Литература:
1. Борозенец Г.К., Концептуальные подходы к
построению модели формирования иноязыч-
Понятие об инновациях в образовании
123
Вестник КазНУ. Серия филологическая. № 2(136). 2012
ной коммуникативной компетенции буду-
щих специалистов. – Вестник ВГУ, Серия
Лингвистика и межкультурная коммуника-
ция. – 2004. – №2.
2. Гальскова Н.Д., Гез Н.И. Теория обучения
иностранным языкам. Лингводидактика и
методика. – М., 2004.
3. Обучение иностранным языкам в школе и
вузе. – СПб.: Каро, 2001.
4. Конышева А.Б. Современные методы обу-
чения иностранным языкам. – Минск: Тетра-
Системс, 2004.
* * *
Nowadays all specialists at higher educational establish-
ments are transforming from the traditional system of teaching
to the new system of teaching. It means teachers are trying
to use innovative ways of teaching. They are looking
for new ways of teaching in order to improve teaching
process.
Тіл тарихы курсы пәндерін жаңа технологиялар арқылы оқыту жолдары
А. Н. Мамиева
ҚазМемҚызПУ-дың аға оқытушысы, Алматы, Қазақстан
Аннотация. Статья посвящена методике преподавания курса истории языка с применением
инновационных технологий.
Тіл тарихы мен түркітануға қатысты пән-
дерді жүргізу барысында түркі тілдерінің фо-
нетикалық, лексика-грамматикалық құрылымы-
ның өзіндік даму эволюциясына қатысты көп-
теген күрделі теориялық мәселелер ғылыми
тұрғыда жүйелі түрде қарастырылуға тиіс екен-
дігі белгілі. Осыған орай оқытушыға пәндерді
өту барысында, дәріс оқығанда шығармашылық
үлкен еркіндік берілетіндіктен, ол өзінің білімі
мен өмір тәжірибесі негізінде әрбір тақырыпты
түркі халықтарының рухани құндылықтарға
толы жәдігерліктерінен алынған мысалдармен
байыта отырып, оларды тартымды да қызықты
етіп жеткізу жолдарын өз қалауымен таңдап
алуы қажет. Тіл тарихы курсында, ең алдымен,
студенттердің университет қабырғасында алған
толық білімін саралауға, ғылыми зерттеу
жұмыстарымен айналысуға баса назар аударған
абзал. Ол үшін сабақ кезінде тіл тарихына қа-
тысты студенттің өзіндік дүниетанымын кеңей-
тіп, танымдық қабілеттерін дамытатын дағды
мен кәсіби бейімділіктерін қалыптастыруға, ма-
териалдарды терең меңгеруіне мүмкіндік жаса-
лады.
Түркітану және тіл тарихы пәндерін жүр-
гізуде басты мақсат тек білімді меңгерту ғана
емес, сонымен қатар студенттің танымдық қабі-
летін дамытып, оны бекіту, шығармашылық
деңгейін арттыруға негізделуге тиіс десек,
қателеспейміз. Осымен байланысты оқытушы
сабақты өту барысында әдеттегідей жоспарлан-
ған әр тақырып пен онда қарастырылған ұғым-
түсініктерді тереңдете түсу үшін жаттығулар
орындатқызып, сұрақ-жауап түрінде талдау тә-
сілдерін қолданумен қатар бұл ұғымдар сту-
денттердің алған білімдері негізінде толықты-
рылып, пікірталастар ұйымдастырылып, сахна-
лық көріністер жасалып, іс-қимыл әрекеттеріне
негізделген треннингтер түрінде де өткізуге
болады (фестиваль, аукцион, пресс-конферен-
ция, жас түркологтар симпозиумы, түркі ғы-
лымы бизнес-треннингі мен түркі білім ме-
неджменті сабақтары, т.б).
Жалпы алғанда ұзақ жылғы жинақтаған тә-
жірибе көрсеткендей, түркітану және тіл та-
рихы курсы сабақтарын жүргізуде түркі халық-
тарының рухани жәдігерліктері – көне жазба
мұралары мен оларда берілетін ой-тұжырымдар
үнемі басшылыққа алынуға тиіс. Сонда ғана ха-
лықтың ұзақ тарихында жасаған рухани, мә-
дени қазынасы мен жинақтаған тәжірибесі,
адамгершілік, тәлімгерлік тағылымдарына не-
гізделген ұстаз-шәкірт арақатынасы осындай
жағдайда ғана жүзеге асады.
Өйткені, жаңа заманның озық ойлы, терең
мінезді тәрбиелі жастарын қалыптастыру - оқы-
тушылардың алдына қойылған үлкен мін-дет.
Мұны шешуде оқытушы, біріншіден, студент-
пен жеке тұлға ретінде тікелей байланысты
жүзеге асыра отырып, онымен жүргізілетін жұ-
мысының негізгі бағыттары мен жұмыс бөлік-
терін дұрыс та сапалы ұйымдастыра алуға мін-
деттелсе; екіншіден, қазірде пәнді оқыту мен
үйретудің мазмұн-сипаты, әдіс-тәсілдерінің күр-
делене түсуіне орай ол үнемі ізденіс үстінде
болуы керек және, үшіншіден, сыни тұрғыдан
ойлай білуімен қатар қандай істі болсын, бар
ынтасымен атқара алуы да қажет.
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 2(136). 2012
Р. М. Бекишева
124
ISSN 1563-0223 Bulletin KazNU. Filology series. № 2(136). 2012
Түркітану және тіл тарихы курсы бойынша
сабақтарда студенттермен жұмыс жасаудың
тиімді әдіс-тәсілдері кеңінен қамтылып, олар
шәкірттеріміздің сабаққа дайындығын, таным-
дық процестерінің даму деңгейін, ақыл-ой
қабілеттерінің жетілу барысын анықтауға тиіс.
Осыған орай пәнді өткізу барысында жүргізі-
летін түрлі әдістемелік жаттығулар мен тапсыр-
малар өзінің маңыздылығы және қажеттілігімен
ерекшеленеді. Атап айтқанда, студенттердің
түркі халықтарының тарихы, тілдері, әдебиеті,
мәдениеті жайында алған білімдерін анықтап
алу үшін Керн-Йирасектің әдісіне негізделген
дайындықты анықтау тестісі қолдануға бо-
лады. Тест төрт тапсырмадан тұрады:
1) Студенттің түркітануға қатысты пәнді
өткенге дейінгі білімін анықтау тесті 15 сұрақ-
тан тұрады. Дұрыс жауапқа - 1 балл, дұрыс
емес жауапқа – 0 балл;
2) «Түркі тектік ағашының» суретін салу.
3) Сөздік мәтін бойынша бағалау. Көне
түркі тілі не қазіргі түркі тілінде жазылған
мәтіннен үзінді ретінде 1-2 сөйлем оқылып,
есте сақтау қабілеті бойынша жазылады.
4) Түркі өркениетінің ұлы тұлғалары жайын-
да мәліметтер оқылады да, студенттерге тың-
даған мәліметтер негізінде концептуальды кес-
те жасау ұсынылады.
Мұндай диагностикалық тапсырмалар сту-
денттің түркітану іліміне қатысты ұғым дең-
гейін анықтауға мүмкіндік туғызуымен қатар,
олардың өзіндік ойлау және тұжырым жасай
білу қабілеттерінің қандай деңгейде қалыптас-
қандығын жобалауға мүмкіндік береді. Сондай-
ақ тіл тарихы курстары бойынша сабақтарда
әдеттегідей топ-топқа бөліп интерактивті түрде
өту әдісін ұтымды қолдану студенттердің сыни
тұрғыдан ойлануына, берілген тақырып бойын-
ша белсенді түрде жұмыс істеулеріне, доста-
рының логикалық ойлауына баға беруге, өз ой-
пікірлерін ортаға салып, еркін жеткізе білулері-
не жағдай туғызары сөзсіз. Әсіресе, Л.С.Выгот-
скийдің әдісіне сәйкес түркі тілдері бойынша
берілген материалдарды оқып шығып, ондағы
әрбір жеке түркі тілдеріне тән ерекшеліктерді
Венн диаграммасы не концептуальдық кесте
түрінде рәсімдеуі студенттердің сабақ кезінде
қалыптасқан түсінік деңгейін анықтауға және
олардың пәнге деген қызығушылығын арттыру-
ға көмектеседі. Сондай-ақ студенттің сөзді,
түркі тілдерінің сөздік қорын, сөз тіркесі мен
түркі сөйлемінің өзіндік құрылысын ерікті есте
сақтау процесін жүзеге асыру үшін «10 сөз не
сөйлем» деген әдісті пайдалануға болады. Бе-
рілген сөздер не сөз тіркестері немесе сөйле-
мдер студенттің зейін қасиетінің тұрақтылығы
мен есте сақтау қабілетін арттыруға бағытта-
лады. Топ студенттері арасындағы байланысқа
сүйенетін оқытудың интерактивті әдістерінің
бұл түрі ұжымдық жұмысқа, студенттің өзіндік
белсенділігін арттыруға ықпал етеді. Әдісті
тест әдісін қосу арқылы жандандыруға да бо-
лады. Берілетін тест тапсырмалары студенттің
зейіні мен логикалық ойлау қабілетін арт-
тыруға негізделуі қажет.
1. «Жер – мемлекеттің негізі» деп таныған
ғұн көсемі
A Тұман Шаньюй
B Шұжық-князь
C Ұлы данху
D Моде Шаньюй
E Лули-князь
2. «Кодекс Куманикусты» зерттеген қазақ
ғалымы
A Н.Сауранбаев
B Б.Әбілқасымұлы
C Р.Сыздық
D Ә.Құрышжанұлы
E Ә.Қайдар
3. Чуваш тіліндегі «самка» сөзінің мағынасы
A маңдай
B ұрғашы
C өзімен-өзі
D самғау
E ұшу
4. «Ит» оғыз тілінде
A қапу
B құрт
C илге
D көпек
E самса
5. Түрік жігітінің үйлену тойына дейін қызға
жіберетін сыйлығы
A жүзік, орамал, халва
B хна, айна
C тәтті, гүл
D пышақ, ат
E гүл, мата, т.б.
Ал «Қазақ жазуының тарихы» пәнін өту ке-
зінде «Бейнелі ойлауды бағалау» тренингін
«Көне түркі руникалық жазба ескерткіштері»
тақырыбын өткенде пайдаланған ұтымды. Тре-
нингтің мақсаты – студенттерді ғылыми-зерт-
теу жұмысымен шұғылдануға үйрету, ғылыми-
зерттеу әдістерімен таныстыру. Ол үшін топ
студент санына қарай «Тіл білімі институ-
тының» ғылыми қызметкерлері ретінде 4-5 топ-
шаға бөлінеді. Әр топшаға зерттеу үшін Ор-
Тіл тарихы курсы пәндерін жаңа технологиялар арқылы оқыту жолдары
125
Вестник КазНУ. Серия филологическая. № 2(136). 2012
хон, Енисей, Талас, Ертіс, Сырдария, Есік, т.б.
ескерткіштерінің 4-5 суреттер топтамасы са-
лынған мен транскрипциясы қоса жазылған мә-
тіні бар конверт ұсынылады. Оның әрқайсы-
сында 4 суреттен салынған. Әрбір «зерттеуші
ғалымдар» тобына сағат және жауабын жазу
үшін хаттама қажет.
Бейнелі ойлауды зерттейтін хаттама
Бөлім Нәтиженің
нөмірі
Тапсырманы
орындаған уақыт
1.
2.
3.
4.
Жұмыс студенттермен қарым-қатынасқа түс-
кеннен кейін ғана басталады. Құрылымы: бір
конвертте 4 көне түркі руникалық ескерткіші
бейнеленген сурет беріледі, олардың 3-уі бір
топқа жатады, ал 4-сі басқа ескерткіштен. Соны
ескерткіштердегі жазу үлгісі, мәтіндегі тілдік ерек-
шеліктерге қарап отырып, ажыратулары қажет.
Зерттеушілер берілген тапсырманы дұрыс орын-
даулары үшін қосымша көмек ретінде 10 сұрақ-
тан тұратын жетелеуші тест сұрақтарын да бе-
руге болады. Жұмысты орындау кезінде зерт-
теу нәтижелері, кеткен уақыт, әр бөлім бойын-
ша орындалған тапсырмалардың орындалу ба-
рысы хаттама толтырылады. Тренинг-сабақ нә-
тижесі мына формула негізінде есептеледі:
А+В=Т
Ескерту: Бейнелі ойлаудың интегральдық
көрсеткіші – А, біріктіретін дәлдік – В және
тесті орындау уақыты – Т.
«Жазу, оның түрлері», «Графика және эпи-
графика» «Көне түркі әліпбиі», «Көне ұйғыр
әліпбиі», «Араб жазуы», «А.Байтұрсынұлы әліп-
биі» тақырыптарын өту кезінде қолданылған
Л.Д.Элькониннің «Графикалық диктант әдіс-
темесі» үнемі оң нәтиже береді. Бұл әдістің
негізгі мақсаты студентке жазу, оның түрлері
жайында түсінігін қалыптастыруға және әріп-
тердің сөзде орналасу позициясын (жеке тұр-
ғанда, сөз басында, сөз ортасында, сөз аяғында)
өздігінше ажырата білуге үйретуге бағыттал-
ған. Ал Цицерон әдісін түрлі әліпбилердегі
әріптер таңбасының өзіндік графикалық бей-
неленуі мен жазылуын үрдісін, әсіресе, Орхон,
Енисей, Талас жазулары мен көне ұйғыр, араб
әліпбилерін өткен кезде қолданған өте тиімді
деп ойлаймын. Әдісті қолдану тәсілі мынадай:
Елестетіп көріңіз, өзіңізге таныс .......
әліпбимен сіз сабақ барысында таныстыңыз.
Әрбір әріпті, оның сөзде орналасу позициясын
(жеке тұрғанда, сөз басында, сөз ортасында,
сөз аяғында) ойша сақтаңыз. Міне сіздің
алдыңызда ........ әліпбиі. Көзіңізді жұмып, оның
құрамын көз алдыңызға елестетіңіз. Барлық
нәрсе сіз қалай ойласаңыз, солай болуы керек.
Сіз ........ әліпбиін есте сақтадыңыз.
Бұл әдіс оқытудың психодиагностикалық
тәсілдерінің қатарына жататындықтан, студент-
тердің аталған әліпбилерді есте сақтауларына
жақсы көмектеседі. Сол сияқты таңбаларды
көру арқылы есте сақтау қабілеті жаттықтыру-
да (арша жазуын үйрету кезінде) Айвазовский-
дің әдісін де пайдаланған жөн.
Жоғарыда аталған технологиялық әдістер
студенттерді өз бетімен жұмыс істеуге, қоры-
тындылар жасауға, жүйелі білім алуға жете-
лейді, өзін-өзі бағалауға және өзгені де бағалай
білуге үйретеді. Мұнымен қатар тіл тарихы
курсы бойынша студентті ұсынылған жаңа
материалмен жұмыс барысында өз ойын сызба
немесе сурет, тірек конспектілері арқылы жет-
кізуіне, жаңа тақырыпты бекіту кезеңінде өз
пікірін шағын трактат (эссе), баяндама немесе
ереже құрап жазу арқылы беруіне дағдыланды-
руға да болады. Бұлардың бәрі де студентері-
міздің белсенділігін, ойлау, есте сақтау, елес-
тету, қабылдау қабілеттерін, жадысы мен зейі-
нін дамытып, қызығушылығын арттыра түседі.
Сабақ формаларының үнемі өзгеріп отыруы,
әсіресе топтық формаларда жұмыс істеу сту-
денттер арасында қарым-қатынастың нығаюы-
на ықпалын тигізеді. Шәкірттеріміздің тапсыр-
маны өзінің орындау мүмкіндігіне қарай таңдап
алуға еріктілігі, оның өз күшін, шама-шарқын
бағалай білуге, өзін қауіпсіз сезінуіне, қиын-
дыққа дайын болуға және оны жеңуге тыры-
суына жетелейді.
Әдебиеттер:
1. Познавательные способности в обучении. /
Под ред. Щадрикова В.Д. – М.: Просвеще-
ние, 1991.
2. Практикум по общей психологии. / Под общ.
ред. Щербакова М.Н. – М.: Просвещение, 1990.
3. Иманғалиев Е. Жеке тұлғаны әлеуметтік-
психологиялық болжау әдістері. – Астана:
Фолиант, 2008.
* * *
The article deals with the methods of teaching history of
language using innovative technologies.
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 2(136). 2012
А. Н. Мамиева
126
ISSN 1563-0223 Bulletin KazNU. Filology series. № 2(136). 2012
Integrating the newspaper and the news into the curriculum
Е. Н. Михальченко
ст. преподаватель КазНУ им. аль-Фараби, Алматы, Казахстан
Аннотация. In this article the author tells about using the news at the English lessons. The mass media
certainly influence the students and the teachers during the studying process. The purpose of this paper is
to show how these media can be used at English classes with the benefit. In everyday situations, a student
is opened to the written and oral information coming from the press and television. Both ways of
presenting information are diverse authentic, accessible material in modern English. The aim is to
introduce the peculiarities of the newspaper language. In general, the goal of this approach is to achieve
autonomous learning through the development of their competence in English.
News develops every day. The beauty of the
newspaper in the classroom is that it is also fresh
each day. It comes to you with the latest news and
information and, unlike other media, comes
beautifully written with lots of detail. Stories
unfold as reporters unearth more information to
reconstruct what happened. There is truly no better
record of the world's happenings than a newspaper.
The mass media certainly influence the students
and the teachers during the studying process. The
purpose of this paper is to show how these media
can be used at English classes with the benefit.
Each class must extend the students’ world,
their outlook. In everyday situations, a student is
opened to the written and oral information coming
from the press and television. Thus, we can apply
the same effect during studies. Both ways of
presenting information are diverse authentic,
accessible material in modern English. The aim is
to introduce the peculiarities of the newspaper
language.
The tasks that accompany each text should give
the student the confidence that they will be able to
read and watch the news in English themselves in
class and outside of classroom training. Such tasks
will make them think and develop their critical
thinking. In general, the goal of this approach is to
achieve autonomous learning through the
development of their competence in English.
How often to produce the material
It must be constantly kept in mind the fact that
the newspaper stuff is just an aid and not only in
the learning process. Thus, the teacher must decide
himself when it is the best time for this kind of
work. Experience shows that modern, everyday
information that they have to process - to
understand, restore or reproduce after reading or
viewing a particular passage - benefits most of all.
This is what they should absolutely do in life.
Consequently, the frequency of such tasks depends
on the needs and interests of students and, on the
time availability.
The analysis of the presented material
The teacher, first of all, should analyze the
structure, linguistic peculiarities of the language
(including vocabulary) and the content of the news.
All this is equally important for any task, and
varies depending on the situation.
Many researchers state that the language
contained in a newspaper article, follows a certain
pattern. Thus, the teachers should select the texts
according to different models, in order to teach the
students to recognize these structures in different
texts. Likewise, it is necessary to do the analysis of
the text, based on its structure, photos and personal
attitude to the given news.
This kind of lesson should develop critical
thinking by providing students with the tasks
involving problem solving or research. For
example, a teacher can start a class with the news
of the day or the week. The discussion could focus
on the topics covered in a particular block of news.
We can discuss various topics: business and trade,
scientific achievements and medicine, as well as
the news of art, theatre, music, cinema and
literature. The choice of the topics and the news
should be made taking into account the course
curriculum and the interests of the students.
The selection of the appropriate material
The length of the text is also an important factor
in choosing the material. The text should be long
enough to inspire the student, but not so long to be
tiresome. The text for 5-10 minutes could be fine.
A shorter text can be given to less prepared
students, so that they can feel confident while
doing certain tasks on these texts.
Another important factor is the difficulty of the
text. The text should be neither very difficult to
understand, nor too easy, below the level of the
students - the text should involve the use of certain
skills when reading this passage. We should not
include topics, which are absolutely unfamiliar to
the students. The texts should be of maximum
difficulty to the group of students. Students with
higher levels can retell the most important aspects
Integrating the newspaper and the news into the curriculum
127
Вестник КазНУ. Серия филологическая. № 2(136). 2012
of the news, or tell the news as a journalist, write
their own version of the news.
Planning sessions
Step 1: Preview
Preliminary tasks consist of those tasks, which
provide pre-reading work with the context of the
event. The so-called "warm-up activities" can be
used at the beginning of the classes in order to
present the students the topic of the information
they are going to read or watch. You can give the
task to read the information on this given topic in
any British newspaper or on the web site.
Step 2: Reading and viewing
Listening to the text is very important on the
second stage. It is necessary to remind the students
that they are reading or listening not just to absorb
the visual or verbal information, but mainly to
reflect it.
Step 3: Focus on the content
The overall objectives of this phase are to teach
students to use those strategies that are needed in
order to cope with the reporting the news
afterwards or with the headlines, leading phrases,
and article content. Each of these has its own style.
This is facilitated by such instructional techniques
as a guess, forecast and drawing conclusions, since
they are important for working with the text in
general. We need to get the students to try to use
those skills and abilities which they use in the
native language, and to project these skills and
abilities on the activity given. Students should
usually answer five Wh-questions - who, what,
when and why or how to get basic information
from the text.
Step 4: Focus on the form
At this stage, the students' attention is drawn to
the different syntactic structures, certain lexical
units, expressions that illustrate the idioms of the
language. You also need to pay attention to the
style used in the text.
Step 5: Final assignment
Newspapers will help students improve their
skills in reading, listening, speaking and writing.
They will employ many critical thinking skills as
they are required to interact with the authentic
material found in the newspaper.
Conclusion
The newspaper expands the curriculum with an
unlimited amount of information to use as
background for learning activities. Newspapers
support language and literacy development,
stimulate an interest in current events, support
learning across the curriculum, promote higher
level thinking skills, stimulate independent reading
and writing, support character development.
SAMPLE NEWSPAPER TASKS
Read and write for meaning. Remove the
headlines from a number of news stories. Display
the headline-less stories on a classroom bulletin
board. Provide students with the headlines, and ask
them to match each to one of the stories. As
students replace the missing headlines, ask them to
point out the words in the headlines that helped
them find the correct story. Then distribute
headlines from less prominent stories and ask
students to choose one and write a news story to go
with it. When the stories have been completed,
provide each student with the story that originally
accompanied the headline. Ask: How close was
your story to the original? How effectively did the
headline convey the meaning of the story? You
might follow up this activity by asking students to
write a headline for their favorite fairy tale.
Read a map. Arrange students into groups, and
assign each group one international story in the
news. Have students explore Maps of the World
and choose a map related to their assigned story.
Ask students to use the map to answer some or all
of these questions:
In what city did the story take place?
What country is that city in?
What is the capital of that country?
What language is spoken there?
What continent is the country part of?
What countries or bodies of water border
the country on the north, south, east, and west?
What physical characteristics of the
country might have contributed to the events in the
story?
What effect might the event or series of
events have on the physical characteristics of the
country?
Reading and writing newspaper articles.
Activity: Writing short newspaper articles
Level: Intermediate to upper intermediate
Outline:
Use the provided example newspaper article, or
take a newspaper into the class.
Ask students to read the newspaper article and
summarize the contents.
Have students analyze the difference between
the headline, leading sentence and article content
in terms of tense usage and vocabulary in small
groups (3-4 students).
As a class, check that the differences between
headline, leading sentence and article content are
Е. Н. Михальченко
128
ISSN 1563-0223 Bulletin KazNU. Filology series. № 2(136). 2012
clear. Here is a short guideline to the main dif-
ferences:
Headline: Simple tenses, idiomatic, flashy
vocabulary, no use of function words
Leading sentence: Present perfect tense often
used to give general overview.
Article content: Proper tense usage, including a
change from present perfect to past tenses to give
detailed, specific information about what, where
and when something happened.
Once the differences have been understood,
have students split up into pairs or small groups (3-
4 students)
Using the work sheet, small groups should
write their own newspaper articles using the head-
lines provided or come up with their own stories.
Have students read their newspaper articles
aloud allowing you to incorporate some listening
comprehension into the lesson.
Достарыңызбен бөлісу: |