17.3.4 Тазартудың биологиялық әдістері Биологиялық әдістерді шаруашылық-тұрмыстық және өнеркәсіптік ағынды суларды алуан түрлі ерітілген органикалық және кейбір органикалық емес (күкіртті сутек, аммиак және т.б.) қосылыстардан тазарту үшін қолданады. Тазарту процесі микроорганизмдердің бұл заттарды тіршілік әрекеті процесінде қоректендіру үшін пайдалану қабілетіне негізделген. Ағынды суларды биологиялық тазартудың аэробтық және анаэробтық әдістері белгілі.
Анаэробтық әдіс олардың тіршілік әрекеті үшін тұрақты оттек ағыны және 20…40 0С шамасындағы температура қажет болатын, аэробтық микроорганизмдерді пайдалануға негізделген. Аэробтық тазарту кезінде микроорганизмдер активті лайда немесе биоқабық түрінде таралады. Активті лай тірі организмдер мен қатты субстраттан тұрады. Тірі организмдер бактериялармен, кәдімгі құрттармен және балдырлармен берілген. Биоқабық биосүзгіштің толтырғышында өседі және қалыңдығы 1…3 мм және одан артық болатын қоймалжың қауламалар түрінде болады. Биоқабық бактериялардан, кәдімгі саңырауқұлақтардан, ашытқылардан және басқа организмдерден тұрады.
Аэробтық тазалау табиғи жағдайларда да, жасанды ғимараттарда да жүргізіледі.
Табиғи жағдайдарда тазарту суармалау алаптарында, сүзу алаптарында және биологиялық тоғандарда жүргізіледі. Суармалау алабы – бұл ағынды суларды тазарту және агромәдени мақсаттар үшін арнайы дайындалған аудандар. Тазарту топырақ микрофлорасының, күннің, ауаның әрекетімен және өсімдіктердің әсер етуімен өтеді. Суармалау алаптарының топырағында бактериялар, ашытқылар, балдырлар, кәдімгі жануарлар болады. Ағынды сулардың құрамында негізінде бактериялар болады. Топырақтың активті қабатының аралас биоценоздарында микроорганизмдердің күрделі өзара әрекеттері пайда болады, оның нәтижесінде ағынды су оның құрамындағы бактериялардан босатылады. Егер алаптарда ауылшаруашылық дақылдары өсірілмесе және олар ағынды суларды биологиялық тазарту үшін ғана тағайындалған болса, онда олар сүзу алаптары деп аталады. Биологиялық тоғандар – бұл 3…5 сатыдан тұратын, тоғандар тобы, олар арқылы тазартылған немесе биологиялық тазартылған ағынды су шағын жылдамдықпен өтеді. Мұндай тоғандар ағынды суларды биологиялық тазарту немесе ағынды суларды басқа тазарту ғимараттарымен кешенде қосымша тазарту үшін тағайындалған.
Жасанды ғимараттарда тазалау аэротенктерде және биосүзгілерде жүргізіледі. Аэротенктер аса кең қолданыс тапты.