Кыргыз республикасынын
жүктеу/скачать 361,36 Kb. Pdf көрінісі
|
botobekova at kyrgyzdardyn suiloshuusundogu verbaldyk emes b
- Бұл бет үшін навигация:
- «Кыргыздардын сүйлөшүүсүндө колдонулган ымдоо-жаңсоо белгилериндеги улуттук өзгөчөлүктөр
- «Кыргыз элинин жүрүм-турум этикетиндеги ымдоо-жаңсоо белгилеринин орду»
| каштарын чийип койду. - Тосуп чыгыш керек. - Сүрөтү барбы? - Бар. (А.Сыдыков,
«Бүтпөгөн дастан»). Лейтенат чыпалагы менен кашын чийип көрсөтүү менен «сулуу кыз» деген маанини туюндурду. Ал эми аялдардын келбетин сүрөттөгөн кыймыл- жаңсоо да «келбетүү аял», «сымбаттуу аял», «көрктүү аял» деген маанини берет. - Биздин кошунанын кызы тим эле момундай деп Асан колун жаңсап (кыздын келбетин колу менен келтирип) сүйлөдү (оозеки сүйлөшүүдөн). Жалпылап айтканда, оозеки сүйлөшүүдө колдонулган ымдоо-жаңсоо белгилери пикир алышуучулардын улутуна, жашына, жынысына, кесибине, диний ишенимине, ден соолугуна, социалдык ал-абалына карата аткарылат. Экинчи бөлүм «Кыргыздардын сүйлөшүүсүндө колдонулган ымдоо-жаңсоо белгилериндеги улуттук өзгөчөлүктөр» деп аталып, эки параграфтан турат. Экинчи бөлүмдүн биринчи параграфында «Кыргыз элинин жүрүм-турум этикетиндеги ымдоо-жаңсоо белгилеринин орду» жөнүндө сөз болот. Өзара сүйлөшүүдө колдонулган ымдоо-жаңсоо, тулку-бойдун ал-абалы сыяктуу белгилер, кыргыз элинин улуттук аң-сезими, байыркы дүйнө таанымы, жашоого болгон көзкарашы менен тыгыз байланышта каралат. Кыргыз тилиндеги айрым көрүнүштөрдү ушул өңүттө талдоо кыргыз элинин улуттук аң- сезимин, дүйнө тааным бөтөнчөлүгүн тереңирээк аңдап-түшүнүүгө жардам берет. Диссертацияда кыргыз элинин улуттук өзгөчөлүктөрүн паралингвистикалык каражаттардын негизинде, тактап айтканда, сүйлөшүүдө колдонулган ымдоо- жаңсоо, жүрүм-турум өзгөчөлүктөрүнүн жардамында иликтөөгө аракет жасалды. В.Г.Колшанскийдин пикири боюнча, сүйлөшүүдө колдонулган вербалдык эмес каражаттардын улуттук өзгөчөлүктөрүн изилдөө - лингвистикада тилдин бардык тарабын изилдөө сыяктуу эле актуалдуу маселелердин бири болушу шарт 1 . Кыргыз элинин салт-санаасы, үрп-адаты, каада-салты, муундан-муунга сиңирилип келген таалим-тарбиясына байланыштуу топтолгон улуттук тажрыйбасы канчалаган кылымдардын агымы өтсө да, өзүнүн түпкү маанисин сактап калгандыгы менен баалуу. Кыргыздардын акыл-кеңеш, таалим-тарбия берүүдө кеңири пайдаланган каражаттарынын бири өзара сүйлөшүү учурунда колдонулган ымдоо- жаңсоо белгилериндеги тыюу-чектөөлөр болуп саналат. Улуттук өзгөчөлүккө ылайык сүйлөшүүдө колдонулган мындай тыюу-чектөөлөрдүн мааниси, алардын байыркы маданияттын мыкты үлгүлөрү экендиги тууралуу казак элинин окумуштууларынан Ж.Нурсултан кызы, С.Бейсембаевалардын эмгектеринен кеңири жолуктурууга болот. Алар улуттун салт-санаасы, ой-жоруму, диний көзкарашы 1
16 ымдоо-жаңсоолордогу тыюу-чектөөлөрдөн даана көрүнүп турат жана аларды улуттун тарыхы катары иликтөө азыркы учурдун негизги проблемаларынан дешет 2 . Кыргыз эли эзелтен адамдын социалдык, жыныстык жана жаш өзгөчөлүгүнө карата ымдоо-жаңсоо белгилеринин колдонулушун жөндөп-тескеп турган. Алар байыртадан бери колдонулган этикет эрежелеринен, диний ырым-жырымдарынан кеңири чагылып турат. Бул тыюуларды адеп, этикет эрежелерине туура келбеген жана диний ишенимден пайда болгон тыюу-чектөөчү ымдоо-жаңсоолор деп экиге бөлүүгө болот. жүктеу/скачать 361,36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|