Жумагулова айша алгабековна
Нормативтік деңгейі бойынша Нормативті (кез келген жағдаятта қолданысқа ие)
жүктеу/скачать 1,47 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Нормативтік деңгейі бойынша Нормативті (кез келген жағдаятта қолданысқа ие) Бейнормативті (шектеулі жағдаяттарға қолданысқа ие) Стилистикалық қатыстылығы бойынша Әдеби және ауызекі (сұмырай, оңбаған, жексұрын, сұрқия, қаңғыма, көргенсіз, мал, топас) Тұрпайы лексика Сленг Жаргон Қарапайым сөздер, дөрекі сөздер (боққарын, боқкөтен) Балағат (албасты, қақбас, төбет, салдақы, қаншық) Боқтық (дене мүшелерінің анайы атаулары және солардың негізіндегі туынды сөздер) Бейпіл сөздер Этикалық өлшем бойынша (қоғамдық қолданысқа ие) Әдепті Қоғамдық қолданысы мақұлданады Мәдениетсіз (қоғамдық қолданыста орынсыз) Әдепсіз (қоғамдық қолданысына тыйым салынған ) Ескерту – Әдебиет негізінде құралған [118] Осы жіктемеге сүйене отырып, тілдік агрессияның лексикалық құралдар арқылы жүзеге асу жолдарын төмендегідей топтастырдық: 1) нормативті лексикаға жататын, бірақ жағымсыз эмоцияға ие сөздерді қолдану: «Екеуің үйленсеңдер күшті жұп боласыңдар. Екі арсыз деп тілек айтамыз»; «Саған мынадан басқа көрсететін дүние жоқ қой. Сорлы, сен кімге керек едің, тряпка?»; «Бәсе бұл мал «ӘКЕ» тәрбиесін көрмеген екен ғой. Қойды, ұят боладыны естіп өспеген мал»; «Бүкіл қазақ қыздарын бұзып жатыр осы шайтан»; «Алла сақтасын! Намыс жоқ, елді бұзушы ірің, соттау 66 керек халық жауларын»; «Осындай сөз өтпейтін саз беттер құртады әлемді»; «Жағың қарыссын, жүзі қара!» т.б.; 2) дөрекі сөздерді қолдану: «Кім айтты саған өзгереді деп, боқ қарын?»; «Шіріген жұмыртқа, шірік...»; «Азсайшы, мес қарын» т.б.; 3) балағат сөздерді қолдану: «Осы қаншықты ешкім танымайды ғой негізі, негативный роликтің арқасында қаншық атақты болды»; «Анау екі саусағын сындыру керек қой жәлептің»; «Бұл кім сонша сұхбат алатындай? Көшеде жүрген қаншық ит қой»; «Неге мұндай арзан, түкке тұрғысыз бәлені эфирге шығарып жарнама жасайды? Бұл өзін жұлдызға теңеп жүр ғой бейшара, сасық ауыз, салдақы, түрің құрсын, боқ» т.б.; 4) боқтық сөздерді қолдану: «Е ешак Мұхит сен де, Шырын да с.....п өліңдер, малдар!»; «К...т аман болса көпке барам дейсің ғой?»; «Қ....ды жеген әңгіме ғой мынау, ренжімеңдер»; «Атаңа нәлет!» т.б. Н. Уәли мұндай дөрекі, былапыт, боқтық сөздерді қоғамның, жеке адамның рухани саламаттылығына зиянын тигізетін дерттердің қатарына жатқызып: «Қазіргі қоғамда бұлардың жарыққа шығып, ашық түрде айтылу (легизациялану) қаупі жоқ емес. Телеэкранда көрсетілетін шетелдік мазмұны төмен фильмдер, видеофильмдердің әсерінен жастар арасында дөрекі, былапыт сөздер етек ала бастады» дейді [51, б. 25]; 5) эвфемизмдерді қолдану: «Пайдараз» «продюсер»; «Пиараз әнші кім?»; жүктеу/скачать 1,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|