Жауаптары №1- тапсырма
жүктеу/скачать 1,93 Mb.
|
Оңғарбай Таңшолпан эволюция
- Бұл бет үшін навигация:
- Тіршіліктің пайда болуы туралы А.И.Опарин теориясы
Процестердің өту ерекшеліктеріне қарамастан, іріктеудің екі түрі арасында белгілі бір ұқсастықтар бар: тұқым қуалаушылық өзгергіштік нәтижесінде пайда болған ағзаның жеке ерекшеліктері бастапқы материал болып табылады; қолайлы, (адамға немесе ағзаның өзіне) қажетті белгілер бекітіледі, мұрагерлік бойынша беріледі; қолайсыз белгілері бар дарақтар адам не эволюция процесінде жойылады, жарамсыз деп танылады. Тіршіліктің пайда болуы туралы А.И.Опарин теориясы Ғылыми деректер бойынша Күн жүйесіне жататын Жер ғаламшары бұдан 4,5—5 млрд жыл бұрын газды-шаңды тұманнан пайда болған. Мұндай газды- шаңды материя қазіргі кезде жұлдызаралық кеңістікте де кездеседі. Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы жаратылыстану ғылымындағы өзекті мәселелердің бірі болып саналады. Ол туралы ерте дәуірлерден бастап-ақ көптеген көзқарастар мен тұжырымдар қалыптасқан. Тіршіліктің пайда болуы туралы көзқарастар тұжырымдар келесі топтарға бөлінеді:креационистік көзқарас, Тіршіліктің мәңгілігі туралы тұжырым, биогенез, паспермия, абиогенез тұжырымы, биохимиялық эволюция теориясы. Осының ішінде А.И.Опарин теориясы - Абиогенез тұжырымы. Бұл тұжырым бойынша органикалық заттар және тірі организмдер бейорганикалық заттарды ұзақ уақытқа созылған физика-химиялық эволюцияның нәтижесінде пайда болған деп түсіндіреді. Орыс биохимигі Александр Иванович Опарин (1894-1980) 1922 жылы тіршіліктің Жер бетінде шығу тегінің табиғи теориясын тұжырымдады. Содан бері ол ең дұрыс және арнайы ғылым ретінде мойындаған тұжырым болып есептеледі. А. И. Опарин 1970 жылдан бастап тіршіліктің шығу тегін зерттеу жөніндегі Халықаралық қоғамды басқарды. А. И. Опарин коацерваттардың - сулы ерітіндідегі ағзалық заттардың тұрақты конгломераттарының (ұйығының) пайда болу мүмкіндігін сынақтәжірибе арқылы дәлелдеді. Олар химиялық (ағзалық) заттардың құрам бөлігі бола тұра кейбір тірі нәрсенің қасиеттерін көрсете алады (карапайым жарғақшалардың түзілуі, ұдайы өсу қасиеті, энергетикалық алмасу). Сөйтіп коацерваттар протобионттар, яғни «тіршілік жолашары» деп атай бастады. Опариннің негізгі постулаты - алдыңғы өмір сүрген пробионттардың пайда болуы (грекше pro - «алдында», «бұрын» және bios - «өмір») - коацерват тамшылары (немесе коацерваттар) деп аталатын сулы ерітіндіде жүзетін ақуызға ұқсас органикалық қосылыстардың өздігінен бірігуі нәтижесінде. Мұндай тамшылардың пайда болу процесі - коацервация (лат. coacervatio - «үйіндіге жинау», «жинақтау») полимерлердің жоғары шоғырлануына және олардың сыртқы ортадан оқшаулануына ықпал етті. Коацерваттар іс жүзінде жас ғаламшар жағдайында пайда болған және «бастапқы сорпада» ұсталған қарапайым ақуыздардың, нуклеин қышқылдарының, көмірсулар мен липидтердің кездесетін және өзара әрекеттесетін орын болды. А.И. Опарин көптеген коацерватты тамшылардың ішінде қолданыстағы жағдайларда неғұрлым орнықты табиғи іріктеу жүргізілуі тиіс деп санады. Коацерваттардың адсорбция қабілеті біртіндеп гетеротрофты типті заттардың тұрақты алмасуына айналды (бастапқы сорпадан органикалық заттарды сіңіру есебінен). Одан әрі табиғи іріктеу процесінде коацерваттар арасында еншілес коацерваттарға ағу кезінде өз қасиеттерін сақтайтын, яғни өзін-өзі қалпына келтіруге қабілетті адамдар ғана қалды. Осы қасиеттерге ие болғаннан кейін коацерватты тамшы қарапайым тірі организм - протобионт болып есептелуі мүмкін (қарақұмық protos - «бірінші» және bios - «өмір»). Бұл табиғи іріктеу процесі миллиондаған жылдар бойы жүрді. Ағылшын биологі Джон Холдейн 1925-1929 жылдары Опариннің ойын одан әрі дамытты. Ол коацерваттардың тұрақтылығын көрсетіп, ағзалық заттарды қалыптастырудағы энергия көзі ретінде ультракүлгін сәуле шығарудың рөлі туралы болжам айтты. Ал Америкалық жас ғалым Стенли Миллер 1953 жылы Опарин мен Холдейннің болжамын сынақтәжірибемен тексеру мақсатында тәжірибелер топтамасын жүзеге асырды. Ол осы заманғы жанартау (вулкан) газдарын негізге алып, аузы дәнекерленген кұты- да Жердің 4,5 млрд бұрынғы алғашқы атмосферасын жасап көрді. Онда тиісті температура мен қысым сақталды. Осы қоспа арқылы найзағай разряды сияқты 1000 вольтқа дейін электр заряды жіберілді. Бұдан басқа құты алғашқы мұхитты елестететін (имитация) суы бар тағы бір ыдысқа жалғастырылды. Буы «атмосфераға» барып, салқындағанда, конденсацияланғанда құтыға «жаңбыр» түрінде «кайта оралу» үшін мезгіл-мезгіл қыздырылды. Бар болғаны бір аптада кұтыдағы «мұхитта» ұсақ ағза «құжынап» кетті. Бұдан несепнәр (мочевина), ағзалық май қышқылы, құмырсқа және сірке қышқылдары, ең бастысы бірнеше аминқышқылдар тәрізді ағзалық қосылыстарды көруге болады. Кейін кептеген зерттеушілер сынақтәжірибе шарттарын біраз өзгертіп, бірақ алғашқы Жер атмосферасының үлгісі бойынша шынайы деректерді қолдай отырып, Миллердің тәжірибесін қайталады. Олар бастапқыда «Миллер құтысында» синтезделмеген өзге де көптеген қосылыстар алды. Зерттеу тізбегінде бір «осал орын» шешімін таба алмай қалды. Сулы ортада аминқышқылдардың пептидтерге, нәруызға «бірікпейтіні» айқын еді. Бұл проблеманы америкалық зерттеуші Сидней Фокс шешті. Ол аминқышқылдардың құрғақ қоспасын 130°С-ге дейін қыздырып, 200-ге дейін аминқышқылы бар өте тұрақты полимер алды. Оны протеиноид деп атады. Сөйтіп алғашқы рет тірі жасушадан тысқары полипептидтердің бастамасыз (матрицасыз) синтезі жасалды. Фокс қолдан жасаған жағдайлар алғашқы мұхит суы кайтып суалған кезде қалған ұсақ шалшықшалар суында түзіле алады. Ол кезде Жер бетіндегі температураның жанартау атқылауы және Күн сәулесінің белсенділігінен күшті жоғарылауы тұтас алғанда 80°С-ге жуық болуы мүмкін екенін естен шығармаңдар. Су көтерілген кезде даяр нәруыздар мұхитқа қосылды. Алынған протеиноидтардың кейбіреулерінде әршітпелі белсенділік болды, яғни дұрысырақ айтқанда, фермент десе де болады. Фокстан кейін өзге зерттеушілер де жоғары температура орнына төменгі температурада, өршіткінің орнына саз алып, ұксас тәжірибелерді ойдағыдай қайталады. Мұндай полипептидті тізбектер XX ғасырдың 70-жылдары метеориттік заттардағы өзге ағзалармен бірге табылды. жүктеу/скачать 1,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|