Жас ерекшеліктер физиологиясы
жүктеу/скачать 0,49 Mb.
|
| Сезгіш бөлім. Мұнда орналасқан сезгіш рецепторлар тітіркендіргіштің әсерін кабылдауынан қозу пайда болады.
Афферёнттік жол рецепторларда пайда болған қозуды орталық жүйке жүйесіне тасиды. Нерв орталыгы. Орталық жүйке жүйесінде орналаскан, белгілі бір кызмет атқаруға бейімделген нейрондар тобы орталыққа келген қозуды талдап орталық жүйке жүйесінің жауабын тудырады. Эфференттік жол орталық жүйке жүйесінде пайда болган жауап қозуды эффекторга (жүмысшы мүшеге) әкеледі. Эффектор ортилықтан келген қозуға байланысты қызмет атқарады. Эффектордың рецеппюрлық қүрылымы. Жұмысшы мүше қызмет атқарғанда ол мүшенің биохимиялық және электрлік өзгерістері пайда болады. Осы өзгерістсрді мүшеде орналасқан сезгіш рецепторлар қабылдап, мүшенің, жағдайына байланысты оларда қозу пайда болады. Эффектордың эіфференттік жолы. Эффектордың рецепторында пайда болған қозуды сол мүшенің ц афференттік перв талшығы қайтадан орталық жүйке жүйесіне, оның нерв орталығына жеткізеді. Мұндағы нерв орталығы келге н қозуды талдап, жұмысшы мүшенің қызметін тоқтатып немесе қажеттігіне қарай жалгастыратын жауап қозу пайда болады, Орталык жүйке жүйесіндегі нерв орталыктарынкн кызметтері. Орталық жүйке жүйесі синапстар арқылы бір-бірімсн байланысқан нерв клеткаларының жинағынан қүралған. Дегенмен мүндай нейрондар жинағынан белгілі бір мүшелердің қызметін реггеуге бейімделген нейрондар тобын байқауға болады. Ондай нейрондар тобьш н е р в о р т а л ы к т а р ы деп атайды, яғни белгілі бір қызметгі бірігіп орындауға қатысатын нейрондар тобын нерв орталықтары дейді. Нерв орталықтары — функциялық үғым. Әрбір нерв орталығында белгілі бір қызметті орындауға қатысатын негізгі нейрондарға қоса, соларға көмекші болатын нсйрондар да бар. Қарастырылған сұрақтар. нерв дегеніміз не? орталық жүйке жүйесі дегеніміз не? Әдебиет – 4, 6 № 4 Тақырып Көз ауруларының алдын алу Көру талдагышы. Көр талдағышының сезгiш бөлiмi көз алмасында орналасқан. Оларға торлы қабығы аяқша жене сауытша ф о т о р е ц е п т о р л а р жатады. Өткiзгiш бөлiмiне к ө р у жуйкесi жатады. Ол көз алмасы, сопақша миға барып багытъш өзгертедi. содан соң оң көзден шыққан нерв сол жак ми кыртысьшың желке тұсынндағы көру аймағына, ал сол көзден шыққан көру нервi оң жақ ми кыртысындағыкеру аймагына оЗУдъi тасиды. Көру талдағышының қыртыс бөлімінің ми кыртысының желке тусында орналасқан оң жене сол жақ көру орталыктары жатады. Көз өте сезімтал, нәзік жене маңызды сезiм мүшесi. Қосымша құрамдарға қас, кiрпiк. кiрпiк еттерi, көз жасыньң безi жатады. Бұлардың әрқайссы белгiлi бiр кызмет аткарады. Кас, кiрптiк, кірпік еттері нәзiк көз алмасын сыртқы ортаның жағымсыз әсерлерiнен корғайды. Көз жасының безi мөлдiр сұйық - к ө з ж а с ы н түзейдi. Ол көз алмасын суландыру арқылы, көз алмасының қозғалысына байланысты туатын үйкелістен көздi тозудан сақтайды. Оны жуып- шайып. тазартып отырады жене сыртқы ауадан келген микроорганизмдердi өлтiрiп, олардыц жағьтмсыз әсерінен қорғап қалады, яғни дезинфекциялық (фран. )ез- - кұрту. Көздің сыртьш тығыз а қ қ а б ы қ коршаған. Оң көз алмасының алдыңғы жағының мөлдiр, дөңестеу қасаң кабыққа айналады. Ак қабықтан соң көз алмасын қанмен камтамасыз етiп тұратын т а м ы р л ы кабат бар. Оң кан тамырларыньщ торынан тұрады десек те болады. Тамырлы қабақтың iшкi бетінде жұка бояу зат — пигмент болады. Көз алмасының алдыңғы жағында тамырлы қабат н ұрлы қ а б ы ққ а айналады. Нұрлы кабықтың алдыңғы дәл ортасында тесiк болады. Оны коздің қ а р а ш ы ғ ы деп атайды. Қасаң кабатың артқы жағында көздің сұйық екi камерасы жене көз бұршағы орналасқан. Көз алмасының iшiндегi қалған кеңістік қоймалжың, iркiлдеген мөлдiр шыны тәрiздi денеге толы болады. Көздiң ақ қабығының артқы жағынан көзге көру нервi кiредi. 4. Кґру гигиенасы. Балаларда еңжиi кездесетiн көру кемшiлiгi жакыннан көру қабiлетi. В. Ф. Уггкин (1971) меп Э. С. Австисовтыц (1975) зерттеулерiне карағанда мектеп жасына дейiтнгi балалардың 1-2%, 7-10 жаста 4,5%, 11-14 жаста 10,5%, 15-18 жаста 21,5%, 19-25 жаста 28,7%-нда жақыннан көру кабiлетi байқалады. А. А. Сычевтің (1980) зерттеуi бойьшша көзге куту көбiрек тусетiн мектептерде, айталык, математика, шет тiлi мамацдьтктарына коп коцл болетiн мектептерде бұл көз кемшiлiгi окушылардың 25%-нда байқалады. әсiресе балаларды көру гигиенасымен, партада дұрыс отыру ережелерiмен таныстырмаған жағдайда бұл кемшiлiк көбейiп кетедi. Осыған байланысты мұгалiмдер өздерi де, олардың оқушылары да көру гигиенасын жақсы бiлiп, бұл кемшiлiктiң алдын алғаны жөн. Көру гигенасының талаптары: Кiтапты оқығанда, кағазды жазғанда баланың көзi мен кағаз аралығы 35-40 см болуы тиiс. Ец тиiмдiлігi 37 см; Баланың жұмыс орының жарығы дұрыс қосылуға тиiс. Ең тиiмдi жарық мөлшерi 150- ЗОО люке шамасында. Жарық, баланың сол жағынан немесе үстiнен және алдына қарай сол жақтан орналасуы қажет. Жарық сәулелерiнiң әсерi баланың козiне тура туспеуi керек. Жарык көздерiнiң сыртында жарык сәулелерiн шашатын сәуле сейiлдiргiштерi, айталық, плафон, абажур, пластинка болуы тиiс. Устелде, партада бала дұрыс отыруы керек. Журiп келе жаткан колiкте кiтап окуга болмайдьт. Теледидар корсетулерiн карагацда ец кемiнде 2,5-З м кашык,та отырган жон (теледидардьщ экраны 62 см болаганда). Балапының жасына лайық, жазу, оқу еңбек, теледидар қарау ұзақтығы, әсiресе көзге түсiретiн еңбектің түрлерiн, олардың ұзактығын мұкият кадағалаған жөн. Баланың жасына лайық, кітап оқу ережесін сақтау: 6-7 жаста - минут. 7-10 жаста 15 минут. 10-12 жасiа -20 минут., 12-15 жасiа - 25 минут. 5-18 жасiа - 30 минут.Көздің тазалығын сақтау керек: көздi таза қол орамалмен сүрту, әр адамның өз бет орамалының болуы. Төмендегі берілген 5 - суретте көздің құрылысы бейнеленген. жүктеу/скачать 0,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|