Тақырып бойынша сұрақтар: 1.Жер пайдаланудағы ауыл шаруашылығына жатпайтын кәсіпорындарды
құру кезінде сақтақталатын талаптар.
2. Құру кезінде жер пайдаланушылардың ауыл шаруашылығына атпайтын
кәсіпорындар Қазақстан Республикасының заңнамасында рұқсат етілмейтін жағдайлар.
Ұсынылған әдебиеттер :
1. Жер-кадастрлық құжаттамалардың құрылымын, құрамын және мазмұнын бекіту туралыЖаңартылған Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы 5 қарашадағы № 68 бұйрығы.
2.Сулин, М. А. Землеустройство сельскохозяйственных предприятий / М.А. Сулин. - М.:Лань,2015.-224c.
3.Варламов, А.А. Земельный кадастр. Том 5. Оценка земли и иной недвижимости. Учебник/А.А.Варламов.-М.:КолосС,2019.-349c.
4.Тихонов,Н.Н.Землеустройство/Н.Н.Тихонов.-М.:Бибком,2017.-835c.
№26 дәріс . Әкімшілік ауданының жер пайдалану Жоспар. 1.Əкімшілік ауданында жерге орналастыруды жоспарлаудың жалпы ережелері
2.Əкімшілік ауданындағы жер пайдалануды жоспарлау схемаларын құрастыру
3.Əкімшілік- аумақтық ұйымдардың шектік мекенін нақтылау
1. Әкімшілік ауданында жерге орналастыруды жоспарлаудыңжалпы ережелері.
Жердіұтымдыпайдалануменқорғаудыұйымдастыру,жердіпайдалануды жоспарлау шараларын іске асыру үшін өнімді күштердіорналастыру және жер қатынастарын дамыту, әкімшілік округ аумақтыңүздік аумағын білдіреді.
Аудандық әкімшіліктердің құзыреті жер пайдаланушылар мен бүкіл халықтың мүдделерін қозғайтын барлық дерлік мәселелерді қамтиды:
- коммуналдық меншіктегі жер учаскелерін және басқа да табиғиресурстарғаиелік
ету,пайдаланужәнеиелікету,сондай-ақауданшекарасында жерді пайдалануды бақылау;
- өңірдің кешенді әлеуметтік-экономикалық дамуы;
- жол және су құрылысын жоспарлау және дамыту, жақсартумәселелерін реттеу;
- қоршаған ортаны қорғауға қатысу.
Сонымен қатар, аудандық әкімшіліктің құзыретіне сәйкес жердібасқару қызметі:
- аудандық жер ресурстарын басқару басқармасы;
- кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер мен азаматтарға жер алу және жертелiмi;
- жер ресурстарын басқару жөніндегі шараларды іске асыру;
- жер кадастры және жер мониторингі;
- жер учаскесіне төлем жасау.
Осылайша, жер пайдалануды жоспарлау ауданы ұтымды қайта бөлу,пайдалану
жәнежерқорғауғабағытталғанұйымдастырушылық,экономикалық,әкімшілік,әлеуметтік,құқықтықжәнеэкологиялықіс-шаралар, қоршаған ортаны қорғау және ауданының экономикалық дамуыныңжиынтығы болып табылады.
Жерге орналастыру жобасының алдын ала жобалау кезеңі болыптабылатын аудандық жерді басқару схемасы мазмұны және аумақтықкөлемде үлкен жерді ұйымдастыру, пайдалану және қорғау мәселелеріншешеді.Сондықтан,аудандық
жерлердібасқарусхемаларыныңтұжырымдамалық сипаты негізінен мынадай жағдайларда анықталады:
- жерді пайдаланудың «болжау-жоспарлау-ұйымдастыру»
- жүйесінде байланыс ретінде сұлбалардың рөлі;
- жерді жоспарлауды ғылым ретінде және экономикалық механизм
ретінде біріктіру қажеттілігі;
- әкімшілік аудан деңгейінде жерді басқарудың көптеген араларын
жүргізу қажеттілігі;
- әкімшілік-аумақтық білім беру шегінде жерді және басқа да табиғи
ресурстарды қорғаудың кешенді жүйесін құру қажеттілігі;
- қоныс аударудың тиімді жүйесін құру және ауыл тұрғындарының еңбек және
демалысын қамтамасыз ету үшін қолайлы жағдайлар жасау қажеттілігі;
- жерді тиімді пайдалану жүйесін құрудағы схемалардың рөлі, әртүрлі
шаруашылық субъектілерінің жер учаскелері;
-жердіпайдаланужәнеқорғаужәнешаруашылыққызметтіұйымдастыру үшін бірыңғай бағалау критерийін құру қажеттілігі.
Демек, ауданның жерді пайдалану жоспары шаруашылықаралық жәнежердегі жерді басқару және жұмыс жобаларына қатысты «жалпы» болыптабылады.Сонымен
бірге,ҚазақстанРеспубликасысубъектілерініңжергеорналастыру схемаларына қатысты «біртұтас» болып табылады.
2. Әкімшілік ауданындағы жер пайдалануды жоспарлау схемаларын құрастыру.
Əкімшілік аудандарда жерді жоспарлау кезінде мынадай талаптардысақтау керек:
1) жер қойнауын пайдалану құқығындағы жер учаскелерін толықкөлемде пайдалануды, олардың орналасуын және сапалық сипаттамасынқамтамасыз ету;
2) жер учаскесiн бөлу және қайта бөлу кезінде ауыл шаруашылықөндiрiстiң басымдықтарын сақтау;
3) тұрмыстық қажеттілікке және тұрақтылық режиміне арналған құндыжер қойнауын үнемдеуді қамтамасыз ету;
4) меншік нысандарының барлық меншік иелерімен интеграциялықбайланыстарын дамытуға арналған шарттарды жасау;
5) инфрақұрылымдық негіздегі ауылдық жерлердегі кешендіүйлестірудің ұйымдастырушылық-аумақтық жағдайларын жасау;
6) нарық механизмі шарттарында өндіріс пен тұтынуды өзарабайланыстырудағы ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өндейтін тиімдіжүйесін құру.
Ауданның жерге орналастыру схемасын әзірлеу кезінде жерді басқарушаралары келесі кезекпен жүзеге асырылады:
1 Жұмысқа тапсырыс беру.
2 Даярлау жұмыстарын жүргізу.
3 Жобаны тағайындау.
4 Əкімшілік ауданның жер қатынастары схемасын әзірлеу.
5 Ауданның жерге орналастыру схемасын қарау және бекіту.Жергiлiктi жердегi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердiң шекараларынбелгiлеу.
6 Жерге орналастыру жоспарының материалдарын және құжаттарынтіркеу.
7 Схеманы енгізу.
Жер ресурстарын басқару саласындағы схемаларын дайындауға әзірлікжұмыстарының мазмұны, жинау, ұйымдастыру, барлық аумақтардағы және
оның жеке бөліктерінің кешенді сипаттамасын беру үшін ақпарат пенматериалдарды
зерттеужәнеталдау,жерпайдалануболашақтағыперспективалықаймағынақтау
үшін,кәсіпорындар,ұйымдарменмекемелерді дамыту бойынша түрлі іс-шаралар және жерге қатыстыэкономиканы қамтиды.
Жалпыланған түрде дайындық жұмыстары мынадай мәселелердішешуге мүмкіндік береді:
1 облысының оның (қалалар, ауылдық елді мекендер, кәсіпорын жәнет.б.) аумақтық ұйымдарының табиғи және экономикалық жағдайы туралыдеректерді ұйымдастыру және талдау, жинау.
2 Өткен жылдардағы жобалық және сараптамалық материалдарданалынған мәліметтерді зерттеу және өңдеу.
3 Аудан аумағын табиғи-экономикалық және экологиялық зерттеу,агроландшафт
жәнеагроэкологиялықаудандастыруданақпараттарды өңдеу.
4 Аудан аумағына бару арқылы аумақты іріктеп, бөлек зерттеудіжүргізу.
5 Ауылшаруашылық өндірісін дамытудың перспективалық болашағынжәне ұлттық экономиканың басқа да салаларын, жер ресурстарын пайдаланужәне қорғау болашақ перспективаларын анықтау.
6 Əртүрлі табиғат қорғау нысандарының және қорғалатынаумақтардың жай-күйін талдау.
7 орман, өнеркәсіп, көлік және ауыл шаруашылығына арналмаған өзгесалалардың кәсіпорындарының жұмыс істеуін зерттеу, сондай-ақ байланысқұралдары, табиғи және экономикалық ортаға әсерін анықтау.
Дайындықжұмыстарыныңқорытындыкезеңіұсыныстартілектерді жинау және талдау болып табылады. Дайындау жұмыстарыныңсоңғы кезеңінде жер үсті сызбасы мен жерге орналастыру актісі жасалады.Картографиялық негіз ретінде ауданның аумағына қарай * 1: 50 000 немесе1: 100 000 карталар пайдаланылады.
Дайындық жұмыстарының қорытындысы бойынша жобалауға арналғантапсырма дайындалады, ол мыналарды көрсетеді:
1 Дамуға негіз.
2 Бас жобалаушы және қосалқы мердігер.
3 Схеманы құрастыру үшін пайдаланылатын материалдар тізімі.
4 Жұмыстарды қаржыландыру және оларды орындау мерзімдері.
5Өнеркәсіптің салаларын, жер учаскелерінің пайдаланушыларыарасындағы жерлерді қайта бөлу туралы ұсыныстар.
6 Шаруа қожалықтарын ұйымдастыру және орналастыру туралыұсыныстар.
7 Жерді пайдалануды жақсарту және жаңа жерлерді игеру бойыншаұсыныстар.
8 Дақылдардыңөнімділігіжәнеаңдарменқұстар,сондай-ақжабдықтарды қамтамасыз ету, сондай-ақ тыңайтқыштармен қамту, өсімдікшаруашылығы шығымдылығы және мал шаруашылығы өнімі болжағанмәліметтер жинақтау.
9 Есеп айырысу жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар.
10 Аудан аумағын ұйымдастыруды жетілдіру бойынша ұсыныстарәзірлеу.
11 Жер ресурстарын қорғау, ландшафтарды жақсарту және қоршағанортаны ластаудан қорғау туралы ұсынысты әзірлеу.
12 Жобаланатын қызметтің құнын және тиімділігін анықтау.
13 Арнайы жобалау шарттары.
Тапсырма белгіленген тәртіппен қарастырылып, бекітілген.
Əкімшілік округтің жер қатынастары схемасының негізгі бөлігі:
- Жер ресурстарының жай-күйі, қайта бөлінуі және болашақперспективалары.
- Схеманың осы бөлігінде, соңғы 10-15 жылда олардың динамикасы,бағалау, жер жағдайы, пайдалану және қорғау, талдау және бағалау болыптабылады. Жер қоры және өнеркәсібі, жер пайдаланушылар санаттары,меншік және басқару нысандары, жер бөлуге тән әрбір санат үшін жердітиімдіпайдалану,ауылшаруашылығы
мақсатындағыжәнебасқадапайдалану үшін жер қорларын анықтайды, жерге арнайы қаражат бөлудіқарастырады, құнарлылығын анықтау, жер пайдалану шараларын әзірлеу,олардыұтымдыпайдаланужәнежерқорғаудыңшоғырландырылған
салааралық балансы дайындалады.
1 Аймақтық агроөнеркәсіп кешенінің орналасқан жерін дамыту. Бұлмәселені жерді басқару схемасында қараған кезде,
- өңірдің ұлттық экономикасындағы агроөнеркәсіп кешенінің орны менрөлі;
- кәсіпорындардың құрамы, көлемі және сыйымдылығы;
-агроөнеркәсіптіккешенкәсіпорындарыныңәртүрліменшіктегінысандарымен
олардыңжердіпайдалануынажәнеауданаумағынұйымдастыруына әсер ететін өндірістік-шаруашылық қатынастары;
- фермерлерді, шаруа қожалықтарын, кооперативтерді және басқашаруашылық субъектілерін дамыту перспективалары;
- агроөнеркәсіптік кешен кәсіпорындарын дамыту және орналастыру
перспективалары;
- Агроөнеркәсіптік кешен инфрақұрылымының жағдайы және оны
жетілдіру шаралары.
2 Ауданда жерді пайдалануды жақсарту.
Осы бөлімнің дамуында келесі мәселелер қарастырылады:
1) аудан аумағында қолданыстағы ұйымды талдау;
2) ауыл шаруашылық кәсіпорындарының қолданыстағы жер
учаскелерін жаңадан қалыптастыру және қайта құру;
3) шаруа және фермерлік шаруашылықтарды оқыту;
4) ауыл шаруашылық емес кәсіпорындардың жерді пайдалануыноқыту;
5) ауыл шаруашылығы және басқа да кәсіпорындардың жерайдаланудағы кемшіліктерін жою.
3 Аудандағы есеп айырысу жүйесін жетілдіру. Елді мекендерді дамытумен реттеуді жетілдіру келесі мәселелерді шешуді қамтиды:
1) елді мекендердің функционалдық мақсатын және оларды дамытуерпспективаларын негіздеу;
2) елді мекендерде қалалық қалыптастырушы топтар мен халықтыанықтау;
3) тұрғын үй, мәдени және тұрмыстық құрылыс көлемін есептеу;
4) елді мекендерді дамыту үшін жер учаскелерін анықтау.
5) есеп айырысу жүйесін негіздеу;
6) аудандағы ыңғайлы байланысты қамтамасыз ететін жол желісініңжай-күйін талдау;
7) келешекке арналған кіші жобаларды дамыту және енгізу бойыншаұсыныстар әзірлеу.
4 Жерді ұйымдастыру.Жерді ұйымдастыру туралы шешім қабылдаған кезде мыналардықамтамасыз ету қажет:
- өнімдерді өндірудің жоғары көрсеткіштеріне қол жеткізу, нарықтықэкономиканың шарттарына сәйкес ауыл шаруашылығы өндірісіндамыту;
- егістік және басқа да құнды жерді толық және тиімді пайдалану,топырақтың құнарлылығын арттыру және жер учаскесінің бірлігіненөндірісті ұлғайту;
- ауыл шаруашылығына ғылыми негізделген жүйелерді енгізу жәнежерді пайдалануды жоспарлау;
- іргелі азық-түлік базасын құру;
- жерді ұйымдастыру мен орналастыруды жақсарту.
5.Табиғатты қорғау шаралары.Бұл бөлімнің жерді басқару схемасындағы мақсаты, ең алдымен, жерресурстарын қорғау бойынша ұсыныстар әзірлеу және су көздерінің жай-күйін осы негізде жетілдіру болып табылады. Осыған байланысты схемада
келесі мәселелер қарастырылады:
- әртүрлі тозудан жерді қорғау (эрозия, тұздану, батпақтану және т.б.);
- жерді жойылудан және антропогендік жағымсыз әсерлерден қорғау;
- бұзылған жерлерді қайта қалпына келтіру (рекультивациялау;
- аумақтар мен нысандарды қорғау, ерекше қорғалатын аумақтардыңшекараларын орналастыру және оларды пайдаланудың ерекше режимдерін
белгілеу;
- суды ластанудан қорғау.
6 Жерге орналастыру схемасының шаралары мен техникалық-экономикалық көрсеткіштері және оны жүзеге асыру.Жердi пайдалану мен аймақтық агроөнеркәсіп кешенінің жерді игеруі,жер және жер қорғауды жақсарту және ұйымдастыру, дамыту және енгізукөзделген іс-шаралардың экономикалық тиімділігін анықтау- болашағын
негіздеуге арналған мәселелер, қоршаған ортаны қорғау, техникалық және
экономикалық есептеулердің шешімдерін және ресімдеудің техникалық және
экономикалық көрсеткіштерін жүзеге асырады және жерге орналастыру
сұлбаларын жасайды.
Ауданның жерге орналастыру схемасы:
- шаруашылықаралық жер пайдалануды жоспарлау жобалары;
- Өнеркәсіп және жерді пайдалану санаттары бойынша жерді қайтабөлу жобалары;
жер пайдалануды жоспарлау және жер пайдалану жүйелеріндегі жобалар;
- елді мекендерді аудандық жоспарлау және жоспарлау жобалары;
- жерді пайдалануды жақсарту және оны тозу мен жоюдан қорғаужөніндегі жұмыс жобалары;
- ауыл шаруашылық өндірісін, өңдеуді және басқа да кәсіпорындардыдамытуды жоспарлау;
- табиғат қорғау мақсаттары үшін жобалар, сондай-ақ инфрақұрылым.
7 Жерге орналастыру схемасының құжаттарын және материалдарынтіркеу.
3. Әкімшілік- аумақтық ұйымдардың шектік мекенін нақтылау
Əкімшілікаймақэкономикалықдамудыңжәнетабиғаттыпайдаланудың негізгі аумақтық бірлігі болып қалуда. Оның аумағынорнықты және теңгерімді дамытуды қамтамасыз етуде жерді пайдаланудыжоспарлаудың рөлі едәуір артты.
Графикалық кестедегі материалдар мыналарды қамтиды:
- жерді заманауи пайдалану және бөлу картасы;
- жер пайдаланушылар мен жер категориясы арқылы жер бөлу туралы
әкімшілік ауданының аумағында жеке меншік нысандары мен санаттарын
карталық ойып беру кестесімен ұйымдастыру;
- жердi жақсарту бойынша іс-шаралар және жер жетілдіру бойыншатехникалық және экономикалық көрсеткіштермен жер жақсарту картасы;табиғат қорғау шараларының картасы;
- аудан аумағын экологиялық және экономикалық пайдалану картасыжәне агроэкологиялық аумақтарға бөлу.
Үйлестіру және жер ресурстарын басқару схемаларын белгілеуді жәнеоның тәртібін аймақтық өзін-өзі басқару органдары жүзеге асырады.Əкімшілік ауданның жерді пайдалануды жоспарлау схемасы кезең-кезеңдермен жүзеге асырылады. Шараларды іске асыру мақсатты кешендібағдарламаларды, изнес-жоспарларды, кәсіпорындардың кәсіпкерлік, жерпайдалануды жоспарлау жобаларына, елді мекендерді жоспарлау және салу,агроөнеркәсіптік, ауыл шаруашылығы және басқа да құжаттарды жүргізужүйесінде оларды өндіріске енгізу арқылы жүзеге асырылады.
