Жолдасбай Тұрлыбаев
Уәйдаұлы Үмбетбай (Уайдин)
жүктеу/скачать 33,37 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шығармалары
| Уәйдаұлы Үмбетбай (Уайдин) 1935 жылы 10 қарашада Ақтөбе облысы, Ырғыз ауданы, Темірастау ауылында туған.
Қазақ мемлекеттік университеті филология факультетінің журналистика бөлімін бітірген (1965). 1957–1958 жж. Донбастағы Красный луч қаласында шахта құрылысшысы, 1958 жылы Шалқар аудандық газеті редакциясы жанындағы баспаханада баспашы (печатник) болған. Кейін Қазақ радиосы, «Ара–Шмель» журналы, Қазақфильм киностудиясы, «Өнер» баспасы, Қазақстан кітапқұмарлар қоғамы мен Жазушылар одағында әр түрлі қызметтер істеген. Көп жылдан бері әл-Фараби атындағы ҚазМҰУ-дың журналистика факультетінде және Абай атындағы қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын дарынды балалар мектеп-интернатында ұстаздық етіп келеді. Ақтөбе облысы Шалқар, Ырғыз аудандарының Құрметті азаматы. Жекелеген кітаптары орыс, украин, қырғыз, қарақалпақ, тува тілдеріне аударылған. Қазақстан сатириктерінің «Найзагер» қауымдастығы президентінің орынбасары. ҚР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет Грамотасымен марапатталған. Шығармалары: Қара көзілдірік. А., «Жазушы», 1969; Құрдым сиыр. Балаларға арналған суретті кітап. А., «Жазушы», 1971; Ендігісін айтпаймын. Әзіл-сықақтар. А., «Жазушы», 1978; Ішің білсін. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1976; Контейнермен келген кемпір. Әзіл-сықақтар. А., «Жалын», 1978; Тілсіз қоңырау. Әзіл-сықақ әңгімелер. А., «Жазушы», 1980; Быды-быды. Әзіл-сықақтар. А., «Жалын», 1982; Нанайын ба, нанбайын ба? Өлеңдер. А., «Жазушы», 1984; Особая столичная простокваша. Сатирический сборник. А., «Жалын», 1984; Өмірге құштарлық. Публицистика. А., «Жазушы», 1985; Мәселе қайда жатыр. Публицистика. А., «Жазушы», 1987; Пәлен-пәштуан. Әзіл-сықақтар. А., «Жазушы», 1992; Алло, бұл кім? Сахналық сатира. А., «Өнер» 1991; Мәңгілік мәселе. Публицистика. А., «Рауан», 1993; Атың кім, әй? Әзіл-сықақтар. «Қожанасыр» баспасы, 1995; Знакомство по объявлению. Сатира. Общий сборник. 1986; Әумин! Өлеңдер жинағы. «Өлке», 2001; Сен кімге күлесің. Сатира. А., «Ана тілі», 2003; Біз былай байығанбыз. Сатира. «Ана тілі», 2005; Оңашадағы ойлар. Қанатты сөздер. «Нұрлы әлем», 2005; Әдеп әлемі. Танымдық-тағлымдық педагогика. «Ана тілі», 2008. Алпысыншы жылдардың басында әдебиетке келген жастар социалистік реализм дегеннің бос сөз екенін түсінді. Содан да олар мәңгілік әдебиет жасауды армандады. Сол жастардың ішінде бүгінгі қазақ сатирасының жалауын көтерген Оспанхан Әубәкіров, Ғаббас Қабышұлы, Үмбетбай Уайдин бар еді. Бұлар бүгінгі қазақ сатирасының сәнін келтіріп, салтанатын құрғызды. Қазақ — сатирик халық, қазақ — әзілкеш халық. Қазақта нағашы мен жиен, жезде мен балдыз, жеңге мен қайны қалай әзілдескен. «Әзілің жарасса атаңмен ойна» деген де қазақ. Бүгінгі жетпіс бес жасқа келіп отырған Үмбетбай Уайдин шығармашылығы туралы сөз айту оңайға түспейді. Алғашқы әңгімелерін әзіл-сықақтан бастаған Үмбетбайды жұрт сатирик деп қана ойлайды. Жоқ, Үмбетбай — үлкен прозаға бет алған үлкен жазушы. Оның «Жақсы адам», «Ашық майдан», «Қызық қыз» деген повестері — нәзік жүрек қылын шерткен лирикалық проза. «Адамдар күліп жүрсе екен», «Адамдар амандасып жүрсе екен» деп басталатын «Инабат иірімдері» атты публицистикалық әңгімелер тобы — бүгінгі жастар үшін тәрбиелік мәні зор қымбат дүние. Қазір кітап оқымайтын дөрекі ұрпақ өсіп келеді. «Ұлың өссе ұлы жақсымен ауылдас бол», «Қызға қырық үйден тыйым» деп тәлім айтқан қазақ ұрпағын бұлай шідерін шешіп қоя бермесе керек. Шамалы ес жинап алған соң Үмбетбайдың «Инабат иірімдеріне» алып келеді деп ойлаймын. Әрине, сатира — Үмбетбайдың өмірі. Әзіл-сықақ десе ол өзін суда жүзген балықтай сезінеді. Ол әр сөздің астарынан күлкі іздейді. Мысалы, «Өтініш» деген юморын алайық. жүктеу/скачать 33,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|