Жалпы редакциясын басқарған: А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры, ҚР ҰҒА корр мүшесі, филол.ғ. д., проф. Е. Қажыбек
жүктеу/скачать 6,86 Mb. Pdf көрінісі
|
| бар дегендей, бірақ сіз бұлардан гөрі əдеби тілдің тарихы, көркем
проза мен поэзияның тілі, сөздің шығу төркіні, сөзді дұрыс айту немесе сөйлеу мəдениеті сияқты əр қазақтың жанына жақын мəсе- лелерді қозғайсыз. – 60-жылдары Академияның Тіл-əдебиет институтында əдебиет- шілердің бір əңгімесінде бір күні Мұхаң, Мұхтар Əуезов: «Осы Рəбиға, сіздер, тілшілер «бастауыш, баяндауыш, сын есім, зат есім» деп зерттей бересіздер, зерттей бересіздер, бұлар зерттеліп біткен соң не істейсіңдер?» – дегені бар еді. Осы сөз маған үлкен ой тастады. Тіл білімінің басқа да салалары бар екенін біліп отыр ғой. Шынын- да, сол кезде тілшілердің бəрі грамматикада жүрді. Кандидаттық жұ- мысым Абайдың тілі болды, ал Абай шығармасының тілі тіл тарихы- мен байланысты. – Аспиранттық жұмысыңыз тіл тарихына қатысты болғаны ғой... 80 Рəбиға Сыздық – Ж-о-о-қ, «тіл тарихы» деген қайда... аспирант кезімдегі тақыры- бым – партия тарихы курсының аудармасы туралы болатын. Одан түк шықпады. Кейін Академияға шақырумен келгенде диссертация- лық кеңес мүшелері басқа тақырып бекіткен. Сол кезде Мұхтар Омарханұлы кеңес мүшесі болатын. Мұхаң: «Абайдың қара сөзде - рінде «бармаққа керек», «барар керек» деген сияқты сөздер бар, осы- лардың сырын зерттесең қайтеді?» – деді. Бұлар – морфологиялық тұлғалар ғой. «Жарайды!» – деп келістім. Сөйтіп, Абай туралы та- қырыпты Мұхаң өзі ұсынған болатын. Бұл – 1957 жыл. Ал кейін 1960 жылдардан бастап мен тіліміздің ұзақ ғасырлық тарихын тануға кірістім. – Соңғы кезде ғылымдағы доктор, кандидат деген атақтарға жаппай шабуылды үдетіп барады. Меніңше, ғылым жолын таңдаған қазақ əйелдері пəлендей жаңалық ашып жатпаған да болар. Мықты жаңалықтар кезінде, қазір де ер адамдардың атымен байланысты. Сонда осы ғылым дегеніңіз қазақ əйелдеріне не береді, неге əйелдер ғылымда көбейіп барады? – Ғылым Америка ашумен басталмайды. «Ғылымдағы жаңалық» деген ұғымның өзі – шартты нəрсе. «Жаңалық» деп нені айтамыз. Өмірі ешкімнің айтпағанын айтса, ешкімнің ойына келмегенді тапса, ол – жаңалық. Ол енді жүздің немесе мыңның бірінен болар. Ал тіл ғылымында... мысалы, «мына сөздің ауыспалы мағынасы бар екен, мына сөздің мынандай тарихы бар екен», – десе, ол да – жаңалық. Себебі бұрын айтылмаған. Ал «əйелдер ғылымда еш жаңалық аш- пады» дегенге қарсымын. Сонда бір кішкене жылт еткен ой болса, талдаулардың қолданбалық қажеті болса, неге ғылым демеске?! – «Ғылыми тақырыптар ұсақталып барады», – деп жүр... – «Ғылым» дегеннің өзі ұсақтан басталады. Дарияның басы бұ- лақтан басталатыны сияқты, үлкен ғылым ұсақтан басталады. Ғылымды жасайтын атағы бар адамдар ұсақ-түйекке сеніп барып жасайды, талдаудың бəрімен танысады. Ешкім оданалыс кетпейді. Жаңалық оның көлемінде емес, мазмұнында. «Жаңалық жоқ, теория жоқ» дегенге қарсымын. «Əр диссертацияда ізденіс бар» деп ойлай- мын. Əсіресе өзім білетін тіл ғылымында. Басқасында шаруам жоқ. – «Ертедегі грек мифінде Прометей адамдар үшін отты ұрлап алып кеткенде ашулы Зевстің бұйрығымен жасалған «Пандора» де- ген əйел болған», – деседі. Оның ерекшелігі сол – əлгі Пандора жүрген жерде неше түрлі сұрқиялық, бақытсыздыққа душар ететін көлгір əрекеттер көбейіп кетеді екен. «Пандора жəшігі» деген тіркес те бар. Ол жəшік ашылса, ең соңғы үміт те өледі екен. Мұны айтып жүктеу/скачать 6,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|