Конференция материалдары
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
жүктеу/скачать 3,73 Mb. Pdf көрінісі
|
zhinak akhmet baitursynov konferentsiia1
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚ ЖАЗУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЛАТЫН ӘЛІПБИІ Аннотация
- Тірек сөздер
| Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1 Серғалиев М. Айғабылов А. Күлкенова О. Қазіргі қазақ әдеби тілі. – Алматы: Зият-Пресс, 2006.-256б. 2 Қордабаев Т. Қазақ жазбалар тілінің синтаксисі. – А:1966.–163б. 3 Ермекова Т. Қазіргі қазақ тілінің құрмалас сөйлемі. – Алматы:Фолиант, 2001. – 244б. 4 Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 448б. 5 Аманжолов С. Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы. – Алматы:Санат, 1994. – 320 б. 6 Қордабаев Т. Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлемдер синтаксисі. – Алматы: Санат, 1995. – 176 б. 7 Жахина Б., Жәмбек С., Есмағұлов А., Қияқова Р., Жумагулова О., Мусин Л., Бекмагамбетова А. Көкше өңірінің жауҺарлары. – Көкшетау: Мир печати ЖК. 2014. –272 б. 8 Әділбек А. С.Сейфуллин прозасындағы бірыңғай мүшелердің стилистикасы. Филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындаған автореф. – Астана, 2010. https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/572 9 Қазіргі қазақ тілінің грамматикасы. –Астана. 2002 ж. 138 ӘОЖ 811.512 Молгаждаров Қасиет Какенұлы Ш.Уалиханов атындағы Көкшетау университеті, Көкшетау, Қазақстан kasiet_k@list.ru ҚАЗАҚ ЖАЗУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЛАТЫН ӘЛІПБИІ Аннотация: Мақалада қазақ елі латын негізді әліпбиге көшудегі маңыздылық мен қажеттілікті сөз етіп, бекітілген әліпбійдің кемшін тұстарын болдырмаудың және емле- ережелердің дұрыс жазылуына назар аудартады. Тірек сөздер: латын, әліпби, қазақ, емле-ереже, саясат, әріп, таңба, жазу Бүгінгі күні елімізде және әлемде болып жатқан әртүрлі оқиғалардың салдарынан туындаған күрделі жағдайларға байланысты кирил әліпбиін латын әліпбиіне көшіру мәселесі сәл саябырлаған тәрізді. Қазіргі қоғамда бұрынғыдай емес, тіпті жастар арасында да «латын әліпбине көшудің не қажеті бар» деушілер саны артып келе жатқандығы жасырын емес. Енді бір орта, ол – ештеңеге қызықпайтын, ешнәрсемен жұмысы жоқ, не болса да соған немқұрайлы қарайтын, «латынға көше ме, көшпей ме маған бәрібір» дейтін пікірде жүргендер. Олардың алға тартатын мәселелері де түсінікті: ең бастысы халықтың әлеуметтік жағдайы мен экономикалық даму тұрақтылығын жақсартпай және сыртқы саяси ахуалдың қауіпсіздігін орнықтырмайынша басқа мәселелерді кейінге қалдыра тұрсақ та болады дегенді айтады. Сонымен қатар «латын әліпбиіне көшкен басқа туыстас түркі елдері сияқты біз де тездетіп көшіп алуымыз керек еді» дейтін ортаның да барын білеміз. Асылында қоғамда мұндай әртүрлі көзқарастардың қалыптасу себептерінің бірі, ол – бастапқыдай түсіндіру үгіт-насихатының белсенді болмауынан туындап отырған тәрізді. Жалпы алып қарағанда латын әліпбиіне көшу – өзінің маңыздылығы мен қажеттілігін жоя қойған жоқ. Ең басты негіздемелерін бере кетсек мынадай: - Мемлекеттік тіліміз халықаралық сипат алу үшін; - Кеңес дәуірінде қалыптастырған басы артық әріптерден арылу және емле- ережелерімізді қалпына келтіру үшін; - Түбі бір туыстас түркі елдерімен қарым-қатынысты нығайту үшін; - Инновациялық техникалық құралдардың тілін меңгеру үшін т.б.; Негізінен елімізде жаңа қазақ әліпбиіне көшу мәселесі 1990 жылдан басталғанымен, жаппай қоғамдық тұрғыда белең алуы, ол – Н.Ә.Назарбаевтың ұлу жылғы Тәуелсіздік күнімізге орай (14.12.12) «Қазақстан – 2050 Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауынан кейін десек орынды шығар. Шыны керек, әлемдік дағдарыс пен бақталастық саясаттың өршіп тұрған кезінде және жас тәуелсіз мемлекетіміздің алдында талай қыруар істері тұрғанда «жаңа қазақ жазуына қолымыз жете ме жетпей ме, саяси тұрғыдан бағаланбай, билік тарапынан қолдау болмай қалады-ау» деген сенімсіздіктің жүректе ұялағаны да жасырын емес. Әрине, қандай да бір үлкен істерде болмасын сын көзбен, сақтықпен, түсінбестікпен қарайтын оң-теріс пікірлердің қалыптасуы заңдылық. Бұқаралық ақпарат тарату көздерінде 139 (теледидар, ғаламтор, газет-жорнал, ғылыми жинақтар т.б.) жаңа әліпбиімізге қатысты әртүрлі көзқарастағы пікірлер мен даулы мәселелер біршама орын алғаны ақиқат. Мәселен, 2012 жылдан былай жаңа әліпби мәселелеріне қатысты мектеп оқушылары мен жоғары оқу орындары студенттерінің пікір- сайыстарында, ғылыми конференция материалдарында, газет-жорнал беттері мен телеарна бағдарламаларында қазақ тілі мен әдебиетінен беретін ұстаздар, зейнеткерлер, сенаторлар, мәдениет пен қоғам қайраткерлері, журналистер мен әдебиетшілер, лингвист және информатик-программист мамандар, шетелдегі қандастарымыз бен елімізде тұрып жатқан басқа ұлт өкілдері тағы басқа көпшілік қауым өз ұсыныстары мен көзқарастарын, қуаныштары мен өкпе- наздарын, парасатты ойлары мен ескертпелерін ортаға салып, талқыдан өткізіп, арнайы жинақ кітап етіп шығарып, түсіндіру насихаты белсенді түрде жүргізілген еді. Тіпті «Хабар» телеарнасынан өтіп жатқан «Жігіт сұлтаны» сайысында да жаңа әліпбиге қатысты нұсқалық жобасын ұсынған үміткер де болды (27.04.2013ж. сағат 24:45-те). жүктеу/скачать 3,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|