§6.  Үғымдарды лексикалық тұрғыдан

Қазіргі  ағылшын  тіліндегі  ас-суды  жағымсыз  бағалау ұғымы  (дәмсіз 
сөзі)  егжей-тегжейлі  талданбады.  Өйткені  ұғымның лексикалық да- 
муы  тым  жұтаң  екенін  байқадық.  Аталмыш  ұғым  негізінен  not good 
(жақсы емес) деген тіркес арқылы  бейнеленеді. Ұғымды  эмоционал- 
ды  бағалау  коннотацияларында  біршама  дәл  беретін  монолексе- 
малық  bad  (жаман)  сөзі  қолданылмайды  екен.  Заманауи  ағылшын 
қоғамындағы мәдени-этикалыңталапқа сай  астуралы  жағымсыз сөз 
айтуға  болмайды,  сондықтан  бұл  ұғым  лексикалық тұрғыдан  жетіл- 
мей  қалған.  Қарастырған  материалдардың  ешқайсысында  дәмсіз 
ұғымын білдіретін сөзді  кездестіре алмадық.
Асқа  жағымды  баға  беруде  қолданылатын  «дәмді»  ұғымы 
қазіргі  ағылшын  және  америка  әдебиеттерінде  барынша  айшықты 
етіп  берілген.  Бұл  ұғым  егжей-тегжейлі  талданып,  лексикалық 
тұрғыдан  саналуан  тәсілмен  ұсынылған.  «Дәмді»  ұғымын  беруде 
жиі  қолданылатын good /жақсы/ сөзімен қатар delicious (өте дәмді), 
nice  (ұнамды),  excellent  (өте  жақсы),  perfect  (мінсіз), fine  (тамаша), 
splendid  (керемет),  appetizing  (дәмі  тіл  үйірер),  beautiful  (ғажап), 
savoury (татымды) деген  сөздермен тіркесе  қолданылады.  Ас-суды 
мақтау (тіпті дәмді  болмаса  да)  өркениетті  қоғамдағы  мәдени  нор- 
малардың бірі. Ал  ас туралы  жағымсыз  сөз  айту,  керісінше,  әбестік 
болып  көрінеді.
Аталмыш  этикалық  талап  қазіргі  ағылшын  тілінде  тікелей  бей- 
неленіп,  ас-суға  жағымды  баға  беру  ұғымы  антонимдік  ұғымы- 
на  қарағанда,  лексикалық  турғыдан  бай  әрі  саналуан  сөздермен 
өрнектелген.  Жиналған  материалды  симтоматикалық  әдіспен  сұ- 
рыптағанда  мысалдардың 94%-ы жағымды  бағалау ұғымын  бейне- 
легені анықталды.
Сөйлеудің әлеуметтік аясына, жағдаят контексіне жүргізген зерт- 
теулеріміз  кезінде де  біршама  қызық нәрселерді  байқадық.  Мәсе- 
лен,  ас-суға  баға  беру  негізінен  ауқатты  адамдарға,  яғни  қоғам- 
ның  жоғары  және  орта  тап  өкілдеріне  тән  екені,  олардың  «асыра 
бағалауға»  (overstatement)  бейім  келетіні  белгілі  болды.  Кедейлер, 
қоғамның  төменгі  тап  өкілдері  керісінше  ас-суға  деген  қатынаста- 
рын  өте  сирек  білдіріп,  «бағалай  алмаушылық»  (understatement) 
танытады  екен.  Екі  жағдайға  да  түсінік  беру  қиынға  соқпайды. 
Қоғамның  ауқатты  бөлігі  үшін  тамақ  ішу  -   табиғи  қажеттілік  қана 
емес,  сонымен  қатар әлеуметтік дәстүр,  қоғам  өміріндегі  маңызды 
құбылыс. Сондықтан  олар үшін тамақ сапасының да  мәні зор.
Қоғамның  ауқатты  бөлігінің  асқа  баға  беруі  (немесе  тамақта- 
нуы),  лексикалық  саналуандылығымен,  реңктерінің  көптүрлілігі- 
мен  ерекшеленеді.
The feature of the feast was red mullet.  This delectable fish brought 
from considerable distance in a state of almost perfect preservation was
6-264
81

first fried,  the boned,  then served in ice according to a recipe known to a 

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: