Бақылау сұрақтары:
1. Ғылыми стильдің өзіне тән белгілерін анықтаңыз.
2.Ғылыми стильдің түрлерін анықтаңыз.
3.Ғылыми стильдің эмоционалды-экспрессивтік сипаты қалай жасалады?
4.Қазіргі ғылыми көпшілік стильдің жанрлық, тілдік сипаты.
Пайдаланылатын әдебиеттер:
1. Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1966
2. Шалабай Б. Қазақ тілінің стилистиксы. Алматы, 2006
3. Кожина М.Н. Стилистика русского языка. М., 1993.
4.Әлісжан С.Ғылыми прозаның синтаксисі. Алматы, 2007
Дәріс №9
Тақырыбы: Функциональдық стильдің бірі–публицистикалық стиль.
Оның түрлері
Оқу-жұмыс бағдарламасы негізінде жасалды
Жоспары:
1.Публицистикалық стильдің қолданыс аймағы
2.Публицистикалық стильдің түрлері
3.Публицистикалық стильге тән тілдік-стильдік белгілер
4.публицистикалық стильдің лексикасы мен синтаксисіндегі ерекшеліктер
Дәрістің мақсаты: Публицистикалық стильдің қазақ тілінде қалыптасу, даму тарихы, тілдік, стильдік, жанрлық ерекшеліктер, түрлері туралы мағлұмат беру.
Публицистикалық стильдің қолданыс аймағы – қоғамдық-саяси, идеологиялық сала. Ол саяси-қоғамдық әдебиетте, БАҚ құралдарында, саяси сөздерде, жиналыстарда қолданылады.
Негізгі қызметі – әсер ету және ақпарат беру. Экстралингвистикалық факторы – көпшілікке арналғаны және жеделдігі.
Публицистиканың рөлі қоғамдық пікір туғызу үшін тыңдарманды сендіруге, әсер етуге ұмтылуы, одан бөтен хабар беріп, оны түсіндіру үшін. Мұнда автор көзқарасы, сенімі басым болады. Ол пікірін дәлелдеп, сендіруге ұмтылады. Сондықтан оның сөзі қалыпты емес, жарқын болады. Тақырыбы да сан алуан. Екінші жағынан, ақпарат беру үшін жиі түрде бір үлгідегі тілдік стандарттарды пайдалануға тура келеді. Ол жорналшыға жаңалықтарды тездетіп беруге көмектеседі, ал қабылдаушы оны тез, оңай ұғады. Сонда, публицистикалық стильде экспрессивтілік пен стандарт органикалық түрде қабысып жатады.
Ресми стиль консервативті, тұрақты болса, публицистикалық стиль әрі консервативті әрі өте жылжымалы, қозғалмалы. Публицистикалық стильдің лексикалық жүйесінде сөздер мен тұрақты тіркестер публицистикалық функционалды-стильдік бояуға ие болады: ұйымдасқан қылмыс, әскери-өндірістік кешен, тікелей эфир, салық ауыртпалығы т.б. Морфологиясы: шетелдік терминдер, -у жұрнағы, жиі қолданылуы жағынан ілік септік жалғауы, осы шақтан гөрі өткен шақ, 3-жақ жіктік жалғауы, 1-жақ көбінесе көпше түрде және жалпылама мәнде қолданылады.
Синтаксисі: эмоцияналды-экспрессивтік құрылымдар жиі, риторикалық сұрақтар, сұрақ-жауапқа құрылу, қайталаулар, лепті сөйлемдер, сөздердің орын тәртібінің өзгеруі. Синтаксисінде ауызекі сөйлеу стиліне тән құрылымдар кірігеді: эллипсистену, үзік құрылымдар т.б. Әсіресе, тақырып атаулары ерекшелікке ие.
Достарыңызбен бөлісу: |