынасты, әлеуметтену құралы 
ретінде дамыту ұстанымы. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың нақты 
жағдайында, сөйлеу тілінің дамуында (оның болмауына дейін), ойлау қабілетінде, 
қарым-қатынастық дамуында кедергілер кездеседі. Бұл кедергілер мүмкіндігінше әрбір 
нақты жағдайға байланысты педагогикалық құралдармен, әдіс-тәсілдермен 
алмастырылады. Сөйлеу тілін түсінуді кеңейту, қарым-қатынастың сөздік және сөздік 
емес құралдарын қалыптастыру, білім алушылардың көрнекілік-әрекеттік ойлауын 
дамыту бойынша жұмыстар бірізділікпен құрылады. Білім алушылардың әрекетін 
педагогтың сөзбен қолдауы мөлшерлі және білім алушылардың түсінуі үшін 
қолжетімді болады.
24. Оқу-тәрбие процесінің әлеуметтік-бейімделуге бағытталу ұстанымы. Білім 
алушылардың ерекшеліктеріне жақын бейімделген ортаның оқшаулауына байланысты, 
олардың сау құрбыларымен қарым-қатынасы шектелгендіктен, білім алушыны күрделі 
әлеуметтік ортаға енгізу үшін арнайы жұмыс жүргізіледі:
1) білім алушыларға қолжетімді өмірлік тәжірибені және әлеуметтік қатынастарды 
кезеңді және жоспарлы түрде кеңейту;
2) әлеуметке кедергісіз ену үшін білім алушыға төзімді және жағымды орта 
қалыптастыру. Осы мақсата білім алушының отбасымен және әлеуметтік-қоғаммен де 
жоспарлы түрде жұмыстар жүргізіледі.
25. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту процесі мазмұны және 
ұйымдастыру түрі бойынша шектелмейді. Топтық оқудағы танымдық 
қызығушылықтың төмендігі; топтық жұмыста қолданатын түрткіге осал жауап қайтару;
бір оқу пәнінің мазмұнына қырық бес минут білім алушылардың белсенділігін 
ұстаудың қиындығы сабақты ұйымдастырудың дәстүрлі түрінің төмен тиімділігін 
көрсетеді.
26. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды бейнелеу өнеріне үйрету 
процесінде келесі әдіс және тәсілдерді қолданған тиімді:

1) бала мен үлкендердің ынтымақтаста еліктеу әрекеттері (негізінде оқудың 
бастапқы кезеңінде);
2) білім алушылардың үлгі бойынша әрекеттері, әсіресе әсемдеп суреттеу 
сабақтарында;
3) кескінді бейнелерді бояу;
4) заттың бейнесін толық құрастыру үшін, берілген үлгілерді бастыру және өлшеу 
тәсілдерін қолдану;
5) "ойша сурет қосу", саусақпен сезіну және көру арқылы байқаудан кейін бейнені 
орындау;
6) алдын-ала қарастыру, өздігімен атау, мұғалімнің нұсқауынан кейін суретті, 
арнайы таңдалған ұлттық ойыншықтарды, суреттерді көрсету.
27. Сабақтардың мазмұны білім алушылардың бір материалды күрделенуі бойынша
меңгеруіне ыңғайландырып жоспарланады. Білім алушылардың мүмкіндігіне 
байланысты, оқу барысында тақырыпты өту қарқынын тездетуге немесе баяулатуға 
болады. Сабақтарды өткізу барысына жағымды әсер ететін ойын кезеңдері, ойын 
кейіпкерлерінің енуі, білім алушылардың ұсынылған әрекетке деген қызығушылығын 
қолдап, тапсырманы орындауға бағыттап, сабақ бойы жүргізіп отырады.
28. Бейнелеу сабақтарының маңызды элементі классикалық музыка болып 
табылады. Ол ерекше эмоциялық жағдай туындатып, бейнелеу процесін қарқынды 
ұйымдастыруға ықпал етеді, салынған бейнелерді айқндата түсіп оны ойындармен 
байланыстырады.
29. Мұғалім оқу мазмұнын сыныптағы әр білім алушының даму деңгейі және 
психофизикалық ерекшеліктеріне сәйкес таңдайды. Ұсынылған мазмұн оқу жылдары 
бойынша бөлінеді.

4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері
30. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалауға 
қойылатын талаптар мектепте оқытудың гуманизация, шығу табиғатының 
ой-пікірлерінен шығады.
31. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау 
оқытудың жеке дара бағдарламасында көрсетілген міндеттерден басталады.
32. Бейнелеу әрекеттерін бақылау және білім алушылардың жасаған бұйымдарын 
зерделеу бағалау әрекеттері болып табылады.
33. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау 
үшін сиаттау бағалау қолданылады, өйткені ол білім алушы жетістіктерінің сапалы 
көрсеткіші болып табылады.
5-тарау. "Бейнелеу өнері" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
34. "Бейнелеу өнері" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;
2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;
3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;
4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат.:

35. Оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру үшін сыныптар санитарлық-гигиеналық 
нормаларға сәйкес тиiстi мектепке қажет оқу құрал-жабдықтарымен қамтамасыз етіледі
.
36. Түрлі формадағы (жеке, жұп немесе топтық) және әртүрлі жұмыстарды (ойын 
және белсенді оқыту әдістерін қолдануды) ұйымдастыру үшін қозғалмалы жиһаз 
қарастырылады. Білім алушылардың жұмыстарын және көрнекілік құралдарды қоюға 
арналған стендтер, кітап сөрелерін орналастыратын орындарды қарастырылады.
37. Оқу пәнінің мазмұны:
1) "Ой-пікірлерді зерттеу және дамыту" бөлімі қоршаған ортаны зерттеуді дамытуға
, бейнелеу алдында саусақпен сезу, көру және кинестетикалық анализаторларды 
пайдалану арқылы заттық қарастыру дағдысын дамытуға, бейнелеу өнеріне 
қызығушылығын дамытуға бағытталған;
2) "Жұмыстарды құрастыру" бөлімі білім алушылардың түрлі материалдармен 
тәжірибе жүргізіп, жұмыстың түрлі техникасын меңгеріп және өз әрекетін жоспарлай 
отырып, қоршаған ортаны бейнелеудің практикалық дағдыларын меңгеруіне 
бағытталған;
3) "Жұмысты презентациялау" бөлімі өз жұмыстарын көрсетіп, өзінің және 
өзгелердің жұмысын бағалайтын коммуникативті және сөйлеу дағдысын дамытуға 
бағытталған.
38. "Бейнелеу өнері" пәнінің мазмұны келесі бөлімдер мен бөлімшелерді қамтиды:
1-кесте
№ Бөлімдер
Бөлімшелер
1
Ой-пікірлерді зерттеу және дамыту
1.1 Қоршаған ортаны зерттеу
1.2 Мәдениет пен дәстүрлерді білу және қабылдау

1.3 Сезімдерін білдіру және пікірлерін қолдану
1.4 Жоспарлау
2
Жұмыстарды құрастыру
2.1. Қоршаған ортаны бейнелеу
2.2 Жұмыстарды орындау техникалары мен материалдары
2.3 Орындау технологиясы
2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау
3
Жұмысты презентациялау
3.1 Презентация
3.2 Жұмысты қарастырып талқылау
39. Оқу бағдарламасында оқыту мақсаттарын қолдану және мониторинг өткізуге 
қолайлы болу үшін кодтау енгізілген. Кодта бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші 
сандар – бөлім мен бөлімшені көрсетеді. Мысалы 1.2.1.4 кодындағы "1" – сынып, "2.1" 
– бөлімше, "4" – оқыту мақсатының реттік нөмірі.
40. Оқыту мақсаттары белгілі бір тақырып төңірегінде ғана емес, өзге түрлі 
тақырыптарды өткенде де жүзеге асырылады.
41. Оқыту мақсаттарының жүйесі:
1) "Ой-пікірлерді зерттеу және дамыту":
2-кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1 - сынып
2 - сынып
3 - сынып
4 - сынып
1 . 1
Қоршаған 
ортаны 
зерттеу
1.1.1.1 қоршаған 
ортаның кейбір 
ерекшеліктерін 
тану келбеттер 
және формалар (
сызық, түс, түрі, 
фактура)
2.1.1.1 
таныс 
келбеттерді 
және 
формаларды тану 
арқылы қоршаған 
ортаның 
кейбір 
ерекшеліктерін (сызық
, түс, түрі, фактура) 
атау
3.1.1.1 қоршаған 
ортаның келбеттері 
мен формаларының 
ұқсастығы 
мен 
айырмашылығын 
тану (сызық, түс, түрі
,фактура)
4.1.1.1 қоршаған ортаның 
келбеттері 
мен 
формаларының ұқсастығы
мен айырмашылығын (
сызық, түс, түрі, фактура) 
өз бейнелеу жұмысында 
қолдану

1 . 2
Мәдениет 
п е н
дәстүрлерді
білу және 
қабылдау
1.1.2.1 ұлттық 
және әлемдік 
мәдениет өнерінің 
т ү р л і
шығармаларын 
қарастырып, 
зерттеу
2.1.2.1 ұлттық және 
әлемдік мәдениет 
өнерінің 
түрлі 
шығармаларын тану
3.1.2.1 ұлттық және 
әлемдік мәдениет 
өнерінің 
түрлі 
шығармаларының 
ерекшеліктерін 
ажырату
4.1.2.1 ұлттық және 

әлемдік мәдениет өнерінің
таныс шығармаларын атау
1 . 3
Сезімдерін 
білдіру 
ж ә н е
пікірлерін 
қолдану
1.1.3.1 сезімдерді 
нақты тәсілдермен
білдіру
2.1.3.1 сезімдерді түрлі
тәсілдермен білдіру
3 . 1 . 3 . 1
ө з
жұмыстарында 
ой-пікірлер қолдану
4.1.3.1 жұмыстың түрлі 
тәсілдерін қолданып өз 
жұмыстарында 
ой-пікірлер қолдану
1 . 4
Жоспарлау
2.1.4.1 
суреттегі 
ж о с п а р ,
пиктограммалық 
ж о с п а р ,
технологиялық карта 
негізінде жоспарды 
ұстану
3 . 1 . 4 . 1
технологиялық 
картаны қолданып 
ә р е к е т т е р
кезеңділігін 
жоспарлап белгілеу
4 . 1 . 4 . 1
әрекеттер кезеңділігін 
белгілеу
2) "Жұмыстарды құрастыру":
3 – кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1 - сынып
2 - сынып
3 - сынып
4 - сынып
2.1 Қоршаған 
о р т а н ы
бейнелеу
1 . 2 . 1 . 1
еліктеу 
негізінде 
қоршаған ортаның көзге 
көрінетін 
кейбір 
элементтерін бейнелеу 
ой-пікірлерін көрсету
2 . 2 . 1 . 1
қоршаған ортаның көзге 
көрінетін 
кейбір 
элементтерін дайын үлгіні
қолдану арқылы бейнелеу
ой-пікірлерін көрсету
3 . 2 . 1 . 1
түрлі тәсілдерді 
пайдалану 
арқылы бейнелеу 
ой-пікірлерін 
көрсету үшін 
қ о р ш а ғ а н
ортаның көзге 
көрінетін кейбір 
элементтерін 
қолдану
4 . 2 . 1 . 1
түрлі тәсілдерді 
пайдалану арқылы
б е й н е л е у
ой-пікірлерін 
көрсетуүшін 
қоршаған ортаның
көзге көрінетін 
т ү р л і
құрылымдарын 
қолдану
2 . 2
Жұмыстарды 
орындау 
техникалары 
м е н
материалдары
1 . 2 . 2 . 1
қарапайым әдіс және 
техникаларды (қағазда, 
әйнекте, құмда, жармада
саусақтарының 
көмегімен, дененің басқа
мүшелерінің көмегімен, 
қарындаш, фломастер, 
сабын, көбік көмегімен 
із қалдыру) қолдану 
арқылы құралдармен 
материалдарды (көркем 
2 . 2 . 2 . 1
түрлі 
әдіс 
және 
техникалар 
(қағазда, 
әйнекте, құмда, жармада 
саусақтарының көмегімен
, 
дененің 
басқа 
мүшелерінің көмегімен, 
қарындаш, фломастер, 
сабын, көбік, дайын мөр, 
трафарет) көмегімен із 
қалдыру қолдану арқылы 
қ ұ р а л д а р м е н
3 . 2 . 2 . 1
күрделі әдіс пен 
техникаларды 
қ о л д а н ы п
құралдар және 
материалдармен (
көркем әдебиет, 
табиғи 
және 
ж а с а н д ы )
тәжірибе жүргізу
4 . 2 . 2 . 1
күрделі әдіс пен 
техникаларды 
қолданып өзі 
таңдаған құралдар
ж ә н е
материалдармен (
көркем әдебиет, 
табиғи 
және 

әдебиет, табиғи және 
жасанды) пайдалану
материалдарды (көркем 
әдебиет, табиғи және 
жасанды) пайдалану
ж а с а н д ы )
тәжірибе жүргізу
2.3 Орындау 
технологиясы
2 . 2 . 3 . 1
кескіндерді бейнелеу, 
бөлшектерін 
салу, 
трафарет бойынша сурет 
салу, тірек нүктелері 
бойынша сурет салу, 
кескін бейнелерді бояу, 
кескін бейнелерді нүкте, 
бояулармен толтыру, 
көрсету 
арқылы 
мұғаліммен 
бірігіп 
жасаған жұмыстарында 
өрнектер жасау
3 . 2 . 3 . 1
кескіндерді 
бейнелеу, 
бөлшектерін салу,
т р а ф а р е т
бойынша сурет 
салу, 
тірек 
нүктелері 
бойынша сурет 
салу, 
кескін 
бейнелерді бояу, 
кескін бейнелерді 
н ү к т е ,
бояулармен 
толтыру, дайын 
үлгі бойынша 
өрнектер жасау
4 . 2 . 3 . 1
кескіндерді 
б е й н е л е у ,
бөлшектерін салу, 
т р а ф а р е т
бойынша сурет 
салу, 
тірек 
н ү к т е л е р і
бойынша сурет 
салу, 
кескін 
бейнелерді бояу, 
кескін бейнелерді 
нүкте, бояулармен
толтыру, дайын 
үлгі бойынша, 
ө з д і г і м е н
өрнектер
2 . 2 . 3 . 2
шығармашылық 
жұмыстар жасағанда 
қазақ ұлттық мәдени 
элементтерін қолдану
3 . 2 . 3 . 2
Шығармашылық 
ж ұ м ы с т а р
жасағанда қазақ 
ұлттық мәдени 
элементтерін 
қолдану
4 . 2 . 3 . 2
шығармашылық 
ж ұ м ы с т а р
жасағанда қазақ 
ұлттық мәдени 
элементтерін 
қолдану
2 . 4
Қауіпсіздік 
техникасын 
сақтау
1 . 2 . 4 . 1
қауіпсіздік техникасын 
сақтап материалдар мен 
құралдар қолдану
2 . 2 . 4 . 1
қауіпсіздік техникасын 
сақтап материалдар мен 
құралдар қолдану
3 . 2 . 4 . 1
қауіпсіздік 
техникасын 
с а қ т а п
материалдар мен 
құралдар қолдану
4 . 2 . 4 . 1
қауіпсіздік 
техникасын 
с а қ т а п
материалдар мен 
құралдар қолдану
3) "Жұмысты презентациялау":
4-кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1 -
сынып
2 - сынып
3 - сынып
4 - сынып
3 . 1 .
Презентация
2.3.1.1 
өз 
жұмысын 
қарапайым көрсетеді және 
презентациялайды (эскиз, 
сурет)
3.3.1.1 өз жұмысын 
а т а п
презентациялайды 
(
эскиз, сурет)
4.3.1.1 өз жұмысын мазмұнын
түсіндіріп презентациялайды 
(эскиз, сурет)
3 . 2
Жұмысты 

қарастырып 
талқылау
2.3.2.1 өз жұмысы аяқталған 
соң зерделеу
3.3.2.1 өз жұмысы 
аяқталған соң үлгімен 
салыстырып қарастыру
4.3.2.1 өз жұмысы аяқталған 
соң қарастырып нәтижесін 
сыныптастарымен талқылау
42. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен 
мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан 
бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу 
бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.
Қазақстан 
Республикасы
Білім 
және 
ғылым 
министрінің
2013 
жылғы 
3 
сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 322-қосымша
Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру 
деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Бейімделген дене шынықтыру" пәнінен 
жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
Ескерту. Бұйрық 322-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым 
министрінің 27.07.2017 
(1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12)-сыныптарының ерекше білім 
№ 352
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 05.09.2017, 3-сыныптың ерекше білім 
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары және 10-сыныптың білім алушылары үшін 
01.09.2018, 4-сыныптың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары, 
сонымен қатар 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019 бастап қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы
№ 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта 
білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті 
сәйкес және орташа ақыл-ой 
стандартына
кемістігі бар білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін ескере отырып 
әзірленген.

2. Оқу бағдарламасы білім алушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес 
олардың білім, білік, дағдыларының көлемін және әр оқу пәнінің мазмұнын 
анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.
3. Оқу бағдарламасы оқыту процесін білім алушылардың пән салалары бойынша 
білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін 
қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттері тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін 
дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте орнын таба білуі үшін бағдарлайды.
4. Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи 
мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді 
сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа 
құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады.
5. Білім берудің классикалық негізі ретінде құндылыққа бағдарланған, әрекеттік, 
тұлғаға бағдарланған, коммуникативтік тәсілдер оқуд мақсаттарының жүйесіне тән 
және білім беру процесі нәтижелерінің артықшылықтарын нығайту үшін 
пайдаланылды, бұл оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тауып отыр.
6. Қазіргі таңда оқыту процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі білім 
алушының белсенді әрекетін ұйымдастыру болып табылады. Мұғаліммен бірлесіп 
шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретіндегі мұғалімнің қолдауы 
болған жағдайда білім алушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие 
болады.
7. Тұлғаға бағдарланған білім беруді күшейту өзара қарым-қатынаста 
авторитарлыққа жол берілмейтін, білім беру процесіне қатысушы барлық білім 
алушылар арасындағы ынтымақтастық үшін түрлі үйлесімдегі алғышарттарды 
жасайтын оқытудың интербелсенді әдістерін қолданған кезде мүмкін болады.
8. Білім беру процесін ұйымдастырудағы барлық инновациялық тәсілдер оқытуды 
білім алушылардың біліммен, идеялармен, әрекет тәсілдерімен белсенді алмасуға 

мүмкіндік беретін шынайы шығармашылық процестегі қарым-қатынас моделіне 
айналдырады.
9. Нақты бір пәннің оқу бағдарламасы аумақтық сипаттағы материалдарды (
нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау 
әрекетін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан білім алушының 
белсенділігін дамытуға мүмкіндік береді.
10. Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтау үшін негізгі бағдар 
болатын және білім алушыларды оқытудың жеке бағдарламасын жасау кезінде мұғалім
басшылыққа алатын болжамды оқу мақсаттар жүйесі тұжырымдалған. Орташа ақыл-ой
кемістігі бар білім алушылар үшін бағдарламаның мазмұны ұсыныс беру сипатына ие, 
педагог бағдарлама мазмұнына кез келген өзгеріс енгізуге және сыныптағы әрбір білім 
алушының мүмкіндіктері мен ерекше білімдік қажеттіліктеріне сәйкес оқытудың 
қарқынын өзгертуге құқығы бар.
11. Пән бойынша білім беру процесінің күнделікті мазмұны жеке білімдік мақсатқа 
бағынады және әрбір білім алушының сыныптағы және мектептегі ұжымдық әрекетке 
қатысу мүмкіндігін ескереді.
12. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту бұл сөздің кең 
мағынасында түсініліп, оларда байқалатын мүмкіндіктердің аз қорына қатысты пәндік 
білімді қалыптастыруға ғана емес, осы санаттағы білім алушылар үшін анағұрлым 
маңызды өмірлік дағдыларды қалыптастыруға да бағытталады.
13. "Бейімделген дене шынықтыру" пәні орташа ақыл-ой кемістігі бар білім 
алушылардағы психофизикалық дамуындағы бұзылыстарды, өмірлік қажетті қозғалыс 
дағдыларын игерудегі қиындықтарды түзетуге немесе деңгейлестіруге бағытталған 
пәндер цикліне енеді.
14. Бейімделген дене шынықтыру орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылармен 
жасалатын барлық жұмыстар жүйесінің құрамдас бөлшегі болып табылады. Дене 
тәрбиесі кешенді түрде және ақыл-ой, адамгершілікке, эстетикаға, еңбекке баулумен 
тығыз байланыста қарастырылады және жүзеге асырылады.

15. "Бейімделген дене шынықтыру" бойынша бағдарлама орташа ақыл-ой кемістігі 
бар балалардың дене дамуының, моторикасының, соматикалық күйінің, 
жүйке-психикалық жағдайының және танымдық әрекетінің ерекшеліктерін ескеру 
арқылы құрылған.
2-тарау. "Бейімделген дене шынықтыру" пәнін оқытудың мақсаты мен 
міндеттері
16. "Бейімделген дене шынықтыру" пәнінің мақсаты – орташа ақыл-ой кемістігі бар 
балаларды өзбетінше өмір сүруге, қолжетімді білімге және еңбек әрекетіне дайындау 
үшін бейімделген дене шынықтырудың құралдары мен әдістерін қолдану арқылы 
негізгі ақауды мүмкіндігінше түзету болып табылады.
17. "Бейімделген дене шынықтыру" оқу пәнінің міндеттері:
1) денсаулықты нығайту, жалпы дене дамуына көмектесу, ағзаның сыртқы ортаның 
жағымсыз әсеріне қарсылығын арттыру;
2) қозғалыс техникасының негіздерін оқыту, өмірлік қажетті білік-дағдыларды 
қалыптастыру;
3) қозғалыс қабілеттерін (кондициялық және үйлесімдік); дамыту;
4) дене жаттығуларымен өзбетінше айналыса білуге, оларды саналы түрде демалыс,
жаттығу, жұмыс қабілеттілігін арттыру мақсаттарында қолдануға тәрбиелеу.
18. Бейімделген дене шынықтырудың түзету-дамыту міндеттері:
1) негізгі қозғалыс техникаларын түзету – жүру, жүгіру, секіру, өрмелеу, қайта 
өрмелеу, лақтыру, ұсақ моторикалар, симметриялық және ассиметриялық қозғалыстар, 
заттармен жаттығу;

2) үйлестіру қабілеттерін түзету және дамыту – дене жаттығуларын орындау кезінде
дененің жекелеген буындарының келісімді қозғалысы, кеңістіктегі бағдарлау, күш 
салуды, уақытты және кеңістікті, босаңсуды жетілдіру, өзгерген жағдайға тез жауап 
беру, тепе-теңдік, қозғалыстағы ырғақтық, дәлдік, бұлшықет-буын сезімі, 
көру-моторлы үйлестіру;
3) дене дайындығын түзету және дамыту – бұлшықет күші, жылдамдықтың, 
жылдамдық-күш сапаларының, ептіліктің, төзімділіктің, буындардың қозғалысының 
қарапайым формалары;
4) жоғалған немесе бұзылған қызметтердің орнын толтыруға, түзетуге мүмкіндік 
болмаған жағдайларда сақталған қызметтердің есебінен қозғалыстың жаңа түрлерін 
қалыптастыру;
5) соматикалық бұзылыстарды, атап айтқанда – мүсінді, сколиозды, 
майтабандылықты, дене бітімін, тыныс алу және жүрек-қан тамыр жүйесін 
профилактикалау және түзету, суық тию және инфекциялық ауруларды, 
жарақаттанушылықты және микрожарақаттарды профилактикалау;
6) сенсорлық жүйелерді түзету және дамыту – көру және есту сигналдарын 
жетілдіру (күш, арақашықтық, бағыт бойынша), көру және есту жадысын дамыту, 
вестибулярлық тітіркендіргішке тұрақтылығын дамыту, жанасуды сезінуін және 
тері-кинесикалық қабылдауын жетілдіру;
7) қозғалыс әрекеті үдерісінде психикалық бұзылыстарды, заттық-көру және 
кеңістіктік-көру арқылы қабылдауын, көрнекілік-бейнелік және ауызша-логикалық 
ойлауын, жадын, зейінін, сөйлеу тілін, қиялын, эмоционалды-ерікті өрісін түзету.
19. Бейімделген дене шынықтыру пәнінің мұғалімі медициналық құжаттамамен 
танысып, анамнезді үйренеді, сондай-ақ қозғалыс мүмкіндіктерінің деңгейін және 
сипатын анықтап, дәрігермен байланыста жұмыс жүргізеді, білім алушылардың 
денсаулық жағдайын әрбір сабақта бақылап біліп отырады.

20. Бағдарлама материалдары білім алушылардың қарапайым қозғалыстарындағы 
түрлі бұзылыстарға талғап ықпал етуге мүмкіндік береді, сондай-ақ анағұрлым күрделі 
қозғалыстарды, әсіресе адамның еңбек әрекетіне қажетті қозғалыстарды ұйымдастыру 
қабілеттерін дамытуға көмектеседі.
3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер
21. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылармен оқу процесін ұйымдастыру 
тәсілдерінің негізінде айқын ақыл-ой кемістігі бар тұлғалардың өмірін ұйымдастыру 
идеясының негізі ретінде бүкіл әлемде мойындалған педагогикалық "қалыпқа келтіру" 
тұжырымдамасы жатыр. Осы тұжырымдамаға сәйкес білім алушылар 
түзету-педагогикалық іс-шараларының бүкіл жүйесін жобалаудағы негіз және 
бірден-бір нүкте болып табылады. Жоспарланған педагогикалық іс-шараларға тек білім
алушылармен тікелей жұмыс істеу ғана емес, әрбір білім алушының өзіндік әрекетін 
ынталандыратын жағдай жасау, қоршаған ортаны түрлендіру де енеді.
22. Әрекет мазмұны оқу бағдарламаларында ашылады, бұл мұғалімге жеке оқыту 
бағдарламаларын құруда бағыт-бағдар береді. Оқытудың жеке бағдарламасын құру 
үшін білім алушыны бақылап, оның қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін көрсететін аз 
ғана сигналдардың өзі белгіленіп ескеріліп отырады.
23. "Қалыпқа келтіру" тұжырымдамасының негізінде орташа ақыл-ой кемістігі бар 
білім алушыларды оқыту және тәрбиелеу процесін арнайы мектеп жағдайында 
ұйымдастыру ұстанымы тұжырымдалған.
24. Өзінің бірегей ерекшеліктерін сақтай отырып, білім алушылардың жеке 
қарқында даму құқығын мойындау ұстанымы. Бұл ұстанымды сақтау оқытудың жеке 
бағдарламасына тән мазмұнды анықтау мақсатында білім алушының мүмкіндіктері мен
ілгері дамуын үнемі зерттеуді бағамдайды. Дамудағы және дағдыларды меңгерудегі кез
келген, тіпті ең аз ілгерілеуді мойындау оқытудағы оң нәтиже ретінде қарастырылады.
25. Педагог тарапынан жеке мүмкіндіктерді және білім беру және тұлғалық 
жетістіктер мониторингінің нәтижелерін ескере отырып, әрбір білім алушыны 

оқытудың мазмұнын, әдістерін, формасын, дидактикалық құралдарын өзбетінше таңдау
ұстанымы.
26. Білім алушылардың практикалық әрекетін және әлеуметтік дағдыларын 
қалыптастыру үшін сәйкес мектеп ортасын құру ұстанымы:
1) білік-дағдыларды қалыптастыру оларды пайдаланатын жағдайларға барынша 
жақын және ұқсас жағдайларда жүзеге асырылады. Бұл жаңа жағдаяттарда білім мен 
дағдыларды тасымалдау қиындығымен байланысты;
2) білім алушылармен сабақты ұйымдастыруға арналған ғимарат түрлі өмірлік 
жағдаяттарды көрсететін кеңістіктерді көрсете алатындай болып өзгертіліп тұрады. 
Заттық орта білім алушылардың қажеттіліктеріндегі өзгерістермен бірге мерзімді түрде
ауыстырылып отырады;
3) мектептегі жайлы әлеуметтік-тұрмыстық және заттық-дамытушы орта орташа 
ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жас ерекшелігі мен физиологиялық 
ерекшеліктерін ескеру арқылы құрылады (демалысқа, белсенді қозғалысқа, 
санитарлық-гигиеналық процедураларға арналған кеңістікте орналасады).
27. Әлеуметтендіру құралы ретінде ойлауды, тілді және коммуникацияны дамыту 
ұстанымы. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларда сөйлеуді (оның мүлде жоқ 
болу жағдайларына дейін), ойлауды, қарым-қатынасты дамытуда ерекше мәселелер 
орын алады. Анықталған проблемаларды нақты жағдаяттарға байланысты 
мүмкіндігінше педагогикалық құралдармен және әдіс-тәсілдермен толықтыруға тура 
келеді. Сөйлеу тілін түсінуді кеңейту, вербалды және вербалды емес қарым-қатынас 
құралдарын қалыптастыру, білім алушылардың көрнекілік-әрекеттік ойлауын дамыту 
бойынша жұмыстардың реті нақтыланады. Педагог тарапынан білім алушылардың 
әрекетін сөйлеу тілі арқылы сүйемелдеу мөлшерленген және білім алушыға түсінуге 
қолжетімді болып келеді.
28. Оқу-тәрбие процесін әлеуметтендіру бағыты ұстанымы. Білім алушылардың 
ерекшеліктеріне барынша бейімделген және дені сау құрдастарымен өзара әрекет етуін 
шектейтін оқыту және тәрбиелеу ортасындағы шарасыз жалаңдықпен байланысты 

білім алушыны анағұрлым күрделі әлеуметтік ортаға енгізу бойынша арнайы жұмыстар
талап етіледі:
1) білім алушылардың өмірлік тәжірибесін және әлеуметтік қатынастарын 
кезең-кезеңімен және жоспарлы түрде олар үшін қажетті шекте кеңейту. Оқу 
уақытының бір бөлігі мектеп қабырғасынан тыс ұйымдастырылатын болады (қоғамдық
көліктерде жол жүру, дүкендерді, дәріханаларды, поштаны, мұражайларды, 
емханаларды, театрларды, кафелерді және қоғамдық орындарды аралау);
2) білім алушының қоғамға қиналмай енуі үшін төзімді және игі ниетті ортаны 
қалыптастыру. Осы мақсатта мектептің білім алушының отбасымен және 
қауымдастықпен жоспарлы түрде жұмыс істеуіне тура келеді.
4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері
29. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалауға 
қойылатын талаптар ізгілендіру идеясымен, осы санаттағы білім алушыларды мектепте
оқытудың табиғи ерекшелігімен қабылданған.
30. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау білім 
алушыны оқытудың жеке бағдарламасында тұжырымдалған міндеттерден басталады.
31. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыны оқытудың жеке бағдарламасын 
құру оның мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін әуелі педагогикалық бағалаумен 
ескертіледі. Бағалау межелері білім алушыларды дамыту мен оқытудың негізгі даму 
сызығының онтогенезімен сәйкес анықталады.
32. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау ішкі 
бағалау құралдарымен ғана жүзеге асырылады. Оқытудың жеке бағдарламаларын 
жүзеге асыру нәтижелері сабақта тікелей мұғалім тарапынан білім беру процесі 
барысында бағаланады.

33. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға қатысты педагогикалық 
процесті құрайтын арнайы педагогиканың ұстанымына – "диагностикалау мен 
түзете-дамыту жұмыстарының бірлігі" ұстанымына сүйене отырып, педагогтар 
бақылау-бағалау әрекетін жүйелі түрде жүзеге асырады.
34. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау үшін 
білім алушы жетістігінің сапалық көрсеткіші болып табылатын сипаттамалы бағалау 
пайдаланылады. Сипаттамалы бағалау жеке білім беру процестері жүзеге асырылған 
салаларда білім алушыны дамыту мен оқытуға қатысты өзгеше педагогикалық есепті 
ұсынады.
5-тарау. "Бейімделген дене шынықтыру" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
35. "Бейімделген дене шынықтыру" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 1-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 99 сағат;
2) 2-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;
3) 3-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында –102 сағат;
4) 4-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында –102 сағат.
36. Түрлі формадағы (жеке, жұп немесе топтық) және әртүрлі жұмыстарды (ойын 
және белсенді оқыту әдістерін қолдануды) ұйымдастыру үшін қозғалмалы жиһаз 
қарастырылады. Білім алушылардың жұмыстарын және көрнекілік құралдарды қоюға 
арналған стендтер, кітап сөрелерін орналастыратын орындарды қарастырылады.
37. Бөлімдер бөлімшелерге бөлінген, олар сыныптар бойынша күтілетін нәтижелер 
түріндегі оқытудың мақсаттарын қамтиды. Оқу материалын сабаққа енгізудің реттілігі 

және оларды өтудің мерзімі сыныптағы білім алушылардың психофизикалық 
ерекшелігіне, аймақтық климаттық жағдайға байланысты мұғалім тарапынан 
анықталады.
38. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған "Бейімделген дене 
шынықтыру" пәні бойынша оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдер мен 
бөлімшелерді қамтиды:
1-кесте
№ Бөлім
Бөлімше
1 Қозғалыс әрекеті
1.1 
Негізгі 
қозғалыс 
дағдыларын 
дамыту
1.2 Әр алуан жүктеме түрлерін реттеу
2
Қозғалыс дағдылары арқылы 
ойлауды дамыту
2.1 
Кеңістіктік-уақыттық 
бағдарлауды 
дамыту 
2.2 Ұжымда жұмыс істеу сезімін және дене әрекетін орындау 
кезінде жеке және топтық тапсырмаларды орындауда әділ 
бәсекелестікке түсу білігін дамыту
3
Қауіпсіз 
мінез-құлық 
дағдыларын және салауатты өмір
салтын қалыптастыру
3.1 Денсаулық туралы білім және түсінік. Ағзадағы физикалық 
ө з г е р і с т е р д і
б а қ ы л а й
б і л у д і
ү й р е н у
3.2 Мектеп ішінде және мектептен тыс дене әрекетіне қатысу үшін 
мүмкіндігін анықтау және ұсыну
39. Оқу мақсаттарын тиімді пайдалану үшін оқу бағдарламасына код енгізілген. 
Кодтағы бірінші сан – сыныпты, екінші және үшінші сан – бөлім мен бөлімшені 
білдірсе, төртінші сан оқыту мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 1.2.1.4 
кодындағы: "1" - сынып, "2.1" - бөлімше, "4" - оқыту мақсатының реттік нөмірі.
40. Оқыту мақсаттарының жүйесі:
1) "Қозғалыс әрекеті":
2-кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып

1.1 Негізгі 
қозғалыс 
дағдыларын
дамыту
1 . 1 . 1 . 1
д е н е
ш ы н ы қ т ы р у
з а л ы н д а ғ ы
мінез-құлық 
ережелерін орындау
2.1.1.1 
сабақта 
мінез-құлық ережелерін 
сақтау
3.1.1.1 
залдағы 
мінез-құлық ережелерін
сақтау
4.1.1.1 дене 
шынықтыру 
залындағы 
мінез-құлық 
және қозғалыс 
ережелерін 
сақтау
1.1.1.2 
мұғалімді 
тыңдау және есту
2 . 1 . 1 . 2
жаттығуды 
орындау 
кезіндегі көмек үшін 
алғыс айту
3.1.1.2 
жаттығуды 
орындау 
кезіндегі 
көмек үшін алғыс айту
4.1.1.2 дене 
шынықтырудың 
денсаулық үшін 
маңызын түсіну
1.1.1.3 кейбір саптық 
пәрмендерді түсіну 
және орындау
2.1.1.3 
саптық 
пәрмендерді орындау
3.1.1.3 негізгі саптық 
пәрмендерді орындау
4 . 1 . 1 . 3
негізгі саптық 
пәрмендерді 
орындау
1.1.1.4 құрдастарымен
қарым-қатынас 
кезінде мінез-құлық 
ережелерін сақтау
2.1.1.4 құрдастарымен 
қарым-қатынас кезінде 
мінез-құлық ережелерін 
сақтау
3.1.1.4 сабақ уақытында
сыныптастарына жақсы
н и е т п е н
қарым-қатынаста болу
4.1.1.4 сабақ 
к е з і н д е
сыныптастарына
жақсы ниетпен 
қарым-қатынаста
болу
1.1.1.5 бірінен кейін 
бірі жүру; шеңбер 
б о й ы н ш а
жұп-жұбымен жүру; 
шеңбер құру
2.1.1.5 
түзу 
бағыт 
бойынша бір-бірден, 
шағын топппен және 
барлық сыныппен жүру; 
ойыншықтар арасындағы 
ирелең сызық бойынша 
жүру; саптағы өз орнына 
тұру
3.1.1.5 аяқ ұшымен 
шеңбер бойынша жүру; 
саптағы өз орнына тұру
4.1.1.5 залдың 
орталығы 
а р қ ы л ы
тізбекпен, 
жұппен жүру, 
қатарға тұру, 
саптағы 
өз 
орнына тұру
1.1.1.6 
өз 
дене 
мүшелерін атау: бас, 
мойын, қол, аяқ, кеуде
2.1.1.6 қол және иық 
белдеуінің, 
аяқтың 
бұлшықеттерін дамытуға 
арналған жаттығуларды 
орындау
2.1.1.6 қол және иық 
белдеуінің, 
табан 
жіліншігінің 
бұлшықеттерді 
дамытуға арналған 
жаттығуларды орындау
4.1.1.6 күші 
ж е т е т і н
жаттығуларды 
өзбетінше 
орындау
1.1.1.7 жіп арқылы 
биік емес заттардан (5 
см) аттап жүру
2.1.1.7 жіңішке жолақ 
бойынша 
жүру 
(
ұзындығы 25 см)
3.1.1.7 аяқ ұшымен 
жүру, заттар арасымен 
ирелеңдеп жүру
4 . 1 . 1 . 7
алма-кезек 
жүгіру және 
жүру
1.1.1.8 
жолақ 
бойынша жүгіру (ені 
30-40 см, ұзындығы 7 
м); бір-бірден, шағын 
топпен жүгіру
2 . 1 . 1 . 8
еденге 
қойылған 
арқанның 
бойымен 
бірінің артынан бірі 
жүгіру
3.1.1.8 аяқ ұшымен 
жүгіру, заттар арасымен
ирелеңдеп жүгіру
4.1.1.8 бір-бірден
және топпен 15-
20 м жүгіріп өту
1.1.1.9 биік емес 
заттардан секіріп түсу 
(биіктігі 15 см)
2.1.1.9 орнында тұрып екі
аяғымен секіру, үстелдің 
айналасында екі аяғымен 
секіру
3.1.1.9 қолдарынан 
ұстап, екі-екіден секіру
3.1.1.9 орнынан 
ұзындыққа 
секіру
1.1.1.10 отырған және 
тұрған қалыпта допты 
4 . 1 . 1 . 1 0
кегельдер 
арасында допты 

екі қолмен домалату (
арақашықтығы 0,5-1 м
); бір-біріне шарды 
д о м а л а т у
(
арақашықтығы 1,5 м); 
арақашықтығы 1,5-2 м
болатын 
қақпаға 
допты домалату
2.1.1.10 
лақтыруға 
арналған жаттығуларды 
орындау: допты лақтыру, 
топырағы бар қалталарды
алысқа лақтыру
3.1.1.10 допты жәшікке,
қоржынға лақтыру (
биіктігі 1 м); допты 
қоржынға басынан 
асырып 
лақтыру 
(
қоржынның биіктігі 1-2 
м, арақашықтығы 1,5 м)
домалату 
(
арақашықтығы 3
м, қақпаның ені 
3 0 с м ) ;
доптарды 
қоржынға 
басынан асырып 
л а қ т ы р у
(
арақашықтығы 
жеке-жеке)
1.1.1.11 түзу сызық 
бойынша төрт аяқтап 
ойыншыққа жорғалау;
тақтай бойынша төрт 
аяқтап жорғалау (ені 
30 см, ұзындығы 1,5 м
)
;
доғаның астымен 
жорғалау (биіктігі 60 
см)
2 . 1 . 1 . 1 1
ені 30 см, биіктігі 1,5 м 
болатын 
көлбеу 
жазықтық 
(тақтай) 
бойынша 
тіземен 
жорғалау
3 . 1 . 1 . 1 1 .
бір шеті 30 см-ге 
көтерілген, тақтайлары 
жиі болатын көлбеу 
саты 
бойынша 
жорғалау; 
көлбеу 
сатыға шығу және одан 
түсу
4 . 1 . 1 . 1 1
т і к
гимнастикалық 
қабырғаға шығу 
және одан өз 
еркімен түсу (
биіктігі 1,5 м)
1 . 2 Ә р
а л у а н
жүктеме 
түрлерін 
реттеу
1.1.2.1 мұғалімнің 
көмегімен қарапайым 
қозғалыстарды 
орындау 
кезінде 
т у ы н д а й т ы н
қиындықтарды еңсеру
;
2.1.2.1 қарапайым дене 
жаттығуларын орындау 
кезінде 
туындайтын 
қиындықтарды көмек 
арқылы және өзбетінше 
еңсеру
3.1.2.1 қарапайым және 
өзгертілген 
дене 
жаттығуларын орындау 
кезінде қиындықтарды 
еңсеру біліктігін бекіту
4.1.2.1 қозғалыс 
белсенділігін 
үйретудің түрлі 
сатыларындағы 
қиындықтарды 
е ң с е р у
білік-дағдысын 
жетілдіру
2) "Қозғалыс дағдылары арқылы ойлауды дамыту":
3-кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
1 . 2 . 1 . 1
кеңістіктік-уақыттық
бағдарлауды 
дамытуға арналған 
жаттығуларды 
о р ы н д а у :
белгіленген жерге 
тұру, 
бағдар 
бойынша шеңберге 
тұру
2 . 2 . 1 . 1
кеңістіктік-уақыттық
бағдарлауды 
дамытуға арналған 
жаттығуларды 
орындау: қозғалыс 
шеңберін азайту 
және 
арттыру, 
бағдар бойынша 
жүру
3 . 2 . 1 . 1
кеңістіктік-уақыттық
бағдарлауды және 
қозғалыс дәлдігін 
дамытуға арналған 
жаттығуларды 
орындау
4 . 2 . 1 . 1
кеңістіктік-уақыттық
бағдарлауды және 
қозғалыс дәлдігін 
дамытуға арналған 
жаттығуларды 
орындау: орнында 
тұрып белгіленген 
бағдарға екі аяқпен 
секіру
1.2.1.2 бағдарға 
көзбен бақылау 
3.2.1.2 
көзбен 
бақылау арқылы 
4.2.1.2 
көзбен 
бақылаусыз оңға, 

2 . 1
Кеңістіктік-уақыттық
бағдарлауды дамыту
арқылы бұрылуды 
орындау
2.2.1.2 
көзбен 
бақылаусыз бағдарға
бұрылуды орындау
және бақылаусыз 
о ң ғ а ,
с о л ғ а
бұрылуды орындау
солға бұрылуды 
орындау
1.2.1.3 
еденде 
белгіленген бағдар 
бойынша жүру
1 . 2 . 1 . 3
гимнастикалық 
о т ы р ғ ы ш т а
белгіленген бағдар 
бойынша жүру
3.2.1.3 
бағдар 
бойынша бағытты 
өзгерту арқылы 
тізбекпен қозғалу
4.2.1.3 
бағдар 
бойынша шеңберден
шаршыға ауысып 
тұру
1.2.1.4 
кеудені 
бағдарсыз және 
көзді ашып тұрып, 
белгілі бір биіктікке 
дейін бүгуге және 
жазуға арналған 
жаттығуларды 
орындау
4.2.1.4 
бағдар 
бойынша (тұрған 
қалыпта) көбен 
бақылау арқылы 
кеудені белгілі бір 
биіктікке 
дейін 
бүгуге және жазуға 
а р н а л ғ а н
жаттығуларды 
орындау
4.2.1.4 
бағдар 
бойынша (тұрған, 
жатқан қалыпта) 
көзді жұмып тұру 
арқылы кеудені 
белгілі бір биіктікке 
дейін бүгуге және 
жазуға арналған 
жаттығуларды 
орындау
4.2.1.4 
бағдар 
бойынша (тұрған, 
жатқан қалыпта) 
көзбен бақылау 
арқылы кеудені 
бүгуге және жазуға 
а р н а л ғ а н
жаттығуларды 
орындау 
және 
жаттығуларды көзді 
жұмып қайталау
2.2 Ұжымда жұмыс 
істеу сезімін және 
дене 
әрекетін 
орындау кезінде 
жеке және топтық 
тапсырмаларды 
орындауда 
әділ 
бәсекелестікке түсу 
білігін дамыту
1.2.2.1 ойын кезінде 
алдымен мұғалімнің 
басшылығымен, 
содан 
кейін 
мақсатты түрде 
әрекет ету
2.2.2.1 қозғалыс 
ойындарының 
ережелерін орындау,
мақсатты түрде 
әрекет ету
3.2.2.1 
ортақ 
ережелерге бағына 
отырып, топта ойнау
4.2.2.1 
ортақ 
ережелерге бағына 
отырып, топта ойнау
1.2.2.2 ойын кезінде 
жолдастарына 
құрметпен қарау
2.2.2.2 ойын кезінде 
жолдастарына 
құрметпен қарау
3.2.2.2 ойын кезінде 
жолдастарына 
құрметпен қарау
4.2.2.2 ойын кезінде 
жолдастарына 
құрметпен қарау
1 . 2 . 2 . 3
жеңілістен кейін 
жағымсыз және 
агрессивті қатынас 
көрсетпеу
2.2.2.3 жеңілістен 
кейін жағымсыз 
және агрессивті 
қатынас көрсетпеу
3.2.2.4 жеңілістен 
кейін жағымсыз 
және агрессивті 
қатынас көрсетпеу
4.2.2.4 басқалардың 
жеңісіне қуану, 
жеңіспен құттықтау
3.2.2.5. 
басқа 
сыныптардағы 
о й ы н ғ а
қатысушыларды 
бақылау
4.2.2.5. 
басқа 
сыныптардағы 
о й ы н ғ а
қатысушыларды 
бақылау
3) "Қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын және салауатты өмір салтын қалыптастыру":
4-кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып

3.1 Денсаулық 
туралы білім 
және түсінік. 
Ағзадағы 
физикалық 
өзгерістерді 
бақылай білуді
үйрену
1.3.1.1 
дене 
саулығына 
мүмкіндік беретін 
негізгі 
дене 
әрекеттері туралы 
түсінігінің болуы (
жүгіру, 
жүру, 
секіру)
2.3.1.1 дене саулығына 
мүмкіндік беретін 
негізгі дене әрекеттері 
туралы түсінігінің 
болуы (жаттығулар, 
жүгіру, жүру, секіру, 
өрмелеу және қайта 
өрмелеу)
3.3.1.1 өзбетінше дене 
дамуына мүмкіндік 
беретін 
кейбір 
жаттығуларды орындау
4.3.1.1 
дене 
шынықтыру 
сабақтарындағы 
н е г і з г і
қозғалыстарды 
ажырату 
және 
орындау біліктілігін
бекіту
1.3.1.2. 
дене 
жүктемесі кезінде 
ауру сезімі немесе 
жайсыздық сезімі 
туралы қолжетімді 
тәсілдермен 
хабарлай білу
2.3.1.2. дене жүктемесі 
кезінде ауру сезімі 
немесе жайсыздық 
сезімі 
туралы 
қ о л ж е т і м д і
тәсілдермен хабарлай 
білу
3.3.1.2. дене жүктемесі 
кезінде ауру сезімі 
немесе жайсыздық 
сезімі 
туралы 
қолжетімді тәсілдермен
хабарлай білу
4 . 3 . 1 . 2
дене жүктемесі 
кезінде ауру сезімі 
немесе жайсыздық 
сезімі 
туралы 
қолжетімді 
тәсілдермен 
хабарлай білу
3.3.1.3. күші жететін 
жаттығуларды 
өзбетінше орындау
4.3.1.3. 
күші 
ж е т е т і н
жаттығуларды 
өзбетінше орындау
3.2 Мектеп 
ішінде және 
мектептен тыс 
дене әрекетіне 
қатысу үшін 
мүмкіндігін 
анықтау және 
ұсыну
1.3.2.1. 
"дене 
шынықтыру", "күн 
тәртібі" ұғымдары 
туралы қарапайым 
түсінікке ие болу;
2 . 3 . 2 . 1 .
"дене шынықтыру", "
күн тәртібі" ұғымдары 
туралы түсініктерін 
кеңейту;
3.3.2.1. күн тәртібін 
жоспарлау 
және 
жаттығуды енгізу;
4.3.2.1. 
таңғы 
ж а т т ы ғ д ы
ұйымдастыру және 
өткізу бойынша 
а л ғ а ш қ ы
білік-дағдыларының
болуы
1.3.2.2 таза ауада 
серуендеудің 
маңыздылығы 
туралы түсінігінің 
болуы
2.3.2.2 
таңғы 
жаттығудың, дене 
шынықтыру сәтінің, 
дене шынықтырудың, 
ш ы н ы ғ у д ы ң
маңыздылығы туралы 
түсінігінің болуы
3.3.2.2 
оқу 
күні 
бойында, ғимараттағы 
және ашық ауадағы 
қозғалыс ойындары 
к е з і н д е
д е н е
шынықтыру-сауықтыру
іс-шараларына қатысу
4.3.2.2 өзінің оқу 
және мектеп тыс 
әрекетін ескере 
отырып, 
күн 
тәртібін жоспарлау 
және сақтау
1 . 3 . 2 . 3 .
с п о р т п е н
айналысуға 
арналған киімді 
ж ә н е
құрал-саймандарды
ажырату
2 . 3 . 2 . 3 .
спортпен айналысуға 
арналған киімді және 
құрал-саймандарды 
ажырату және атау
3.3.2.3. сабақтың өту 
жағдайына байланысты
киімді және аяқ киімді 
таңдау
4.3.2.3. сабақтың 
өту жағдайына 
байланысты киімді 
және аяқ киімді 
таңдау
1.3.2.4 
дене 
жаттығуларын 
орындау кезінде 
қ а у і п с і з
мінез-құлық 
туралы түсінікке ие
болу
2.3.2.4. 
дене 
жаттығуларын орындау
кезінде қарапайым 
қауіпсіз мінез-құлық 
дағдыларына ие болу 
және жарақаттанудың 
алдын алу
3.3.2.4. 
дене 
жаттығулары 
орындалатын сабақ 
кезінде қарапайым 
қауіпсіз мінез-құлық 
дағдыларына ие болу 
және жарақаттанудың 
алдын алу
4.3.2.4. 
дене 
жаттығулары 
орындалатын сабақ 
кезінде қарапайым 
қ а у і п с і з
мінез-құлық 
дағдыларына ие 
б о л у
ж ә н е
жарақаттанудың 
алдын алу

41. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен 
мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан 
бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу 
бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.
Қазақстан 
Республикасы
Білім 
және 
ғылым 
министрінің
2013 
жылғы 
3 
сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 323-қосымша
Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру 
деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін 
дамыту" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
Ескерту. Бұйрық 323-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым 
министрінің 27.07.2017 
(1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12)-сыныптарының ерекше білім 
№ 352
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 05.09.2017, 3-сыныптың ерекше білім 
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары және 10-сыныптың білім алушылары үшін 
01.09.2018, 4-сыныптың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары, 
сонымен қатар 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019 бастап қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы
№ 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта 
білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті 
сәйкес және орташа ақыл-ой 
стандартына
кемістігі бар білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін ескере отырып 
әзірленген.
2. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" оқу бағдарламасы білім 
алушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұнын және 
олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып
табылады.

3. Оқу бағдарламасы оқыту процесін білім алушылардың пән салалары бойынша 
қолжетімді білім мен икемділіктерді меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін 
қолдануға, оқу әрекетінің тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін, әлеуметтік-мәдени 
кеңістікте бағдарлау икемділігін барынша дамытуға бағыттайды.
4. Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи 
мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді 
сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа 
құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады.
5. Құндылыққа бағытталған, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық, коммуникативтік 
тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен 
білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу 
бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты.
6. Қазіргі кезеңде білім алушының белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне 
қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Мұғаліммен бірлесіп 
шығармашылықпен айналысу және мұғалімнің серіктес, кеңесші ретінде қолдауы 
кезінде ғана білім алушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.
7. Тұлғалық-бағдарлық білім беруді күшейту білім беру процесінде барлық 
қатысушылардың 
өзара 
қарым-қатынасында 
өктемшілікке 
жол 
бермей, 
ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интербелсенді 
әдістерін қолдану кезіндежүзеге асырылады.
8. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, 
идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін білім 
алушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас үлгісіне 
айналдырады.
9. Пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, 
кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін 
ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан білім алушының 
белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқу мақсаттары аясында жүзеге 

асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті 
қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.
10. Оқу бағдарламасында мұғалімнің білім алушыларды оқытудың жеке 
бағдарламасын құруда басшылыққа алатын және оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың 
негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі тұжырымдалған. Орташа 
ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бағдарламаның мазмұны ұсыным 
түрінде болады, педагогтың сыныптағы әрбір білім алушының мүмкіндігі мен оның 
білім алудағы ерекше қажеттіліктеріне сәйкес бағдарламаның мазмұны мен оқыту 
қарқынына кез-келген өзгерістерді ендіру құқығына ие.
11. Психомоторлық және сенсорлық даму орташа ақыл-ой кемістігі бар білім 
алушыларды түзете дамыту процесінде өзекті мәселе болып табылады, сонымен бірге, 
психомоторлық даму көрсеткіштері психикалық қасиеттер мен тұлғалық жағдайдың 
объективті индикаторы ретінде психодиагностикада кеңінен пайдаланыла бастады.
12. Психомоторика мен сенсорлық үдерістерді дамыту бойынша сабақтар түзету 
бағытында болады, яғни жалпы қабілеттерді дамытумен бірге орташа ақыл-ой кемістігі
бар білім алушыларға тән психофизикалық даму мен психикалық әрекеттердің күрделі 
түрлерін қалыптастырудағы кемшіліктерді түзетуді де білдіреді.
2-тарау. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәнін 
оқытудың мақсаты мен міндеттері
13. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәні орташа ақыл-ой 
кемістігі бар білім алушыларды оқытудың Үлгілік оқу жоспарының түзету компоненті 
пәндерінің қатарына кіреді.
14. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларда сенсорлық тәжірибе кенеттен 
қалыптаспайды, сондықтан сенсорлық әсер ету құралдары мен тәсілдерін ойластырып 
таңдау олардың ары қарайғы психикалық және дене тұрғыдан дамуына қолайлы жағдай
туғызады.

15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың заттармен әрекеттері арнайы 
емес қозғалыс деңгейінде болады. Осыған байланысты балаға заттық-тәжірибелік 
әрекеттердің сан алуан түрлерін қалыптастыруға бағытталған арнайы түзету көмегі 
көрсетіледі. Оқыту уақыт өте келе әр түрлі заттармен және материалдармен мақсатты 
бағытталған еркін әрекеттерге айналатын қолданысқа тән қарапайым әрекеттерді 
үйретуден басталады.
16. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" түзету курсының 
мақсаттары:
1) білім алушылардың әрбір нысанды сенсорлық қасиеттерімен, сапасымен, 
белгілерімен жиынтықта және қоршаған шындық туралы көп қырлы көп 
функционалды түсініктерді тануы, олардың психикалық дамуын оңтайландыру және 
қоғамға тиімді әлеуметтендіру үшін қолайлы жағдай құру;
2) әр түрлі заттармен және материалдармен мақсатты бағытталған еркін әрекеттерді
қалыптастыру.
17. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" түзету курсының 
міндеттері:
1) әр түрлі талдауыштарға мақсатты бағытта жүйелі түрде әсер ету арқылы сезімдік 
тәжірибені байыту;
2) қарым-қатынастық, заттық-тәжірибелік және танымдық әрекеттерді 
қалыптастырудағы дайындық ретіндегі көру, есту, жанасымдық, кинестикалық 
қабылдауды, сондай-ақ иісі мен дәмді қабылдауды дамыту;
3) кеңістіктік-мезгілдік бағдарлауды қалыптастыру;
4) графикалық дағдыларды дамыту;

5) қоршаған әлемді сан алуан қасиеттері мен оның нысандарының белгілерімен (
түсі, иісі, дәмі, дыбысы, ырғағы)бірге қабылдау қабілетін қалыптастыру;
6) әр түрлі өнімдік әрекеттерге (бейнелеу, тұрмыстық және еңбектік, өзіне-өзі 
қызмет көрсету) негіз болатындай қарапайым әрекет тәсілдерін қалыптастыру.
18. Білім алушылардың психомоторика мен сенсорлық үдерістерді дамыту бойынша
сабақтардағы мақсатты бағытталған әрекет нәтижесінде оқитындары:
1) сенсорлық эталондарға бағдарлау;
2) заттарды берілген белгілері бойынша тану;
3) заттарды сыртқы белгілері бойынша салыстыру;
4) заттарды пішіні, шамасы, түсі, атқарымдық қолданысы бойынша жіктеу;
5) әр түрлі белгілер бойынша заттардан және олардың бейнелерінен топтамалық 
қатарлар құру;
6) нысандар мен құбылыстардың белгілері мен қасиеттерін тәжірибелік тұрғыдан 
ерекшелеу;
7) нысандар мен құбылыстарға толық сипаттама беру;
8) әрекеттер мен құбылыстардың қарама-қарсы бағытын ажырату;
9) өз әрекетінің мезгілдік аясын көру;

10) оқиғалардың бірізділігін анықтау;
11) кеңістікте бағдарлау;
12) әрекеттерді нұсқау бойынша мақсатты бағытта орындау;
13) өзінің қимылы мен әрекетін өздігінен үйлестіру;
14) өзінің әрекетін сөйлеу арқылы жанамалау.
3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер
19. Орташа ақыл-ой кемістігі бар деңгейдегі білім алушыларды оқытудың оқу 
процесін ұйымдастыру тәсілдемесінің негізінде ақыл-ой кемістігі айқын байқалатын 
тұлғалардың өмірін ұйымдастырудың негізін қалаушы идея ретінде бүкіл әлемде 
қабылданған "қалыпқа келтіру" педагогикалық тұжырымдамасы жатыр. Осы 
тұжырымдамаға сәйкес білім алушы түзету педагогикалық шаралардың барлық 
жүйесін жобалаған кездегі негізгі және жалғыз есептеу нүктесі болып табылады. 
Жоспарланған педагогикалық шаралар білім алушылармен тікелей жүргізілетін 
жұмыстарды ғана емес, сондай-ақ қоршаған ортаның қайтадан құрылуын, әрбір білім 
алушының өзіндік әрекетін ынталандыратын жағдайды тудыруды да қамтиды.
20. Әрекеттердің мазмұны мұғалімге осындай білім алушылар үшін жалғыз 
мүмкіндік болып табылатын оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін бағдар ғана 
болып табылатын оқу бағдарламаларында ашып көрсетеді. Оқытудың жеке 
бағдарламасын құру үшін білім алушыны бақылап, оның қажеттілігі мен мүмкіндігін 
көрсететін болмашы белгілердің өздері ескеріле отырып байқау жүргізіледі.
21. "Қалыпқа келтіру" тұжырымдамасының негізінде орташа ақыл-ой кемістігі бар 
білім алушыларды арнайы мектеп жағдайында оқыту мен тәрбиелеу процесін 
ұйымдастыру қағидалары қалыптастырылған.

22. Білім алушының өзіндік бірегей ерекшеліктерін сақтай отырып, дербес 
қарқында даму құқығын тану қағидасы. Бұл қағиданы сақтау білім алушыны оқытудың 
жеке бағдарламасының мазмұнын анықтау мақсатында оның мүмкіндігі мен 
ілгерілмелі дамуын үнемі зерделеуді білдіреді. Дамудағы және дағдыларды меңгерудегі
кез-келген, тіпті ең аз деген ілгері басуды оқытудағы жағымды нәтиже деп қабылдау.
23. Өздігінен таңдау қағидасы негізінде педагог әрбір білім алушыны оқытудың 
мазмұнын, тәсілдерін, түрін, дидактикалық құралдарды олардың жеке мүмкіндіктері 
мен білім берудегі және жеке тұлғалық жетістікерін мониторингілеу нәтижесін есепке 
алады.
24. Білім алушыларда практикалық әрекеттер мен әлеуметтік дағдыларды 
қалыптастыру үшін қажетті мектептік ортаны құру қағидасы:
1) білім мен дағдыларды жаңа жағдайға аудару қиындығына байланысты, 
икемділіктер мен дағдыларды қалыптастыру оларды пайдалануға болатын жағдайларға 
барынша жақын және ұқсас жағдайларда жүзеге асырылады;
2) білім алушылармен сабақ өтетін жайлар әр түрлі өмірлік жағдаяттарды 
бейнелейтін кеңістікке айналдырылады. Заттық орта білім алушылардың 
қажеттіліктерінің өзгеруіне сәйкес кезеңмен өзгеріп отырады;
3) мектептегі әлеуметтік-тұрмыстық және заттық-дамытудың ортасы орташа 
ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жас ерекшелігі мен физиологиялық 
ерекшеліктерін есепке ала отырып құрылады (демалыс, қимыл белсенділігі мен 
санитарлық-гигиеналық шараларға арналған жабдықталған кеңістіктер).
25. Білім алушылардың мектептегі күнделікті әрекеттерінің біріктірілген сипаттағы 
қағидасы. Мектептегі бастапқы оқытудың 3-4 жылында пәнсіз оқыту идеясымен жүзеге
асырылатын оқу жоспарының бірнеше пәндік салаларының мазмұнын біріктіруді 
білдіреді. Барлық сабақтар, ең алдымен, оқу бағдарламасының мазмұны арқылы білім 
алушыларды жалпы дамытуға (коммуникативтік, қимыл-қозғалыстық, сөйлеу тілдік, 

сенсорлық) бағытталуға міндетті. Пәндік оқытуға көшу білім алушылардың жеке 
дамуындағы ілгерілеуіне қарай жүзеге асырылады.
26. Пәнсіз оқыту ортақ тақырыптық жоспарлау арқылы жүзеге асырылады. Ортақ 
тақырыптар ретінде "Айналадағы әлем" біріктірілген курсының тақырыптамасын 
пайдалануға болады. Таңдалған тақырып негізінде 1-2 апта бойы білім алушылардың 
сан алуан әрекеттері ұйымдастырылады. Оқытудың бұл кезеңінде таңдалған тақырып 
таным мақсаты ғана емес, сондай-ақ, мектепте білім алушылардың күнделікті 
әрекеттерін ұйымдастырушы құрал болып табылады.
27. Ойлау, сөйлеу тілі мен коммуникацияны әлеуметтендіру құралы ретінде дамыту
қағидасы. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың нақты жағдайдағы 
мүмкіндігіне қарай педагогикалық құралдармен өтілетін сөйлеу тілінің дамуында (
оның болмауына дейін), ойлау қабілетінде, қарым-қатынастық дамуында өзіндік 
мәселелері бар. Сөйлеу тілін түсінуді кеңейту, қарым-қатынастың ауызша және 
таңбалы құралдарын қалыптастыру, білім алушылардың көрнекілік-әрекеттік ойлауын 
дамыту бойынша жұмыстар бірізділікпен құрылады. Білім алушылардың әрекетін 
педагогтың сөзбен қолдауы мөлшерлі және білім алушылардың түсінуі үшін 
қолжетімді болады деп есептеледі.
28. Оқу-тәрбиелеу процесін әлеуметтендіру бағыттылығы қағидасы. Білім 
алушылардың ерекшеліктеріне барынша ыңғайланған және олардың дені сау 
құрдастарымен өзара әрекеттенулерін шектейтін оқу және тәрбиелеу ортасы шарасыз 
жеңілдетілуіне байланысты білім алушыны күрделі әлеуметтік ортаға ендіру арнайы 
жұмысты талап етеді:
1) білім алушылардың олар үшін қолжетімді көлемдегі әлеуметтік қатынастар мен 
өмірлік тәжірибесін кезең-кезеңмен және жоспарлы түрде кеңейту. Оқу уақытының бір 
бөлігі мектептен тыс жерде (қоғамдық көлікте жүру, дүкендерге, дәріханаларға, 
поштаға, емханаға, мұражайға, театрға, кафе сияқты қоғамдық орындарға бару) 
ұйымдастырылады;
2) білім алушының қоғамға ауыртпалықсыз енуі үшін оған толерантты және 
мейірімді қоршаған ортаны қалыптастыру. Осы мақсатта мектеп білім алушының 

жанұясы, оның айналасындағы әлеуметтік-қоғамдық ортамен де жоспарлы жұмыстар 
жүргізеді.
29. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту процесі мазмұны 
жағынан да, сол сияқты ұйымдастыру түрі жағынан да қатал реттелмейді. Ұжымдық 
оқыту жағдайындағы танымдық қызығушылықтың төменділігі; жаппай жұмыс кезінде 
пайдаланылатын ынталандырмаларға деген реакциясының әлсіздігі; бір оқу пәнінің 
мазмұнына берілген қырық бес минут бойы білім алушылардың белсенділігін 
қолдаудың қиындығы әдеттегі академиялық тұрғыда құрылған сабақтың тиімділігінің 
төмен болуына әкеліп соқтырады.
30. Білім алушылар сабақты әрекет түрін білім алушының өзіне ыңғайлы жағдайда 
өзгере алатын, жекеленген жұмысты орындайтындай (басқа білім алушылардың 
жұмыстарынан өзгеше) және педагогтан жеке көмек ала алатындай етіп 
ұйымдастырылуын қалайды. Білім алушыларға сынып бөлмесінде еркін қозғала 
алатындай мүмкіндіктер беріледі.
31. Арнайы қағидаларға сәйкес құрылған педагогикалық шаралар білім 
алушылардың өзіндік белсенділігін, олардың ынтасы мен дербестігін дамытуға 
бағытталады.
32. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың сабақтағы дербестігінің 
дамуы және белсенділігі байқалатын әрекеттердің негізгі түрлері:
1) тірі және өлі табиғат пен әлеуметтік өмірдің құбылыстарын бақылау;
2) заттық-практикалық әрекет;
3) ойын әрекеті және ойын әрекетшілдігі;
4) білім алушылардың шаруашылық-еңбектік әрекеті;

5) әлеуметтік-тұрмыстық әрекет;
6) балалар мен жақын ортасындағы ересектер арасындағы коммуникация (
микросоциум);
7) оқу әрекеті (білім алушылардың мүмкіндіктеріне сәйкес).
33. Оқу-тәрбиелеу процесі заттық әрекетте орташа ақыл-ой кемістігі бар білім 
алушыларды оқытудың барлық кезеңі бойынша құрылуға міндетті.
34. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" бойынша түзету 
сабақтары білім алушының мектептік білімді барынша толық меңгеруі үшін қажетті 
негіз құрауға арналған.
35. Білім алушыға түзету сабақтарының аясында берілетін көмектің нақты деңгейі 
мен мазмұнын анықтағанға дейін, алдымен жүйелі тәсілдемелік тұрғыдан толық құнды 
тексеру жүргізіледі, яғни білімді, икемділіктер мен дағдыларды меңгеру процесіне 
бөгет жасайтын ерекше қиындықтарды; себебін, құрылымын табу, танымдық әрекет 
ерекшеліктерін, әлеуетті мүмкіндік деңгейлері анықталады.
36. Диагностикалау процесінде әлемді сезімдік тануы айтарлықтай бұзылған, 
сенсорлық тәжірибесі аз балаларға ерекше назар аударылады, оларда қолдың ұсақ 
қимылы мен көру-қимыл үйлесімділігі бұзылыстары, көру, есту және 
жанасымдық-қимылдық қабылдау процесінің әлсіздігі, сезіну талдауыштарының 
жетілмеуі байқалады, оларға кеңістікте бағдарлаудың қиындығы тән болады.
37. Тексеру процесінде дамудың қол жеткен деңгейі ғана емес, сондай-ақ жақын 
даму аймағы да анықталады. Сонымен бір мезгілде уәжділік-бағдарлық, 
әрекеттік-амалдық, бақылау-бағалау әрекеттерінің компоненттерін меңгеру деңгейі 
бағаланады.
38. Тексеру нәтижелері білім алушылардың анықталған өзекті даму деңгейінің 
негізінде құрылатын және қозғалмалы құрамы бар шағын топтарды қалыптастыру үшін

негіз болады. Білім алуда ерекше қажеттіліктері бар білім алушылар үшін бөлек 
психикалық функцияларын (кеңістіктік гнозис, ұсақ қимыл, жанасымдық-қимылдық 
қабылдау) дамытуға бағытталған жеке-түзету сабақтары жоспарланады.
39. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәні аумағындағы 
түзету жұмысы білім алушылармен әр оқу жылындағы жұмыс процесін қамтиды.
4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері
40. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау
шараларына қойылатын талаптар ізгілендіру идеяларына, осы санаттағы білім 
алушылардың мектептік оқуының табиғатына сәйкестігіне шартты болады.
41. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жеке оқу бағдарламасында 
тұжырымдалған міндеттер олардың оқудағы жетістіктерін бағалау үшін 
пайдаланылады.
42. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың жеке бағдарламасын 
құру жұмысы оның қажеттілігі мен мүмкіндігін бастапқы педагогикалық бақылау 
арқылы жүзеге асырылады. Критериалды бағалау білім алушыларды дамыту мен 
оқытудың негізгі желісінің онтогенезіне сәйкес анықталады.
43. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау тек ішкі
бағалау құралдарымен ғана жүзеге асырылады. Оқытудың жеке бағдарламасын жүзеге 
асыру нәтижелері білім беру процесі барысында мұғаліммен сабақтарда тікелей 
бағаланады.
44. Педагогтар бақылау-бағалау әрекетін ақыл-ойы дамымаған білім алушылармен 
жүргізілетін барлық педагогикалық процестің құрылуына негіз болатын арнайы 
педагогиканың "диагностика мен түзете дамыту жұмысының бірлігі" қағидасына 
сәйкес жүйелі түрде жүзеге асырады.

45. Бағалау іс-әрекеттері білім алушылардың белсенділігін бақылау, олардың 
әрекеттерінің нәтижелілігін, ауызша жауаптарын оқыту мен тәрбиелеудің жеке 
міндеттерімен салыстыруды зерделеу болып табылады.
46. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау 
шараларының бірізділігі:
1) білім алушылардың даму, білім және дағдыларының даму деңгейлерін алдын ала 
бағалау. Оқытудың жеке бағдарламасын құруға арналған негіз ретіндегі білім 
алушының даму бейінін құру;
2) білім алушылардың жетістіктері мен дамуын ағымды бағалау. Бұл оқытудың 
мазмұны мен тәсілдерін түзетіп отыру мақсатында білім алушылардың сабақ үстіндегі 
жұмысын күнделікті бақылау арқылы жүзеге асырылады;
3) бірінші жартыжылдық аяқталғанда аралық бағалау жүзеге асырылады. 
Икемділіктер мен дағдыларды оқытудың жеке бағдарламасына сәйкес 
қалыптастырудың жетістігі туралы бағалау пайымдамасы жеке бағдарламада тіркеледі;
4) жетістіктерді қорытынды бағалау оқу жылының аяқталуына қарай жүзеге 
асырылады.
47. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау үшін 
білім алушы жетістігінің сапалық көрсеткіші болып табылатын сипаттамалық бағалау 
пайдаланылады. Сипаттамалық бағалау білім алушының жеке білім беру және арнайы 
түзете дамыту жұмысы процесінде жүзеге асырылған аймақтағы дамуы мен оқуының 
дамуына қатысты өзіндік педагогикалық есеп болып табылады.
5-тарау. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәнінің 
мазмұнын ұйымдастыру

48. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәні бойынша оқу 
жүктемесінің көлемі:
1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;
2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;
3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;
4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат.
49. Оқу-тәрбиелеу процесін ұйымдастыру үшін кабинеттер санитарлық-гигиеналық 
нормаларды есепке ала отырып, қажетті мектептік құрал-жабдықтармен 
жинақтастырылады.
50. Түрлі формадағы (жеке, жұп немесе топтық) және әртүрлі жұмыстарды (ойын 
және белсенді оқыту әдістерін қолдануды) ұйымдастыру үшін қозғалмалы жиһаз 
қарастырылады. Білім алушылардың жұмыстарын және көрнекілік құралдарды қоюға 
арналған стендтер, кітап сөрелерін орналастыратын орындарды қарастырылады.
51. Курсты жүзеге асыру үшін ол жарақтандырылған сенсорлық бөлме; құрғақ (
кішкентай шарлы) және сулы хауыздар; жарықтанатын, дыбысталатын ойыншықтар 
мен заттар; жасалу тегі, жабысқақтығы, температурасы, тығыздығы әр түрлі 
материалдардың үлгілері; сенсорлық панельдер; аромоқұтылар; вибромассаждаушылар
сияқты арнайы материалдық-техникалық құралдармен жабдықталады.
52. Оқу пәнінің мазмұны:
1-кесте
№ Бөлімдер
Бөлімшелер
1.1 Көру арқылы қабылдау және зейін

1 Сенсорлық үдерістерді дамыту
1.2 Заттардың түсін, пішінін, шамасын қабылдау
1.3 Есту арқылы қабылдау және зейін
1.4 Жанасымдық-қимылдық қабылдау және заттардың ерекше 
қасиеттерін қабылдау
1.5 Кинестетикалық және кинетикалық даму
2
Кеңістікте бағдарлау дағдыларын
дамыту
2.1 Өз денесінің сызбасында, ғимаратта, қағаз бетінде, үстел үстінде
бағдарлау
3 Ұсақ моториканы дамыту
3.1 Қол мен саусақтарды дамыту
53. Оқу бағдарламасында оқыту мақсаттарын қолдануға, мониторинг өткізуге 
тиімді болу үшін кодтық белгі енгізілген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, 
екінші және үшінші сандар бөлім мен бөлімшені, төртінші сан оқыту мақсатының 
реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 1.1.1.4 кодында "1" - сынып, "1.1" - бөлімше, "4" - 
оқыту мақсатының реттік нөмірі.
54. Оқу бағдарламасында әрбір бөлімнің оқу материалын оқытудың дәйектілігі мен 
мазмұнын анықтау үшін негіз болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі 
тұжырымдалған. Оқыту мақсаттарының жүйесі мұғалімге білім алушылардың таным 
үдерісін басқаруға, материалды меңгеруде қадамдық бақылауды жүзеге асыруға, түзету
жұмысы процесін жекелендіруге мүмкіндік береді:
55. Оқыту мақсаттарының жүйесі:
1) "Сенсорлық үдерістерді дамыту":
2-кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
2 . 1 . 1 . 1
бағдарлаудың 
іздеу 
тәсілін 
қ о л д а н у ,
жоспарлы бақылау
2.1.1.2 жақын 
орналасқан заттың
( т і г і н е н ,
3 . 1 . 1 . 1
бағдарлаудың 
іздеу тәсілін 
қолдану, 
жоспарлы 
б а қ ы л а у
3 . 1 . 1 . 2
заттардың 
4.1.1.1 
ұсақ 
бөліктерден бүтін 
конструкция 
құрастыру
4.1.1.2 заттық 
суретті 
төрт 
бөліктен үлгі 

1.1 Көру арқылы 
қабылдау және зейін
1.1.1.1 адам бетіне көз 
т о қ т а т у
1.1.1.2 
қозғалмайтын 
жалтыраған затқа көз 
т о қ т а т у
1 . 1 . 1 . 3
б а л а ғ а
қарама-қарсы, оның сол 
жағында, оң жағында 
орналасқан қозғалмайтын 
затқа 
көз 
тоқтату 
1.1.1.4 шамасын анықтау (
үлкен, кішкентай, ең 
ү л к е н )
1.1.1.5 шамасын есепке 
ала отырып, матрешканы 
және пирамиданы байқап 
көру арқылы жинау 
1.1.1.6 көлемді және 
жазық пішіндерді еліктеу 
бойынша, үлгі бойынша 
а ж ы р а т у
1.1.1.7 
көлемді 
пішіндерден 
еліктеу 
бойынша, үлгі бойынша 
құрастыру
көлденеңінен, 
айналдыра, 
алға-артқа қарай) 
қозғалысын қарау 
арқылы бақылау 
2.1.1.3 заттарды, 
н е г і з г і
элементтерін, 
н ы с а н н ы ң
бөліктерін 
мақсатты бағытта 
қарастыру 
2.1.1.4 заттың 
негізгі элементтері
мен бөліктерін 
ерекшелеу 
2.1.1.5 заттарды 
өтініш бойынша 
және өздігінен (
затты ишаратпен, 
көзбен көрсету) 
т а н у
2.1.1.6 шынайы 
заттарды, олардың
орынбасар 
ойыншықтарды, 
бірдей заттарды 
т а н у
2.1.1.7 айырықша 
белгілері (түсі, 
пішіні, шамасы) 
бар заттар мен 
нысандарды 
(2-3) салыстыру 
2.1.1.8 заттардың 
о л а р д ы ң
бейнелерімен ара 
қатынасын табу
жұбын табу 
3.1.1.3 алыстағы
нысанның 
қозғалысын 
қарау арқылы 
б а қ ы л а у
3.1.1.4 заттарды,
н е г і з г і
элементтерін, 
нысанның 
бөліктерін 
мақсатты 
б а ғ ы т т а
қарастыру (қрау
арқылы тексеру
)
:
н е г і з г і
элементтері мен
бөліктерін 
ерекшелеу 
3 . 1 . 1 . 5
айырықша 
белгілері (түсі, 
пішіні, шамасы, 
бөліктерінің 
саны, жеке 
бөліктерінің 
орналасуы 
сияқты) бар 
заттар 
мен 
нысандарды (2-
4) салыстыру 
3.1.1.6 заттарды 
оның 
жеке 
бөліктері 
бойынша тану
б о й ы н ш а
құрастыру 
4.1.1.3 бояу, сызу 
4.1.1.4 матрешка 
мен пирамиданы 
қарау арқылы 
ш а м а с ы н
салыстыра 
о т ы р ы п ,
жинастыру 
4.1.1.5 заттардың 
п і ш і н і н і ң
геометриялық 
п і ш і н м е н
арақатынасын 
т а б у
4.1.1.6 заттарды 
жапсырмақұрақ 
жасағанда немесе 
құрастырғанда 
түсін кезектестіру
4.1.1.7 матрешка 
мен пирамиданы 
шамасын есепке 
ала 
отырып, 
байқап көру және 
өлшеп 
көру 
тәсілдерімен 
жинастыру 
4 . 1 . 1 . 8
2 
бөліктен 
тұратын заттық 
суретті 
үлгі 
б о й ы н ш а
құрастыру
1.1.2.1 түсіне қарай қатты 
ерекшеленетін (2 кереғар 
түс) 
заттарды 
үлгі 
бойынша 
таңдау
1.1.2.2 пішініне қарай 
қатты 
ерекшеленетін 
2.1.2.1 заттармен, 
ж а з ы қ
пішіндермен ойын
және жаттығулар 
үдерісінде 
олардың шама 
параметрлерін 
а ж ы р а т у
2.1.2.2 
басты 
белгісі, түсіне 
қарай 
қатты 
ерекшеленетін (3 
кереғар түс) таныс
заттарды үлгі 
бойынша таңдау
2.1.2.3 негізгі 
3 . 1 . 2 . 1
заттармен, 

1.2 Заттардың түсін, 
пішінін, 
шамасын 
қабылдау
таныс заттарды үлгі 
бойынша 
таңдау 
1.1.2.3 
көлемді 
геометриялық пішіндерді 
ажырату (шар, куб) 
1.1.2.4 
көлемді 
геометриялық пішіндерді (
шар, куб) ажырату, 
қораптың сәйкес ойығына 
и т е р і п
с а л у
1.1.2.5 
нысандарды 
шамасы 
бойынша 
(
заттарды өзара, екі білім 
алушыны бойын, ересек 
адам мен білім алушының 
бойын) 
салыстыру 
1.1.2.6 шамасына қарай 
қатты ерекшеленетін 2 
затты (үлкен, кішкентай) 
с а л ы с т ы р у
1.1.2.7 заттармен ойын 
және жаттығулар кезінде 
о л а р д ы ң
ш а м а
параметрлерін ажырату 
1.1.2.8 үлкен затты 
қолымен, кішкентай затты
саусағымен 
алу 
1.1.2.9 үлгі бойынша, сөз 
бойынша заттардың (4) 
түстерін 
ерекшелеу 
1.1.2.10 
заттардың 
олардың бейнесімен ара 
қатынасын белгілеу
түстерді (қызыл, 
жасыл, 
көк) 
а ж ы р а т у
2.1.2.4 көлемді 
геометриялық 
пішіндерді (шар, 
куб, пирамида) 
а ж ы р а т у
2.1.2.5 жазық 
геометриялық 
пішіндерді 
(
дөңгелек, шаршы) 
а ж ы р а т у
2.1.2.6 3 затты 
шамасына (үлкен, 
кішкентай, ең 
кішкентай) қарай 
салыстыру 
2 . 1 . 2 . 7
үшқұрамды 
матрешканы 
байқап 
көру 
т ә с і л і м е н
жинастыру 
2 . 1 . 2 . 8
3 
сақиналы 
пирамиданың 
сақиналарының 
шамасын есепке 
ала 
отырып, 
өлшеп 
көру 
т ә с і л і м е н
жинастыру 
2.1.2.9 заттарды 
берілген 
бір 
белгісі (пішін, 
шама немесе түс) 
б о й ы н ш а
топтастыру 
2.1.2.10 қоршаған 
ортадан таныс 
түстерді табу
ж а з ы қ
пішіндермен, 
суреттермен 
және елестету 
б о й ы н ш а
ойнаған және 
жаттығулар 
үдерісінде 
олардың шама 
параметрлерін 
а ж ы р а т у
3.1.2.2 заттарды 
үлгі бойынша 
түсіне қарай 
біріктіру 
3.1.2.3 заттарды 
үлгі бойынша 
шамасына қарай
біріктіру 
3.1.2.4 заттарды 
шамасына 
(
ұзын-қысқа) 
қ а р а й
салыстыру 
3.1.2.5 заттарды 
үлгі бойынша 
пішініне қарай 
біріктіру
4.1.2.1 түстері мен
шамалары әр 
түрлі 
жазық 
геометриялық 
пішіндерді 
(
дөңгелек, шаршы,
тікбұрыш, 
үшбұрыш) 
а ж ы р а т у
4.1.2.2 пішінді, 
түс пен шаманы 
белгі ретінде 
ерекшелеу 
4.1.2.3 суреттің 
жетіспейтін 
бөліктерінің 
суретін 
салу 
4.1.2.4 
түсті 
ә р е к е т т і ң
басталуын 
білдіретін белгі 
ретінде пайдалану
1.1.3.1 қоршаған шынайы 
орта дыбыстарын (сөйлеу 
тілі, музыка, шулар) 
а ж ы р а т у
1 . 1 . 3 . 2
2 . 1 . 3 . 1
екі-үшеуінің 
і ш і н е н
даңғырлатып 
ойнайтын және 
музыкалық 
аспаптарды 
(
сылдырмақ, 
даңғара, сыбызғы, 
қоңырау, бубен, 
сырнай, қасық) 
а ж ы р а т у

1.3 Есту арқылы 
қабылдау және зейін
таныс 
адамдарды 
дауысынан 
ажырату 
1.1.3.3 құлақ, иық, бел 
тұсында 
орналасқан, 
қозғалмайтын дыбыс 
көзінің орналасу орнын 
а н ы қ т а у
1 . 1 . 3 . 4
2 ойыншықтың ішінен (
даңғара-сыбызғы, 
бубен-ысқырық, 
бубен-сырнай) таңдағанда 
естілуі бойынша қатты 
ерекшеленетін дыбысты 
а ж ы р а т у
1.1.3.5 дыбысқа еліктеуді 
ажырату және оны 
нысанмен (ойыншықпен, 
суретпен) ара қатынасын 
б е л г і л е у
1.1.3.6 
музыкалық 
о й ы н ш ы қ т ы ң
дыбысталуының басталуы
мен аяқталуына деген 
әсерінің 
болуы 
1.1.3.7 дыбыс көзін 
а н ы қ т а у
1.1.3.8 ойыншықты сәйкес
дыбысқа еліктеумен ара 
қатынасын 
белгілеу 
1.1.3.9 
қарапайым 
ырғақтарды шығару
2.1.3.2 әуеннің 
сипатын (көңілді, 
мұңды) ажырату 
2.1.3.4 қоршаған 
орта дыбыстарына
е л і к т е у
2.1.3.5 естілуі 
бойынша әр түрлі 
шуларды ажырату 
2.1.3.6 шуларға 
деген эмоциялық 
әсерін білдіру: 
қатты 
және 
ж а ғ ы м с ы з
д ы б ы с т а н
қолымен қорғану, 
ж а ғ ы м д ы
дыбыстарға 
қ у а н ы ш т ы
мимикамен, есту 
қ а б і л е т і н
шоғырландырумен
,
с ә й к е с
қимылдармен 
жауап 
беру 
2.1.3.7 
есту 
а р қ ы л ы
дыбысталу 
қ а р қ ы н ы н
а ж ы р а т у ;
буындарды айта 
отырып, алақанын
шапалақтап, 
ойыншықтарды 
соққылай отырып,
дыбысталатын 
ойыншықтармен 
ойнау
3.1.3.1 есту 
а р қ ы л ы
дыбысталу 
санын (бір-көп) 
ажырату, 
музыкалық 
ойыншықтарда 
о й н а у
3.1.3.2 жазбаны 
(күйтабақты) 
тыңдағанда 
құстардың және
жануарлардың (
2-3 
ішінен 
т а ң д а у )
дауыстарын 
ажырату
4.1.3.1 сөйлеу 
тілдік 
емес 
дыбыстарды 
д а у ы с
(
қатты-ақырын) 
қаттылығы 
бойынша ажырату
4.1.3.2 сөйлеу 
тілдік 
емес 
дыбыстарды 
дауысталудың 
ұзақтығына 
(
ұзақ-қысқа) 
бойынша ажырату
1.1.4.1 әрекеттердің әр 
түрлі түрлерінде: саздан, 
ермексаздан, қамырдан 
илеп жасауда; саусақпен 
сурет 
салуда; 
ірі 
мозаикамен ойнауда; ұсақ 
заттарды сұрыптауда 
жанасымдылық-қимылдық
2.1.4.1 іздеудің 
бағдарлау, 
сипалау, тексеру 
тәсілдерін қолдану
2.1.4.2 арнайы 
т е к с е р у
қимылдарын 
(
сипалау, тексеру, 
сипау, жұмсарту, 
соғу, қысу сияқты)
қ о л д а н у
2.1.4.3 көлемді 
заттың жұбын үлгі
бойынша сипай 
отырып таңдау 
3.1.4.1 іздеудің 
бағдарлау, 
с и п а л а у ,
тексеру, сипау, 
жұмсарту, соғу, 
қысу сияқты 
тәсілдерін 
қ о л д а н у
3 . 1 . 4 . 2
консистенциясы
(сұйық, қатты, 
жабысқақ, 
сусымалы) 
4.1.4.1 әр түрлі 
заттардың (мақта, 
шеге, брусок) 
ауырлығын 
а ж ы р а т у
4 . 1 . 4 . 2
материалдарды 
сипаттары 
(
температурасы, 
ж а с а л ғ а н
материалы, 

1 . 4
Жанасымдық-қимылдық
қабылдау 
және 
заттардың 
ерекше 
қасиеттерін қабылдау
сезімталдықты қолдану 
1.1.4.2 затты сипап көру 
немесе оны нобайы 
бойымен 
саусақпен 
ж ү р г і з у
1.1.4.3 көлемді пішіндер 
мен заттарды екі заттың 
ішінен сипай отырып, 
а н ы қ т а у
1.1.4.4 тамақ өнімдерін (
алма, нан, кәмпит) дәмі 
бойынша 
анықтау 
1.1.4.5 сөйлеу тілі немесе 
ишарат 
арқылы 
жанасымдық тұрғыдан 
ұнағанын 
білдіру 
1.1.4.6 иіске деген әсерін 
б і л д і р у
1.1.4.7 илеп жасағанда 
заттардың 
пішінін, 
шамасын бере білу
2.1.4.4 сұйық және
қатты тамақтың 
қарама-қарсы 
температурасын (
ыстық, суық) 
а ж ы р а т у
2.1.4.5 заттарды 
с а л м а ғ ы
(
ауыр-жеңіл) 
а ж ы р а т у
2.1.4.6 жіктей 
отырып тыныс алу
(мұрын арқылы 
тыныс алу, ауыз 
арқылы шығару) 
2.1.4.7 иістерді 
а ж ы р а т у
(
жағымды және 
жағымсыз) 
2.1.4.8 тамақтарды
дәмі бойынша 
а ж ы р а т у
2.1.4.9 тамақтарды
негізгі дәмдік 
қасиеттері (ащы, 
тәтті, қышқыл, 
тұзды) бойынша 
ажырату
бойынша әр 
т ү р л і
тағамдарға 
адекватты қарау
3.1.4.3 көлемді 
затты 
үлгі 
бойынша сипай 
отырып таңдау 
3.1.4.4 затты 
сипап көру 
арқылы үлгі 
б о й ы н ш а
шамасы мен 
п і ш і н і н
а ж ы р а т у
3.1.4.5 
әр 
заттардың 
қарама-қарсы 
температурасын
а ж ы р а т у
3 . 1 . 4 . 6
заттардың 
қасиеттерін 
(
ж ұ м с а қ ,
жылтыр, бүдір) 
ажырату
ылғалдылығы, 
жабысқақтығы) 
бойынша ажырату
4.1.4.3 жіктей 
отырып тыныс 
а л у
(мұрын арқылы 
тыныс алу, ауыз 
арқылы шығару) 
4 . 1 . 4 . 4
қарама-қайшы 
иістерді (гүлдің, 
цитрустың, 
шыршаның, 
ванильдің, 
кофенің) ажырату
4.1.4.5 иістің 
ұнағанын сөйлеу 
тілі 
немесе 
пантомимикалық 
құралдардың 
көмегімен білдіру
1.1.5.1 адамның тиіп 
кеткеніне 
адекватты 
эмоциялық-қимылдық 
ә с е р
т а н ы т у
1.1.5.2 материалдардың (
ағаш, металл, су сияқты) 
2.1.5.1 іздеудің 
бағдарлау, 
сипалау, тексеру 
тәсілдерін қолдану
2 . 1 . 5 . 2
температурасы әр 
т ү р л і
материалдардың 
тиіп кеткеніне 
адекватты әсер 
т а н ы т у
2 . 1 . 5 . 3
нысандардан 
шыққан дірілге 
адекватты әсер 
т а н ы т у
2.1.5.4 дененің 
сыртқы жағын 
қысуға адекватты 
әсер 
таныту 
2.1.5.5 дененің 
жағдайына 
(
т і г і н е н ,
көлденеңінен) 
3.1.5.1 іздеудің 
бағдарлау, 
с и п а л а у ,
т е к с е р у
тәсілдерін 
қ о л д а н у
3.1.5.2 шығу 
4.1.5.1 әр түрлі 
сөйлеу тілдік емес
коммуникациялық
құралдарды 
(
м и м и к а ,
пантомимика 
сияқты) меңгеру 
4 . 1 . 5 . 2
жануарлардың (
қаздың, қоянның, 
кенгурудың 
жүрісін салу), 
е р т е г і
кейіпкерлерінің, 
мультфильмдер 
мен фильмдер 

1.5. Кинестетикалық 
және кинетикалық даму
тиіп кеткеніне адекватты 
эмоциялық-қимылдық 
ә с е р
т а н ы т у
1.1.5.3 
қозғалыстың 
жылдамдығын (жылдам, 
б а я у )
а ж ы р а т у
1.1.5.4 аңдардың қылығын
еліктеп 
көрсету
1.1.5.5 әр түрлі музыкалық
аспаптарда 
ойнау 
1.1.5.6 әр түрлі сөйлеу 
т і л д і к
е м е с
коммуникациялық 
құралдарды (мимика, 
пантомимика сияқты) 
меңгеру
адекватты әсер 
т а н ы т у
2.1.5.6 қарқынды (
жылдам-ақырын) 
а ж ы р а т у
2.1.5.7 босаңсу, 
бұлшық еттік 
тартылудан 
қ ұ т ы л у ,
ширығуды алып 
тастау, эмоциялық
б о с а ң с у
элементтерін 
м е ң г е р у
2.1.5.8 қалып пен 
қимылдарды 
("
Айна" сияқты 
ойындар) орындау
2 . 1 . 5 . 9
жануарлардың 
қимылдарына, 
қ а л п ы
м е н
мінездеріне 
еліктеп 
салу 
2.1.5.10 табиғат 
құбылыстарына (
жаңбыр, жел) 
еліктеп 
салу 
2 . 1 . 5 . 1 1
қимылдарға 
қатысты берілген 
б ұ й р ы қ т ы
қабылдау және 
орындау
т е г і
м е н
жабысқақтығы 
ә р
т ү р л і
материалдардың
тиіп кеткеніне 
адекватты әсер 
т а н ы т у
3.1.5.3 дене 
мүшелерінің 
жағдайына 
адекватты әсер 
т а н ы т у
3.1.5.4 сыртқы 
беті әр түрлі 
материалдардың
тиіп кеткеніне 
адекватты әсер 
таныту
кейіпкелерінің 
қылықтарын 
еліктеп 
салу 
4.1.5.3 дене мен 
беттің 
ұсақ 
бөліктерінің (көз, 
ауыз, саусақтар 
с и я қ т ы )
статикалық және 
динамикалық 
қалыптарын 
а ж ы р а т у
4.1.5.4 қалып пен 
қимылдарды 
("
Айна" сияқты 
о й ы н д а р )
о р ы н д а у
4 . 1 . 5 . 5
заттармен ойша 
әрекеттену 
4 . 1 . 5 . 6
с у р е т т е г і
әрекеттің шынайы
әрекетпен ара 
қатынасын 
белгілеу
2) "Кеңістікте бағдарлау дағдыларын дамыту":
3-кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
1.2.1.1 дене 
мүшелерін 
(
мұрынды, көзді 
к ө р с е т )
а ж ы р а т у
1 . 2 . 1 . 2
2.2.1.1 
дене 
мүшелерінің 
к е ң і с т і к т е

2 . 1
Ө з
денесінің 
сызбасында, 
ғимаратта, 
қағаз бетінде,
үстел үстінде
бағдарлау
кеңістікте 
е л і к т е у
б о й ы н ш а
б е р і л г е н
бағытта (алға, 
артқа) қозғалу
1.2.1.3 жайда 
педагогтың 
н ұ с қ а у
б о й ы н ш а
бағдарлау 
1.2.1.4 
өз 
заттарын тану 
1.2.1.5 еліктеу 
бойынша, үлгі 
бойынша, 
сөздік нұсқау 
б о й ы н ш а
кеңістіктік 
қатынасты 
орындау
орналасуында 
бағдарлау: 
бас 
жоғарыда, 
аяқ 
төменде, 
дене 
ортасында, 
қол 
дененің жанында 
2.2.1.2 жазық және 
көлемді заттарды тік 
және 
көлденең 
бағытта (сол жақ-оң 
жақ, жоғары-төмен, 
о р т а с ы н д а )
орналастыру 
2.2.1..3 
суреттің 
боялмаған бөлігін 
б о я у
2.2.1.4 оң және сол 
қолды ажырату
3.2.1.1 заттардың және
олардың бөліктерінің 
көлденеңі бойынша 
қатысын (үстінде, 
астында, жоғары, 
төмен, алыс-жақын) 
а ж ы р а т у
3.2.1.2 қағаз бетінде 
бағдарлау (ортасы, дәл
ортасы, жоғары, төмен
, сол жақта, оң жақта)
4.2.1.1 
нысандардың 
орналасуын (анда-мұнда, 
алыс-алыстау, 
жақын-жақынырақ) 
а ж ы р а т у
4.2.1.2 қағаз бетінде 
бағдарлау (ортасы, дәл 
ортасы, жоғары, төмен, 
сол жақта, оң жақта, 
бұрыш, сол жақтағы 
бұрыш, жоғары оң 
жақтағы бұрыш)
3) "Ұсақ моториканы дамыту":
4-кесте
Бөлімшелер
Оқыту мақсаттары
1-сынып
2-сынып
3-сынып
4-сынып
1.3.1.1 бауға түймені, ірі
моншақтарды тізу; 
бұршақты, 
үрме 
2.3.1.1 
таяқшалардан 
заттардың сұлбасын жасау 
2.3.1.2 ермексаздан илеп 
ж а с а у
2.3.1.3 
трафареттерді 
ш т р и х т а у
2.3.1.4 шектелген кеңістікте 
бейнені сұлбасы бойымен, 
3 . 3 . 1 . 1
тұрмыста 
ж ә н е
сабақтарда 
д ә л
қимылдарды (
байлау, шешу
,
с а л у )
орындау 
3 . 3 . 1 . 2
жиектің 
ішінде үлгі 
бойынша тік, 
көлденең, 
к ө л б е у
сызықтармен 
штрихтау 
3 . 3 . 1 . 3
трафареттер 
бойымен 
4.3.1.1 
баспа 
ә р і п т е р і н і ң
элементтеріне ұқсас 
пішіндерді салу: түзу,
көлбеу 
таяқша, 
сопақша, 
жарты 
сопақша, тік және 
көлденең таяқшалар
4.3.1.2 меңгерген 
элементтерден 
жиектің суретін салу
4.3.1.3 толқынды 
сызықтарды, әр түрлі 
пішінді түзу және 

3.1 Қол мен 
саусақтарды
дамыту
бұршақты сұрыптау, 
жарманы 
іріктеу; 
түймелерді 
ағыту, 
сырманы, ілмектерді 
с а л у ,
ш е ш у
1.3.1.2 
әр 
түрлі 
музыкалық аспаптарда (
пианино, 
даңғара, 
гитара, 
керней) 
ойнағанға ұқсату
салынған нүктелер бойымен 
ж ү р г і з у
2.3.1.5 
саусақтарды 
жұдырыққа 
түю, 
саусақтарды 
жазу,
шарлармен, ілмектермен, 
сақиналармен 
ойнау, 
саусақтарды бір-бірімен 
түйістіру, моншақтарды тізу,
өру, мозаикамен ойнау 
2.3.1.6 әр түрлі музыкалық 
аспаптарда 
(пианино, 
даңғара, гитара, керней) 
ойнағанға ұқсату
жүргізу 
3 . 3 . 1 . 4
шектелген 
кеңістікте 
бейнені 
сұлбасы 
бойымен, 
салынған 
нүктелер 
бойымен 
жүргізу 
3 . 3 . 1 . 5
бейненің 
с у р е т і н
а я қ т а у
3.3.1.6 жол 
ішінде түзу, 
көлбеу, 
с ы н ы қ
сызықтардан 
құралған 
жиектердің 
суретін салу 
3 . 3 . 1 . 7
ырғақты 
оюлардың 
суретін салу
нүктелі сызықтар 
с а л у
4.3.1.4 берілген бағыт 
бойынша шектеусіз 
кеңістікте көлденең 
сызық 
жүргізу 
4.3.1.5 
бағытын 
өзгерте 
отырып, 
шектеулі кеңістікте 
сызық 
жүргізу 
4.3.1.6 
сызықты 
нүктелер бойымен, 
берілген 
үлгі 
бойынша жүргізу 
4.3.1.7 шектелген 
кеңістікте көлденең 
түзу сызықтар салу 
4.3.1.8 әр түрлі 
бағытта 
еркін 
сызықтар салу
56. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен 
мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан 
бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу 
бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.
Қазақстан 
Республикасы
Білім 
және 
ғылым 
министрінің
2013 
жылғы 
3 
сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 324-қосымша
Есту қабілеті бұзылған (естімейтін) білім алушыларға арналған негізгі орта 
білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін "Сөйлеу тілін қалыптастыру және 
есту түйсігін дамыту" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 324-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым 
министрінің 27.07.2017 
(1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12)-сыныптарының ерекше білім 
№ 352
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 05.09.2017, 3-сыныптың ерекше білім 
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары және 10-сыныптың білім алушылары үшін 
01.09.2018, 4-сыныптың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары, 
сонымен қатар 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019 бастап қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
1-тарау. Түсінік хат
1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы
№ 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта 
білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру 
сәйкес әзірленген.
стандартына
2. Оқу пәнінің мақсаты естімейтін білім алушыларда дыбыстарды дұрыс айту 
дағдыларын және сөйлеу тілін естіп қабылдауын дамыту болып табылады.
3. Оқу пәнінің міндеттері:
1) дыбыс күшейткіш аппарат пен жеке есту аппараттары көмегімен естіп қабылдау 
және қайталап айту: оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға байланысты қарапайым сөйлеу 
материалдарын; жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты материалдарды 
қабылдау; сыныптағы сөздерді естіп қабылдау жағдайына байланысты мұғалімнің 
мәтіндерді таңдап алуы;
2) естіп қабылдау және табиғи дыбыстарды естіп қабылдау;
3) білім алушылардың фонетикалық анық, айқын, мәнерлі ауызша сөйлеу тілін 
қалыптастыру;
4) сөйлеу тіліндегі дұрыс интонацияны, ырғақты, орфоэпияның негізгі ережелерін, 
буын және сөз екпінін сақтау;

5) сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алып сөйлеуді қалыптастыру;
6) тыныспен жұмыс: тынысты бөлмей, бірнеше буынды, сөзді, сөйлемді айта білу;
7) дауыспен жұмыс: дауыстап, жай, сыбырлап айта білуге үйрету. Дауыс екпінін, 
ырғағын дұрыс келтіруге үйрету;
8) дыбыстармен жұмыс 1 және 2 концентрдегі жинақталған дыбыстарды қатесіз 
дұрыс қою, дағдыландыру,саралап жіктеу арқылы жүргізу;
9) сөздермен жұмыс: естіп, көріп-естіген сөздерді бөлмей дұрыс қайталап (
офографиялық ережелерді сақтап) айтып беру;
10) сөйлемдермен жұмыс - бір тыныста бөлмей,созбай, бірқалыпты, асықпай, 
жаймен түсінікті етіп қайталап айтып беру. Дауыс екпінін, ырғағын дұрыс сақтап, 
көңіл-күйін білдіріп айта білуге үйрету.
4. Естімейтін балаларда есту қабілетін дамыту мен ауызша сөйлеу тілін 
қалыптастыру бір-бірімен тығыз байланысты. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру есту 
және естіп көру негізінде жүзеге асырылады. Өз кезегінде сөйлеу тілін естіп қабылдау 
дағдысы білім алушылардың дыбыс айтуды қалыптастыру процесінде жетілдіріледі. 
Дыбыс айтуды қалыптастыруды оқыту барысында білім алушылардың өзін-өзі 
қадағалау дағдыларына көп көңіл бөлінеді.
5. Берілген бағдарлама екі бөлімнен тұрады:
1) есту қабілетін дамыту;
2) дыбыс айтуға үйрету.

6. Оқу жүктемесінің көлемі:
1) 5-сынып – аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;
2) 6-сынып – аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;
3) 7-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;
4) 8-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;
5) 9-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;
6) 10-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында - 68 сағат.
7. Есту қабілетін дамыту және дыбыс айтуды қалыптастыру бойынша жеке және 
топтық сабақтар 5-6 сыныптарда бір білім алушыға аптасына - 2 сағат, 7-9 сыныптарда 
– 0,5 сағат, 10 сыныптарда – 0,25 сағат жүргізіледі және осыған орай бағдарламада 
жоспар бойынша жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты бір тақырыптағы 
мәтін бір аптаға берілетіні ескерілген. Көлемді тақырыптар 2-3 аптаға дейін алынады.
8. Оқу материалының мазмұнын оқу барысында: сөйлеу тілін, дактиль тілін, ауызша
сөйлеу тілін дамыту пәндері және ана тілі, затты іс жүзінде оқыту, математика, 
айналамен таныстыру, түзету-ырғақ сабақтарымен пәнаралық байланысы ескеріледі.
2-тарау. Оқу пәнінің 5 - сыныптағы базалық білім мазмұны
9. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды есту арқылы ажырату және 
танып айыру (136 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Берекелі күз", "Күзгі бақ", "Туған күн", "Қоңыр 
күз", "Біздің мектеп", "Кітапханада", "Хайуанаттар саяжайы", "Туған өлкем", "Жол 

тәртібін сақта", "Алғашқы қар", "Аңдар қысқа қалай дайындалады", "Қыс қызықтары", 
"Қысқы орман", "Жаңа жыл";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Күз айлары қай айлар?" "
Ауыл адамдары күзде немен айналысады?" "Астықты қайда тасиды?" "Балалар 
бақшада не істейді?";
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: күз келді. Бақта
жемістер: алма, өрік, алмұрт, шие, шабдалы өседі. Күзде күн қысқарады, түн ұзарады.
10. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды есту арқылы ажырату және 
танып айыру (136 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Қысқы каникул", "Сырғанақта", "Құстар - біздің 
досымыз", "Қаладағы және ауылдағы көлік түрлері", "Мұз айдынында", "Қыстайтын 
құстарға көмек", "Қысқы спорт ойыны", "Қыс қызығын тойлаймыз", "Қош бол, қыс!", "
Аналар мерекесі", "Наурыз жыл басы", "Көктем келді", "Аңдар мен құстардың көктемгі
тіршілігі", "1-Мамыр - Қазақстан халқының бірлігі күні", "9-Мамыр –Жеңіс күні";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: қандай каникул болды? (
көктемгі, күзгі, қысқы) Каникул неше күн болды? Сен каникулда не істедің?
11. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар (136 сағат): 
қыс, аяз, боран, суық жел, каникул, жаңа жыл, ауыл, мереке, Аяз ата, Ақшақар, мұз 
айдыны, шана, коньки, аяқталды. Қыс түсті. 2-ші тоқсан аяқталды. Жаңа жыл мерекесі 
болды. Қысқы каникул басталды. Каникулда ауылға бардым. Жоталардан шанамен 
сырғанадық. Мұз айдынында коньки тептік. Атама көмектестім. Ауладағы қарды 
күредім. Атаммен аңға барып аң ауладық. Каникул өте қызықты өтті.
12. Шамамен берілген тексеру материалдары: күз айлары қай айлар? Ауыл 
адамдары күзде немен айналысады? Астықты қайда тасиды? Балалар бақшада не 
істейді? Күзгі бақ несімен әдемі? Күз айларында қандай мерекелер болады? Күзде 
бақта, бақшада нелер піседі? Бақшада қандай көкөністер өседі? Бақта қандай жемістер 
өседі? Күзде табиғатта қандай өзгерістер болады? Ағаштардың жапырақтары қандай 

болады? Күз айлары қай айлар? Күзде табиғатта қандай өзгерістер болады? Ауыл 
адамдары күзде немен айналысады? Күз айларында қандай мерекелер болады? Күзде 
қандай жел соғады? Күзде бақта, бақшада нелер піседі? Ағаштардың жапырақтары 
қандай болады?
13. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (136 сағат):
1) дұрыс тыныс алу: тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып
, сөздік тілді пайдалану;
2) дауыспен жұмыс; логикалық екпінді диалогтар кезінде сақтау. Бірқалыпты 
дауыспен сөйлеу;
3) дыбыстар және дыбыс тіркестері. Артикуляциясы ұқсас дауыссыз дыбыстарды 
дифференциациялау:
мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д;
ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ;
4) сөз: сөздік тілде дыбыс тіркестерін дұрыс сақтап, айту: -ст (Астана, Қазақстан), -
лм (Алматы, алма, алмұрт), -лш (Алша, қызылша), нш (әнші, кенші);
5) қысқа сөйлемдер: әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді жатқа 
мәнерлеп оқу. Сөйлеу тілінің бірқалыптылық темптік дағдысын бекіту.
3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны
14. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату және танып айыру (136 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Жазғы каникул", "Жайлауда", "Күз кереметі", "16 
- желтоқсан - Қазақстанның тәуелсіздігі күні", "Қазақстанның ірі қалалары", "Шырша 
ойыншықтары", "Қыс түсті";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Сен жайлауда болдың ба?", "
Жайлаудың табиғаты қандай?", "Жайлауда адамдар немен айналысады?", "Малдар 
қайда жайылады?", "Балалар кімдерге көмектеседі?".
15. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Жайлау, 
әдемі, жап-жасыл, мал, жайылым, сиыр, жылқы, қой, ешкі, лақ, қозы, құлын, бұзау. 
Мен жазда жайлауда болдым" (136 сағат).
16. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату және танып айыру (136 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Каникулдың қызықты күндері", "Сиқырлы қыс", "
Кішіпейілділік - кісілік белгісі", "Көктем келді, алақай!", "Келіңдер, құстар", "Құстың 
ұясы", "8-наурыз - аналар мерекесі", "Наурыз мерекесі", "1-мамыр - Қазақстан 
халқының бірлігі күні", "7-мамыр – Ұландар күні";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Наурыз қандай мейрам?", "
Мейрамға ел қалай қамданады?", "Наурыз көжені қандай дәмдерден дайындайды?", "
Наурызда қандай ұлт-дәстүрлерді көрсетеді?";
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Наурыз, 
наурыз көже, алтыбақан, ақсүйек, бәйге, күрес, ұйқы ашар. Қуанышты күн, жаңа жыл 
құтты болсын. Наурыз - қазақтың ұлттық мейрамы.
17. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (136 сағат):
1) дұрыс тыныс алу: тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып
, сөздік тілді пайдалану;

2) дауыспен жұмыс: логикалық екпінді диалогтар кезінде сақтау; бірқалыпты 
дауыспен сөйлеу;
3) дыбыстар және дыбыс тіркестері: артикуляциясы ұқсас дауыссыз дыбыстарды 
дифференциациалау; мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, к-г, 
қ-ғ, м, в-д; шулы-ызың дыбыстар: с-ш, з-ж; аффрикаттар: ц-ч; ұяң және қатаң дыбыстар
: ф-в, п-б, т-д;
4) сөз; сөздік тілде дыбыс тіркестерін дұрыс сақтап, айту: -сп (аспан, аспаз), -сх (
асхана, Асхат), -лт (алтын, алты), -нт (ант, ынталы, ынтымақ);
5) қысқа сөйлемдер: әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді интонацияны 
сақтап, жатқа мәнерлеп оқу; сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік 
дағдысын бекіту.
4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны
18. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату және танып айыру (45 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Алтын күз", "Жусан исі", "Тұңғыш қазақ 
ғарышкері", "Табиғатты қорға", "Туған өлкем", "Астана қаласы", "Дәрігер - денсаулық 
сақшысы", "Адал дос", "Жаңа жыл қарсаңында";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: күз айларын сипаттап айтып 
бер. Бақшада өсетін қандай жемістерді білесің? Олардың адам ағзасына қандай 
пайдасы бар?
19. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар. (45сағат): 
қыркүйек, қазан, қараша, күн, түн, қауын, қарбыз, өсімдіктер, көкөністер, жемістер. 
Сабырлы күз де келді. Қыркүйек - барлықтың, байлықтың айы. Бұл айда құс 
атаулының көші басталады. Айдың алғашқы күндерінде кәдімгідей суық түсе бастайды
. Алтын масақ егіннің ішінде комбайн дауысы бір тынбайды. Қауын, қарбыз, қызанақ 

тиелген машиналар қала мен екі арада дамыл таппайды. Өсімдіктер сарғайып, алтын 
түстес болған соң, халық бұл мезгілді "Алтын күз" деп атайды.
20. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату мен танып айыру (46 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Қыс табиғаты", "Көксерек", "Суықторғай", "Ақ 
боран", "Менің Қазақстаным", "Көктем", "Өнегелелік деген не?", "Наурыз мейрамы", "
Көктем мерекелері";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Еліміз егемендігін қай жылы
алды?", "Қазақстанның астанасы қай қала?", "Қазақстанда қандай ұлт өкілдері тұрады?"
, "Еліміздің рәміздерін ата";
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Қазақстан, 
елтаңба, ту, әнұран, ұлт өкілі, ел егемендігі. Біздің Отанымыз –Қазақстан. Оның 
астанасы - Астана қаласы. Елімізде бой көтерген ең ірі қала. Үйлері биік, замана 
талабына сай, әдемі алыстан көз тартады. Еліміз өз егемендігін, тәуелсіздігін 1991 
жылы 16-желтоқсанда алды. Қазақстан –дүние жүзіндегі көптеген мемлекеттер таныған
ел. Оның өз елтаңбасы, туы, әнұраны бар. Қазақстан әлемдегі ең ірі мемлекеттердің бірі
. Елімізде көптеген ұлт өкілі тату-тәтті өмір сүріп жатыр. Біздің еліміз жерінің 
кеңдігімен қатар табиғи байлығы да мол мемлекет. Біз ұшы-қиыры жоқ кең жерімізді, 
достығымыз жарасқан елімізді мақтан етеміз.
5-тарау. Оқу пәнінің 8 - сыныптағы базалық білім мазмұны
21. Шамамен алынатын мәтіндер (45 сағат): қазақ жазушылары мен ақындарының 
шығармаларынан: Мағжан Жұмабаев, Шерхан Мұртаза, Сайын Мұратбеков, Ыбырай 
Алтынсарин, Мұхтар Әуезов, Ахмет Әуезов, Бердібек Соқпақбаев, Абай Құнанбаев, 
Мұқағали Мақатаев, Тұманбай Молдағалиев.

22. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату және танып айыру, естіп-көру арқылы 80 сөз көлеміндегі материалды 
қабылдау (45 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Жас Мұхтар", "Ауылдағы күзгі жұмыстар", "
Табиғатты қорға", "Туған өлкем", "Астана қаласы", "Дәрігер денсаулық сақшысы", "
Адал дос", "Жаңа жыл қарсаңында";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Күз айларын сипаттап айтып
бер". "Бақшада өсетін қандай жемістерді білесің?". "Олардың адам ағзасына қандай 
пайдасы бар?";
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Қыркүйек, 
қазан, қараша, күн, түн, қауын, қарбыз, өсімдіктер, көкөністер, жемістер". Сабырлы күз
де келді. Қыркүйек - барлықтың, байлықтың айы. Бұл айда құс атаулының көші 
басталады. Айдың алғашқы күндерінде кәдімгідей суық түсе бастайды.
23. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату және танып айыру (46 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Қыс табиғаты", "Көксерек", "Суықторғай", "Ақ 
боран", "Арал теңізі", "Көктем", "Аналар мерекесі", "Наурыз мейрамы", "Көктем 
мерекелері";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Табиғатты не үшін қорғау 
керек?" "Бұрын Арал теңізі қандай еді?" "Аралдың суы неге азайып барады";
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Табиғат, теңіз,
көл, кеме, тұз, Қызылорда, Амудария, Сырдария, өзендер, құяды, бөлінеді. Табиғат - 
халық қазынасы. Біз оның байлығын пайдалана отырып, қорғай алмасақ, Арал теңізі 
сияқты сулар деңгейі кеміп, азая бастайды. Бұрын Арал теңізі-ең үлкен көлдердің бірі 
екен. Мұнда кемелер жүзіпті. Тұз зауыты, көптеген балық аулайтын мекмелері 
болыпты. Бұған Амудария мен Сырдария өзендері құяды. Судың көбі Қызылорда 

облысыдағы күріш егісіне бөлінеді. Солардан қалғаны ғана Аралға құяды. Теңіз деңгейі
күн санап, төмендеп барады. Соған қарай ауа-райы өзгерген. Адамдар түрлі аурумен 
ауырып, өмірлеріне қауіп төнді. Сондықтан ел Арал маңынан басқа жаққа көшіп жатыр
.
6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны
24. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату және танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды 
қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, 
естіп-көру арқылы қабылдау (68 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Менің Қазақстаным", "Ұя сыры", "Қараш-қараш 
оқиғасы", "Күй аңызы", "Туған жер", "Қаздар қайтып барады", "Менің шешем", "
Қонақтар", "Жаңа жыл кеші";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: еліміз егемендігін қай жылы 
алды? Қазақстанның астанасы қай қала? Қазақстанда қандай ұлт өкілдері тұрады? 
Еліміздің рәміздерін ата;
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Біздің 
Отанымыз – Қазақстан. Оның астанасы - Астана қаласы. Еліміз өз егемендігін, 
тәуелсіздігін 1991 жылы 16-желтоқсанда алды".
25. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды 
қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, 
естіп-көру арқылы қабылдау (68 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік 
Елтаңбасы", "Денсаулық күзетінде", "Достық деген не?", "Атамекен", "Исатай 
сарбаздары", "Шыңғыстау", "Қайырымды бала";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Қазақстан Республикасының
Мемлекеттік Елтаңбасының негізі-не?", "Шаңырақ ненің түп негізі?", "Тұлпар - нені 
білдіреді?";
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Қазақстан 
Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының негізі - шаңырақ. Шаңырақ – 
мемлекеттің түп негізі, отбасының бейнесі. Шаңырақ-күн шеңбері. Айналған Күн 
шеңберінің қозғалыстағы суреті іспетті. Шаңырақ - киіз үйдің күмбезі көшпелі түркілер
үшін үйдің, ошақтың, отбасының бейнесі. Тұлпар - дала дүлдүлі, ер-азаматтың 
сәйгүлігі, желдей ескен жүйрікаты, жеңіске деген жасымас жігердің, қажымас 
қайраттың, мұқалмас қажырдың, тәуелсіздікке, бостандыққа ұмтылған құлшыныстың 
бейнесі. Қанатты тұлпар-қазақ поэзиясындағы кең тараған бейне. Ол ұшқыр арманның, 
самғаған таңғажайып жасампаздық қиялдың, талмас талаптың, асыл мұраттың, 
жақсылыққа құштарлықтың кейпі. Қанатты тұлпар Уақыт пен Кеңістікті біріктіреді. 
Ол-өлмес өмірдің бейнесі. Бір шаңырақтың астында тату-тәтті өмір сүретін Қазақстан 
халқының өсіп-өркендеуін, рухани байлығын, сан сырлы, алуан қырлы бет-бейнесін 
паш етеді. Әрбір адамның жол нұсқайтын жарық жұлдызы бар.
7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны
26. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды 
қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, 
естіп-көру арқылы қабылдау (24 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Табиғаты ғажайып Қазақстан", "Марғұлан 
мұнарасы", "Асан Қайғының жерге айтқан сындары", "Бақыттың кіндігі - Отан", "
Ғасырлар сомдаған қазақ", "Ұстаз ұлағаты", "Ұзақ өмір сүргіңіз келсе", "Тәуелсіздік – 
тәу етер жалғыз кие", "Денсаулық күзетінде";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: Қазақстандағы ең ірі 
өзендерді ата. Қазақстандағы ең биік шың қалай аталады?;
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Өзендер, Ертіс,
Сырдария, Іле, Есіл, Тобыл, Хан Тәңірі, жануарлар, өсімдіктер, бүркіт, Алматы, 

республика, сүтқоректі. Қазақстанның жер қойнауында әлемдегі табиғи қазба 
байлықтардың барлық түрі (90-нан астам) кездеседі.
27. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы 
ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды 
қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, 
естіп-көру арқылы қабылдау (24 сағат):
1) қарастырылатын тақырыптар: "Ұя сыры", "Қысқы кеш", "Сіз - қазақ деген ұлы 
халықтың ұрпағысыз", "Қажымұқан Мұңайтпасов", "Отырар", "Әнші", "Қазақстан 
Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы", "Мұқағали мінезі", "Аққулы көл";
2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Дайын ұяны қараторғайлар 
пайдаланды ма?" "Олар не істеді?" "Қызанақ көшетінің оларға қандай қажеті бар екен?"
;
3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Күн жылынып
, қар ери бастаған кезде, атам бақша жиегіндегі жуан бәйтеректің бұтағына бір ұяны 
бекітті".
28. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (20 сағат). 7-10 сыныптарда білім 
алушылар дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалай білуі керек, сөздерді естіп, көріп 
естіп, дыбыстырды қадағалап дұрыс айтып қайталай білуі керек. Сөздік материалдарды
анық, таза, дұрыс артикуляциясын сақтап, дауыс ырғағын, биіктігін, сөз екпінін дұрыс 
сақтап, айта білуі керек. Ұқсас дыбыстарды (мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар:
м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ, 
шулы-ызың дыбыстар: с-ш, з-ж , аффрикаттар: ц-ч) сөзде, сөз тіркестерінде, сөйлемде, 
саралап жіктеп дұрыс айту дағдыландырылады. Дыбыстарды дұрыс айту дағдылары 
сабақта, сабақтан тыс кездерде, өзара әңгімелескенде, өзбетінше өз ойын жеткізу 
барысында қалыптастырылады.
8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын 
талаптар

29. Пәндік нәтижелер.
30. Білім алушылар:
1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды;
2) жай сөйлемдерді есту арқылы түсініп, ажыратуды;
3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, 
ажыратуды;
4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажырата білу, қайталап 
айтуды;
5) логикалық екпінді сақтауды;
6) бірқалыпты дауыспен сөйлей білетін болады;
31. Білім алушылар:
1) берілген тапсырмаларды орындау;
2) тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді 
пайдалану;
3) сөйлемнің бірыңғай мүшелерін есту арқылы түсініп, ажырата алу;
4) әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдердің интонациясын сақтап, жатқа 
мәнерлеп оқу;

5) сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын сақтау дағдыларын 
меңгеретін болады.
9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын 
талаптар
32. Пәндік нәтижелер.
33. Білім алушылар:
1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажырата білу, қайталап айтуды;
2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;
3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, 
ажыратып, қайталап айтуды;
4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап 
айтуды;
5) бірқалыпты дауыспен сөйлеуді;
6) дыбыстар және дыбыс тіркестерін айтуды;
7) сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын сақтай білетін 
болады.
34. Білім алушылар:

1) берілген тапсырмаларды орындау;
2) тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді 
пайдалану;
3) сөздік тілде -сп; -сх; -лт; -нт; дыбыс тіркестерін дұрыс сақтау;
4) әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдердің интонациясын сақтап, жатқа 
мәнерлеп оқу;
5) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, 
қайталап орындай алу дағдыларын меңгеретін болады.
10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын 
талаптар
35. Пәндік нәтижелер.
36. Білім алушылар:
1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;
2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;
3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, 
ажыратып, қайталап айтуды;
4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап 
айтуды;

5) сөздік материалдарды анық, таза, дұрыс артикуляциясын сақтап, дауыс ырғағын, 
биіктігін, сөз екпінін дұрыс сақтап айтуды;
6) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айтуды;
7) дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалауды;
8) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, 
қайталап білетін болады.
37. Білім алушылар:
1) берілген тапсырмаларды орындау;
2) дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалау;
3) сөздерді естіп, көріп естіп, дыбыстырды қадағалап дұрыс айтып, қайталап алу 
дағдыларын меңгеретін болады.
11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын 
талаптар
38. Пәндік нәтижелер.
39. Білім алушылар:
1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;
2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, 
қайталап айтуды;
4) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, 
ажыратып, қайталап айтуды;
5) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айтуды;
6) ұқсас дыбыстарды (мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, 
в-д) дұрыс айтуды;
7) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалог құрып, әңгімелесуді 
білетін болады.
40. Білім алушылар:
1) сөздік материалдарды анық, таза, артикуляциясын дұрыс сақтап, дауыс ырғағын, 
биіктігін, сөз екпінін дұрыс сақтап, орындай алу;
2) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап 
орындау;
3) берілген тапсырмаларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.
12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын 
талаптар
41. Пәндік нәтижелер.
42. Білім алушылар:

1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;
2) жай сөйлем мүшелерін,сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;
3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, 
қайталап айтуды;
4) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, 
ажыратып, қайталап айтуды;
5) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалаог құрып, әңгімелесуді
;
6) ұяң және қатаң дыбыстарды (ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ) дұрыс айта білетін 
болады.
43. Білім алушылар:
1) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап 
орындау;
2) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айту;
3) берілген сұрақтарға есту арқылы тыңдап, жауап беру, тапсырмаларды орындау 
дағдыларын меңгеретін болады.
13-тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын 
талаптар
44. Пәндік нәтижелер.

45. Білім алушылар:
1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;
2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;
3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, 
қайталап айтуды;
4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап 
айтуды;
5) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалаог құрып, әңгімелесуді
;
6) шулы-ызың дыбыстарды (с-ш, з-ж), аффрикаттарды (ц-ч) сөзде, сөз тіркестерінде
, сөйлемде, саралап жіктеп дұрыс айтуды білетін болады.
46. Білім алушылар:
1) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, 
ажыратып, қайталап, орындау;
2) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап, орындау;
3) берілген сұрақтарға есту арқылы тыңдап, жауап беру, тапсырмаларды орындау 
дағдыларын меңгеретін болады.
47. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

1) сөздік материалдарды пайдалана отырып, естімейтін балалардың сөйлеу тілін 
қалыптастыру барысында Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін 
сипаттау;
2) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту және көріп-есту арқылы қабылдап, өз 
салт-дәстүрін ана тілін, мәдениеті мен басқа ұлт өкілдерінің салт- дәстүрлерін 
құрметтеу;
3) берілген мәтіндерді қабылдау арқылы туған елге және туған жердің табиғатына 
деген сүйіспеншілігін арттыру дағдыларын танытады.
48. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер:
1) естімейтін білім алушыларды оқуға деген жағымды қатынасқа тәрбиелеуінен;
2) естімейтін білім алушылардың сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру барысында 
шығармашылық іс-әрекеттерге қызығушылығын арттыруынан көрініс табады.
Қазақстан 
Республикасы
Білім 
және 
ғылым 
министрінің
2013 
жылғы 
3 
сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 325-қосымша
Есту қабілеті бұзылған (естімейтін) білім алушыларға арналған негізгі орта 
білім беру деңгейінің 5 - 10 сыныптары үшін "Сөйлеу тілін қалыптастыру және 
есту түйсігін дамыту" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)
Ескерту. Бұйрық 325-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым 
министрінің 27.07.2017 
(1, 2, 6, 8, 9, 10, (11, 12)-сыныптарының ерекше білім 
№ 352
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 05.09.2017, 3-сыныптың ерекше білім 
беруге қажеттіліктері бар білім алушылары және 10-сыныптың білім алушылары үшін 

01.09.2018, 4-сыныптың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары, 
сонымен қатар 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019 бастап қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.