Хордалылар типі.
Оқу-тәрбиелік міндеттері: Оқушыларды хордалы жауарлардың белгілерімен, олардың шығу тегімен және классификациясымен таныстыру. Омыртқалы және омыртқасыз жануарлардың арасындағы айырмашылықтарды белгілеу. Хордалардың шығу тегі туралы мәселелерді зерттеудегі орыс ғалымдарының ролін көрсету.
Биологиялық ұғымдар: Жануарлардың систематикасы және эволюциясы жайындағы ұғымды қалыптастыруды жалғастыроа түсу. Ішкі склет жайында ұғым беру.
Хордалы жануарлардың белгілері.
Сабақтың мақсаты: Хордалы жануарлардың өздеріне тән белгілерімен, олардың шығу тегімен және классификациясымен оқушыларды таныстыру.
Методтары: Баяндау, әңгіме, оқулықпен жұмыс істеу.
Құрал-жабдықтар: Табиғи құралдар. Омыртқалылардың склеті мен тұлыбы
Сабақтың барысы: Насекомдардың метомерлі (сегментті) құрылысы нені білдіреді. Зауза қоңызында қандай органдар системасы бар. Симметрия дегеніміз не? Құрттар және буын аяқтылар денесінің симметриясы қандай болады? Омыртқасыздардан ланцетниктің тағы бір айырмашылығы – органдар системасының орналасуында. Орталық нерв системасы хорданың үстіне, жануардың арқа жағына орналасқан. Ішек қарыны хорданың астына орналасқан, оның алдыңғы бөлігінде ішекпен қатынасатын желбезек саңылаулары бар.
Нерв түтігі Хорда
желбезек саңылаулары бар ас құрыту түтігі
Хордалы жануарлар құрылысының схемасы
Ланцетникті ең алғаш 1773 жылы сипаттап жазған орыс ғалымы академик П.С.Паллас екенін айтады. Ғалым оны алдында моллюска екен деп қалады, кейін бұл жәндікті төменгі сатыдағы балықтарға жатқызады. Ланцетниктің шын мәніндегі табиғаты және оның жануарлар дүниесінің систематикасында орны көпке дейін белгісіз болып қала берді. Орыс ғалымы А.О.Ковалевский ланцетниктің ересек формасын және ұрықтың дамуын зерттей келе бұл организмде жануарлар дүниесінің екі үлкен тобының арасындағы туыстық байланыстың барлығын көрсетеді. А.О.Ковалевскийдің зерттеулерінің нәтижесінде жануарлардың жаң типі – хордалылар белгілі болды. Кейініректе тип бірнеше тип тармағына бөлінеді, оқушыла соның ішінде құрылысы жағынан ланцетникке ұқсас жануарлар жататын бас сүйексіздер тип тармағын, бас сүйектілер тип тармағын немесе омыртқалыларды оқып үйренетін болады. Омыртқалылар өздерінің құрылысы жағынан алуан түрлі болып келетіндіктен бірнеше кластарға бөліретінін айту керек.
Хордалылар омыртқасыздардан қандай белгілері арқылы ажыратылады?
Достарыңызбен бөлісу: |
