«Көп жүрген жер береке» «Ұлы дала жаңғырығы»
жүктеу/скачать 4,57 Mb. Pdf көрінісі
|
АНА ТІЛІ АНА ТІЛІ Шалқар қаласының әкімі сұлтан жұманОВпен сұхбат
Алдын ала мәлімет бойынша, 2015 жылы шығын дардың көлемі екі есеге ұлғайып, кемінде 5 миллиард еуроға жететін түрі бар. Ал өткен жылы бұл жөніндегі шығынның мөлшері 2,2 миллиард еуромен шектеліп еді. Германия мемлекетінің кейбір жерлерінде, яғни фе дералды құ ры лымдық бөліктерінде шығын ның 3 есеге дейін өскелі тұр ғаны да белгілі болып қалды. Айталық, ШлезвигГольштейн округінің билігі бұрын белгіленіп қойылған 80 миллионның орнына 287 миллион еуро қаржы шығаратын болып отыр. Сол сияқ ты Солтүстік Рейн аймағындағы халқы ең тығыз орналасқан феде ралды жерлер – Вестфалия мен Бава рияда бұл мақсатқа жалпы сомасы 1,6 миллиард еуро бөлуге тура келеді. АҚШ-та тұратын суретші әрі профессор Сэм ван Акен бір ағашта 40 түрлі жеміс өсіруге болатын әдіс ой- лап тапты. Басқа жыл мезгілдерінде ағаштың ешқандай кереметтігі көрінбесе де, көктем келе ағаштың жан- жағынан неше түрлі жеміс өсе бастайды. Профессор қыс басталмай тұрып, бір ағашқа басқа жемістердің бұтақтарын жалғайды да олардың бітісіп кетуін күтеді екен. Бұдан басқа ағаш өрік, шабдалы, абрикос, шие сияқты қырық түрлі жемістің бұтақтарын қабылдай алады. Өзінің бұл әдісін профессор 2008 жылы алғаш рет жасаған екен. Жалпы, қырық түрлі жеміс өсетін бір ағашты баптап шығу үшін орта есеппен 5 жыл уақыт керек. Қазіргі таңда бұл жердің көркін 16 ағаш музей мен қоғамдық орындар ашып тұр.
Швейцариялық теннисші қаражатты жағдайы на шар африкалық отбасыларға көмек көрсетумен айна лысатын өзінің қайырымдылық қорынан аударған. Бұл ақшаға 81 балабақша салу жоспарланып отыр. Спортшы бұл шараны Сredit Suisse банкімен бірлесіп атқарды. Ол осы қаржы институтының жарнамасына түсуге 10 жылға шарт жасасқан. Сredit Suisse банкі спортшыға жылына 8 миллион долларға жуық ақша төлейді. Естеріңізге сала кетейік, осы маусымда 33 жастағы швейцариялық теннисші Уимблдон турнирінің финалына дейін жетіп, әлемнің бірінші ракеткасы сербиялық Новак Джоковичқа есе жіберген болатын. Әйтсе де, финалға дейін барған Роджер Федерер турнирде шамамен жарты миллион доллар табыс тапқан екен. зАМАндАс
Әзірлеген нұрлан ҚҰМАР Ж аһанның жүрек лүпілі Ж аһанның жүрек лүпілі еуропА елең еткізер МәссАғАн! Келімсектер қатары көбейді Бір ағашта бірнеше жеміс өседі Қайырымдылық – жүректен «Қазақ газеттері» ЖШС және Серіктестікке қарасты басы лым дардың еңбек ұжымдары Еуразиялық экономикалық комис сияның (Мәскеу қаласы) Одақ нормативтік актілерін аудару бөлімінің бастығы, белгілі зерттеушіғалым, дипломат, Қазақ станның құрметті журналисі, филология ғылымының докторы Серікқали Байменшеге ардақты ағасы
қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, көңіл айтады. Бұл өңірді мекендеген халық әуелі мойынсерікке бірікті, кейін колхоз бол ды. Содан соң совхоз болып ұйысты. Әр дәуірде, әр кезеңде шаруашылықтың аты өзгергенмен, заты сол қалпында қалды. Қайыңды мекені, Қайыңды жері, Қайыңды елі делініп кете беретін. Қайыңды қайраткерлері деген де кезінде бүтіндей облысқа даңқы шыққан Игілік Абзулиннің, Байжігіт Сейдалиннің, Райыс Қаражігітовтың, Мұхтар Шайкамаловтың ерен істері ойға оралар еді. Бұлар өздерінің бүкіл қабілетқарымын ортақшыл іске арнады. Түн ұйқысын төрт бөліп, ортақ дәулетті үстемелесек деп ойлады. Ауылымыздың абыройы арта берсін деді. Осы кісілердің іске тұтқа болуының арқасында төскей ді төрт түлікке толтырып, ерен ең бегімен елге сыйлы болған азаматтар қатарының даңқы Торғай өңіріне жай ылды. Тоңашиндер, Махамбетовтер, Әбдіғапаровтар, Жалмағамбетовтер, Бе кентаевтар, Есмағамбетовтер, Қапаровтар әулеттерін бұл төңіректе білмейтін кісі кемдекемақ болар. Осылардың ішінен Махамбетовтер әулеті туралы азкем әңгіме қозғаудың реті келіп тұр. Смағұл ақсақалдың шаңырағына шырай берген Мағауия, Мұхтар, Мағаш секілді ұландар ауыл елдің бетке ұстар азаматтары болып өсіп шықты. Бұлардың бүкіл тыныстіршілігі, азамат болып қалыптасу кезеңдері менің көз алдымда өтті. Өйткені бір ауылдың ауасын жұтып, топырағында аунап өскен біздер үшін бес жүз түтіндік совхоздың тышқақ лағынан ту ұстаған азаматына дейінгі кісілердің тыныстіршілігін бес саусағымыздай білетінбіз! Мағауия совхозымыздың маши натрактор паркін ұстап тұрды. Ортақ дәулеттің әрбір техникасын көздің қарашығындай сақтап, жылдың қай мезгілінде болса да, сақадай сай етіп, әзірлеп қоятын. Сонысымен де ол «біздің Мақаң» аталды. Осынау тіркесте Мағауияға деген төңіректің риясыз ықыласы, үлкен сенімі жататын. Ал Мұхтар болса, он жылдықты бітірісімен Қостанай асып, мұғалім бол сам деген арман жетегінде кетті. Оның бұл құлшынысына қанат бітті. Бірде ашылып, бірде жабылып жатқан Торғай
АСТАНА
Мен қызметіме байланысты ше- тел дерде көп боламын. Сонда кө ре ті нім олар өздерінің ұлттық асхана ла рын өте жақсы бағалап, қадірлейді. Мақтаныш көреді. Ас-тағамда рының небір түрлерін алдыңа алып келіп, тарихын айта- ды, тамсанып әңгімелейді. Өздерінің ұлттық мейрам ханаларына апарып, дәм таттырады. Қарап тұрсаң, бәрі де керемет, жарасымды. Әр ұлттың өз мейрамханасы, мақтан етер асханасы бар. Сонда мен: «Өзіміздің ұлттық мейрамханамыз неге жоқ» деп ой- лап жүруші едім. Бұл тақырыптың республикалық «Ана тілі» газетінде көтеріліп отырғанын көріп шынымды айтсам қуанып қалдым. Неге? Өйткені бұл мәселе мені де көптен бері мазалап, толғандырып жүретін еді. Аталған мақаланы оқып отырып, соның бәріне жауап алғандай болдым. Ортаға салынған ұсыныс-пікірлер қолдауға тұрарлық, өміршең деп айтар едім. Жоғарыда атап өткенімдей, шетелдік сапарлардан оралған соң өзіңнің ұлттық мейрамханаларыңды іздейсің, таба алмайсың. Неге жоқ деп ойлайсың. Ұлттық тағам түрлерін дайындай- тын жерлер, әрине, бар. Бірақ ол көп жағдайда көңіліңнен шыға бермейді. Қызмет көрсетуден бастап, қарапайым ас мәзірлеріне дейін, дәмхана ішінің жабдықталуы да қазақы нақышта жасалмағандықтан ұлттық деп айту қиын. Дәулет СеРІКҰлЫ, бағдарламашы АЛМАТЫ
М е н қ а з а қ т ы ң э т н о г р а ф и я л ы қ құнды лықтарын зерттеп келемін. Сон- да көз жеткізгенім, ол біздің ұлттық тағам дарымыздың әлем халықтарының тағамдарынан еш кем түспейтіндігі. Қазы- қарта, жал-жая, ет, сорпа, айран мен шұбат, қымыздың түр-түрі шын мәнінде бірегей нәрселер. «Қазақ мейрамханасы неге жоқ?» деген мәселе өте орынды қозғалып отыр деп ойлаймын. Біз күнделікті өмірде өзіміздің ұлттық тағамдарымыздың, ас- суларымызды пайдалануға дағдылануымыз керек. Себебі оның бойымызға берер күш- қуаты, нәрі бөлек. Ұлттық тағамда ры- мыздың пайдасы туралы көптеген ғы лыми еңбектерді оқыдым, ой елегінен өткіз дім. Қарап тұрсаң, бәрі де табиғи, эколо гия лық тұрғыдан алғанда таза. Жасанды химия лық қоспалары жоқ. Демек, ұлттық тағам- дарымыздың пайдасын көре, біле тұра, соған мән бермей отырғанымыз өкінішті. Жиын-тойларда, басқосуларда, мереке-ду- мандарда қазақтың барлық тағам түрлері тұрса қандай ғанибет болар еді. Тілеуберді АЗАМАТ, педагогика ғылымының кандидаты ПАВЛОДАР
– Шалқар қаласы – облысымызда байырғы елді мекендердің бірі саналады. Сондықтан әңгімемізді қаланың тарихына аз-кем шолу жасаудан бастасақ... – Дұрыс айтасыз, облыс орта лы ғынан 365 шақырым қашықтықта орналасқан қаламыздың іргесі 1870 жылы қаланған. Сонан бергі бір жарым ғасырға жуық уақытта елмен бірге есейіп қанатын кеңге жайды. Қазіргі күнде қалада және оның аумағына кіретін Мырзағұл Шыманұлы және Жомарт ауылдарында 28 мыңнан астам халық тұрады. Минералдық – шикізат базасы кварцты құм, саз сияқты құрылыс материалдарынан құралған. замандас Өткен ғасыр. Жетпісінші жылдар. Қайыңды елінің қамсыз өмір сүріп жатқан кезі еді ол. Түліктен түлік өсіп, дәулеті шалқыған жұрттың да көңілі шат. Қой қоздап, қорада шу дегендей. Ауыл да ажарына ажар қосылып, ақшаңқан үйлер сән түзеп жататын. Төрт құбыласы түгел ауылдың тіршілігі әп-сәтте салтанат құрып, солай орнай қалмаған. Ауылдың орталығы шилі деп аталған. Осы шилі төңірегін жағалай қоныстанған ел ғасырдың басынан сол жетпісінші жылдарға дейін не көрмеген десеңізші?.. Талай бұлақ суалып, талай өзен аққан. Қайыңды елі қашаннан қажырлы, қарымды ел болды. Бұл не көрмеген жұрт, не көрмеген жер дерсің. Сәл-пәл назар салып, тарихына үңіліп кеп қарасаң, небір оқиғалар мен уақыт еншісінде кеткен жағдаяттар сырына қанығар едіңіз. Осындай тақырыппен газетіміздің №30 (1288) санында журналист Д.Төлебаевтың мақаласы жарық көрген болатын. Осы мақалаға орай редакциямызға оқырмандар тарапынан көптеген пікірлер келіп түсті. Солардың бірқатарын назарларыңызға ұсынып отырмыз. серпін
облысының бірнеше мектептерінде мамандығы бойынша сабақ беріп, кейін мектеп директоры болып жүрді. Ал енді Мағаш туралы бүгін қалай айт саңыз да жарасады. Жұрттың бәрі Алма ты қайдасың деп, оқуға ұмтылып жатқанда Мағаш та өзінің болашақ мамандығын қапысыз таңдады. Сөйтіп, ол Алматы Темір жол көлігі инженерлер институтына оқуға түсті. Кейбіреулер «Мағаштың мұнысы қалай, біздің жақта темір жол тармақтары онша көп емес қой, зоотехниктікке неге бармаған?» деп әңгіме қылатын. Бірақ болашағын әріден ойлаған Мағаш өзінің бүкіл тағдырын инженер құрылысшы мамандығымен байланысты рып, ал қазір соның рахатқызығын көріп отыр. Бүгінде ол «KAZGOR» жобалау академиясының вицепрезиденті. Осынау екінің бірінің қолы жете б е р м е й т і н з о р л а у а з ы м ғ а М а ғ а ш Смағұлұлы опоңай келген жоқ. Жоғары оқу орнын бітіргеннен кейінгі жылдар оның үздіксіз ізденіс, қажырлы еңбек пен ақылой парасатты бір мақсатқа жұмылдыруының арқасында жетті. Мәселен, ол табаны күректей жеті жыл бойына «Алматы мәденитұрмыс құрылыс» тресінде жұмыс істеп, ұжымның қошеметіне ие болды. Осы жерде білікті маман ретінде абыройбедел жинады. Бірден басын ашып айту керек, осы трестегі 16құрылысмонтаж басқар масында күрделі де қиын, жауапкершілігі мол мамандықтың қырсырын толық игер ген Мағаш Махамбетов өзінің алғырлығы, ұйымдастырушылық қабілетін, білгір де іскер маман екендігін танытты. Бүгінде әсем Алматының көзайымына айналған Оқушылар сарайында, «Ал маты санаторийі» кешенінде оның да қолтаңбасы бар екенін мақтанышпен айтуға болады. Адал еңбек қашаннан көп құрметіне ие етеді, абыройбеделге бөлейді. Кезінде еңбек жолын қарапайым ғана құрылыс шебері болып бастаған Мәкең кейін осы «Алматы мәденитұрмыс құрылыс» тресінің 18құрылысмонтаж басқармасында бас инженер болды. 80жылдардың соңы мен 90жылдар дың басында Мәкең Қазақстанның мем лекеттік стандарттау жанындағы мемлекеттік қабылдауда өкілдік қызметін лайықты атқарды. Осы жұмыстың өңір тынысы ынтыМАқ
«АнА тілі» көтерген Мәселе – Қала Арал экологиялық апат аймағында орналасқан. Іргесіндегі Шалқар көлі – жасанды су айдыны, ол ХХ ғасырдың басында темір жол ма гистралына пайдалану және Шалқар қаласының таулы қуаңшылық микро климатына байланысты мәселелерді шешу үшін жасалынған. Халық көл суын баубақша егуге пайдаланады, жаз айларында көл жағалауы демалыс орны ретінде тиімді. Соңғы бес жылда тартылуына және еріген сулардың бол мауына байланысты көл аумағы үш есе қысқарған. Мамандардың айтуы бойын ша жасанды көлдер 50 жыл сайын тазарту жұмыстарын жүргізуді қажет етеді, алайда осынау таңғажайып қазынамызға бірде бір рет тазарту жұмыстары жүргізілмеген. Көл айналасының тазалығын тұрақты бақылауға алып, яғни апта сайын шара лар ұйымдастырамыз. Көлде өлген балықтарға келсек, оқиға орын алған күні өзіміздің маман дарымызбен бірге облыс орталығынан арнайы келген мамандар да су құрамы мен өлген балықтарды арнайы зертха нада тексеруге алып, зерттеді. Балықтар уланудан өлмегені анықталды. Ал себептеріне келсек, біріншіден, көлге өткен жылы су келген уақытта ағысқа қарсы жүзіп, жаңағы өзіңіз айтқан Қауылжыр өзеніне қарай кетіп, жол жөнекей сайларда қалып қойған, қыста су қатқанда өліп, көктемде ағын сумен келген. Екіншіден, көл таба нын тазарту өзекті мәселе болып тұр, яғни көл өте таязданып кетті. Қыста су қатқанда таяз жерлерде қалып ауа жетіспеушіліктен де өлуі мүмкін. Бізде балық шаруашылығымен айналыса тын арнайы мекеме жоқ, сол себепті қыста көлдегі мұзды ойып тесуді қала әкімдігінің мамандары жүргізіп келеді. Шалқар көлінің табанын тазарту мәселесі бірнеше жылдардан бері облыс, республика деңгейінде көтерілгенімен қаржы бөлу кешіктірілуде. – Көшелер мен алаңдардың, әлеумет- тік қызмет мекемелерінің атау ларын қазақшаға аудару барысын сөз етсеңіз... – «Ел болам десең, бесігіңді түзе» де ген тағылымды сөз бар. Біздің қаламызда 160қа жуық көшенің басым көпшілігі батырларымыз бен билеріміздің, осы өңірден шыққан елі үшін аянбай еңбек етіп, мемлекетіміздің дамуына сүбелі үлес қосқан азаматтардың есімдерімен аталады. Сонымен қатар биыл Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай соғысқа қатысып, ерекше марапаттаулар алған ардагерлер есімдерін атаусыз көшелерге беру мәселе Заң талаптарына сәйкес жүргізілуде. – елбасы ұсынған бағдарламаларда, Ұлт Жоспары «100 нақты қадам» саяса- тында шағын және орта бизнесті дамыту алдыңғы қатарда атап көрсетілді. Қалада кәсіпкерліктің жай-күйі қалай? – Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Қ а з а қ с т а н х а л қ ы н а ж о л д а ғ а н Жолдауларындағы тапсырмалар мен әрбір бағдарламалары өңірімізде толық әрі сапалы орындалуда. Оның ішінде «100 нақты қадам» саясатындағы шағын және орта бизнесті дамыту мәселесі шешімін тапқан іс. Шалқар қаласының әлеуметтікэкономикалық дамуында шағын және орта бизнес субъектілерінің дамуы ерекше рөл атқарады. 2014 жылдың қорытындысы бойынша 1266 шағын және орта бизнестің белсенді нысандары ауылшаруашылығы, құ ры лыс, көлік, байланыс, сауда сала ларында тіркелген. Соңғы жылдары жеке меншіктегі мейрамханалар мен қонақүйлері арта түсті. Шағын және орта бизнес субъектілері, негізінен, сауда, ауылшаруашылығы, көлік пен байланыс салаларында қамтылған. Болашақта автокөліктерді жөндеу және оларға қызмет көрсету, жиһаз бен тұрмыстық техниканы жөндеу сияқты сервистік қызмет көрсету салаларын дамыту перспективалы үлкен мәнге ие. Қала аумағынан газоблок, түрлітүсті кірпіштер шығаратын цехтар мен кем пингтер салу жоспарлануда. – Сұхбатыңызға рақмет! Әңгімелескен Жанғабыл ҚАБАҚБАев Ақтөбе облысы манғазы, Сейтек, Дәулеткерей, Мәмен, Тұяқберді Шәмеловтің кесенелеріне соғып, қаһарманқала Волгоградта Кеңес Одағының Батырлары Нұркен Әбдіров пен Тимофей Позолотин, Қарсыбай Спатаевтың рухтарына тағзым етпек. Вол гоград облысы, Елтон ауылындағы Смағұл Хантаевтың жеке мұражайында болып, Еділ мен Жайықты кесіп өтетін экспедиция мүшелері Астрахан, Атырау, Орал қалала рының тарихи жерлерін де араламақ. Еділ мен Жайық аралығын зерттеуді мақсат тұтқан экспедиция Қазақстан мен Ресейдің ғылыми және мәдени байланыстарын орнықтыруға өз септігін тигізетін болады. А.оСПАн қуантады. Шаруа қожалықтарының саны алпысқа жетті. Бізді алаңдатып отырған жайт, мал өнімдерін өңдеу кәсіпорындарының жоқтығы. Рас «Жа сыл қала» ЖШС арнайы техникамен жабдықталған, мал етін өндіріп, сауда нүктесіне жеткізумен айналысады, соны мен қатар «Қайнар» шаруа қожалығына қарасты жылыжай оңтүстік кореялық технологияға сәйкес көкөніс өсіреді. Алдағы уақытта сүт, шұжық, тұшпара және ет консервілерін шығаратын цехтар салу жоспарлануда. – өзіңіз басқарып отырған мекеннің т ы н ы с - т і р ш і л і г і к ө б і н е - к ө п ө т к е н ғасырдың басында табаны төселген орын- бор – Ташкент теміржолынан бастау ала- ды. оның үстіне тәуелсіз еліміз тарихында үлкен жобалардың бірі – Жезқазған- Бейнеу теміржолының Шалқар станса- сына қатысы айрықша. Біздіңше, бұл жай айрықша тоқталып, әңгімелеуді қажет етеді. – Қала аумағы арқылы Еуропа – Азия желісінің теміржол тасымалы өтеді. Қаланың әлеуметтікэкономикалық және индустриалдық дамуының қа зір гі жағдайы мен перспективасы негізінен теміржол кәсіпорындарының келешегімен тікелей байланысты. Қалада жұмыспен қамтылғандардың 24% осы теміржол саласында. 2012 жылдан бастап салынған Жезқазған Бейнеу теміржолының 217 шақырымы біздің ауданымыздың үстінен өтеді. Яғни барлық құрылыс нысандары толық пайдалануға берілгенде біршама жұмыс орындары ашылып, өңірдің әлеуметтік экономикалық дамуына зор ықпалын ти гізеді. – Соңғы кезде қала тұрғындары мен қонақтары үшін айрықша маңызды Шалқар көлінің тазалығы, судың жи- налу деңгейі көпшілікті алаңдатуда. Биылғы көктемде Қауылжыр өзенінің суы құйылған кезде балықтардың көптеп қырылуы орын алды. Бұл жайды немен түсіндіресіз, қандай шаралар жасалы- нып жатыр? Республикалық, облыстық басшылық тарапынан қандай жұмыстар атқарылуда? ауданы, Базартөбе ауылындағы Аманжол Сәлімовтің жеке мұражайындағы көне жәдігерлермен танысты. Жаңақала ауданы әкімдігінің қолдауы мен Оралдағы «Ғылыми зерттеу лерге ықпалдасу қоры» жеке қоры ұйымдас тыр ған 10тамызға дейін созылатын экспеди ция барысында топ мүшелері с о н д а й а қ о р т а ғ а с ы р л ы қ Ж а й ы қ , АқтөбеЛайэти, СарайБату, Сарай Берке қалашық тары ның орнында, табиғи ескерткіштер болып саналатын Үлкен және Кіші Боғда, Ұлаған тауларында, Басқұншақ, Елтон көлдерінде, Жәңгір ханның жазғы мекен жайы Торғын мен Бөкей ордасы ауданын дағы Хан ордасында болмақ. Бөкей мен Жәңгір ханның, күйшікомпозиторлар Құр
– Бұл сыйлықты алуыма біздің ұ ж ы м н ы ң е ң б е г і л а й ы қ т ы д е п есептеймін. Оған бір жыл демейақ қояйық, былтыр жарты жылдың ішінде өңірдің 16 ауданы мен 4 қаласында, 7 ауылында болдық. Үш мыңнан астам оқырманмен бетпебет жүздескен екенбіз. Ауа райының аптап ыстығына, қарлы боранына қарамастан, қиырдағы аудандардың бәрімен де кездестік. Кездесу барысында оқырманның көкейінде жүрген түйткілін тыңдадық. Осы заманда газеттің керек екенін білдік. Сын да естідік. Оқырманымыз бұған дейін атыжөнін ғана естіп жүрген журналистерді көріп, қуанып қалды. Халықпен кездесудің жүзбе жүз әсерінің зор екенін байқадық та. Осы сапарларымыздан 50ге жуық үлкендікішілі репортаждар берілді. Сол сапардың барысында «Бас редак тор әлемі» айдарымен өзімнің өмірден көргентүйгенімді жарияладым. Бұл жинақтарым жеке кітап болып ба сылды. Б.Майлиннің 100 жылдығына орай мүшәйра өткіздік. Газет атынан «Домбырадуман» шарасын бірнеше рет ұйымдастырдық. Осының бәрі бір газеттің бір жылда істеген жұмысы. Енді, міне, республикалық комиссия Толмачев атындағы сыйлыққа лайықты деп таныған екен. Қуаныштымыз. Ол жүлдені аса көрнекті ақын Олжас Сүлейменовтің қолынан алу біз үшін үлкен мәртебе. Газеттің редакторы ғана емес, ұжымына беріліп отырған марапат, үлкен сенім. жүктеу/скачать 4,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|