Тақырып бойынша сұрақтар: 1.Жер пайдалануды жоспарлаудың шаруашылықаралық түрлері.
2 Жобалық құжаттама дайындалып жатқан процесіндешаруашылықаралық жер пайдалануды жоспарлаудағыдайындалу құрамы.
Жер пайдалануды жоспарлау міндеттеріне жататын аумақтар.
Ұсынылған әдебиеттер : 1.Қырықбаев Ж.Қ., Озеранская Н.Л., Жаманқұлова Б.Г. Жерге орналастырудың теориялық негіздері. – Астана: С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университет басылымы, 2014.
2.Варламов, А.А. Земельный кадастр. Том 5. Оценка земли и иной недвижимости. Учебник/А.А.Варламов.-М.:КолосС,2019.-349c.
3.Востокова, Л.Б. Бонитировка почв в системе земельного кадастра / Л.Б. Востокова. -М.:МАКСПресс,2019.-566c.
4.Землякова, Г. Л. Ведение государственного кадастра недвижимости как функция государственного управления в сфере использования и охраны земель / Г.Л. Землякова. - М.:Инфра-М,РИОР,2015.-376c.
Дәріс №24. Жерді оқытудың әдіснамалық мәселелері ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді пайдалану Жоспар 1.Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарындағы жерді игеру мен жерді пайдалануды
қалыптастырудың жалпы ережелері
2. Ауыл шаруашылық кәсіпорындары мен ұйымдарын жерге
орналастыру және жерді пайдаланудың әдіснамалық тәсілдері
1.Жер тікелей пайдалану құқығы жер пайдалану нысанында пайдалануға және жалға беру, меншік жер учаскелерi бар мемлекеттік және кооперативтік ұйымдардың, мекемелердің, ғылыми-зерттеу институттарында, шаруа (фермер) шаруашылықтары мен олардың бірлестіктерінің, АҚ және ЖШС арқылы жүзеге асырылады. «Жерді пайдалану» және «жерді иелену» ұғымдары бірегей емес және көптеген аспектілерге ие:
а) экономикалық - өндіру және өндіріс құралы ретінде жер функциясын,өндірістік үдерісінде жер пайдалану және жер ретінде экономикалық мәнінбілдіреді;
б) материалдық - жер және жер мазмұны жер учаскелері, олардың сандықжәне сапалық сипаттамалары, және ішкі құрылғыны дұрыс орналастыру болыптабылады;
в) заңды - жердi пайдалану мен кәдеге жарату шарттарын, нысандарынбелгілейді.
Сондықтан, жер құқықтық тұрғыдан көру, жер пайдалану жәнеменшік заңды тұрғыдан – пайдалануға немесе иеленуге берілген жер аумағындажер пайдалану экономикалық және құқықтық режимiмен реттеледі;
г) Экологиялық - жер және жер мазмұны нақты саласында экологиялықбалансты
сақтаудыескереотырып,жерлердіңұтымдыпайдаланылуынқамтамасыз ету болып табылады;
д) табиғи -. нақты табиғи жағдайлар (климат, рельеф, топография, топырақ,өсімдік
жәнет.б.)әрбіржекежерпайдаланушыларменжершаруақожалықтарының мөлшері мен мамандығы бойынша айтарлықтай әсер етеді.
Сондықтан ауыл шаруашылық кәсіпорындарын жерге орналастыру жәнежерді пайдалану жерді басқару болып табылады, соның ішінде жобанықұрастыру, мақұлдау және оны табиғатқа беру, соның нәтижесінде ауылшаруашылығы өндірісі үшін жаңа жер учаскелерін құрып, ресімделеді.
Жерге орналастыру және жерді пайдалану ауданның жерді пайдаланужүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады.Жер учаскелерінің мөлшері мен құрамы мен жер пайдалану олардыңорналасуаймақтарынабайланысты,олардыңәрқайсысытабиғи
жәнеэкономикалық жағдайлармен сипатталады. Сонымен бірге, жерді иелену немесе
жер пайдалану саласы мен өндіріс көлемі өзара байланысты және бір-бірінетәуелді болуы тиіс.
Жерге меншік немесе жер пайдаланудың жинақылығы, оның конфигурациясы, шаруашылық аумағындашаруа қожалығының орналасқан жері, аумақтың әрі қарай шаруашылықтыұйымдастыру және ауыл шаруашылығы кәсіпорнының өндірісінің болашағынанықтайды. Сондықтан, жер учаскелерін меншіктендіру немесе жерді пайдалану- бұл жобаның экономикалық негіздемесін жасау жолымен шешілетін басты
мәселе.
Ауыл шаруашылық кәсіпорындары мен ұйымдарын жергеорналастыру және жерді пайдаланудың әдіснамалық тәсілдері. Жобаның мазмұнын құрайтын барлық жоғарыда аталған негізгі мәселелероның тығыз қарым-қатынасы бар оның құрамдас бөліктері деп аталады.Сонымен бірге олардың әрқайсысы өзінің салыстырмалы тәуелсіздігіне ие және
проблемаларды арнайы әдіспен шешеді.Жаңа жер учаскелерін немесе жерді пайдалану аумағын құру аймақтарөндірісмөлшерінанықтауменбірмезгілдебелгіленеді.
Рационалды жер учаскесі меншік немесе жерді пайдалану деп қарастырылуытиіс, онда бақыланатын уақытта ауыл шаруашылығы кәсіпорнының өндірісін(қашықтықты жеңудің шамадан тыс шығындарынсыз), оның филиалдарынқажетті құрамы мен жер учаскелерін ұсынғанда орналастыруға болады.
Жер учаскелерін орналастыру жəне қалыптастыру жəне жергеорналастыру жерге меншік пен жерді пайдалану құрылымында жер учаскелерініңтүрлері мен аудандарын белгілеу. Жаңа жер иелену және пайдалану енгізілуі үшін жер, ауданы, түрі мен
сапасы,экономиканыңжәнеоныңмамандандыруқажеттіліктерінқанағаттандыруы керек. Жобақұрылымынқұружәнежерқатынасыжаңаэкономикақалыптастыруда шаруашылық аралық жерге үшін экономикалық көрсеткіштерзерттеу есептеу негізінде жүзеге асырылады. Сонымен қатар, табиғи жағдайларэкономиканың барлық секторларын ұйымдастыру мен дамытуды қамтамасызетуі тиіс. Мысалы, көкөніс шаруашылығы фермаларын құрамы суару үшін,жармаларға су көзі бар құнарлы егістік жер басым болуы тиіс - құнарлы жеручаскелерін және жабдықтарды тиімді пайдалану үшін ыңғайлы бедерінің,т.б.құнарлы болғаны дұрыс.Жер пайдалану мен иемдену кезінде бастапқыда толығымен экономиканыңқұрылған қажеттіліктерін қанағаттандыру мүмкін емес. Бірақ қайта кейінненқайта құрулар арқылы қажетті деңгейдегі жерге қол жеткізуге болады.
Кейбір мамандандырылған шаруашылықтардың жеке негіздер құрамына жердіұтымдыжәнетиімдіпайдаланумүмкінемесболғандықтанонышаруашылық қатырна қоспауға болады.
Жерді пайдалану шекарасы. Жерді пайдаланудың немесе жерді пайдаланудың шекаралары жердікейіннен ұйымдастыру, сондай-ақ жерді дұрыс пайдалану және қорғау үшінқолайлы жағдайлар жасалатын жер учаскесінде орналасуы тиіс.
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының шекаралары келесі ережелерге сай жобаланып, орналастырылған:
1 Ашық жерлерде орналасуы түзу сызықсыз және бұрыштары жоқ 90°. табиғи шекарасы (тірі трактаттар).
2 Аралас - т.б. өзендер, бұлақтар, жарқабақ, сайлар, орман шеттері жәнет.б.
3 Эрозия процестерінің пайда болу мүмкіндіктерін қоспағанда, рельефкесәйкес орналастыру, гидрографиялық желінің элементтері, тривголы,гидрографиялық желі элементтері шекараларын, көлбеу сызықтар бойыменшекараларды енгізуді көздейді.
4 Суармалы ауыл шаруашылығы шекара аудандарда суару және басқаарналармен ұштастыра жүргізіледі.
Аймақты тұрақты пайдалануды ұйымдастыру үшін ішкішаруашылықсхемаларды құрастыру. Дұрыс қалыптасқан және жақсы орналастырылған жерді пайдалану немесе
жерді пайдалану жаңа экономиканың аумағын шаруашылықта ұйымдастыруүшін
еңқолайлыжағдайдықамтамасызетеді.
Схемааумақтыіштейұйымдастырумен байланысты мәселелерді шешеді: өндіріс орындарын жәнеөндірістікорталықтардыорналастыру,шаруашылықжолдарын,
ауылшаруашылықжерлерінжәнеегістікайналымынжәнебасқаларынорналастыруды шешеді. Барлық осы іс-шаралар қолданыстағы қоныс аудару,жерді ұтымды пайдалану және тиісті өндірістік нысандарды есепке ала отырыпәзірленеді. Схемада көрсетілген элементтер жоба жоспарына қолданылады.